MOT HO CHI TIEU UNH IV, 9INH HOU
a NGIfdl NGHIEN MA TUY
Nghiem Xuan Thang - Tran Thj Thu Hang
L D A T V A N D E
Theo bao cio mai nhit cua Lien hgp quoc, den nim 2010, the giai co 250 trieu nguai lien quan den ma tuy, trong do c6 17 trieu nguai nghien. O Viet Nam, theo thong ke, tinh den cuoi nam 2009, sd nguai nghien ma tuy eo ho sa quan ly li 146.731 nguai. Trong do, so sir dung heroin chiem 83,1%, so nguai nghien ma tuy a liia tuoi lao dpng (30-45 tudi) chidm 54,2%. Do li nhung con so het sire ding lo ngai, nghiem trpng hon, tiem chich ma tuy la nguyen nhin chu yeu din den su liy truyen dai dich HIV/AIDS.
Nghe An li dia ban nong ve te nan ma tuy, sd nguai nghien tang nhieu trong nhting nam gin diy. Nguai nghien de bi thoai hoa nhin each, roi loan hanh vi, loi sdng buong thi, giy mat trat tu an toin xa hpi, gia ting cic te nan xa hpi: lira dio, trpm cap, giet nguai, mai dim, bang nhom tpi pham... anh huang den dao dire, thuin phong my tuc liu dai ciia din tpc, lim giim sut sire lao dpng trong xa hpi. Ma tuy co the gay tie hai diu dpc doi vai nhieu dang te bao v i md, ca quan trong ea the nhu anh huang den khi nang hung phin, lie che cua td chuc thin kinh, kha nang co gian, van ddng eua to chire ea, k h i nang cam giic, hoat dpng van dpng, hoat dpng tim mach, ho hap ehuyen hoa trong ea the... Nghien ning CO the din den huy hoai su phit trien cua te bao, md v i cac chi tieu sinh ly, sinh
hoa binh thuang cua ca the, giy ra mpt sd benh ly nghiem trpng nhu nhiem dpc man tinh, cip tinh, suy tim, roi loan nhip tim, viem noi tim mac, tac mach, viem gan..., dac biet li liy nhiem HIV din den benh AIDS. Vi viy, viec nghien cim thuc trang nghien ma tuy a Nghe An la het siic can thiet nham gop phin nhin dinh, cinh bao, ngan chan de han che su gia tang so nguai nghien.
II. KET QUA NGHIEN ClTU
1. Thyc trang nghien ma tiiy ff Nghe An
Den cuoi nam 2009, diu nam 2010, toin tinh Nghe An co 6.273 nguai nghien ma tiiy, trong do, CO 3.876 nguai co mat tren dia bin, 1.685 ngudi dang eai nghien tai eae trung tim, pham tpi dang bi
Sd 3 / 2 0 1 1
Thdng tin KH-CN Nghe An [12]
giam giir, 739 nguai chuyin di cic dia phuang khic. Co 242/480 xa, phuang, thi trin CO nguofi nghien ma tuy, trong do co 23 xa, phuang, thi trin l i dia bin trpng
HOAT DONG KH-CN
didm ve ma tiiy, cao nhit l i thinh phd Vinh (1.632 nguai), Tuang Duang (1.195 nguai), Ky San (448 nguai). Que Phong (502 nguai), Qiiy Hgp (490 nguai).
Bang 1: So lu-ong ngu'di nghien va phan bo theo gioi tinh, trinh do hoc van
Do tuoi Dual 18 Tir 18-45 Tren 45 Tdng
Gioi tinh Nam
320 5.140
733 6.193
% 5,1 81,9 11,7 98,7
Nir 0 80
0 80
% 0 1,3
0 1,3
Mirc do nghien (ngu-oi) 1
nam 80 208
0 288
2 nam
176 1.802
25 2.003
Tren 2 nam
64 3.130
708 3.302
Trinh do hoc van (%) cap
I 20 36 28 33,8
cap II 67 34 65 38,9
cap III
13 20 15 18,9
Dai hoc 0 10
2 88,4 Nguai nghien la nam giai chiem ti le Ion
(98,7%) so vai nii giai (1,3%). Sd nguai nghien tip trung nhieu a dp tuoi tir 18-45 li dp tudi lao dpng, trinh dp hpc vin thap, nhin thirc chua diy du, hieu biet han che.
Truac khi nghien, co 56,5%) co viec lim hoac di hpc, sau khi nghien chi eo 16% eo viec lim.
2. Chi tieu phat trien hinh thai va sinh ly ff ngu-ffi nghien
a. Chi s6 hinh thdi BMI Cong thirc tinh ehi sd BMI li:
BMI = WIW vai W la khoi lugng ca the (kg); H li chieu eao diing (m).
