ประชาธิปไตย

ประชาธิปไตยสายกลาง จุดเชื่อมระหว่าง อำานาจ ผล ประโยชน์ ความยุติธรรม

ผศ.ชมพู โกติรัมย์

มหาวิทยาลับศรีปทุม

โดยธรรมชาติของมนุษย์นั้นเป็นสัตว์สังคม (การเมือง) เมื่อ มนุษย์มาอยู่รวมกันเป็นเวลานานแล ้วมีจำานวนสมาชิกเพิ่มขึ้นมนุษย์ได ้สร ้าง เครื่องมือขึ้นมาเพื่อจัดการความอยากมนุษย์ (กิเลส) อันเป็นเชื้อแห่งการ ทำาลายความเป็นปกติสุขของมนุษย์ให ้ลดน ้อยถอยลงในลักษณะปกติสงบ เย็นไปเป็นทุกข์ร ้อน จากไว ้เนื้อเชื่อใจเป็นความหวาดระแวงระหว่างกัน เป็นต ้น(ศีล) ส่วนในกระแสสากลก็คือสิทธิมนุษยชนเมื่อว่าโดยจุดมุ่งหมาย ไม่ได ้ต่างกัน นี่คือเครื่องมือการปกครองของศาสนาโดยมีเป้าหมายสูงสุด คือการปกครองตนเองโดยตนเองปราศจากอาชญา ด ้วยการที่ศาสนิกมีมโน สำานึกคอยกันกรองประคองตนแล ้วขยายผลในระดับสังคม อีกนัยหนึ่งการ ปกครองจากภายนอกหรือการปกครองโดยปัจจัยอื่นในกรณีที่มนุษย์มิอาจ ปกครองตนเองได ้ในบางเวลา จึงมีกฎหมายบ ้านเมืองเป็นเครื่องมือมา ควบคุมเพื่อเปิดพื้นที่ให ้ประชาชนเข ้าถึงผลประโยชน์ให ้ทั่วถึงกันและมี

ความยุติธรรม จากประเด็นนี้หากนำาไปสู่นัยรัฐ และรัฐบาลซึ่งมีจุดเกิดขึ้น จากความพยายามของมนุษย์ที่จะแสวงหาส ิ่งที่สนองความต ้องการ (ผล ประโยชน์) ภายใต ้กฎศีลธรรม และกฎหมายเพื่อดำารงไว ้ซ ึ่งความสงบสุข ด ้วยและความดีงามด ้วย รัฐจึงเป็นแหล่งพำานักที่คนหวังที่จะพบกับชีวิตที่

สมบูรณ์ พลเมืองกับรัฐเป็นสิ่งที่แยกกจากกันไม่ได ้ในลักษณะฝ่ายหนึ่งเป็น ฝ่ายนำาอย่างให ้สิทธิ์ และอีกฝ่ายเป็นฝ่ายตามอย่างมีส่วนส่วนร่วม ประเทศ ที่มีระดับการพัฒนาทางการเมืองสูงประชาชนมักจะมีปฎิสัมพันธ์หรือมีส่วน ร่วมทางการเมืองในทุกขั้นตอนทั้งโดยตรงเช่นการลงประชามติและทาง อ ้อม ท ้ายที่สุดกระบวนการยกร่างกฏหมายที่สำาคัญเหล่านี้เป็นสิ่งจำาเป็นที่

จะขาดการการมีส่วนร่วมของประชาชนเสียมิได ้ เพราะเป็นกระบวนการบร รดาลให ้ความยุติธรรมบังเกิดขึ้น “ คนเมื่อบรรลุถึงความสมบูรณ์ เป็นเลิศ ที่สุดในบรรดาสัตว์ทั้งหลาย แต่ว่าหากเขาถูกแยกออกจากกฎหมายและ ความยุติธรรม เขาจะกลายเป็นสัตว์ที่เลวที่สุดบรรดาสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย สิ่ง ที่ประเสริฐในบรรยากาศการเมืองคือความยุติธรรมประกอบขึ้นในลักษณะส่ง เสริมประโยชน์ร่วมกัน” (Aristotle) ความยุติธรรมจะบังเกิดขึ้นเมื่อบุคคลมี

