~ .,~.,,.,'''' ::.
VE NHIING PHUDE . a HUE THai CACVUA NGUYEN
(Tieptheovahet)
,.. " ... ,..'1 ,.." ,..'
III. MQT VAl D~C DIEM VE KIEN TRUC, MY THU~T
C6 th~ thay ding: Kie'ntr~c la st,tphan anh phfin nao nhung di,ic tning v~ kinh te', xii hQi, ky thu?t, nh?n thuc th~m my, hoan canh moi tntdng... cua mQt giai do~n lich sct d mQt vung dat nhat dinh.
Day cling la nhung tac ph~m my thu?t ma con ngudi dii sang t~o nen d~ vua pht;lc vt;l cho chinh ban than con ngudi va to di~m cho canh quan. Trong quy lu?t chung d6, h~ thong cac phu d~ thdi Nguy~n d Hue' chinh la nhung tac ph~m tieu bi~u cho mQt thdi ky lich sct, ph an anh nhung di,ic di~m chung cling nhu tinh di,ic thu cua lo~i khuon vien nha vudn di,icbi~t d Hue' the' ky XIX ncta dfiu the' ky XX.
Di,ic di~m chung nhat cua cac cong trinh kie'n truc, my thu?t khOng chi rieng cua thdi Nguy~n ma trong nhi~u thdi ky khac nhau d Vi~t Nam la th~ hi~n d?m da nhung tu tUdng cua trie't ly phU<1ng Dong va mang ban sl1c cua rieng tUng vung nh~m thich ung vai cac di~u ki~n t\,t nhien, xii hQi. Moi trudng, dich ly va thu?t phong thuy la nhung ye'u to quan trc;mgdoi vai kie'n truc nha clta. Trong d6 thu?t phong thuy c6 anh hUdng rat IOn trong vi~c l\,ta ch<;mhuang ngoi nha, md c6ng va xay cat, bo tri cac cong trinh..., chung ta c6 th~ thay ra di~u nay khi
'Th.S. Khoa Lich sl/- Trudng Dl;1.ih9C Khoa h9C Hue'.
Lt DUY SON"
phan tich Ct;lth~ vi tri cua tung khuon
vien phu d~. .
Trie't ly song cua ngtidi Vi~t Nam la luoIi g:1n b6 vai moi trudng va canh V?t thien nhien. Di~u nay giiii thich vi sao phfin IOn cac phu d~ thudng to~ l~c d nhung n<1itru phu, dong dan cu, gfin vai cac dong song c6 phong canh huu tinh.
D~ lam ye'u to minh dUdng, thuy tt;l trong khuon vien, mQt bQ ph?n khOng th~ thie'u truac ngoi nha la chie'c b~ c~n, chuc n{mg cua bQ ph?n khiem ton nay con la hinh tuqng thu nhO cua nui non, canh V?t, song nuac, dua con ngudi de'n gfin vai tt,t nhien h<1n.St,thai hoa, g:1n b6 vai thien nhien con th~ hi~n d vi~c thie't ke', t~o l?p nen nhung ngoi vudn mang hinh anh nhu mQt lam vien dfiy co cay, hoa trai ma ph fin tren chung toi dii c6 dip d~ C?p.
Chiu anh hUdng sau sl1c cua tu tUdng Nho giao pha Iftn Ph?t giao va D~o giao, kie'n truc phu d~ chinh la nhung an tuqng v~ tinh thfin trung quan, vg quan ni~m song va ca nh?n thuc the' giai khach quan... Digu nay th~ hi~n trong vi~c tuan thu theo nhung quy dinh cua Nha nuac khi xay dt,tng nha ccta, dinh tht,t ma Ct;l th~ nhat la trong st,tbo tri m~t b~ng, ki~u dang, cach thuc mQt ngoi nha, so b?c, so gian, so don tay va nhung cau ki~n khac...
