QUAN H$ QUtfc T£^
Ho-p tac va hoi nhap kinh te Dong A tLFigsyto-i nay
TS. LETH! A! LAM*
TH.S. BLJITHAI QUVEN*
Hop tdc vd hdi nhdp kinh te Dimg A tir sau Chiin tranh Thi gidri Hai tdi nay dugc cot Id mdt qud trinh phdt trien tich cue, theo dd nen kinh le khu vuc da tgo dugc sir gdn kit chdt che tren nhieu ITnh vuc. nhdt Id ihutmg mgi vd ddu tu. Tuy nhien. neu nhu giai doan cho den giira nhirng ndm 1990, hgp tdc vd lien ket kinh ti} khu vuc chu ydu mang tinh tu phdt theo sir dieu chmh eua thi trudng vd sdng kien doanh nghiep thi giai dogn sau khung hoang tdi chinh ehdu A (199" 98) lgi cho thdy chieu hudng hgp tdc kinh te lu gide theo hudng tdng cudng mgnh me sir phdt trien cdc khudn khd the che. Ddy Id giai dogn tich cue thiet lap cdc ctr che tu do ihirtrng mai vd hop tdc kinh te todn dien theo cdc cdp do song phuong vd da phmrng
Bdi viet ndy sd trinh bdy nhirng diem chinh trong qud trinh hap uic vd hdi nhdp kinh le Ddng .4 giai dogn tir sau khung hoang tdi chinh ehdu .1, irong dd chu irong phdn tich cdc kenh hgp tdc vd hdi nhdp chu chdt. ciing nidi sd ton lai vd ihdch thirc cua lien trinh hgp tdc khu vuc.
1. Hiep dinli tu do tluroiig niai iiudnfi tdi hoi nhap kliu \\ix sau hon
Ddng A bat dau tuong ddi chiim hon trong lan sdng tham gia cac hiep udc ibuong mai tir do (FTA) so vdi cac nude chau My. chau .\u
\'a chau Phi song lai cd nhiing bude tien nhanh
\a manh me chua timg tha\ ke lir nhimg nam 1990. Chu nghTa da phuong trong khudn khd VV fO va chu nghTa khu virc mo dua irCai .APEC giip tro ngai da lluic diiv each liep ciin khu \uc va nhdn manh cac hiep dinh thuong mai tu do.
Cac hiep dinh ihuirng mai lir do hien nav bao gom ba the lluic. da ky kel, dang dam phan \a da dua ra saim kien, \di cac loai hinh hiep dinh
*, ** M i l l Kinh lc six C hinh trj T h e uidi
song phuong, hiep dinh da phirimg mang linh lieu khu vt.i'c va hiep dinh da phuirng loan khu vuc. Cac hiep dinh thuong mai tu do song phuo'iig \a lieu khu vuc dugc xem la cac nen lang quan irgng bude tdi khu v uc thirong mai tu do o Ddng .A, theo dd FT.A loan khu v i^rc se- la sir long hop \a phal trien liep iheo cac I'f.A liP.A song phuong va lieu khu vuc.
Trudc nam 2000, chi cd ba FT.A dugc ky kel, mdt dang trong qua trinh dam phan va ba hiep udc khac \ ira dugc de xuat. Ti'ong vdng 7 nam tiep iheo, sd lugng F f.A dugc ky kel o Ddng A da king len 10 Ian \ a sir gia lang cdn Ion ban ddi voi cac hiep dinh dang dugc dam phan, CTidi ihang 6 nam 2007. da co 36 f 1,A dugc k>
kel vii 41 f f-A dam; dam phan va 25 daim dugc
NhCfng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 3 (155) 2009 45
Hgp tac va hdi nhap kinh td Ddng A, Le Thi Ai Lam - Bui Thai Quyen
nghien ciru. Hien nay Ddng A la tien phong trong boat ddng FTA d chau A vdi 102 sang kien d cac giai doan khac nhau - tuong duong vdi khoang 1/2 sd sang kien FTA ciia toan chau A va vdi 2/3 cac FTA dang trong qua trinh dam phan d chau A.
FTA d Ddng A trong thdi ky 1976 - 2007 cd 3 loai hinh boat ddng (xem bang). Theo do. cd 36 FTA da dugc ky ket va cd hieu lire, cd 41 FTA dang dam phan va cd 16 FTA da dugc de xuat sang kien tire la cac ben da dua ra tuyen bd chung vdi y dinh dam phan FTA va thiet lap nhdm nghien eu'u chung hoac ket thue qua trinh nghien ciru tien kha thi de di den quyet dinh thanh lap FTA. Ddng thdi. nd cung cho thay khudn khd thdi gian cho tu do hda kinh te Ddng A se dugc thuc hien hoan toan trudc 2020.
FTA d Ddng A cd mdt sd dac diem sau: Thir nhdt. cd su biing nd ddng thdi cac nd luc tu do hda thirong mai d pham vi song phuong lan da phuong. trong dd xu hudng song phuong dudng nhu da ndi len manh hon trong vai nam gan day do tien trien cham ciia cac tien trinh da phuang trong khudn khd WTO.... cung nhu do su chii ddng tham gia Idn hon ciia cac nude trong va ngoai khu vuc. Trong nhung nam gan day.
chinh phii ciia cac nude trong khu vuc da quan tam manh me den viec thiic day cac FTA song phuong va khu vuc. Nhat Ban thuc hien cac hiep udc ban hang kinh te (EPA) vdi Singapore.
Mexico. Mala>sia va ky hiep dinh tuong tu vdi Chile. Philippines. Thai Lan. Brunei. Indonesia V a gan day la vdi Viet Nam. cung nhu dang tien tdi thoa thuan ve nguyen tac vdi ASEAN va thu'c hien dam phan vdi Han Qudc. An do va Uc. Han Qudc ciing thirc hien FTA vdi Chile va FT.A ve thuong mai hang hda vdi ASEAN.
Cling nhu dang dat tdi thoa thuan vdi My.
ASEAN tham chi cdn tich cue ban trong viec theo dudi FTA. Trong khi thdng qua FTA vdi 1 kin Qudc. Trung Qude. ASEAN lai dang dam phan FT.A \di Uc - New Zealand va An Do.
cung nhu dang xem xet de dam phan vdi My.
Mdt vai thanh vien ASEAN nhu Singapore va Thai Lan dac biet tich cue theo dudi cac FTA song phuong. Theo nghTa nay. tdn tai mdt hieu irng phong trao d Ddng A trong viec theo dudi FTA/EPA. Gan day. Uc. New Zealand va An Do cung gia nhap lan sdng nay.
