D D D NGHIEN cum - TRAO DOI
D D DX A Y DONG MO HlNH P H A T T R I ^ N KINH T f V I E T NAM TRONG T H O I K Y D ^ N 2020
B u i T a t T h a n g *
1. Bo'i c a n h
Trong thdi gian gan day, van de xac dinh mo h i n h p h a t t r i e n kinh te Viet Nam den n a m 2020 dUOc thao luan kha soi ndi trong gidi nghien cUu l i n cac nha hoach dinh chinh sach. Bo'i canh chung ciia cac cuoc thao luan do la:
- Kinh te the gidi da lam vao khung hoang (2008) dUOc xem la toi te n h a t ke tif dai suy thoai 1929-1933 den nay. Dudi tac dpng cua cac chinh sach iing pho, dien hinh la nhu'ng goi kich cau khong 16 cua nhieu Chinh phu va n6 lUc cai to, tai CO cau cac n e n kinh te, da suy giam duoc ngan chan va nhieu n e n kinh te co dau hieu phuc hoi; song mot so' nUdc van dang gap kho k h a n . O k h a p moi noi, ngUdi ta deu ban thao r a t soi ndi ve mo hinh t a n g trudng, trong do co viec xem xet lai nhii'ng mo hinh da tUng giup cho nhieu nen kinh te "cdt cdnh" trong qua khU, lieu nhu'ng mo h i n h nay co con thich hop hay khong? Ne'u mo hinh t a n g trUdng trUdc day da 16i thdi, thi nhu'ng nguyen tac nao se lam ch5 dUa cho viec dinh hinh mot mo hinh t a n g trUdng kinh te cua tuong lai?
- Kinh te Viet Nam tuy chiu nhieu a n h hudng cua khiing hoang kinh te toan cau, nhUng van giu" dUOc mufc t a n g trUdng kha.
Vay lieu cd nha't thie't phai tinh de'n mot mo hinh t a n g trUdng kinh te mdi? Da co khong it t r a n h luan cho rang, dung la kinh te Viet Nam vSn giii' duoc mUc t a n g
trudng kha di va tUOng ddi on dinh, nhUng chat lUOng t a n g trUdng chUa cao, thie'u ben vi/ng, su'c canh t r a n h tha'p, n e n dang r a t can mot "ddi mdi II", ma mot trong nhu'ng trgng t a m la dinh hinh mpt mo hinh tang triidng kinh te mai, nhanh han, hen vUng han.
2. Y e u c a u p h a t t r i e n n h a n h hefn v a b e n vi?ng htfn ciia n e n k i n h t e Vi^t N a m
a) Phdt trien nhanh va hen vUng nen kinh te, yeu cdu mang tinh thid dai
N h a n thUc ve p h a t trien n h a n h va ben viJng noi chung va nen kinh te noi rieng la mot qua t r i n h dai. Nam 1992, Hoi nghi thugng dinh ve Trai Dat hgp tai Rio de Janeiro (Braxin) vdi sU t h a m gia cua dai dien hOn 200 nUdc va cac to chUc phi chinh phu, da dUa ra Tuyen ngon Rio ve moi trudng va p h a t t r i e n . Hoi nghi da tho'ng n h a t nhiJng nguyen tac co b a n va p h a t dgng mgt chuong t r i n h h a n h dgng vi sU p h a t t r i e n ben vUng mang t e n Chuang trinh Nghi sU 21 (Agenda 21).
TU ngay 6 den 8 t h a n g 9 n a m 2000, Hgi nghi thugng dinh Thien nien ky hgp tai tru sd Lien hgp Qudc d New York vdi sU t h a m gia cua 149 nguyen thii qudc gia va nhi/ng ngUdi dUng dau Chinh phii 180 nUdc, da thong qua b a n Tuyen ngon
Bui Tat Thang, Pho giao sU, Tien si kinh te, Vien Chien luoc va Phat trien.
Sd'34 (7/2010) QUAN LY KINH TE
[OT1
NGHIEN CUfU - TRAO DOI XAY DLfNG MO HiNH PHAT TRIEN KINH T^ VlEl NAIV1 TRONG THdl KY DEN 2020Thien nien ky, dugc coi n h u "nhiing nin tdng thiet yeu cho mpt the giai hod hinh, think vugng vd cong bdng hon". Ve phuong dien h a n h dgng, co the noi, quan diem toan dien ve p h a t t r i e n da dugc thUa n h a n rgng r a i t r e n toan the gidi vdi dau moc lich suf vo ciing quan t r g n g da dugc ghi trong Tuyen ngon Thien nien ky eda Lien hgp Quoc.