ความเท่าเทียมกัน ได ้รับส ิ่งที่กำาหนดในแบบเดียวกัน ขณะเดียวกัน อริสโตเติลเห็นว่าเป็นสิ่งไม่ถูกต ้องและอยุติธรรม หากคนสองกลุ่มหรือ พรรคการเมืองสองพรรคมีความเท่าเทียมกันเพียงประการเดียว แต่ได ้รับสิ่ง ที่กำาหนดอันเงื่อนไขในเรื่องการจดทะเบียนพรรค การยุบพรรค หรือแม ้แต่

ประเด็นห ้ามอดีตผู ้บริหารพรรคไทยรักไทย111 คนเป็นที่ปรึกษาพรรคหรือ แม ้แต่ปราศรัยซึ่งกำาลังเป็นประเด็นร ้อนอยู่ขณะนี้ไม่เท่ากัน ความยุติธรรม คือศูนย์รวมทั้งคุณธรรมและความรู ้ (สุขุม นวลสกุล) หากจุดถ่วงดุลระหว่าง ความรู ้และคุณธรรมเสียศูนย์ ความยุติธรรมย่อมเอียงเอนตามแรงดึงของ

อำานาจการเมือง ความยุติธรรมตามทัศนะของอริสโตเติลแบ่งได ้สองนัย ประกอบด ้วย

1. ความยุติธรรมในการแบ่งสรรปันส่วน กล่าวคือเปิดพื้นที่ให ้ประชาชน เข ้าถึงกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินตามความสามารถของแต่ละบุคคลตาม คุณค่า (merits) ที่ถูกหนดไว ้เมื่อเป็นเช่นนี้บุคคลควรได ้รับการผลัก ดันผ่านทางระบบการศึกษาที่ถูกต ้องตามข ้อกำาหนดของรัฐ

2. ความยุติธรรมอันเกิดจากความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายถึงทุก คนจะต ้องได ้รับการปฎิบัติโดยทัดเทียมกัน แม ้ในความเป็นจริงบุคคล มีสถานะทางสังคมแตกต่างกัน แต่เมื่ออยู่ต่อหน ้ากฎหมายแล ้วทุก คนมีความเสมอภาคเหมือนกันหมด รัฐบาลที่ดีจะต ้องนำากฎหมายไป บังคับใช ้ต่อคนในสังคมอย่างเสมอภาค มิใช่เลือกปฎิบัติเพื่อคนกลุ่ม ใดกลุ่มหนึ่ง

นอกจากนัยแห่งความยุติธรรมแล ้วรัฐหรือการเมืองจะต ้องตั้งอยู่บนความเป็น จริง ที่สร ้างและส่งเสริมช ีว ิตที่ดีให ้กับพลเมืองให ้ได ้มีโอกาสเป็นเจ ้า กรรมสิทธิ์ของ 3 ประการ คือสิ่งดีภายนอก (external good) หมาย ถึงเศรษฐกิจ ความดีทางร่างกาย (body good) อันได ้แก่สุขภาพกายดี

และประการสุดท ้ายสุขภาพจิตดี (good of soul ) รัฐควรส่งเสริมให ้ ประชาชนรู ้จักจุดหมายปลายของชีวิตที่ดีมิใช่เป็นดังไฟไหม ้ฟางแล ้วจางลง ในเรื่องอบายมุข หวยบนดิน สิ่งมวมเมายั่วยุในหมู่เยาวชนซึ่งจะต ้องเอาจริง เอาจังเป็นไฟไหม ้ท่อนฟืนเพราะนั่นหมายมีถ่านให ้เหลือใช ้ เพราะการขยาย ตัวทางเศรษฐกิจเพื่อดัน GDPให ้สูงแต่ความสุขมวลรวมของชาติตำ่าเป็นคำา ตอบที่ใช่ไหม และนอกจากนั้นรัฐจะต ้องมีรัฐธรรมนูญ ที่กำาหนดรูปแบบการ ปกครองบนรากฐานของหลักการผสมผสานระหว ่างคณาธ ิปไตย (Oligarchy) กับประชาธิปไตย( Democrecy) รูปแบบการปกครองแบบ นี้ตามทัศนะของอริสโตเติลเรียกว่า ประชาธิปไตยสายกลาง ทั้งนี้เพราะว่า ประเทศใดมีองค์ประกอบระว่างคุณภาพและปริมาณ กล่าวให ้ชัดก ้คือด ้าน คุณภาพของพรรคการเมืองที่มีลักษณะคณาธิปไตย มักให ้ความสำาคัญแก่