Ben canh xu the tu do hda thuang mai song phuong manh me. xu hudng tu do hda thuang mai da phuang cung dugc xem la cac giai phap hieu qua thiic day hdi nhap sau hon ciia khu vuc. Ngoai AFTA la hiep udc da ky ket va trong qua trinh thuc hien cua nhdm ASEAN, cac hiep dinh thuong mai tu do da phuang Idn dang dugc de xuat va dugc cac nude tich cue ung hd. Trung Qude dua ra sang kien FTA Ddng Bac A cho ba nude Trung Qudc, Han Qudc va Nhat Ban. ciing nhu mdt FTA toan Ddng A cho ASEAN + 3. Nhat Ban ciing dua ra mdt EPA khu vuc Idn ban theo dd ASEAN + 6 ket nap them Uc. New Zealand va An Do. Tuy nhien. khudn khd thdi gian cho dam phan cac FTA/EPA Idn nhu vay la chua dugc dua ra.
Nhung Hiep dinh thuong mai da phuang rhang sac thai tieu khu vuc kieu nhu AFTA va FTA cho ba nude Ddng Bac A se la nhirng nen tang quan trgng tien den mdt FTA rgng khap Ddng A. theo dd qua trinh dam phan FTA Ddng A se dua tren co sd tdng hgp cac hiep dinh song phuang va tieu khu vuc.
Ben canh dd. cac tien trinh ASEAN + 1.
viec thiet lap cac khu mau dich tu do song phuang giua tirng ddi tac Ddng - Bac A vdi ASEAN dang dugc xuc tien xay dung hoac dang trong qua trinh dam phan. ASEAN da ky Hiep dinh khung ve hgp tac kinh te toan dien vdi Trung Qudc va ky Hiep djnh ve quan he ddi tac kinh te toan dien vdi Nhat Ban va dang dam phan va tbda thuan vdi Han Qude vl khu mau dich tu do. Theo du kiln, vao nam 2010 se hinh thanh FTA giira Trung Qudc va 6 nude ASEAN (Brunei. Malaysia. Indonesia. Philippines.
Singapore va Thai Lan); va vao nam 2015 vdi Clic nude ASEAN cdn lai (Campuchia.
46 NhCfng van de KINH TE VA CHINH TR! THE GIOI So 3 (155) 2009
Le Thj Ai Lam - Bui Thai Quven Hgp tac va hdi nhap kinh t^ Ddng A,
Myanmar va Viet Nam). Hien ASEAN da ky ket vdi Trung Qudc Hiep dinh Thuang mai dich
\ u \'a dau tu vao ddu nam 2007. trudc dd. vao nam 2005. hai ben da ky FTA gidi ban. theo dd Trung Qudc cat giam thul cho 7.000 mat hang tir ASEAN vao nam 2010. chilm tdng cdng 93%) nhap khau tir ASEAN vao Trung Quoc.
Ciing da tang truang cao cua kim ngach thuang mai hai chieu. ASEAN va Trung Qudc dang tiin rat gan den viec hien tbtic hda tbda thuan thanh lap FTA ASEAN - Trung Quoc.
Thdng qua cac tiin trinh ASEAN + 3 va ASEAN + 1, qua trinh lien kit giCra cac nen kinh te Ddng A da trd nen tich cue ban. Budn ban ndi khdi trong khu virc khdng ngirng tang len. Trong giai doan 1985 - 2001. budn ban giiia cac nude Ddng A vdi nhau da tang 35%.
Cac nude Ddng A da chuyin 1 l%o budn ban vdi the gidi ve budn ban trong khu vuc; 80%o budn
ban trong khu viic dien ra giira Trung Qudc.
Han Qudc. Malaysia va Singapore.
cac nude trong khu vuc ky vgng FT.A gdp phan tao nen sir hdi nhap thuong mai v a dau tu sau rgng hon o Ddng A thdng qua \iec dl xudt y tudng Khu vuc Thuang mai tu do Ddng A (EAFTA) trudc nam 2010. lam ddi trgng vdi khdi kinh tl EU va NAFTA; kl hoach thiit lap FTA xuyen A (ASEAN + 6). gdm ASEAN-10.
Trung Qudc. Nhat Ban. Han Qude. New Zealand. Uc. An Do. de tao thanh mdt khu vuc thuang mai tu do vdi gan nua sd dan the gidi.
Tien trinh tir Khu vuc Tu do thuang mai ASEAN (AFTA) din y tudng Cdng ddng Kinh te Ddng A cho thay cac nude ASEAN rat no lire ciing cac ddi tac md rgng giao km kinh te.
thuong mai. dau tu de phat trien va hdi nhap.
trong dd dac biet quan tam den tien trinh hgp tac Ddng A.
Bdng: Tang trudng FTA d Dong A 1976 - 2007 Niim
1976 1986 1996 2000 2001 2002 2003 2004
1
; 2005 2006 2007
Sd luong FTA
1 1 4 7 10 14 23 42 67 96 102
Da ky ket 1 1
->
J
3 5 6
9 i 14
21 31 36
Tinh trang FT.A
1
Dang diim phan 0
0
De xuat 0 0
0 i 1 1
2 4 5 16 30 42 41
J)
3 4 9
' -
16 l|
23 1 25 ' Niiudn: Kawai Mashairo cV- Cancshan W'iganaraja (200~).
Nhung van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 3 (155) 2009 47
Hgp tac va hdi nhap kinh t§ Ddng A,., Le Thi Ai Lam - Bui Thai Quyen
77?;/' hai. sir canh tranh gianh anh huo'ng kinh te ddi vdi ASEAN dien ra kha manh giira cac nude Idn nhu I r u n g Qudc. Nhiit Ban. .An Do.
My. EU... do y nghTa quan trgng ve dia chinh tri
\a dia kinh te eua khu \irc na\'. Dieu na\ the hien rd nd krc dam phan ky kit FTA cua cac nu'dc Idn nay vdi ASEAN. Trung Qudc tham gia dam phan FTA dau tien la vdi ASE,A.N chir khdng phai ai khac. Trung Qudc tht^rc sir coi .ASEAN cd mdt \'i tri quan trgng trong ban cd chien luge khu vt.rc va toan cau cua Trung Qudc. Nhat Ban nd lii'c tham gia dam phan \'a ky ket FTA vdi ca ASEAN nhu mot nhdm. lan cac thanh vien rieng re cua td chirc nay. An Do.
\'di chinh sach hudng Ddng da thiic day thoa thuiin FTA vdi ASEAN.
llni ha. ASEAN tiep tuc ddng mdt \ai trd dang ke trong cac nd lire hinh thanh cac thoa ihuim mau dich tir do o Ddng A va giua khu
\ uc vdi ben ngoai. Tu} nhien. ciing cd nhCrng y kien cho rang, dirdi anh buo'ng cua cac nirdc l(Vn, ASEAN cung dang bi tac ddng va nhieu khi khdng diU dirge sir ddng thuiin ve Igi ich khi mdt sd nude cd xu hudng nuidn di trudc Irong k_\' ket va dam phan FTA vdi cac nutVc ngoai
k h u V Lie.