N a m 2002, Hgi nghi thugng dinh The gidi ve P h a t t r i e n b e n vi/ng t a i Johannesburg (Nam Phi) da n h i n lai nhii'ng viec lam qua 10 n a m theo hudng ma Tuyen ngon Rio va Chuong t r i n h Nghi sU 21 vach ra, de tie'p tuc tie'n h a n h mgt so' muc tieu Uu tien. NhUng muc tieu n a y bao gom xoa ngheo doi, p h a t t r i e n nhu'ng san p h a m tai sinh hoac t h a n t h i e n moi trudng n h a m thay the cac san p h a m gay 6 nhiem, bao ve va quan ly cac nguon t a i nguyen t h i e n nhien. Hgi nghi cung de cap tdi chu de toan cau hoa gan vdi cac van de lien quan de'n sUc khoe va p h a t trien... Dai dien cua cac quo'c gia t h a m gia hgi nghi cung da cam ke't ve mgt chien lugc p h a t t r i e n ben vi/ng tai m6i quoc gia trUdc n a m 2005.
b) Phdt trien nhanh vd ben vUng, yeu cdu biic thiet ciia nhiifng niidc di sau
Trong the gidi t o a n cau hoa, neu khong muon roi khoi quy dao p h a t t r i e n chung cua n h a n loai, nhu'ng nUdc di sau b a t huge p h a i p h a t t r i e n n h a n h va b e n vi/ng. La mgt trong nhi/ng nUdc di sau, Viet Nam h i e n con n a m d top sau ciia nhu'ng nUdc di sau, cang tha'y ro han t i n h k h a n t h i e t ciia p h a t t r i e n n h a n h va b e n vi/ng. Trong boi c a n h cua nUdc chUa p h a t t r i e n , dang trong qua t r i n h chuyen doi de hgi n h a p sau rgng vao n e n k i n h te khu vUc va the' gidi, viec nao do'i vdi Viet Nam cung dang 6 t r a n g t h a i cua "tie'n trinh" chUa h o a n t a t vdi nhUng mUc do k h a c nhau. Chinh vi vay, giai doan de'n n a m 2020 va t a m n h i n de'n 2030, cd mgt vi tri dac b i e t quan t r g n g . Bdi day la
t h d i ky cd n h i e m vu p h a i giai quyet dong t h d i 3 v a n de lien quan de'n cai t h i e n vi t h e cua nUdc chUa p h a t t r i e n , cd h o a n ta't dugc qua t r i n h ddi mdi (the che) khong? va co hgi n h a p dugc ( t h a n h cong) khong?
Cf thdi diem khdi dau chie'n lUcfc trong giai doan tdi, k i n h te Viet N a m da qua 25 n a m ddi mdi md cufa, t r o n g do cd 5 n a m gia n h a p WTO, hgi n h a p sau hdn vao he thdng k i n h te the gidi va khu vUc. N a m 2010, da't nUdc da t h o a t khoi t i n h t r a n g
"dang p h a t t r i e n thu n h a p tha'p" va chuyen sang t r a n g t h a i c h a t lugng p h a t t r i e n mdi cua nUdc dang p h a t t r i e n cd thu n h a p t r u n g binh d nae tha'p nha't vdi mdc GDP binh quan dau ngUdi k h o a n g 1.100 USD. T r a n g t h a i chat lUdng n a y tUgng dugng vdi t r i n h do h o a n t h a n h bUdc chuyen tU xa hgi nong n g h i e p truyen tho'ng, k h e p kin, tU cap, tU tuc sang xa hgi cong nghiep, md cufa va hgi n h a p toan dien vao the gidi va khu vUc.
Trong mgt n e n k i n h t e , cac can do'i vi mo gii/a s a n xuat - tieu dung va tich luy - tieu dung thay doi co b a n ve chat, xa hgi vUOt qua t r i n h do "tai s a n xua't r a sU ngheo doi" de bUdc sang t r i n h do san xua't md rgng mgt each vUng chac. Day la mgt budc chuyen t r a n g t h a i m a n g t i n h each m a n g sau sac. Budc chuyen n a y tao eg sd de n e n k i n h te chuyen doi mo h i n h t a n g trudng tU "trgng cung" sang "trgng cau", keo theo do la sU t h a y ddi can b a n trong t u duy chien lugc cua giai doan 2011 - 2020.
c) Ca sd thtic te de phdt trien nhanh vd ben vitng kinh te Viet Nam
Hien tUgng kinh te thdn ky Dong A, vdn di rut ra td NIEs vd Trung Quoc
Mac du ngay nay, eac nUdc dang p h a t t r i e n chie'm sd dong va k h o n g it n e n k i n h te eon p h a i dUOng dau vdi nhUng kho k h a n do t i n h t r a n g k e m p h a t t r i e n , ddi sd'ng d a n cU tha'p, n a n ddi, mu chiJ, b e n h
XAY DUNG MO HiNH PHAT TRiiN KINH T^ Vl£T NAM TRONG THdl KV D^N 2020 NGHIEN Clh) - TRAO DPI ^j^W
t a t day vo euge sdng con ngUdi. Tuy nhien, da cd khong it nhUng ta'm gUOng phat t r i e n kinh te t h a n ky, n h a n h chong vUOn len dudi kip eac nUde cong nghiep phat t r i e n ehi trong vong vai ba t h a p nien. Dien h i n h nha't trong sd nay phai ke de'n nhom NIEs Dong A (bao gom:
Han Qudc, Dai Loan, Hdng Kong va Singapore) trong nhUng t h a p nien cud'i the ky XX va Trung Qude h i e n dai (tU cai each md cufa). Vdi tdc do t a n g trUdng cao, binh quan khoang 10%/nam (co nhu'ng vung tdi 20%/nam) keo dai lien tue, da cho phep nhu'ng n e n kinh te nay trd t h a n h cac "nen kinh te CNH mdi" (NIEs), va n e n kinh te Trung Qudc da n h a n h chong vUOn len de co quy mo ldn thd 3 vdi du truf ngoai te ddng dau the gidi.
