NGHIÊN CỨU
RESEARCH
Nâng cao chất lượng kế toán quản trị chi phí tại Đại học Thái Nguyên
Nguyễn Thị Minh Hằng
Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Nguyễn Thị Hồng Ngọc
Đại học Thái Nguyên
Asia-PacificEconomicReview
Xu hướng tự chủ đại họccho thấy việc vận dụngkếtoán quản trịchi phílà hết sức cần thiết, góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh củađơnvị, khắc phục cácvấn đề về lãng phí, về nhữnghoạt độngchưa hiệu quả trong môi trường công, giúp cho đơn vị ngày càng phát triển mạnh và bền vững. Tại Đại họcThái Nguyênđã thực hiện khá tốt việcnhậndiện chi phí,xây dựnghệ thốngđịnh mức và lập dựtoán chi phí. Tuy nhiênĐại học Thái Nguyên vẫn cần hoànhiện hơn nữa kếtoánquản trị chi phí đểgiúpcho cácnhà lãnh đạo đưaracác quyết định trong quá trình hoạtđộng.
1. Mở đâu
Đại học Thái Nguyên làmộtĐại học vùng, được Nhà nước giao quyềntự chủ một phần kinh phí chi hoạt động thường xuyên, đã tạo điều kiện cho Đại học Thái Nguyên phát huy được quyền chủ động trongcáchoạt độngđào tạo và nghiên cứukhoahọc để phát huytối đanguồn lực để thực hiệntổtnhiệm vụ đượcgiao và giữa vai tròlà trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học miền núi phía Bắc Việt Nam.
Tuy nhiên,Nguồn tài chính củaĐại học Thái Nguyên vẫn phụ thuộc chủ yếu vào nguồn Ngân sách nhà nước cấp, nguồnthu sự nghiệp củacácđơnvị trong toàn Đại học có xu hướng giảm trong 3 năm qua (2018 - 2020), do quy mô tuyển sinh giảm qua các năm. Thêm vào đó, những thách thức đòi hỏi phải đổi mới giáo dục đại học: đổi mới phương pháp giảng dạy, thu hút nguồnnhân lực trình độ cao, đào tạo, phat triển đội ngũ, đầu tư cơ sở vật chất, cải thiện và nângcao đời sống cánbộ, giảng viên... Thực tếnàyđã làm gia tăng chi phí, tạo cho Đại học đứng trước những thách thức vôcùngtolớn, đòi hỏi Đại học phải đổi mới tư duyquản trị, nhất là về quảntrị chi phí để vượt qua giai đoạn khó khăn và phát triển. Dovậy, kế toán quản trị phải thiết kếđược các thông tin kế toán giúp nhà quản trị thực hiện chức năng quản trị.
Kế toán quản trị chi phítại Đại học Thái Nguyên không chỉ cung cấp thông tin quá khứ mà còn đòi hỏi những thông tincótính dự báo,thông qua việc lập kế hoạch và dựtoán chi phí trên cơsở các định mức chi phí,làm căn cứđể ra các quyết định thích hợp về giá dịch vụsựnghiệp công cụ thể làgiádịch vụđào tạotrong đơn vị.
Bản chấtcủa kế toán quản trị chi phí tại Đại học Thái Nguyên được biểu hiện qua cácnội dung cụ thể như: nhận diện và phân loại chi phí; xây dựng hệ
thống định mức chi phí; xây dựng dự toán; xácđịnh chi phí; phân tíchthông tin chi phí; báo cáo kế toán quản trịchi phí; phân tích thông tin đểra quyếtđịnh.
Qua việc nghiên cứu thực trạng kế toánquản trị chi phí tại Đại học Thái Nguyên cho thấy các nội dungcủakế toán quảntrị chi phí đã được đơn vị sử dụng đặc biệt làđịnhmức và dự toán. Đó làcôngcụ có hiệu quả để đơnvịđiềuhành và kiểm soát nội bộ.
2. Thực trạng cộng tác kếtoán quản trị chi phí tại Đại hộc Thái Nguyên
2.1. Kết quả đạt được trong công táckế toán quảntrị chi phí tại Đại học Thái Nguyên
Về nhậndiện và phânloại chiphí
Hiện naytại ĐạihọcThái Nguyên tiến hành nhận diện chi phí theo tính chất các khoản chi theo mục lục NSNN,ngoài ra để phục vụ choviệcghi chép sổ sách kế toán thì phân loại chiphí theo Thôngtư 107/2017/TT- BTC. Theo cáchphân loại này chi phí gồm có các loại sau: Chi thanh toán cho cá nhân, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi muasắm sửa chữavà chi khác.