Phan iich cac nguven nhan lluic dav su tien trien nhanh cua cac sang kien Fl'A o Ddng A, cd the thav' ve co' ban cd ba yeu td can luu y:
Mdt Id. yen td co' ban nam sau si^r ra do\ cua cac sang kien FT.A la tien bd ve lien ket va sir phu tluidc Ian nhau \'e kinh te trong khu vi^rc, lldi nhiip kinh te thi tnrcTng ddi hoi cac giai phiip chinh sach hd trg va phat trien hon nua, uic l:i hai hoii hda chinh sach, quv' che \a cac cluiim muc quan ly thuong mai va FDI. Cac nha lap chinh sach o Ddng ,A ngav cang ung hd L|uan diC'm rang Ff.A. neu dugc thiel ke rgng mcv ve i.|Li> lud cd ihe tluie diiv mo' rgng cac boat Jong iluiong mai v a dau lu ihdng qua viec giam iihiC'ii hon luTa ciic rao can xuven bien gidi, tao ihiiiin Igi cho llurong mai vii dim ur va hiii hoa ciic ilui Uic, qu> tiic vii cluiiin mirc, fheo each
na>, FT.A cd the dugc xem nhu la mdt phan cua khudn khd chinh sach hd trg cho \'iec phat trien chieu sau cac mang san xuat va chudi cung irng do cac cdng tv da qudc gia va cac cdng t> Ddng A tao-ra.
Hai Id. chu nghTa khu \'irc kinh te o chau Au
\ a Bac My bao gdm ca \'iec xay dung thanh cdng lien minh kinh te \ a tien te cho cac nude thudc khu NTt'c ddng euro \'a viec mo rgng EU sang phia Ddng, cung nhu su thanh cdng ciia N.A FT.A da thiic day cac nen kinh te Ddng A theo dudi cac hiep udc thuong mai khu vuc.
Cac chinh phu Ddng A sg rang hai thuc the Idn - My va EU cd the chi phdi luat choi trong he thdng thuong mai toan cau trong khi dd lai giam vai trd va trgng lugng ciia chau A trong canh tranh toan cau va dam phan da phuang.
Ngoai ra, do tien bd cham trong dam phan Doha
\ a nhung nd lire giam dan cd the nhin thay dugc irong qua trinh APEC, FTA cd the dugc xem nhu la mdt chinh sach bao hiem khoi nhirng khd khan chu ky trong tir do hda thuang mai da phuong.
Ba Id. khung hoang tai chinh chau A da dua ra mdt bai hgc quan trgng rang, Ddng A can day manh hgp tac kinh te de duy tri tang trudng va dn dinh kinh te. Sang kien toan cau day manh he ihdng kinh te qudc te theo hudng nay la hoan toim khdng dap irng dugc mong dgi, trong khi dd nd luc qudc te day manh cac nen tang kinh te riC'ng le can nhieu thdi gian de mang lai ket qua.
Do viiv, cam nhan chung cua chau A la cdn thiet lap CO che •Tir ciru" ve quan ly kinh t l cho rieng minh. Khung hoang 1997/98 nudi dudng va thiic da>' them cho cam nhan ve mdt khu \'Lrc
\di nhung thiich thirc gidng nhau.
2. Thiet lap cac the che kinh te va tai chinh khu vuc hudng tdi sy nhiit thi hoa
lai Ddng .\. trong nhirng tbiip nien vira qua da chirng kien su phat trien cua mdt sd nhdm kinh le chu chdt quan trgng bao gdm .ASEAN.
ASEAN +3, ASEAN + 6, APLC, ASEM va 4S NhCfng van de KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl So 3 (155) 2009
Le Thj Ai Lam - Bui Thai Quyen Hgp tac va hdi nhap kinh t§ Ddng A.
mdt sd the che hgp tac tai chinh khu vuc quan trgng. Tuy nhien. ASEAN va APEC da dugc thanh lap tii' trudc 1990. cdn trong sd cac nhdm kinh te dugc thanh lap trong thdi gian gan day. nhdm ASEAN +3 va mot so thi chi tai chinh khac la nhirng hudng phat trien thi che quan trgng.
ASEAN + 3 Trong tien trinh nay, cac lanh dao Nhat Ban. Trung Qudc va Han Quoc da dugc mdi den tham gia cude gap lanh dao cdp cao ASEAN thang 12 nam 1997 giua thdi ky khiing hoang tai chinh chau A va tir dd nay sinh qua trinh ASEAN + 3. Cd nhilu qua trinh cdp bd trong ASEAN + 3 nhu Bd Ngoai giao. Bd Kinh tl va Thuong mai, Bd Tai chinl-i. Bd Lao ddng. Bd Klioa hgc va cdng nghe...
Lanh dao ASEAN + 3 da ddng y vao thang 11 nam 2004 rang se thanh lap mdt Cdng ddng Ddng A trong tuong lai va khang dinh vai trd ciia ASEAN + 3 nhu ddng co chinh cho sir phat trien nay. Cdng ddng Ddng A bao gdm nhieu ITnh vuc hgp tac nhu kinh te. an ninh. van hda va xa hdi. Hien nay, Cdng ddng Kinh te Ddng A dugc xem la bude ticMt phong trong vice xa>
dung mot Cdng ddng Ddng A loan dien,
Quan diem chii chdt dang sau sang kien Cdng ddng Kinh te Ddng A coi sir lien iritMi trong lien ket kinh te cudi cimg se dan den mdt Cdng ddng Kinh t l Ddng A. Mdt khi FTA khu vuc dugc hinh thanh. bao gdm sir thiet lap thu'cTng mai. dau tu va the che cho cac hinh thirc hgp tac khu vuc khac. thi nen tang co ban ciia Cdng ddng Kinh te Ddng A se dugc tao lap.
Trong qua trinh tien tdi lien ket loan Ddng A. cac qua trinh cdp bd cd the tao ra nhieu du an hgp tac. Cac dir an hgp tac trong khudn khd ASEAN+ 3 dugc xem xet dua tren cac nguv'en idc: bao dam Igi ich cho tdt ca cac thanh \ien iham gia. khuvin khieh sir tham gia tdi da cua ciic nude thanh \ien, fu)' nhien. nhiing dt^r an nav cdn ihu bin it nhal su iham gia cua hai lurdc ihimh V ien ASl-.AN \ a hai ibanh v len irong sd 3 nude Ddnu - Bac .A.