Dang luu y la, hien tUgng kinh te "than ky" deu da d i l n ra d nhiJng nUdc lang gieng Viet Nam. Dieu dd eho phep chung ta phai suy nghi, khong le lang gieng lam dugc con Viet Nam lai khong?
Co y kien cho rang, sU p h a t trien cua nhC/ng nen kinh te NIEs tuy nhanh, nhUng edng khong t r a n h dugc khiing hoang. Cugc khiing hoang tai chinh chau A bimg nd cuo'i n a m 1997, H a n Qudc la mgt trong nhiJng n e n kinh te bi anh hudng nang ne nha't. Nhu'ng ndn kinh te khac tuy khong bi n a n g nhU Han Qudc, nhUng cung gap khong it kho k h a n va tdc do tang trudng kinh te nhi/ng n a m 1998- 2000 bi suy giam dang ke. Trong bdi canh khung hoang tai ehinh chau A, cung da co y kie'n binh luan mo hinh p h a t trien Dong A da "chet", rang da den liic nhu'ng nUde dang CNH phai di tim mgt mo hinh mdi de dam bao phat trien n h a n h va ben vufng thich hgp hon vdi xu the toan eau hoa diin ra m a n h me. Cung cd the mo hinh phat trien Dong A da khong con thich hgp vdi tinh hinh mdi. NhUng khong phai vi vay ma phu n h a n y nghia lich suf cua mgt mo hinh p h a t trien da giup mgt sd nUdc chi trong mgt thdi gian ngan n h a t
trong lieh suf p h a t trien kinh te, da ehuyen tU tinh t r a n g nUdc ngheo, kem p h a t trien de trd t h a n h nhiJng nen kinh te CNH mdi (nen kinh te da hoan t h a n h CNH). Vl du nhu Han Qudc da la t h a n h vien Clia nhdrtl OECD tU n a m 1996. Dung la khi khiing hoang tai chinh khu vUc (19973 va the gidi (2008-2009) nd ra, cac nen kinh te khong thoat khdi a n h hudng.
NhUng trong cugc chien chdng dd khung hoang, hg ddng d vi the va tU each ciia nen kinh te da CNH, each chdng dd ciia nhu'ng n e n kinh te nay chac chan da khac b a n trong vi the khi con la nhu'ng nen kinh te kem p h a t trien. Hon ntJa, noi den nhom NIEs Dong A va each ma hg tien h a n h cai each kinh te de vUgt qua khung hoang kinh te - tai chinh khu vUc n a m 1997-1998, eac nha kinh te deu khong khoi ngac nhien ve n a n g lUc va hieu qua cua eai each.
Sau n a m 2000, kinh te cae nudc NIEs n h a n h chong lay lai da t a n g trUdng, khong chi cao ve td^c do ma c5n cai t h i e n dang ke ve hieu sua't va chat lUOng. Dudi tac dgng r a t m a n h ciia khung hoang kinh te - tai chinh khu vUc n a m 1997-1998, H a n Quo'c da tien h a n h co ca'u lai n e n san xua't. Neu giai doan 1987-1997, tdc do tieu dung n a n g lugng binh quan t a n g 10,3%/nam va tdc do t a n g GDP dat 7,7%/nam, nghia la do co gian giUa mdc t a n g tieu diing n a n g lugng so vdi t a n g GDP la 1,34 thi d giai doan 1998-2007, toe do t a n g tieu dung n a n g lugng binh quan da giam xudng eon 4,2%/nam va tdc do t a n g GDP dat 5,6%/nam. Quan he co gian giUa mdc t a n g tieu dung n a n g lugng so vdi t a n g GDP la 0,75. Mgt co ca'u kinh te tieu dung it n a n g lugng hon da h i n h t h a n h tU sau khung hoang (KNEF, 2008).
Cho du khong t r a n h dugc a n h hudng ciia khiing hoang nhUng ta'm gUOng p h a t t r i e n n h a n h va ben vdng eua nhufng nen kinh te d ngay trong khu vUc da la nhu'ng b&ng chUng lich sd thoi thuc chung ta vUon len
56 34(7/2010) QUAN LY KINH TE
[OT1
NGHIEN Clhl - TRAO DOI XAY DUNG MO HiNH PHAT T R I ^ N KINH T^ VIET NAM TRONG THdl KY eE'N 2020m a n h me.
Ca sd phdt trien nhanh vd bin vdng eda nin kinh te Viet Nam nhdng ndm sdp tai
Cac n h a p h a n tich cho r a n g , kinh te Viet Nam hien cdn phdt trien dual mdc tiim ndng. Viet Nam hoan toan co the dat dugc t h a n h cong n h u nhiJng n e n kinh te trong khu vUc da bie'n t h a n h NIEs xet ve khia canh p h a t t r i e n kinh te n h a n h va ben vdng. Theo thdng ke ehinh thdc eua Nha nude, Viet Nam la mgt trong sd r a t it nudc CO ty le vdn dau tu/GDP eao nha't the gidi. NhUng nghien cdu kinh te gan day Cho tha'y, ty le dau tU cao nhUng chi dat dugc td'c do t a n g trUdng vUa phai, chdng to hieu suat dau tU chUa cao. Vi the, CO the n a n g cao hon niJa td'c do t a n g trudng ma khong can dUa t h e m vo'n dau tu vao n e n kinh t e . Luan diem n a y cang duge cung cd khi so s a n h ehi sd ICOR eua Viet Nam hien nay vdi mgt sd n e n kinh te trong thdi ky CNH.