Vềxâydựng hệ thống địnhmức chi phí
Định mức chi hoạt động đặc biệt là hoạt động thườngxuyên đã được xây dựng cụ thể trong từng lĩnh vựchoạtđộng như chi thanh toán chocá nhân, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi mua sắm TSCĐ, sửa chữa lớnvàxây dựng cơ sởvậtchất và cáckhoản chi khác, định mức trích lập và sử dụng quỹtại đơn vị mộtcách cụ thể trong quy chế chi tiêu nội bộ của từng đơn vị . Đại học Thái Nguyên và các đơn vị thànhviênxâydựng hệ thống định mức chi phí dựa vào định mức, tiêu chuẩn do Nhà nước quy định, định mức đã xây dựng nămtrước và Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập, quy định về mức độ tự chủ được duyệt cho từng đơn vị của
9 8 Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các đơn vị chức năng (ban/phòng đào tạo, ban/phòng khảo thí và đảm bảo chất lượng giáo dục, ban/phòng cơ sở vật chất,quản trị thiết bị, các khoa...) chịu trách nhiệm xây dựng định mức về lượng, còn Ban/Phòng kế toán xâydựngđịnh mứcvề giá.
Về xây dựng dự toán
Đãunăm tài chính, Đại học Thái Nguyên và các đơn vị thành viên tiếnhànhtriểnkhai xây dựng dự toán hoạt động trong năm. Dự toán được xây dựng yêu cầu phải phùhợp vớihoạtđộng củađơn vị dựa trên các cơsởsau:
- Căn cứ vàoquy mô sinh viên đào tạo các hệ của đơn vị được giaotrong năm
- Căn cứ vào hoạtđộngchung của đơn vị và Đại học Thái Nguyên trongnăm.
- Căncứ vào dự toánngânsáchnhà nước trường được cấp năm trước, dự kiến Ngân sách được cấp trong năm nay và tình hình thực hiệncác chỉ tiêuvề tàichínhnăm trước.
- Căn cứ vào nhu cầu thực tế của đơn vị trong năm thựchiện.
- Các chế độ, quy định,địnhmứctài chính do Bộ tài chính, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đại học Thái Nguyênban hành.
- Quy chế tài chính của Đại học Thái Nguyên, và quy chế chi tiêu nội bộtại đơnvị.
Nhìn chung công tác xây dựng dự toán của Đại học Thái Nguyên được thực hiện tương đối tốt và phù hợp.
Về phương pháp xác địnhchiphí
Tại Đại học Thái Nguyên và các đơn vịthànhviên các hoạt độngchủ yếu là đào tạo vànghiên cứu. Do vậy sản phẩm sẽ là số lượng sinh viên ra trường hàngnăm và cácđê tài nghiên cứukhoa học đã hoàn thành. Mối một loại sản phẩm được các trường sử dụng phương pháp xác định chi phí phù hợp như phương pháp xác định chi phí hoạt động đào tạo, xác địnhchi phí nghiên cứu khoa học,cáckhoá học ngắnhạn,các hợp đồng,dựán....
Về phân tích thông tin chi phí và mối quan hệ giữa chi phí, sảnlượng, lợi nhuận
Qua khảo sát tại Đại học TháiNguyên và cácđơn vị thành viên cho thãy 100% các trường đã thực hiệnviệcphân tích biểnđộng chi phí,việc phân tích biên động chi phí bước đâu các trường thực hiện theo năm và được thực hiện ở bộphậnkể hoạch tài chính với mụcđích đánhgiá tìnhhình thực hiện so với dự toán, so với năm trước một cách tổng quát.
Kẽtquả phân tích biến động chi phí được thê hiện qua cácbáo cáo vê tình hình thực hiện dự toán chi phí và báo cáo đánh giá kểt quẩ năm nay sovới các năm trướcđo'.
Về báo cáokế toánquản trịchi phí
Các đơn vịtrực thuộc Đại họcThái nguyên đêu lập báo cáo, cụ thê làbáocáotài chínhđịnhkỳ theo quy định. Đối với báocáokể toán quántrị các đơnvị chỉ lập khi có yểu câu của các cãp quản trị nội bộ trong trường. Các báocáo quảntrị được cáctrường lập như. Ba'o cáo đánh giátình hình thực hiện dự toán; Báo cáo đánh giá kết quả hoạt động thu chi thườngxuyên
Về phântích thông tinđể ra quyết định.