ชาติกำาเนิด ฐานะทรัพย์ส ิน หรือการศึกษาของผู ้สมัครรับเลือกตั้ง หาก ปล่อยให ้รูปแบบการปกครองตกอยู่กับคนมั่งมีหรืออภิส ิทธิ์ชนพวกนี้ก็จะ ปกครองเพื่อผลประโยชน์ตนเท่านั้นและมักมีความละโลบที่อยากเป็น เจ ้าของทรัพย์สินของคนอื่น ส่วนในด ้านปริมาณของประชาธิปไตยหมายถึง การให ้คนจำานวนมากจากหลากหลายสาขาอาช ีพเข ้ามามีส ิทธ ิ์ในการ ปกครอง ข ้อเสียมีอยู่ว่าคนพวกนี้เต็มไปด ้วยความริษยาในความรำ่ารวยของ คนส่วนน ้อย พร ้อมที่จะเป็นพลังให ้กับนักการเมืองประเภทฉาบฉวย ซ ึ่งมา พร ้อมกับสัญญาต่างๆ ในรูปของประชานิยมจริงแท ้ หรือประชานิยม จำาแลงแปลงธาตุในบริบท “ประชาชน” เม ื่อเป็น เช ่น น ี้แ ทน ท ี่

ประชาธิปไตยจะเบ่งบานตามกาลเวลาที่ผ่านมาที่ควรจะเป็น หากแต่ว่ายัง คงตัดยอดต่อกิ่งกลายพันธุ์เป็นครึ่งใบบ ้าง ผลัดใบบ ้างและนำาไปสู่การฉอย โอกาสผลักดันรูปแบบการปกครองระบอบทุชนาธิปไตย (Tyranny) ถ ้า หากปล่อยให ้รูปแบบการปกครองเป็นไปในลักษณะใดเพียงอย่างเดียวอาจ ทำาให ้รัฐมีจุดหมายปลายที่ไม่ดี หรือเบี่ยงเบนจากความยุติธรรมก็ได ้

รูปแบบพรรคการเมืองที่เลอเลิศคือรูปแบบอำานาจ ที่ถูกว่างไว ้ใน ชนชั้นกลางให ้มากเพียงพอที่จะมีพลังเหนือกว่าชนชั้นอื่น ในส่วนผู ้ปกครอง ต ้องมาจากการเลือกตั้ง เพราะการเลือกตั้งจะทำาให ้ชนชั้นปกครอง หรือตัว ตนคณาธิปไตยที่ถูกถ่วงดุลด ้วยประชาธิปไตยโดยชนชั้นกลางเป็นจำานวน มาก ไม่สามารถปกครองตามความพอใจหรือแสวงหาผลประโยชน์ใส่ตนได ้ ถนัด เพราะตำาแหน่งของเขาข ึ้นอยู่กับการสนับสนุนของประชาชน ผู ้ ปกครองที่เป็นชนชั้นนายทุนจึงต ้องมีนโยบายสายกลางและคำานึงถึงผล ประโยชน์กระจายขยายสู่กลุ่มต่างๆ จากประเด็นนี้พรรคการเมืองในอุดมคติ

ของอริสโตเติลคือการคานอำานาจระหว่างกลุ่มต่างๆ มิใช่สุดโต่งไปทางใด ทางหนึ่ง หน ้าที่ของทุกคนที่จะต ้องระมัดระวังรักษารูปแบบการปกครองที่ดี