Thai ca ddn sd vdng d Viet Nam Trong linh vUe dan so' hge, "ky nguyen dan sd vang" dUOe quan niem la khi tong ty suat phu thuge (sd ngUdi trong do tudi 0-14 cgng vdi sd ngUdi tU 65 tudi trd len, chia cho sd ngUdi trong do tudi 15-64) d mdc dudi 50%. Theo dU bao, Viet Nam dang bude vao thdi ky dan sd vang. Thdi ky nay se keo dai khoang 30 n a m (ti/
n a m 2010 den khoang 2040). Su xua't h i e n yeu td^ "dan sd^ vang" cd the xem la mgt CO hgi tdt ddi vdi t a n g trUdng va p h a t t r i e n mgt khi p h a t huy dugc nhu'ng Uu the cua ngudn n h a n lUc. Chae chan la, ket cau dan sd vang eung vdi mdc thu n h a p binh quan dau ngUdi da dat t r e n 1.000 USD va dang tiep tuc gia t a n g , se lam biing no mdc cau nhu'ng m a t h a n g tieu dung lau ben h i e n dai va eae loai dich vu di kem. Tuy nhien, yeu td "ky nguyen dan sd vang" cung co the trd t h a n h mgt t h a c h thdc xa hgi khong nho neu khong tao dugc nhieu viec lam vdi
mUc n a n g sua't va c h a t lugng n g a y m g t cao hon.
NhUng nhdn td mat xudt hien khac Kinh te Viet N a m con ed nhUng ye'u to' cd the l a m eg sd thUc te de thUc h i e n p h a t t r i e n n h a n h va b e n viJng, dugc t h e h i e n d nhu'ng m a t dUdi day:
+ NgUdi Viet N a m sau nhieu t h a p ky bi chien t r a n h dang xua't h i e n k h a t vgng p h a t t r i e n , dugc xem nhU m g t yeu to' xa hgi t h u a n lgi do'i vdi sU p h a t t r i e n cua mgt quo'c gia. Chinh t a m ly xa hgi n a y se gop p h a n nuoi dUdng va tao moi trUdng eho sU p h a t t r i e n cua t a i nguyen k i n h doanh, dd la lUc lugng doanh n h a n .
-1- Chinh tri xa hgi dn dinh la dieu kien tien de r a t quan t r g n g de p h a t t r i e n .
+ Cugc khung hoang tai ehinh va suy thoai kinh te toan eau vdi nhiJng tac dgng den nudc ta da lam bgc lg ye'u k e m eua chinh minh, giup chung ta n h i n n h a n dung minh hgn. Neu ed tinh t h a n thUc sU cau thi va quyet t a m khSe phuc, Viet N a m se thiet ke dugc mgt mo h i n h p h a t t r i e n tdt va tao dugc niem tin trong toan xa hgi.
+ Cd k h a n a n g nhieu n a m t r o n g thdi ky 2011-2020 se la nhUng n a m phue hdi va t a n g trUdng k i n h te the gidi sau eon k h u n g hoang. Va nhU vay, t h d i gian thUc h i e n chien lugc 2011-2020 cung la ehu ky phuc hdi va t a n g trUdng k i n h te nUdc ta.
Day se la mgt t h u a n lgi de cd t h e t a n g tdc p h a t t r i e n .
Vi nhdng yeu to hen ngodi
+ Trong xu t h e p h a t t r i e n k i n h te tri thdc va su phd bien cua m a n g s a n xua't toan cau, Viet Nam cd co hgi de t h a y ddi tu duy p h a t t r i e n . Theo h u d n g nay, n h d n g nudc di sau cd the t a p t r u n g vao p h a t t r i e n mgt sd linh vUc s a n xua't va dich vu eong nghe cao, chu dgng tao r a ngudn n h a n lue eo ky n a n g de tie'p can cd hieu qua chie'n lUgfc p h a t t r i e n cua cac TNCs.
Trong dieu kien mdi, sU dich chuyen nay la dieu kien quan t r g n g de Viet N a m tao
XAY DUNG MO HINH PHAT T R I ^ N KINH T £ VIET NAM TRONG THOI KY D^N 2020 NGHIEN Clh) • TRAO DPI {^IW
bdt pha p h a t t r i e n .
-I- Xu hudng tu do hda di chuyen cac ngudn lUe va dich chuyen trung t a m p h a t trien toan cau sang khu vUc chau A-Thai Binh Duong giup Viet Nam cung nhU nhieu nUdc trong vung cd co hgi trong huy dgng va t a n dung mgt khdi lugng ldn eae ngudn lUc chat lugng cao eua the gidi de cat canh p h a t t r i e n , thUe hien tien nhanh, tien nhay vgt, thu hep khoang each tut hau va tien tdi dudi kip the gidi.
-I- Su n a n g dgng eua hop tac Dong A va ASEAN dang tao co hgi de Viet Nam phat huy vai tro eua mgt t h a n h vien quan trgng cua ASEAN/AFTA, vUOn len tham gia vao nhom p h a t t r i e n nha't trong ASEAN. Nhd do, chu dgng hon trong cae tien trinh hgp tac Dong A, chau A-Thai Binh Duong cung nhU chuan bi dieu kien de xuc tien cae AFTA song phuong. Nhd gan k e t chat che hon vdi eac dinh ehe da phuong, Viet Nam se t a n g dang ke sde manh thuong lugng trong eae quan he tay doi, giam dugc sde ep cdng nhU sU ap dat tu ben ngoai.