(Ndu BMK 8,5 (kg/m^): giy; 18,5 <BMI <22,9:
binh thuang; BMI > 23: beo)
b. Chi so Pignet (I): Chi sd Pignet li chi so dinh gia moi tuong quan giiia chieu cao vai ein nang va vong ngire trung binh, dugc tinh theo cong thirc:
I = T - (P+Pt) trongdo: T li chieu cao dung (cm); P li cin nang (kg); Pt li vong nguc trung binh (cm).
(Ndu KIO: thd lire rit tdt; I = 10-20: thi lire tdt; I = 20-25: thi lire trung binh; I = 25-35: thi lire ylu; I>
35: the luc rit yeu)
Bang 2: Mot so chi so phat trien hinh thai ff ngu-oi nghien ma tiiy
Do tuoi Dual 18 Tir 18-45 Tren 45
Gioi tinh Nam Nam Nil Nam
So lu-ffng (ngu-oi)
30 30 10 30
Chieu cao (cm) 159,2 165,1 152,8 163,5
Can nang
(kg) 47,3 54,5 43,4 52,2
Vong ngyc (cm) 75,0 79,5 74,7 76,6
Chi sd Pignet 38,2 26,7 32,9 36,2
Chi so BMI 18,7 19,2 18,6 18,8 Chi sd BMI eiia nguai nghien ma tuy
thap, xip xi nguong giy. Do gia giic sinh hoat thit thuang trong thai gian dai, khong chii trpng din viec an uong, ngii nghi, it hoat dong the lire, khi nang trao doi chit
cua eic te bio trong ca the giim, xuit hien cic roi loan chuyen hoa nen the trang ciia nguai nghien bi giim silt. Chi so phit trien hinh thai thip hon so vai nguai binh thuang.
3. Chi tieu sinh ly ff ngu-oi nghien ma tiiy
S d 3 / 2 0 1 1
_Thdng tin KH-CN Nghe An (13]
Bang 3: Mot so chi tieu sinh ly ff ngu-oi nghien ma tiiy
Do tuoi
Duoi 18 Tir 18-45 Tren 45
Gioi tinh
Nam Nam Nii Nam
So lu-ffng (ngu-oi)
30 30 10 30
Tan so tim (nhip/phiit)
75,6 78,8 80 79,5
Huyet ap tam thu tam tru-ffng
(mmHg) 115,2-74,0 122,5-78,5 112,7-75,0 119,8-79,5
Tan so ho hap (nhjp/phut)
46,4 50,2 47,6 53,3
Thoi gian nin thff
(giay) 30,4 37,5 20,6 30,8 Tin so tim v i tin so ho hip ciia nguai
nghien cao hon so vai miic binh thuang, huyet ap eao v i thai gian nin tha thip. Cic chi so hinh thii thip cung mpt phin inh
huong den chi tieu sinh ly. Nhirng chi so niy lien quan true tiep den he ho hip v i mpt so benh ly nhu tim mach, cao huyet ap, suy ho hip, hen suyen, lao phoi...
4. Chi tieu sinh hoa ff ngu-oi nghien ma tiiy Bang 4: Mot so chi tieu sinh hoa mau ff ngu-oi nghien ma tiiy
Cac chi tieu Protein (g/L) Glucose ()-imol/L) Albumin (g/L) Ure (mmol/L) Acid Uric ()j.mol/L) Creatinin (|j.mol/L) AST(GOT) (U/L) ALT(GPT) (U/L) Cholesterol (mmol)
Ngu-ffi binh thu-ffng
66-87 3.9-6.4
35-50 2,5-7.5 Nam: 180-420 Nu-: 150-360 Nam: 62-120 Nii: 53-100
<37
< 40 3,9-5,2
Ngu-oi Viet Nam 65-82 4,4-6,1
31-50 2,5-6,7
<420
<360 44-80 53-97
<37
< 40 3,9-4,9
Chi so ff ngu-ffi nghien ma tuy Nghien nhe
72,3 5,5 44,5
3,9 402,5 348,6 91,2 66,2 47,3 48,5 4,7
Nghien nang 70,1
5,8 46.7
5,3 610,8 367,4 93,6 73.7 61,5 108,0
4,3
Nhiem HIV 64,3
4,7 47.7
3,3 619,5 378,2 94,1 87,5 70,2 48,5 4,0 Chii thich: - AST: Alanin Amino Transferase
-ALT: Aspartate Amino Transferase Nguai nghien nhiem HIV co him lugng
protein trong miu thip. dieu nay lien quan den su suy dinh dirang vi giy yeu. Ngoii
ra, him lupng protein thip lien quan den mpt so benh nhu viem gan, xa gan sau chpc thio nuac nhieu lin, thoii hoa thin dang tinh bdt. Ham lugng men gan
Sd 3 / 2 0 1 1
Thdng tin KH-CN Nghe An (i4]
HOAT DONG KH-CN
(ALT, AST) trong mau nguai nghien cao hon nhieu so vai nguai binh thuang. ALT dugc tim thiy a nhilu ca quan nhu gan, tim, ea, thin va nao. No thuang dugc khuech tan vao mau khi mpt trong eic ca quan niy bi ton thuong. Con AST dugc tim thiy phin Ion a trong gan. Khi co hien tugng ton thuong gan thi cic men niy trin vao mau, lam cho nong dp trong miu gia tang. Cic chi so ve men gan tang cao cho thiy nguai nghien eo nguy ca cao ve benh gan, ung thu gan, sieu viem gan A cip tinh, viem gan B, C, thin, nhoi mau ca tim...