Qua khảo sáttại Đại họcTháiNguyên vàcác đơn vịthànhviên cho thấy tạiđây các đơn vị mớisử dụng một số phương pháp như phương pháp so sánh để đánh giá mức độ hoàn thành của trungtâm chi phí;
phươngpháp loại trừ để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến các chỉ tiêu trong quá trình phân tích chi phí. Về hệ thốngbáocáo đánh giá trung tâm chi phí, hầuhếtđược lập để phục vụ kế toán tài chính.
Các báo cáo của cáctrường hiện nay gồm: Báo cáo chi tiết kinhphí đề tài nghiên cứu khoa học, báocáo các khoản chichi theo từng nội dung chi thanh toán cá nhân, chi nghiệp vụ, chimua sắmsửa chữa.
2.2. Những tồn tại và hạnchế Về nhận diện và phân loại chi phí
Việc nhậndiệnvà phân loại chi phítheo mục lục ngân sách mới chỉ đáp ứngđượcyêucầucủacáccơ quan quản lý chứ chưađápứng yêu cầu củacácnhà quản trị. Trong khi, hoạt động của Đại học Thái Nguyên lại luôn thay đổi qua các năm, do đó, để đánh giá được ảnh hưởng của chi phí tới công tác hoạch định, kiểmsoát, nhà quản lý cần phảilàm rõ mối quan hệgiữa chi phí với hoạtđộng.Tuy nhiên, các tiêu thức nhận diện theo cách ứng xử của chi phí, theo chức năng hoạt động, theo mổi quan hệ giữa chi phívới quyết định quảntrị... chua được Đại học Thái Nguyên ápdụng.
Vềxâydựng hệ thống định mức chi phí
Công tác xây dựng định mứcchi phí đượcĐHTN vàcácđơn vị thành viên đặcbiệtquantâm.Toànbộ cácđơn vị đều xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ. Tuy nhiên, các định mức chi phí được xây dựng trong đơn vịvẫn phải áp dụng theo địnhmức chung quy địnhcủanhà nước về các đơn vị sự nghiệp. Do đó, đối với các hoạtđộng dịch vụ trong Đại học Thái Nguyên, mức chi nhiều khi chưa cập nhật được đủ so với giá trịtrường cũng một phần gây ảnh hưởng đến việc phát triển chất lượng các hoạt động dịch vụ, ảnh hưởng đến nguồn thu của đơnvị.
Về phương pháp xác địnhchiphí
Hiện nay, tạiĐại học Thái Nguyênviệc xác định chi phí cho các đối tượng chịu chi phí chủ yểu sử dụng phương phápxác định chi phí theocôngviệc.
Với phương pháp này, các trường tính chi phí cho các hợp đông, dự án, đê tài nghiên cứu khoahọc,...
Kinh tế Châu  - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
99
NGHIÊN CỨU
RESEARCH
đểmanglạihiệu quảcho kiểm soátchi phí của mình.
Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí gia'n tiẽp cho từng công việc, dự án cụ thể chua chính xa'c vì các tiêu thức được sử dụng phânbổkhônghợp lý (tiêu thức thường được các trường sử dụng là số lượng sinh viên, số giờsử dụng,...). Phương pha'p xác định chi phítheo hoạt động chua đượccác trường a'pdụng đề tínhphí cho mộtkho'a học,một sinhviên.
Về phân tích thông tin chi phí và mối quan hệ giữa chi phí, sản lượng, lợi nhuận
Trong Đại học Thái Nguyên hâu như chua có trường nào tổ chức ứng dụng một cách đây đủ mô hình phân tích CVP trong quá trìnhra quyễtđịnh đối vớiviệc tuyểnsinh, lựachọn chuyên ngànhđàotạo, loại bỏ nhữngchuyênngànhđào tạo khônghiệu quả.
Về phân tích thông tin để ra quyết định.
Để raquyễt định ngănvà dàihạn, các nhà quản trị cân co' những thông tin, cơsở làm căn cứ hay nhữngphương án để lựa chọn. Kế toánquản trị chi phí sẽ cung cãp các thông tin vê chi phí,khả năng sinh lời co' liên quan đẽn các quyểt định đo'. Tuy nhiên, thông tin kế toán quản trị chi phí phục vụ cho việc ra quyết định trong ca'c trường chua đa dạng, chua khoa học và không kịp thời.
3. Mộtsố giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán quản*trị chi phí tại Đại học Thái Nguyên
3.1. Hoàn thiện tổ chức nhận diện, phân loại chiphí
Để phục vụ choyêu câu lập kẽ hoạch,kiễm soa't chi phí, ra quyểtđịnh đạt được hiệu quả trong quá trình hoạtđộng đào tạo, nghiên cứu. Tác giả đêxuất với ca'ctrường sửdụng hai tiêu thức nhận diện phân loại chi phí đó là: nhận diện chi phí theo mức độ hoạt động và nhận diện chi phí theo mối quan hệ giữa chi phívới đối tượngchịu chi phí.