+ Tren nen t a n g p h a t t r i e n hien ed, vdi tu each t h a n h vien day du cua ASEAN, APEC, WTO, Viet Nam cd nhieu CO hgi de chu dgng t h a m gia vao cac tien trinh toan eau va khu vUc theo each ciia ngudi de xuat sang kien, t h a m gia nhieu hon nda trong viec soan thao luat chgi, n h a t la trong tie'n t r i n h hgp tae khu vUe va tieu khu vUe. Chinh vai tro dieu phoi, t h a n h vien cua nhdm h a t n h a n trong cac chuong t r i n h hgp tac khu vUc ve kinh t e , ehinh tri va an ninh... se la dieu kien de nang cao vi the va khien eho the gidi thay ddi each nhin dd^i vdi Viet Nam, giup t a n g cUdng an toan p h a t t r i e n cua Viet Nam.
Tom lai, vdi ddi mdi va md cufa hgi nhap, ket hgp gida co hgi p h a t trien do chinh Viet Nam tao r a eung vdi sU hd trg,
thue day bdi ngudn lUc ben ngoai, cgng hudng t h a n h co sd thUc te de thUe hien p h a t t r i e n n h a n h va ben vdng trong thdi ky sap tdi.
3. Q u a n d i e m d i n h h i n h m o h i n h p h a t t r i e n n h a n h v a b e n viXng n e n k i n h te Vi^t N a m thdi k y d e n 2020
Bd^i canh va dieu kien xay dUng mo hinh vUa doi hoi, vUa cho phep Viet Nam can va cd the p h a t t r i e n n h a n h va ben vdng n e n kinh te trong thdi ky tU nay den n a m 2020. De gdp p h a n thao luan ve viec dinh hinh md hinh kinh te cua thdi ky nay. Theo ehung toi, can quan t r i e t mgt so quan diem mang tinh nguyen tac CO ban sau day:
a. Phdt trien de dn dinh vd dn dinh de phdt trien
Khi ban ve quan he gida dn dinh va p h a t trien, xu hudng ehung thudng n h a n m a n h den dn dinh, eoi on dinh la tien de can t h i e t de p h a t trien. Dieu nay hoan toan dung, nha't la trong bd^i canh khdi dgng tien trinh ddi mdi. Khi t h a n h tri tudng nhu vinh h a n g eua CNXH la Lien X6 va he tho'ng eae nUde XHCN Dong Au sup dd (cuo'i t h a p ky 1980), Trung Quo'c sau 10 n a m cai each md eda xay ra sU kien Thien An Mon (1989), yeu td dam bao dn dinh mSc nhien duge Uu tien de tao tien de can t h i e t cho p h a t trien. Su dn dinh trong quan he vdi p h a t trien, d day, la sU dn dinh duge hieu theo nghia rgng, toan dien, bao gdm ca dn dinh chinh tri, dn dinh kinh te vi mo va dn dinh xa hgi. Tuy nhien, t r e n 20 n a m ddi mdi d nUdc ta, bo'i canh quoc te va trong nudc da eo nhieu doi khac.
On dinh van la tien de c i n t h i e t cho sU p h a t t r i e n , nhUng mdc do b a t huge p h a i Uu t i e n nhU mgt le sd^ng cdn duy nha't thi khong gidng nhU thdi ky khdi dgng tien t r i n h ddi mdi ciia n h d n g n a m 1980 - 1990. Bdi vi, qua n h d n g bien ed
36 34(7/2010) QUAN LY KINH TE
[l^{\\\\ NGHIEN cim • TRAO DPI XAY DUNG MO HlNH PHAT T R I ^ N KINH l i Vl£T NAM TRONG ThdlKY O^N 2020
t h a n g t r a m cua ddi mdi va md cufa, mgi ngudi da hieu hdn b a n chat cua ed che KHH t a p trung va ca ehe t h i trUdng (trong sU so s a n h b a n g t r a i n g h i e m thUe tien). Ngudi dan va cac doanh nghiep da cd k i n h nghiem hon trUde n h d n g bien dgng eua thi trUdng. Do sU p h a t t r i e n eua m a n g lUdi t h o n g tin va md cufa, hgi n h a p , mgi ngudi hieu hgn t h e gidi b e n ngoai.
Vi vay, sU toi luyen trong eo che mdi giup con ngudi cd b a n linh hgn, trUdng t h a n h hgn, it bi hoang mang dao dgng hon nhieu so vdi thdi ky dau ddi mdi.
Trong bdi canh ay, nhu cau p h a t t r i e n , vUOn len "sanh vai cac cUdng qudc n a m chau", k h a n g dinh d a n g cap trong the gidi vUa hgp tac vUa c a n h t r a n h da trd t h a n h t a m ly p h a t t r i e n ehung eua dai da sd^ n h a n dan.