Sdng kien Chiang Mai (CMI). Trong nhung nam dau the ky XXI. chinh phii cac nude Ddng A nd lire thiic day hgp tac tai chinh d cap do khu vuc vdi muc dich giam bdt tinh de tdn thuong cua nen tai chinh khu vuc trudc nhu-ng cude khung hoang va cai thien tinh hinh phan phdi vdn trong khu vuc. Cac nude da dua ra mdt loat cac sang kien nham tang cudng kha nang ddc lap ve tai chinh ciia khu vuc. tir viec chia se thdng tin den cac thoa thuan hoan ddi tai chinh va thi trudng chirng khoan khu vuc.
Trong sd cac sang kien dd. Sang kien Chiang Mai (CMI) va Sang kien ve Quy Chirng khoan chau A (ABFI) la hai sang kien cho thay mdi lien he va thai do mdi ciia Ddng A \'di viec dieu hanh tai chinh toan cau trong the ky XXL
sang kien Chiang Mai la sir trien khai cac hiep dinh cung cap tai chinh khu \'uc nham hd trg thanh khoan cho cac nucTC thanh vien bi tham hut can can thanh loan trong ngan ban.
ddng thi7i ngan chiin khung hoang nhu nhirng gi da xav ra trong eugc khung hoang tiii chinh tien le chau A 1997/98. Xudt phat tir CMI. cac nude Ddng .A da ihdng qua nhiing thoa thuan chinh nhu: hinh ihimh mang ludi cac dau mdi de thiic da>'. giiim sat tiii chinli khu vuc Ddng A; th'inh lap CO che hoan ddi lien le giira cac nude .ASE.AN va 3 nude Ddng Bac .A; thuc hien hoan ddi lien le song phuang giira cac nude trong vimg: thdng qua he thdng ngan hang cac nude thanh \ ien tien hanh trao ddi. bd sung thdng tin tai chinh - lien te; hinh thanh co che du phdng va ban che rui ro. giam sat khung hoang tien te.
dam bao dn dinh tai chinh o Ddng .A. Ngoai ra.
cac nude ciing da thuc hien he thdng tai khoan vdn tuong ddi mo \a tiep tuc thu hiit cac ngudn vdn trong. ngoai khu vuc. mac dii nhu'ng ngudn vdn nav cdn bap benh va khdng dn dinh. Ngan himg \ a cac td chirc tai chinh khac cung da iham gia mdt each tich ci^rc \ao thi trudng tai chinh Irong khu \'t,rc, hinh thanh Quy iir bao hii-m chiiu .A nham ban che va chia se rui ro iroim inrdng hgp xav ra khung Iniiing lai chinh.
Nhung van dS KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 3 (155) 2009 49
Hgp tac va hdi nhap kinh td Ddng A,, Le Thi A! Lam - Bui Thai Quyen
CMI bao gdm viec mo rgng fEep djnh Hoan ddi cua ASEAN (ASA) va mdt mang ludi cac hiep dinh hoan ddi song phuong (BSA) giira cac nird'c thanh vien ASEAN, Trung Qudc, Nhat Ban va Han Qudc. Theo cam ket tai Chiang Mai, ASEAN+3 thuc hien 16 tbda thuan hoan ddi tai chinh song phuong vdi gia tri tdi 40 ty U'SD, trong thdi gian qua da tang cudng mire Iran hoan ddi song phuong ndi khdi tii' 1 ty USD len 2 ty USD. Theo thoa thuan ban ddu cua CMI, cac nude se danh khoan du phdng tri gia 36.5 ty USD de ddi phd vdi cac tinh hudng khan cap. Tuy nhien. lugng du phdng nay la tuong ddi nhd vi cac nude ASEAN + 3 hien dang nam giii' mdt lugng du tru ngoai hdi Idn, tri gia gan 1,8 nghin ty USD va yeu cau ho trg khan cap ciia cac nude khi bi khung hoang la rat Idn. Nhan thirc dugc ban che nay. thang 5/2005.
cac nude Ddng A da quyet djnh tang quy md quy du phdng len 75 ty USD. Mdt dac diem dang chii y ciia CMI la mdi lien ket giua the che nay vdi IMF. Cac nude Ddng A da thdng nhat chap nhiin tam thdi duy tri mdi lien he vdi IMF cho den khi co che giam sat chinh thirc cua khu V uc dugc thiet lap va di vao boat ddng. Cd hai ly do giai thich cho qu>'et djnh nay: i) IMF hien dang cd mdt co' che giam sat dugc the che hda rat tdt. trong khi ASEAN + 3 dang thieu ca chi}
nav. IMl" dua ra danh gia hang nam cho tiing iKMi kinh te thanh vien ciing nhu danh gia kha ming de bi tdn thuo'ng cua khu vuc tai chinh thdng qua Chuong trinh ddnh gia khu vuc tai chinh (FSAP). Ddi vdi mdt sd nen kinh te Ddng .A. se la khdng hieu qua va khdng phii hgp khi danh \dn vay cho nhirng nude khdng boat ddng theo nhung quv dinh giam sat dinh ky nay. Dat CMI trong mdi lien ket vdi IMF ed the giiip cac nude thanh loan cac khoan va_\'. ii) Nhieu nude Ddng .A lo ngai rang My \a EU se phan ddi mdt khung khd hgp lac uii chinh mdi cua chau A khdng cd hen he vdi IMF. gidng nhu ke hoach
\ e Quy i ien te chiui .A (.AMF) da timg bi phan (.Idi niim 1907, Do cd liem krc kinh te va anh lurinu! chinh iri ban che so vdi Mv va liU. cac
nude Ddng A can giam bdt tinh chat ddc lap cua CMI trong giai doan dau cua hdi nhap tai chinh khu \'ii'c. Tuy nhien. cac nude Ddng A cung cd nhung bien phap nham ndi long dan sir lien ket chat che cua CMI vdi cac dieu kien ciia IMF. \'i du nhu tang gap ddi quy md vdn khan cap ma khdng theo cac dieu kien eiia IMF tir mirc 10% Ien 20%o. Trong tuong lai gan. CMI se ed du kha nang thay the vai trd cua IMF trong viec quan ly khimg hoang dai ban. Cac nude ASEAN + 3 cung khdng ngimg tim each chuyen CMI thanh mdt khudn khd da phuang duy nhat. Co che ra quyet dinh tap the ve viec khoi ddng CMI da dugc thdng qua. Tat ca cac nude tham gia co che hoan ddi cd the cimg luc va ngay lap tire cung cap sir hd trg thanh khoan ddi \'d'i bat cir ben nao tham gia vao cac hiep dinh hoan ddi song phuong trong trudng hgp khan cap. Hon nua. cac nude Ddng A cung dang hudng tdi xay dung mot co che giam sat ddc liip cua khu vuc. trong dd phan anh mdt each cdng bang vi the ciia cac nude chau A. Vi du. thang 5/2006. cac nude ASEAN + 3 da tuven bd thanh lap nhdm chuyen gia (GOE) va nhdm lam v iec ky thuat ve giam sat kinh te va tai chinh (ETWG) de tim ra bien phap nham tang cudng ban nua nang lire giam sat eiia cac lurd'c Ddng A. Nhdm chuyen gia GOE tap hgp cac chu\en gia gidi trong khu virc. boat ddng nhu mdt co quan danh gia kinh te ddc lap cxi:
khu vuc. Nhdm ETWG se ddng vai trd quan trgng trong viec phat trien va phd bien Co che canh bao sdm de tang kha nang phat hien nhiing hien tugng bat thudng. Nhung no lire mdi nay se ddng gdp dang ke vao viec tang cudng nang krc giam sat eua cac nude Ddng A. tir dd lam tang tinh hieu qua ciia CMI.