- Nhận diệnchi phí mức độ hoạt động (theo mối quanhệ giữa chi phí với khối lượng củahoạt động) chi phí trong Đại học Thái Nguyên và các đơn vị thành viên bao gôm biển phí, định phí và chi phíhổn hợp. Đê cóthông tin được chính xác theo mức độ hoạt động, các nhà quản trị cân phải tách chi phí hổn hợp ra thànhbiễn phí và định phí.Vớicách phânloại này, cóýnghĩa rất lớn trong việc ra quyết địnhmức độhoạt độngđể đạtđược hiệu quả thông qua phân tích mối quan hệ giữa chi phí,khối lượng công việc vàkết quả thu được.
- Nhận diệnchi phítheomối quan hệ giữa chi phí với đối tượng chịu chi phí. Theo cách này chi phí trong Đại học Thái Nguyênvàcác đơnvịthành viên bao gồm cóchi phítrựctiếpvà chi phí gián tiếp. Đối tượngchi phí là một khóa học,mộtđề tài nghiên cứu khoa học ... đây là các đối tượng rất cần phải xác định chi phí. Với các chi phí trực tiếp kế toán sử dụng phương pháp tập hợp trực tiếp để ghi nhận
cho từng đốitượng cụthể, còncác chi phígiántiếp sẽ được kế toántập hợp, sau đó lựa chọn một tiêu thức hợp lýđểphânbổ cho các đối tượng. Các tiêu thức có thể sử dụng để phân bổ chi phí gián tiếp như sốlượng cán bộ - giảng viên, mứcđộ sửdụngcơ sở vật chất....
3.2. Hoàn thiện phương pháp xácđịnh chi phí - Áp dụng phương pháp xác định chi phí theo công việc để xác định chi phí cho mộthợp đồng, một dự án, một nhiệmvụ
- Áp dụng phương phápxa'c định chi phídựa trên hoạt động để các trường áp dụng đễ tính phí cho một kho'a học, một sinh viên.
- Áp dụngphương phápxa'c định chi phí theo quá trình hoạt động để xa'c định được chi phíđào tạo cho toàn bộ sinh viên ca'cbậc,ca'c hệ đào tạo hiện co'của trường
3.3. Hoàn thiện phân tích thôngtin chi phívà mối quan hệ giữa chiphí, sảnlượng, lợinhuận
Vậndụng phương pha'pphân tích mối quanhệ chi phí, sảnlượng và lợinhuận trong việc xác địnhquy mô hoạt động. Căn cứ vào thực tễ tại Đại học Thái Nguyên và các đơn vị thành viên, việc triển khai phân tích CVPco' thê thực hiện với nội dung phân tích điểmhòa vốn là cân thiễt và co'tính khả thi. Việc xây dựng định mứcvà dựtoán là nguôn thông tin quan trọngphụcvụ cho việc xác định điểm hòa vốn theo sốliệu dự toán.
3.4. Hoàn thiện phân tích thông tin để ra quyết định
Nhà quản trị cần tổ chức thu nhập, tập hợp và phân tích nhiều dạng thôngtin khác nhauđặc biệt là thông tin kếtoánquản trị chi phí.Tiếp đó, áp dụng các phương pháp kỹ thuật phân tích phù hợp để cungcấp thông tin hiệu quảnhất, phục vụ việc ra các quyếtđịnh củacácnhà quảnlý.
Tóm lại, đế có thể tổ chức tốt kế toánquảntrị chi phí và coi nó như một công cụ cung cấp thôngtin hữu hiệugiúp nhà lãnh đạoĐạihọc Thái Nguyênvà các đại học thành viên ban hành các quyết định đúng đắn vàphù hợpvới từng hoạt động cụthể,thời gian tới,ĐạihọcTháiNguyên cần sớm xây dựng cho mình mộthệ thống kế toán quảntrị chi phíphùhợp.
Tài liệu tham khảo
Nguyễn Ngọc Quang (2012), Giáo trình Kế toán quản trị, NXB Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội
Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính Hướng dẫnchế đọ ke toán hành chính, sựnghiệp.
Các Báocáotài chính, Báo cáoquyết toán củaĐại họcTháiNguyên và cácđơnvị thành viên giai đoạn 2018-2020
Asia-PacificEconomicReview