Chung ta k h o n g xem nhe dn dinh, nhUng dn dinh ehi dugc giiJ vdng va l a m dugc tien de can thie't trong quan he bien chdng vdi p h a t t r i e n ; dn dinh nhd p h a t t r i e n , thong qua p h a t t r i e n va trong sU p h a t t r i e n . NhUng n h a n td doi hoi p h a i p h a t t r i e n n h a n h mdi gid duge dn dinh dang ngay cang t a n g len. Ddi mdi ma ngudi d a n k h o n g tha'y duge cugc sdng eua hg dugc cai t h i e n thi suTc ha'p d i n cua ddi mdi se suy giam. Trong giai doan dau ddi mdi, tu thieu doi sang cd a n ed mac, mgi ngudi cam n h a n dugc ngay tae dgng tieh eUe cua ddi mdi. Mgt t h e he ngUdi (sau 20 n a m ) sinh ra trong ddi mdi, k h o n g ti/ng n e m t r a i ddi a n , thieu mac, nhUng k h o n g cam tha'y cugc sdng t h a y ddi theo hUdng di len, hg khong cam tha'y t i n h t h i e t t h a n cua doi mdi. Hgn nda, do qua t r i n h dd t h i hda, cong nghiep hda, mgt bg p h a n d a n cU trUde day l a m nong nghiep, da cai t h i e n dugc cugc song va dn dinh nhd viec l a m trong nong nghiep, nay khong con da't (do ehuyen ddi da't nong nghiep sang linh vUc khac), k h o n g cd viec lam, khong cai t h i e n dugc cugc song, t a m ly b a t on p h a t sinh. Vi vay, p h a i
p h a t t r i e n n h a n h mdi t a o r a dUcJc n h i e u eg hgi viec l a m cho n h i e u ngUdi va vi t h e mdi dn d i n h duge.
G a n day, trUde t i n h h i n h k i n h te the gidi l a m vao k h u n g h o a n g , n h d n g p h a n tich t i n h h i n h t a n g trUdng k i n h te trong nUdc cho tha'y, t a n g trUdng k i n h te nUdc t a cdn dua n h i e u vao mufc do gia t a n g cac ngudn luc ( p h a t t r i e n theo chieu rgng).
Mgt sd n h a n x e t cho r a n g , cin phai n h a n m a n h c h a t lucfng t a n g trUdng;
t r o n g giai doan s a p t d i , n e n Uu t i e n chat lugng han la t a n g tdc tdc do t a n g trUdng.
T h a t ra, neu k h o n g d a m bao p h a t t r i e n cd hieu sua't, t h i cung k h d n g t h e d a m bao duge td'c do t a n g trUdng cao m g t each b e n vdng.
TrUdc yeu cau eua p h a t t r i e n k i n h te - xa hgi cua da't nUdc t h d i ky 2011- 2020, tu n h d n g du bao k i n h te t h e gidi bUdc vao t h d i ky t o a n cau h d a sau, rgng, kinh te tri thufc h i n h t h a n h va p h a t t r i e n , tUgng quan lUc lugng k i n h te va ehinh tri the gidi ed nhieu t h a y ddi, d i l n bie'n kinh te va chinh tri cd nhieu t i n h hudng phdc tap, khd ludng. Trong k h i n e n k i n h te Viet N a m mdi qua ngUdng ngheo, dang budc vao t h d i ky cua nUde ed mdc thu n h a p t r u n g b i n h vi/a cd eg hgi de trd t h a n h nUde eong n g h i e p p h a t t r i e n , lai vCfa cd nguy ca rui ro rai vao "biy cua nudc cd mUc thu n h a p t r u n g binh", luan quan d t r i n h do "thu n h a p t r u n g binh", k h o n g vUgt len t h a n h nUde cong nghiep p h a t t r i e n dugc. Ca t i n h hudng b e n trong l l n b e n ngoai dang d a t r a n h d n g yeu cau dae biet, r a t he t r g n g do'i vdi p h a t trien k i n h te - xa hgi da't nUde. T i n h chat "phat trien" eua t h d i ky chien lugtc n a y trd nen r a t ro r a n g , k h a c h a n vdi chien luge "vUdt qua k h u n g hoang", v a n con d a m n e t tinh the "cdu nguy" cua t h d i ky chien luoc 1991-2000; r a t k h a c vdi chie'n lugc "tao t i e n de" de cho sU p h a t t r i e n t r o n g giai doan 2001-2010. Thdi ky chie'n luge 2011- 2020 m a n g d a m n e t "phat t r i e n " h a m y
XAY DUNG MO HiNH PHAT T R I ^ N KINH l l VIET NAM TRONG THdl KY D^N 2020 NGHIEN C6U - TRAP POI [ ^ i <
mang t i n h "dugc - thua" trong cugc t r a n h dua p h a t t r i e n cung thdi dai, eung cac
"cUdng qudc 5 chau" de quyet dinh rut ngan khoang each p h a t t r i e n so vdi cae nude di trUde de, cd the "hda rdng', da trd t h a n h n h i e m vu khach quan, mang tinh lieh suf.
Nhu vay, trong giai doan mdi, van phai k h a n g dinh nguyen ly dn dinh de p h a t trien, nhUng each nhin ve dn dinh phai cd sU thay ddi. Dd la dn dinh nhd vao phat trien, thong qua p h a t t r i e n va trong sU p h a t trien. Tinh b e n vdng cua t a n g trudng n h a n h n a m trong nguyen ly quan trgng nay.
6. Phdt trien cung thdi dai, theo kip biCdc tien cua thdi dai
Trong lich suf p h a t t r i e n , the gidi da
tUng chdng kie'n r a t nhieu mo hinh kinh te. Gidi nghien edu da dUa ra n h d n g so' lieu cho tha'y, trong sudt 2000 n a m ke tU dau Cong lieh den nay, kinh te the gidi ve eg b a n da t r a i qua 3 da'u mdc quan trgng xet ve tdc do t a n g trddng. Dd la:
Giai doan khdi dau keo dai 1000 n a m (0- 1000), kinh te the gidi t a n g trudng khdng dang ke, binh quan khoang 0,01%/nam.