Sdng kien ve Quy chung khodn chau A C4BF1) vd thi trird/ng Trdi phieu ehdu A (ABMlj. Dav cung la mdt trong nhung sang kien uing cudng hgp tac tai chinh giiia cac nude trong khu v u c Ciing vdi CMI. ABFI va ABMl sc gdp phan lam thav ddi tinh binh tai chinh 50 Nhung van de KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl 86 3 (155) 2009
Le Thj Ai Lam - Bui Thai Quyen Hop tac va hdi nhap kmh te Ddng A.
qudc te trong tuong lai. (iuy Chirng khoan chau .A dugc quvel dinh thanh kip nam 2003. vdi sd vdn ban dau khoang 1 tv' USD. Trong giai doan dau. ABFI dau tu v ao rd cac chirng khoan menh gia USD dugc cung cap bo'i cac nha phat hanh qudc gia hoac do qudc gia bao trg cua chau A.
Trong giai doan 2 cua ABFI. ABFI dau lu vao trai phieu menh gia ddng ndi te do cac ddi tugng nha phat ndi tren dua ra tren cac thi trudng Ddng A - Thai Binh Duong (EMEPA).
Cac thanh \ien EMEAP da dau tu tdng cdng 2 iv' USD cho ABFI 2. bao gdm 9 quy thanh phan la Quy Chi sd chirng khoan lien chau A (PAIF) va 8 quy thi trudng dan le. Cd hai ly do de phat trien cd ve chieu rgng va chieu sau cac thi trudng chiing khoan khu vuc. i) Muc dich cudi ciing CLia viec thanh lap ABFI la dua lugng du tru' ngoai hdi khdng Id cua chau A vdn dang dugc giu' tai My hoac chau Au quay tro lai khu vt.i'c thdng qua vice dau tu \ao chirng khoan.
Trong cac thap ky trudc. phan Idn tiet kiem cua chau A dugc chuyen vao cac thi trudng chirng khoan quoc tl o My boiic chau Au do thi trirdng chirng khodn chau A chua phat trien. Ngudn krc cua Ddng A can dugc dimg de tao ra sir phdn ihinh cho khu \ii'c. ban la su dung de bii dap cho mirc tham hut tai khoan vang lai khdng Id cua My (dudi dang mua trai phieu kho bac My).
Theo dd. chinh phu cac nude chau .A phai dav nhanh cac kl hoach xa>' dt^rng thi inrdng cluing klu)im chau .A Ircr thanh ddi trgng vdi cac thi Inro'iig cluing khoan phuong fav. ii) .ABfl la nham bao ve khu \'LI'C khoi nhung ton thuong tir ben ngoai bdng each xa\ dung cac thi trudng
\on dia phuong phat trien nang ddng \ a da dang hon. Cude khung hoang tai chinh chau .A cd the se khdng ga\ ra qua nhieu ihiel bin neu nhu Clic thi inrdng chirng khoan cua ciic nuoc trong khu \ uc da phal iriCMi lum \a vai lid irung gian uii chinh o' nluing nuoc chiu liic ddng cua cude khung hoang khdng qua nip inmg \iio cac nuan banu. Mac du .ABfl co kha nang thiich ihiic
su thdng tri cua My va EU tren thi tririmg \dn toan cau, gan da> nhieu nha lanh dao chau .A ed quan diem rang viec thiet lap quan he giua thj trucmg chimg khoan chau ,A va chau .Au, cing nhu viec hinh thanh thi trudng chirng khoan chau ,Au tai chau A se giiip hu\' ddng sir ung hd cua cac nude EU ddi \'di y tuong ve thi trudng chirng khoan chau .A. Ndi chung, .ABFI tao ra CO che ddi trong cho phep cac nude Ddng .A khdng plui thudc vao st,r hd trg tai chinh cua IMF de phiit trien va quan ly khung hoang, .ABFI se boat ddng nhu cac cdng cu khac, thdng qua dd ciic nude Ddng .A cd the dav nhanh lien trinh hgp uic tai chinh khu \'t,i'c ma khdng gav mau thuan vdi G7 ciing nhu khdng lam anh huong den mdi quan he giua cac nude nav' va IMF.
3. Hop tiic lao dong va phiit trien ngudn nhiin luc - mot hinh thuc bd tro \ii thiic dii>
lien ket kinh tc khu MJC
IIICMI nav. ngudn nhim lire chiu lugng gao iro thanh mdt veu id quv el dinh ihimh cdng cua mdt nen kinh le hien dm. Ddng .A dan ddng, co tdc dd Uing truong kinh le cao, 'fu> nhien, tdc dC^
limg truong kinh le va vice lam chua theo kip veu cdu \ l dim sd, ii.ii frung Qudc, trong giai doan 2000 - 2004, GDP limg hem 50".) chi lao ra duoc 5"u Nice kim moi, Dieu nay khien ly le that nghiep cao, o nuic 7.8"o trong thanh nien lai Ddng ,A, Nhieu nude .ASf;.AN cd ty le ihiil nghiep niim 2004 cao hon nam 1905, fy do giai thich cho linh trang yeu kem cua ihi inrdng lat.
ddivj, trong nhung nam qua la mdt viii nen kinh ll van chua hoan loan phuc hdi sau cuoc khung hoang uii chinh chau .A: sir suv giam cua dau lu ur nhan sau giai doan khung hoang, Ngoai ra.
krc lugng lao ddng lai thanh thi dang uing nhanh hon lai ndng ihdn, ga> iip luc len ihi uuoiu: lao ddng ihanh ihi, Ddng \ho\. v ice ihieu lull lao ddng CO ky nang chc) ihiiN \an de khdng chi la sd luong vice lam ma con la chiil lugng nimdn nhim krc, Cong lac dao lao va giao due
NhCfng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 3 (155) 2009 51
Hgp tac va hdi nhap kinh td Ddng A, Le Thi Ai Lam - Bui Thai Quyen
tdt hon da, dang, se la chinh sach uu tien ciia cac nen kinh te Ddng A khi ma nen kinh te dan tien tdi viec san xuat va cung cap nhirng djch vu ed gia tri cao ban.