Ve nhfmg phu c2~aliue... 29 Cong ba.ng ma noi, ki~n truc phu d~ a
Hu~ khOng co s1;icach bi~t thai qua so voi ki~n truc dan gian. Co khac chang chila muc dQ "quy tQc hoa" bbi s1;igiau sang, phu quy cua chu nhan. MQt trong nhung d~c di~m cua ki~n truc nha a truy~n tho'ng Vi~t Nam noi chung va
a mi~n
Trung noi rieng la khong Vtidn len chi~m Ilnh chi~u cao, dQ do'c mai lOn, n~n thap va vung chai, bQ suan lam ba.ng g6 ch&c ch&n thOng qua h~ tho'ng mQng ghep, s11 d"mg suc n~ng cua mai d~ tang tinh 6n dinh cua ngoi nha... Nhung d~c tinh tren co Ie da duqc con ngttai duc rut qua nhi~u dai khi phai so'ng trong di~u ki~n mua gio, h,lt bao that thuang cua tpien nhien.
Nhin rQng ra, vi~c thi~t k~ va:bo'Ct,lCm~t ba.ng theo nguyen t&c ddn tuy~n, ky ha, theo dl;ingchu "nhat" ( --), "nhi" ( '::::-),
"dinh" (-::r )... cung s1;idang do'i chinh la d~c di~m cua ki~n truc truy~n tho'ng Vi~t Nam.
Nhin vao qua khu xa xoi cua lich S11, n~u nhu thai Ly-Tr~n, ki~n truc huong tam dong vai tro chu dl;iO,th~ hi~n tu tuang nhat quan, tinh cQng d6ng, binh dAng thi d~n thai Le sd, ki~n truc dang do'i va trai dai theo trt,lc dung dl;iOngay cang ph6 bi~n. Co Ie ki~n truc phu d~ a Hu~ la hi~n than cua truy~n tho'ng nay, tat ca cac cong trinh duqc bo' tri trai dai theo trt,lc tit c6ng -binh phong
-
san vao d~n ngoi nha, trong do ngoi nha la vi tri trung tam, 1a cong trinh quan trQng nhat.Ui bo' Ct,lCdang do'i theo trt,lc diing dl;iO tl;iora s1;itrang nghiem, quy chinh va th~
hi~n s1;i tr~t t1;i kha nghiem ng~t. S1;i chinh chu, do'i xung trong ki~n truc phu d~ h~u nhu la mQt cach tai hi~n quy lu~t bo' tri cac cong trinh ki~n truc trong hoang thanh Hu~.
Khi nhan xet v~ cau truc c6ng ng6, nha ci1a, nhi~u nha nghien cuu cho rllng, bQvi keo trong ngoi nha ruang thuQc cac
cong trinh phu d~ a Hu~ mang d~m phong cach kign truc c6 Vi~t Nam, voi h~
tho'ng "ch6ng ruang" "b~y ke"... VAn c~p keo noc dB trung lUdng duqc d~t tren nhung trt,l tieu dl;ing chay co'i gio'ng nhu bQ vi keo canh ac trong ki~n truc truy~n tho'ng, hay tren nhung chi~c c6ng day voi nhilng mai gia, a tren la nhung duang cong quen thuQc cua mai dinh, chua a B&c BQ. Nhi~u ngttai ciing cho ra.ng, nhung anh huang cua an DQ thong qua ki~n truc Champa da d~ ll;iinhi~u dau an trong ki~n truc thai Nguy~n. Di~u nay co th~ thay b nhung c6ng day d~n, d6 sQ, nhi~u t~ng mai, nhi~u 0 hQc, nhi~u b~c cap... ay la bOng dang cua cac ngQn thap Cham.