Giai doan II: 820 n a m (tU n a m 1000 de'n 1820), t a n g trUdng b i n h q u a n d a t 0,22%/nam, cao hon binh quan cua 1000 n a m trUde tdi 22 lan, song van con r a t tha'p. Giai doan III: iii n a m 1820 den n a m 1998 (178 nam), mdc t a n g trUdng binh quan len 2,21%/nam, cao hon binh quan cua 820 n a m trUde 10 lan, va gap 221 lan so vdi binh quan cua 1000 n a m dau). (Xem b a n g 1)
Bang 1. GDP, toe dp tang trvTofng GDP toan cau va cac vung chu yeu (0-1998 A.D)
0 1000 1820 1998
ty USD quoc te n a m 1990 Tay Au
Western Offshotts (My, Canada, Uc va Newsealand) Nhat
Tong nhom A
Chau My La t i n h Dong Au vh Lien bang X6 Viet cu Chau A (Khong ke Nhat Ban)
Chau Phi Tong nhom B The gidi
11,1 0,5
1,23,2 12,8
2,2 3,5
77,0
7,013,7 89,7 102,5
10,2 0,8
20,7 14,1
4,6 5,4
78,9
31,0 102,7 116,8
163,7 13,5
2.582,0 198,0
14,1 60,9
390,5
1.039,0 496,5 694,4
6.961,0 8.456,0
0,10 17.998,0
2.942,0 1.793,0
9.953,0
0,07 15.727,0 33.726,0
0-1000 1000-1820 1820-1998 (toe do tang tn/dng binh quan nam)
-0,01 0,05
0,23 0,01
0,07 0,05
0,00
0,10 0,01 0,01
0,34 0,35
2,75 0,32
0,14 0,29
0,20
1,99 0,19 0,22
2,13 3,68
2,57
3,05 1,92
1,84
1,96
2,21 Nguon: Appendix
2001), p28.
B; Angus Maddison: The World economy: Amillennial Perspective (OECD
36 34(7/2010) QUAN LY KINH TE
[TOI
NGHIEN cim - TRAO DOI XAY DUNG MO HiNH PHAT T R I ^ N KINH TE V I 6 T NAM TRONG THdl KY DEN 2020P h a n tich sd lieu b a n g 1 eho tha'y, kinh te the gidi mdi p h a t t r i e n khoang 190 n a m gan day. So vdi lich suf 5000 n a m eua n h a n loai thi sU p h a t t r i e n kinh te n h a n h chdng dudng nhu vUa mdi bSt dau. Trong 2 the ky qua, dac biet tU gida the ky XX den nay, kinh te the gidi vifa p h a t t r i e n n h a n h , vi/a kiem eh Ung nhieu loai mo h i n h kinh te khac nhau. Su sang lgc eua thUc te da lam ndi b a t tinh hgfp ly, hieu qua eua kinh te thi trUdng. Cd mgt sd^ mo h i n h (bien the), nhUng ve eg b a n deu thuoc hai loai dien hinh: kinh te thi trudng tu do (My) va kinh te thi trUdng xa hgi (mgt sd nUde Tay va B^e Au: DUc, Thuy Dien...). Mac du ed sU khac biet, song, nhdng nen kinh te thi trUdng p h a t trien n h a t ngay nay (gdm 30 nUdc la t h a n h vien cua Td chdc Hgp tac va p h a t trien kinh te - Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD), deu cd chung dac diem eg ban la mgi boat dgng tuan thu theo nguyen tac thi trUdng.
Mgt nhdm nUde cham p h a t t r i e n nhd t a n g toe da trd t h a n h NIEs ehi trong thdi gian khoang 3-4 t h a p ky, cd nUde da gia n h a p OECD (Han Qudc). Tuy khong h o a n toan dap theo khuon m i u eua cae nUdc di trUde nhUng cac nUde NIEs deu la n h d n g n e n kinh te thi trUdng. Nguyen tae ay da tao ra cae nUdc cong nghiep p h a t t r i e n va dang d i n dat k i n h te the gidi bUde vao ky nguyen kinh te tri thUe.
Trong nghien cdu cae mo h i n h kinh t e , van de dat ra la, vi sao cd nhieu nUde di theo md h i n h k i n h te t h i trUdng, nhUng chi mgt sd it nUdc t h a n h cong? Cau t r a ldi la d tinh hieu qua cua moi mo h i n h kinh te thi trUdng dugc chgn lUa va theo dudi. Tdng k e t kinh nghiem p h a t t r i e n kinh te cua cac nUde OECD va nhUng n e n kinh te mdi CNH cho tha'y, eae mo h i n h kinh te thi trUdng cu the du cd k h a c nhau d diem nay diem khac, nhUng de cd hieu qua, deu mang n h d n g d^c diem chung, co ban, dd la:
- Cd t i n h c a n h t r a n h eao
- Binh d a n g t r o n g tie'p c a n gia n h a p t h i trUdng
- Can t h i e p Chinh phu hcfp ly; luat p h a p (kinh te) ro r a n g , m i n h bach va ed hieu lUe.