Ciing vdi nhirng nd lire phat trien ngudn nhan lire trong ndi bd mdi qudc gia, hgp tac phat trien nhan lire khu vuc dang dugc tap trung nhieu ban nda thdng qua 3 co che hgp tac Ddng A: ASEAN+3, cac ASEAN+1 va Thugng dinh Ddng A (EAS). Phat trien ngudn nhan lire la mdt trong it cac ITnh virc uu tien dugc phan tich va nghien cii'u va tim kiem giai phap cu the de thuc hien theo de xuat ciia mdt nhdm nghien ciru Ddng A (EASG) trong khudn khd cua ba eo che ndi tren. Chuang trinh phat trien ngudn nhan luc toan dien cho Ddng A trong khudn khd nay tap trung chii yeu vao giao diic co sd. dao tao ky nang va xay dimg nang lire, xay dimg cac chuong trinh giam ngheo, tien hanh cac bude di phii hgp nham dam bao cham sde sire klioe ban dau cho nhan dan, tao thuan lgi, xiic tien trao ddi.
phat trien ngudn nhan luc vdi Trung Qudc, Nhat Ban va Han Qudc dira vao co che ASEAN+1.
Tren co sd dao tao ngudn nhan lire cd chat lugng.
khu vuc Ddng A se nang cao dugc kha nang canh tranh trong nen kinh te toan cau.
Nhat Ban. Trung Qudc va Han Qudc la cac nha cung cap tai chinh chii chdt cho cac qua trinh hgp tac nhan lire khu vuc. Nhat Ban da ung hd Quy Phat triln ASEAN 7.5 ty yen (70 trieu USD) thdng qua Quy Phat trien ASEAN va cac quy hgp tac ASEAN - Nhat Ban; dua ra Sang kien Giao luu thanh nien tren qu)' md Idn vdi tdng kinh phi len tdi 315 trieu USD. dugc thi.rc hien trong vdng 5 ndm vdi mdi nam cd khoang 6000 thanh nien tir ASEAN tdi tham va hgc tap. trao ddi tai Nhat Ban. Ngoai ra cac hgc bdng Cling nhu nhieu chinh sach khuyen khieh luu hgc sinh nircTC ngoai ke ca liru hgc sinh Irong khu virc tai Nhat Ban cung dugc dua ra.
Ket qua la sd lugng luu hgc sinh tai Nhat Ban dii Uing dang ke. tir 53.787 ngudi nam 1994 len 95.550 nuiriii nam 2002.
Trung Qudc tap trung ho trg dao tao ngudn nhan lire, vien trg vl kinh tl ky thuat cho cac nude ASEAN. Trung Qude da dao tao ban 6000 nhan luc trong nhieu ITnh vuc cho cac nude ASEAN trong thdi gian qua, vien trg nhieu dir an cho Campuchia, Lao, Viet Nam, Malaysia ciing nliu cdp hgc bdng cho sinh vien ASEAN du hgc. Ddng thdi. nhieu gia dinh Trung Qudc cung cho con em di du hgc tai cac nude ASEAN.
Dao tao nhan lire la mot ITnh vuc uu tien trong hgp tac toan dien giira ASEAN va Han Qude, bao gdm: giao due. khoa hgc cdng nghe...ASEAN va Han Qudc hgp tac xay dung nIn kinh tl tri thire bang each tang cudng ngudn vdn nhan lire va cdng nghe thdng tin thdng qua chia se kiln thire. ket ndi cac co sd dao tao, xuc tien cac co che hgp tac vi mot xa hdi thdng tin.
Han Quoc hd trg ASEAN bao dam co sd ha tdng vat chdt. tri thuc de kiem soat thdng tin, kien thirc cdng nghe nhdm nang cao phuc Igi, giao due va ndng lire canh tranh ciia cac cgng ddng dia phuong. Ddng thdi thiet lap mdt khudn khd hgp tdc thuan lgi ddu tu chung va phdt trien nhan lire; thuc ddy hgp tac giao due van hda ...
4. Nhung van de con tdn tai ciia hop tac kinh te Dong A
Mac ddu da cd nhung nd luc ddng ke trong qua trinh hgp tac kinh te chu ddng eua Ddng A tir ndm 1997 den nay, tuy nhien hieu qud thue te dat dugc chua Idn vi cdn tdn tai kha nhieu khiic mac ddi hdi phai gidi quyet. Nhung tdn tai dang luu y cd the bao gdm:
Thi'r nhdt, hirdrng dich vd khudn khd lien ke' cudi ciing chua rd rang. Cgng ddng Ddng A la mdt muc tieu Idu dai. tim kiem sir lien ket dua tren nhieu ITnh vuc. kinh te. chinh tri. an ninh va
\'an boa. Cho den nay. cude tranh luan van chua thoat khdi van de thanh phdn tham gia la 13 (ASEAN + 3) hay 16 ( ASEAN + 6). Trong khi trill tu qudc te trong tuong lai chua dirge dinh hinh rd that khd xac dinh duoc mdt binh anh rd
52 Nhung van de KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl Sd 3 (155) 2009
Le Thj Ai Lam - Bui Thai Quyen Hgp tac va hdi nhap kmh te Dong A,
rang cho Ciing ddng nav, BCMI canh dd. mac dau cd nhung ke hoach dua ra ve Cdng ddng Ddng .A \ a ddng tien chung. sir khac biet Idn giira cac nude Ddng A \'e cdc khia canh kinh te \ a chinh tri khien Cdng ddng khd dat direTc trong tuong lai gdn.
Thir hai. thieu mdt hgi nhdn ehi phdi vd khdng cd mdt co' chi} hdi hod. Neu nhu hgp tac o EU cd nhimg hat nhan ban dau quan trgng nhu Dire. Phap xa hgp tac Bac My cd hat nhan dau tau Id My. O Ddng A thieu ban hat nhan na\'. ASEAN dugc hinh thanh da kha lau. song quN' md va anh hudng kinh te khdng du de chi phdi khu vuc. Cdc nude Ddng Bac A cd quy md kinh te Idn. chiem 91.2%o GDP cua Ddng A.
song hg van chua the tro thanh hat nhan cho khu varc. Trong quan he giua Trung Qudc va Nhiit Ban thi ban chat eanh tranh va nghi ngd ludn ndi bat bo'n so vdi hgp tac va tin ciiy.
i rude day. khi vi the kinh te chua du Idn. Trung Qudc khdng tich cue tham gia hgp tac Ddng A vi cho rang qua trinh nay se bi Nhiit Ban chi phdi. DcMt nay. khi cam thay manh len. frung Quoc da tich cue tham gia ban song sire manh dd cung chua du de qua mat Nhiit Ban ddng vai trd chi phdi. Trong khi dd. Nhiil Ban lai nudi tile vdi vice de tudt mdt co hdi don phuong chi phdi qua trinh hgp tac Ddng A va khd thich irng vdi bdi canh mdi khi Trung Qudc tro thanh mdi ddi trgng ngang sire.