Ngoii ra, him lugng acid uric ciing vugt xa nguong binh thuang do nguai nghien thuang uong it nuac (khdng du 1,5 lit/ngay) vi hay nhin tieu. Axit uric trong miu tang CO the giy ton thuang a nhieu ca quan trong ca the. Neu axit uric ket tua v i lang dpng a tim mach thi gay viem mach miu, viem mang ngoii tim, a vimg diu gay ra viem ket mac, viem mong mat, viem tuyen mang tai, viem ming nao. Neu ket tua a viing sinh due, cic tinh the uric giy viem tinh hoin, viem tuyen tien liet. d thin, chung giy soi urat..., pho bien nhit vin la benh gut (gout) do axit uric ket tiia thinh san trong khap din den hien tugng viem khap (sung, nong, do, dau) tii phit nhieu lin trong suot dai. Him lugng cholesterol trong mau cua nguofi nghien nhiem HIV a nguong thip, dieu nay lien quan tai mpt so benh nhu lao tien trien manh, nhiem khuin nang keo dii, vien gan nang....
5. Nhiing bieu hien benh ly thu-ffng gap ff ngu-ffi nghien
a. Trqng thdi nhiem dpc heroin cdp tinh: Mpt lieu dimg heroin gay ra 2 hieu qua, truac tien xuit hien cim giic cue ky thoii mii (khoai cim) nguai nong ran kem theo khoii cam cao dp a viing bung dual ngay sau khi dimg v i keo dii khoing vii phut. Nguai nghien luon them nha cam giic niy va luon tim cich dat dugc nhanh nhit bing cich tang lieu, tiem vio tinh mach.
Day chinh la nguyen nhin giy tir vong thuang gap a nguai nghien ma tiiy do dimg
qua lieu lugng. Trang thai nay eo bieu hien: sirng sa, hdn me, suy ho hap, truy tim mach, ha thin nhiet, dong tir CO lai rat hep, neu khong dugc cip ciru kip thofi bang trg hd hip, trg tim mach hoac dugc dimg naloxone thi se tir vong. Co 92% ngudi nghien sir dung bam kim tiem tiem vio tinh maeh, 86,8% d i timg bi soc thuoc, trong cic nguyen nhin tir vong cua nguai nghien, diing thude qui lieu chiem 83%.
b. Trqng thdi nhiem dpc mdn tinh: Mpt hieu qui quan trpng hon va ben viing hon trang thai cue khoii cua ma tuy do li cam giac em diu, mpi dau kho nhu tan bien, mpi kho khan cua cupc song nhu dugc diy liii, lo iu ve ngay mai khong eon, khong gian v i thai gian thu hep lai, bang long vai hien tai. Nguai nghien CO bieu hien: dong tir co hep lai, tim thin la ma, dau hieu ngu g i . . . Neu sir dung lau ngay se giy nen cac roi loan ca the di kem trang thii nhiem dpc man tinh nhu: chin an, buon non, tao bon xen ke vai di rira; dii kho, dai rat; nhiic diu, chong mat, run, co giat.
Mot sd benh lien quan den ngudi nghien ma tiiy:
- Ddi vdi he thdn kinh: Ma tiiy co the giy tic hai diu dpc doi vai nhieu dang te bao v i mo, ca quan trong ca the, die biet l i eic naron thin kinh trung uong, cic naron cim giic a cae ea quan, cac trung khu thin kinh, cic te bio ca vin, ca tim, ca tron, qua do inh huong den khi nang co gian, van dpng, hoat dpng tim mach. Ngoii tie dung kich thich thin kinh giai doan dau gay hung phin, sing khoai, le thupe thuoc..., ciing co the giy cic tai bien nhu: co giat, xuat huyet dual nhen, dot quy.
- Ddi vdi he hd hdp: Nguai nghien hit heroin, cocain thi bi thimg vich miii; nguai hut cin sa thi bi viem nhiem duong ho hip, lie che ho hap, nhit l i khi dung qui lieu... Ngoai ra, sau khi dimg ma tuy (nhit li cocain) co the giy phii phoi cip, trin khi ming phoi, tran khi trung thit, xuit huyet phe nang, viem tieu phe quin tac nghen, viem phoi, len eon hen phe quin...