ให ้ดำารงอยู่ได ้ ต ้องป้องกันไม่ให ้อำานาแก่อภิชนมากเกินไปเพราะอาจ ใช ้อำานาจหน ้าที่เพื่อประโยชน์ของชนชั้นปกครอง และในขณะเดียวกัน หากเอนเอียงทางประชาธิปไตยสุดโต่งหลุดจากฐานธัมมาธิปไตย(คารว ธรรมเป็นจุดเริ่มต ้น) มีเสรีเกินเกินความพอดีอาจนำาไปสู่การละเมิดกฎหมาย อันเป็นชนวนแห่งความรุนแรงของบ ้านเมือง

มาตรวัดความยุติธรรมของรัฐคือความสามารถที่จะรับใช ้ผลประโยชน์

ส่วนรวมขงคนในรัฐ เป็นรัฐที่ปกครองโดยคนคนเดียว (อาจหมายถึงระบบ พรรคที่เข ้มแข็งเป็นพรรคเดียว) แต่จะต ้องมีวัตถุประสงค์เพื่อประโยชน์สุข แห่งมหาชนทั้งหมด อย่างไรก็ตามรัฐที่เลวคือรัฐที่มีรูปแบบการปกครองที่

อำานวยประโยชน์แก่ผู ้ปกครองเท่านั้น หรือโดยกลุ่มเดียวแต่ดำาเนินการตาม อำาเภอใจ เพื่อแสวงหาผลประโยชน์ใส่ตน ในส่วนรัฐธรรมนูญเป็น

รัฐธรรมนูญที่ถูกต ้องเมื่อตัดสินด ้วยมาตรฐานแห่งความยุติธรรมอันสูงสุด ส่วนรัฐธรรมนูญที่คำานึงถึงผลประโยชน์ส่วนตัวของผู ้ปกครองเป็น

รัฐธรรมนูญที่เบี่ยงเบนจากความถูกต ้อง ที่กล่าวมาทั้งหมดอาจสะท ้อน ให ้เห็นว่า อำานาจ ผลประโยชน์ ความยุติธรรมนั้นจะต ้องตั้งอยู่บนความ เป็นกลาง เป้าหมายสูงสุดของการปกครองคือการดำารงไว ้ซึ่งความยุติธรรม หรือการให ้ประชาชนรู ้สึกว่าได ้รับความเป็นธรรมจากรัฐ หากไม่แล ้วเท่ากับ รัฐกำาลังมีจุดเปราะบางจากกรณีจับกุมแกนนำานปก.ที่ดูเหมือนว่าประเด็นนี้

ฝ่ายนปก.กำาลังเปิดแผลให ้UNได ้เห็น แม ้แต่การลงประชามติที่มีลักษณะ เป็นอาหารตามสั่งให ้กินด ้วยการบริการส่งถึงที่ (บริการส่งผู ้ลงประชามติ) ท ้ายทีสุดหากการลงประชามติในครั้งนี้มีชะนักหลังว่าขาดความยุติธรรม หรือขาดความชอบธรรม ที่ฝ่ายเคลื่อนไหวไม่รับรัฐธรรมนูญเปิดแผลซำ้า แล ้วจะให ้สังคมโลกมองความชอบธรรมต่อประเทศไทยอย่างไร และท ้าย ที่สุดนี้ความเห็นต่างทางความคิดเป็นดังดอกไม ้หลากสีในอุทยานแม ้กติกา ว่าด ้วยการเลือกตั้งย่อมมีการแข่งขันที่มีหนึ่งเดียวถูกเลือกไว ้ในแจกัน แม ้ ดอกไม ้ที่ไม่ได ้รับการการเลือกสรรก็หาใช่หมดความงามจากอุทยาน ทัศนะที่เป็นกลางมองความแตกต่างให ้เห็ถึงความเหมือนกันแทนที่มอง ความเหมือนที่มีอยู่เห็นเพียงความแตกต่าง มโนทัศน์ที่ดำารงความเป็นกลาง ทำาให ้ลดการต่อสู่หรือ