Ben canh dd. nhieu \'dn de cang thang trong qua khir va bien lai \'l tranh chap duimg dng dan ddu. vdn di Hch su van cdn \'a thmb thoang lai ndi len. giiy ra nhiing dirt gay trong qua trinh phiit trien cac quan he \ d n cd tiim quan trgng quvel dinh doi \'di khu \'ii'c, bao gdm ca quan he llunmg mai \ a dau lu.
Hudng phal trien hop lac kinh le moi dira Iren chu nghTa da plunvng cdn cd dinh hudng plui hop, lao dung si^r lin liro'iig lim nhau \a loi da hda Igi ich cua \ ice kel ndi \ a phdi hgp himh ddng nip the nhu ur do hoa llurong mai. dau lu.
chong iham nluing \ a khung bd \ a an nmh phi inivcn ihdm: nhu nimg luong, benh dich v ,,v,
Thi'r ba, lien hd chdm chgp cua tien trinh hap uic khu virc. Tien trinh hgp tac da phuong o Ddng .A nga> cang tien trien tich cue. TUN' \'a\, qua trinh hgp tac na\' hien dang trong nhirng bude khoi ddu vd dien bien cham do nhieu nguv'en nhdn ndi tai. Ve co ban, qua trinh hgp tac khu vuc chua cd nhu'ng ddng gdp hien tht,rc dang ke vdo lien ket kinh te khu vuc. Cho tdi nav', nhirng mdi lien ket kinh te chat che cd dugc trong khu vt.i'c chu v'eu nhd cac kenh ddn dat thuang mai \'a ddu tu do thi trirdng dieu chmh. Cac qua trinh hgp tac mang tinh chu ddng van cdn o dau dd tren ban thirong thao hav' trong v an phdng.
Thieu mot muc tieu xac dinh hav' mot khudn khd lien ket cudi cung, khien cho qua trinh hgp lac mang tinh dd dam tim ducTug, ban la mdt qua trinh ma hudng dich chi diil nd krc vao tang li^)c, HiC-n nav, plurong an kha thi dugc chap nhim la ciic qudc gia dieu chmh iheo lirng ITnh vuc hop uic va tao lap ciic quan he htrp uic nhieu plurong dien vii nhicu uing nac, Tu\' nhiC-n. do sir mo' hd nii> ma cac nude trong khu V uc dii dii ihuc hien ky kel vii dua ra nhieu s:ing kiln f f.A. \an chua ihu dugc nluing hieu qua lien kel kinh lc manh mc Uc'n ihiic le, Dieu na>
lii \ i phim Idn ciic f i .A gim diiv cua chau ,A ndi chung cimg nhu khu vuc Ddng .A ndi riC-ng la nluing hiep dinh chi ihiio bo rao can giira nhirng nude chiing ihicl ma cimg chang lgi bao nhieu lir V ice limg cudng llurtmg mai hai chieu trong him hel cac ngimh,
Thi'r tu, su nd luc chua hid minh vd mdi quan he pluic lap giua cdc nuoc Idn Irong khu vuc. Mdi uong nhimg tdn tai dac biel Idn cua quii U'inh hgp liic Ddng .A nam o mdi quan he pluic lap giCra ciic nude Idn trong khu vuc,
fruiu: Qudc \a Nhiil Ban chiem t> trong kmii le chi phdi uong khu \uc, song mdi quan he giua ho ludn hiim chua sir bat dn va kho giai qu\et iriei de, Mgi nen lang quan trong cua sir nong laiih na> la sir ihicu im luong chmh iri lim nhau, Ouiiii hi' .•som; plurong giiia Nhiil Ban va 1 rung
Nhung van dS KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 3 (155) 2009 53
Hgp tac va hdi nhap kinh td Ddng A. Le Thi Ai Lam - Bui Thai Qiiyen
Qudc can dugc phat trien dira tren nIn tang hieu biet vd tin tudng lan nhau giira nhan ddn hai nude, cd gdng vugt qua nhung trd ngai cua di san ehien tranh; trudng hgp Due va Pbdp da cho thay mot vi du thanh cdng. Dd ddng mdt vai trd tich cue trong cdng ddng khu vuc, diiu cdn thiit la phai tu duy tren nen tang quyin lgi khu vuc rgng hon va xay dung mdi quan he thdn thien vdi nhau.
Tuy vay, dat dugc dieu nay hoan toan khdng de khi ma ngudi dan d cd hai nude hdu nhu khdng mudn than thien va khdng tin tudng lan nhau. Giira hai nude tdn tai sir khac biet qua Idn, tu quan diem cua ngudi ddn din nhirng ngudi lap chinh sach...
Mdu thuan Iich su tdn tai do thilu sir tin cay Idn nhau cdn bi lam tram trgng them khi Nhat that bai trong viec dua ra Idi xin loi chan thanh ddi vdi cac nude Ddng A bj dnb hudng nang n l trong thdi ky bj Nhat Ban xdm chilm. Hon nua gan day, lire lugng eanh td eua Nhat ndi len va cd xu hudng giu thdnh kien doi vdi Trung Qudc va Han Qudc, do dti trong no lire thuc ddy tiin bd trong quan he Trung Qudc - Nhat Bdn va Nhat Ban - Flan Qudc.
Nhu vay. cd the thay mdi quan he chinh tri phire tap giua cac nude Idn trong khu vuc, ma cu the d day Id giua Trung Qudc va Nhat Ban dang ban che chinh cac nude dd phdt trien hon nua hgp tdc kinh te vd can tro qua trinh lien ket Ddng A. Day la mot vdn de cdn thiet phdi dugc giai quyet mdt each trung tht.rc. cdc ben cdn luu y den cdc qu>'en lgi khu vuc de cai thien mdi quan he giup day nhanh tien trinh lien kit Ddng A.