Mdi dac diem chung neu t r e n deu h a m chUa n h i e u ngi dung, da dugfc cac cong t r i n h n g h i e n cdu p h a n tich sau sac ca ve k h i a c a n h hoc t h u a t l l n thUc t i i n . NhUng n e n k i n h te c h a m p h a t t r i e n ngay nay ed t h e dUa vao dd de lUa chgn hoac s a n g tao r a cac mo h i n h p h a t t r i e n kinh te phu h g p . Vdi hg, ne'u ed "lgi the' eua ngudi di sau" t h i lui t h e ay chinh la k h a n a n g hge hoi va b a t chudc (ed s a n g tao) eai hay, ddng t h d i cd eg hgi t r a n h dugc eai sai eua ngUdi di trUdc. ThUe te p h a t t r i e n k i n h te t h e gidi ndi ehung va cac n e n k i n h te OECD va N I E s ndi r i e n g eho tha'y, nhUng nUdc k i n h te t h i trUdng p h a t t r i e n nha't t h e gidi n g a y nay k h o n g phai k h o n g ed t h a t bai (khong hieu qua hoac suy thoai), t h a m ehi cdn r a t n a n g n e , nhung viee hg trd t h a n h OECD va NIEs da chUng to, k h o n g p h a i md h i n h tdng quat ma hg theo dudi bi t h a t bai, ma ehi t h a t bai mdi khi n e n k i n h te ay khong d a m bao duge 3 dac diem chung da neu ra...
Mo h i n h k i n h te t h i trUdng dinh hUdng XHCN d nude t a tuy eon n h i e u v a n de can tie'p tuc n g h i e n eUu, nhUng nguyen tac t h i t r u d n g t r o n g b o a t dgng k i n h te can dugc k h a n g dinh n h u mgt trong n h d n g k e t luan ly luan da dugc thUc t i i n kiem dinh. Vi vay, ve m a t y thdc h e , chung ta ed du can cd de giuong cao nggn cd CNXH nhUng k h o n g vi t h e m a khong sd dung n h d n g t r i thUe m a n g t i n h cong cu ma loai ngudi da m a t bao eong sde eua nhieu the he mdi tich luy dugc. P h a t t r i e n cung t h d i dai la theo kip budc tie'n cua t h d i dai ve tU duy, ve tri thdc, la tiep thu duge t i n h hoa v a n h d a tri t h d c cua
X A Y DUNG MO HiNH P H A T TRIEN KINH T £ VIET NAM TRONG THCJI KY D6'N 2020 NGHIEN CIA) - TRAO DOI
lo'i rrwi
n h a n l o a i , d d n g t h d i d d n g g d p t r i t h d c , v a n h d a V i e t N a m v a o sU p h a t t r i e n v a n m i n h n h a n l o a i .
TA! LIEU THAM KHAO
• Amartya Sen (2002), Phdt trien Id quyen tU do, NXB Thdng ke, Ha Noi.
. Angus Maddison (2001), The World econo- my: Amillennial Perspective, (OECD 2001).
• Bruno Amoroso (2001), On Globalization - Capitalism in the 21st Century, Roskilde, Denmark.
. Oxfam International (1997), Tdng trUdng vai cong bang, Chuong t r i n h thao luan ve chu de xoa doi giam ngheo t h d n g 9/1997.
. Michael P.Todaro (1998), Kinh te hoc cho the giai thii ba, Nxb Giao due, Ha Noi.
. Mark Shousen (2007), The Big Three in Economics. M.E. Sharpe, Armonk, New York. London, England 2007.
• Phdt triin con ngiidi - Tic quan niem den chien lugc vd hdnh dgng, NXB Chinh tri Qudc gia, Ha Noi, 1999.
• Korea Nuclear Energy Foundation - KNEF, 2008.
+ Harvard University - J o h n F. Kennedy
School Government -
+ Chifong t r i n h chau A: Lua chon T h a n h cong Bai hoc tH Dong A va Dong Nam A cho tuong lai cua Viet Nam - Mot khuon khd chinh sach p h a t t r i e n kinh te - xa hoi cho Viet Nam trong giai doan 2011 - 2020.
Bui The Ci/dng, "Ky nguyen dan sd vang d Viet Nam: mot dai luong trong bai toan phat trien?"
Hoi thao "Chien luoc p h a t trien kinh te-xa hoi cua Viet Nam trong bdi canh hoi n h a p qudc te", Vien Chien luoc p h a t t r i e n Ha Noi, 24/6/2004.
Shu Yongqing (2002), "Xa hoi loai ngUdi di ve dau? Hoi cd va binh luan ve the ky XX", Vien Thong tin khoa hoc xa hoi, Sd TN 2002 - 76 & 77, Ha Noi 2002.
Bui T a t T h a n g (2006), Chuyen dich ca cdu ngdnh kinh te a Viet Nam, Nha xuat b a n Khoa hoc Xa hoi, Ha Noi.
T r a n Van Tho (1997), "Cong nghiep hoa Viet Nam trong th&i dai chau A - Thai Binh Duong", Thai bdo Kinh te Sdi Gdn, VAPEC,
1997.
T r a n Van Tho (2008), "TU cai each t i e m tien den xay dUng co che' chat luong cao", Hpi thao Nha Trang, t h a n g 7/2008.
• :•!
..r1-.
So 34 (7/2010) QUAN LY KINH TE