- Ddi vdi he tim mgch: Cic chit ma tuy se kich thich lam tang nhip tim, inh huang true tiep len tim, giy CO that mach vinh tao nen con dau that nguc, nang hon co the giy nhoi miu ca tim. Chung ciing la nguyen nhin eua cic roi loan nhip tim de dpa tinh mang nguai dimg ma tuy, ngoii ra con giy nen tinh trang co mach lam tang huyet ip.
- Ddi vdi he sinh due: C) nam giai, viec dimg ma tiiy trong thai gian dii se bi ehimg vu to v i bat lire.
Con a phu nii, se bi roi loan chu ky kinh nguyet, rong
Sd 3 / 2 0 1 1
Thdng tin KH-CN Nghe Anns]
kinh, tang tiet siia bit thudng v i vo sinh.
Ma tuy cdn gay tie hai liu dii cho eon cai, noi gidng. Cic chit ma tuy inh huang din he thdng hormon sinh sin, lim giam khi
nang sinh hoat tinh due, anh huang din qui trinh phin bio hinh thinh cac giao tir, tao ea hpi cho cic gen dpc CO dieu kien hoat hoa, din tai suy ylu noi gidng.
Bang 5: Mot so benh th Benh
Viem gan B Viem gan C
Viem duong tiet nieu Benh hoa lieu
Viem xoang Benh tim mach Viem tie mach Lao phoi Cao huyet i p Benh thin Viem phoi HIV/AIDS
u-oTig gap ff ngu-oi n^
Sd ngu-ffi (n = 500) 208
153 312 286 224 202 334 168 317 149 166 85
jhien ma tiiy Ty le (%)
41,6 30,6 62,4 57,2 44,8 40,4 66,8 33,6 63,4 29,8 32,3 17,0 HI. KET LUAN
Hien nay. Ding, Chinh phii, Quoc hpi da CO nhieu chinh sieh, ca che un tien dau tu cho viec phong chong ma tiiy, eai nghien, quin ly chat che cic doi tugng eo nguy ca eao. Tuy nhien, tinh den diu nam 2010, a Nghe An, so nguai nghien ma tiiy eo ho sa quin ly (thap han nhieu so vai thuc te) vin con tai 3.210 nguai. Viec cai nghien ma tuy tip trung, tai epng dong v i gia dinh con chua dat dugc hieu qui cao nhu mong muon. Tinh hinh lam dung ma tuy vin tiep tuc dien bien phire tap, ma tuy da xim nhip vio hpe duong, ve vimg nong thon, viing sau, viing xa, c6 xu huang chuyen manh tir thuoc phien sang heroin a nhieu khu vuc
Tai lieu tham khao
trpng diem. Co tai 80%) so nguai nhiem HIV/AIDS la doi tugng tiem chich ma tuy. Ty Ie tii nghien cao (80%) v i so nguai nghien ma tuy pham tpi ngiy cang tang (70%). Nguai nghien sau eai vin chua dugc giii quyet vin de viec lim cu the, chua hoa nhip vai cong dong.
Nghien ma tuy da lim thay doi theo chieu huang bit lgi cie chi so phit trien hinh thai, sinh li vi sinh hoa, lim giim the trang, chieu cao, ehi sd Pignet, ehi so BMI, ting eic dpc to trong mau... anh huang true tiep den hoat dpng tim mach, huyet ip, than kinh, giim sut phin xa tri nha. Nghien ma tuy giy nen nhieu hiu qua benh ly nghiem trpng nhu nhiem dpc man tinh, cip tinh, suy tim, roi loan nhip tim^ viem noi tim mac, tie mach, viem gan..., dac biet li nhiem HIV dua din benh AIDS./.
1. Quoc Cuong - Thanh Thao, Pfidp ludt Viet Nam ve phong chong ma tiiy va cong tdc dieu tra toi phgm, Nxb Lao dong xa hoi, 2009.
2. Nguyen Huu Due, Tdc hgi cua ma tuy vd chat gdy nghien, Nxb TP Ho Chi Minh, 2008.
3. Hoang Tich Huyen, Tiiude phien nghien vd cai nghien, Hoi thao toan quoc ve dieu tri nghien ma tuy, Nxb Bo Y te, Ha Noi, 1994.
4. Pham Khang, Ma niy vd sice khoe, Nxb Khoa hoc va ky thuat, 2010.
5. Nguyen Minh Tuan, Nghien heroin - cdc phuang phdp dieu tri, Nxb Y hpc Ha Noi, 2004
6. Moyanova S.G,1995. Effeel of narcotic on some morphological and physiological develoopmont of human, Medeare, NevvYork.N3, pl21-135.
Sd 3/2011