Thi'r nam, tdn tgi nhieu rdo can khdch quan ddi vdi hgp tdc kinh te Ddng .4 Mac du cdc nude Ddng .A tich cue tranh luan ve hgp tdc kinh le khu vuc. song cd nhieu rao can khach L]uaii Idn ddi vdi hgp uic khu vuc ma moi rao cim deu ddi hoi nC) lire v ugt biic de vugt qua va nhieu khi v ugl qua lam uic ddng ngdn ban. Dd lii nio can ve su khdc hiet Idn vi} trinh do phdt
trien kinh te. he thdng chinh tri. vdn hda vd xa hgi, Khu vuc Ddng A. tdn tai nhieu cap do phat trien kinh te khdc nhau, tao nen khoang each chenh lech ve trinh do phat trien. Chenh lech ve trinh do phat trien kinh te ddn den viec xac dinh khdc nhau giira cac Igi ich va thu bac ve van de ,duge uu tien trong hgp tdc. keo theo su bat ddng trong viec hoach djnh cac muc tieu, chinh sach va bien phap thuc hien. Su khac biet do cdn bj lam tram trgng hon do sir. da dang ve dia chinh tri theo nghTa he thdng chinh tri rat khac nhau, dac diem dan tgc va vdn hda da dang, mirc do trudng thanh cua xa hgi dan su khac ban nhau, quy md can thiep cua nha nude khdng gidng nhau va tham chi gia tri va quan niem ve sir de doa cung khac nhau. Mot rao can khdc cdn luu y Id anh hudng Idn tir ben ngodi ve mat kinh te vd an ninh. Ddng A le thugc Idn vao thi trudng My vd EU. Mau dich ndi vung Ddng A da tang len dang ke nhung van thap hon so vdi trao ddi thuong mai ngoai vung. Nam 2001, tdng kim ngach xudt kbdu cua Ddng A sang My va EU cao hon ty trgng xuat khau ndi khdi trong cung nam la 6%). Xuat khau cua ASEAN sang My va EU trong nam 2001 la 33,1%) so vdi 21.9% sang Ddng Bac A va 22.3%o trong ndi bd ASEAN. Mat khdc. Ddng A Id mdt thj trudng Idn hang dau eua My vdi gdn 40 tbda thuan thuong mai song phuong vdi Nhdt Bdn va 20 hiep dinh thuong mai vdi ASEAN. Wj cung dang thuc giuc, Idi keo cdc nude Ddng A tang cudng bcTp tac APEC va lien kit chau A - Thai Binh Duong ban Id lien kit Ddng A. Do vay.
tinh chat mo. hudng ngoai cua Ddng A van ndi trdi ban tinh hudng ndi eua khu virc nay. Chinh nhung anh huong ve kinh t l . cdng nghe va tai chinh cung nhu thi trudng cua My ddi vdi Ddng A bude cdc nude ndy phai xem xet mong muon cua My trong van de hgp tdc da phuong. Vi du.
Nhiit Ban ndm vi thi thu ddng v l hgp tac kinh te Ddng A trudc su phan doi cua My.
Ben canh kinh te. My ed mdt vai trd trgng
\eu trong chinh tri va ddc biet la an ninh khu
\ u c . .An ninh a Ddng A nhav cam va ludn cdn 54 NhClng van de KINH TE VA CHJNH TR! THE GlOl So 3 (155) 2009
Le Thj Ai Lam - Bui Thai Quyen Hgp tac va hdi nhap kinh te Ddng A,
dugc du\' tri the can bang. An ninh Ddng A bao gdm nhung van de nhieu khi vugt ra ngoai tam tieu khu vuc. tham chi khu s'lrc nhu quan he Trieu Tien vd \iec phdt trien cdng nghe hat nhan. van de bien Ddng va qudn dao Trudng Sa. xdn di^^ quan he Nhat Ban - Flan Qudc vdi su tranh cbdp ve dao... Trong duy tri an ninh Ddng A. My la yeu td khdng the bo qua vi an ninh Ddng A dugc duy tri boi mang ludi cac lien minh cua My. Do vay. viec tao mdt co che cd su tham gia cua My Id can thiet.
Tdm lai, hgp tac va hdi nhap kinh te d Ddng A dang dien ra manh me theo mdt bude ngoat kha vung chac ke tu sau khung hoang tai chinh chau A 1997/98. nhdn manh vice hgp tac kinh
te, chu ddng tien tdi hdi nhap sau trong toan khu \'Li'c. cac kenh hgp tac chinh dugc cac nude Ddng A chu ddng tien tdi bao gdm phat trien cdc FTA, tao dung cdc the che kinh te tai chinh khu vuc va phdt trien ngudn nhan lire.
Cac nude da nhdn thuc dugc rdt rd vai trd to Idn cua su hgp tac hieu qua ddi \'di tdng trudng va phat trien cua khu \'u'c, song qua trinh thuc hien cdn chua theo kip dugc \di nhiing nhan thirc nay. Nhieu sdng kien dugc dua ra trong cac qua trinh hgp tdc ke tu 1997 tdi nav', song kit qua hgp tac khu vuc tren thuc te chua mang lai nhung ddng gdp dang ke. Nguyen nhan chu ylu la do sir khac biet qua Idn \e trinh do phat triln kinh tl, chinh tri vd xdn hda giua cac nude trong khu vuc, cung nhu viec thieu mot hudng dich rd rdng trong hcrp tac khu \'irc, \'a sir thieu ddng tam cua cac nuc^c Idn la nhung ly do rdt danu ke va khd khdc phi,ic*
Tai lieu tham khiio:
1. Lum Th.& Nanto D. (2006): China's Trade aiili ihc United .Stales and The World. CRS Report for Congress, the Library of Congress,
2. Kawai Mashairo & Ganeshan Wignarja (2007): .ISEAN • 3 or .I.S/i.lA' ^ 6. which IVay foiavard, ADB discussion paper 77.
3. Shimizu Kazushi (2005): /.s'.v//t'.v and Tasks in Inlra-.ISEAN Economic Cooperation after the Asian Economic Crisis. ,louimal of political economv, Vol.71, No.2/3 p. 219-236,
4. Ma Hong (2005): On Economic Cooperation in East Asia.
5} Lu .lianren (2005): Process of East .4sian Economic Cooperation and Its Impacts on the Regional Economic Growth.
6 I um Th & Nanto D. (2006): ChiiuVs Trade ^Cith the United States and the World CRS Report lor Congress, the Librar>' of Congress. http:/AxvNAN.tas.org/sgp/crs/row.
7. Masabiro Kawai (2004): Regional Economic Integration and Cooperation m East Asia http://www.oecd.org/dataoecd.
8 Mona Iladdad (2007): Trade Integration in Ea.st .isia: the Role of China and Produclion AV/u'r;/-/t, http://uww-wds.worldbank.org'servlel\\DSContentServer.
Nhung van dS KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl Sd 3 (155) 2009- ^^