DAu saD thi tinh d~c thu cua ngoi nha ruang Hu~ vAn la y~u to' cd ban trong ki~n truc phu d~. BQvi keo duqc coi la vi dt,l di~n hinh khi so sanh voi phong cach ki~n truc B&c BQ. D~ ma rQng nQi that can nha, ngttai thq thuang tang tit 4 cQt len 6 cQt. Tuy nhien van dg quan trQng la hinh dang va k~t cau cua chi~c keo trong vai tro no'i cac cQt voi nhau. Tren bQ vi keo B&cBQ, thuang chi~c keo la mQt cay g6 lign no'i suo't tit cQt cai d~n cQt quan, cQt hien, hay cung co th~ la hai dOl;inkeo khac nhau, dOl;inthu nhat thAng no'i cQt cai voi cQt quan, dOl;inthu hai la dl;ing cong, duqc gQi la keo "c6 ng6ng" no'i CQt quan voi cQt hien, nhung chi~c keo nay co khi la tron hay vuong. Trong nhung ngoi nha ruang a phu d~ Hu~, h~u nhu chung ta khong thay dl;ingkeo thAng ma thuang la dl;ing keo chuygn, tuy phien dOl;inkeo thu hai no'i cQt quan voi cQt hien la dl;ing keo thAng va than keo luon co ti~t di~n la hinh vuong.
Ki~u nha' "trung thigm di~p o'c" duqc coi la san ph~m sang tl;iocua ki~n truc, my thu~t Hu~ thai Nguy~n. Khong th~
d1;ingmQt ngoi nha ddn chi~c co di~n tich
30 Rghien c1i'uLtch SIl. so 5.2004
.,
rQng ma khong phai dgy n6c len cao. Voi vung Hue nhi~u mtia M.o, vi~c nang chi~u cao ngoi nha la qi~u t6i ky'. D~
giai quyet m?t biing rQng IOn va vuong vl1n cho nQi that ngoi nha, ngtidi ta da n6i ghep hai khung nha li~n nhau thanh mQt th~ th6ng nhat va xU ly ndi ghep n6i bAng h~ th6ng tr~n thua ltiu.
Nhin tU phia ngoai, voi ki~u nha nay c6 th~ nhl}n ra hai bQ mai cua ngoi nha, mai sau cao hdn mai trtioc, nhting nQi that ngoi nha l~i la mQt th~ th6ng nhat.
Day la d~ng kien truc kha d?c trting cua cac cong trinh nha cua trong kinh thanh Hue va c6 Ie tu d6 da Ian toa den tl}n cac dinh phu d ngoai vong thanh.
T6m l~i, se con nhi~u di~u d~ ban Iul}n v~ kien truc phu d~ d Hue nhting tu cai nhin t6ng th~, chung ta c6 th~ ph~n nao danh gia dti<;lCcac gia tri cua mQt Io~i hinh di tich cua kien truc xtia dng day la Io~i hinh kien truc vua mang tinh chat cung dinh la.n yeu to' dan gian, vua mang tinh truy~n th6ng I~i vua th~ hi~n tinh d?c thu cua mQt khu v1;ic,mQt giai dOl;ln Iich suo
Ciing nhti bat ky cong trinh kien truc nao, trong khuon vien cac phu d~, tren n~n kien truc tU ngol;li vi den nQi that ngoi nha, vi~c to di~m b~ng cac thu phap n~ voi, chl;lm kham, hQi hOI;l,sdn thep...
khOng chi nhiim tang them net d~p duyen dang ma con la phtidng phap nh&m tl;lo nen tinh tham nghiem, trang trQng.
Voi cac bQ phl}n kien truc ngol;li vi nhti ttidng rao, c6ng ng6, binh phong va ngol;li that cua ngoi nha nhti bd n6c, di~m mai, hien dinh... Ia ndi phai thtidng xuyen chiu d1;ingnhung tac dQng khl1c nghi~t cua thdi tiet, vi~c trang tri dti<;lcth1;iChi~n chu yeu bAng ky thul}t n~
voi vua dl1p n6i va kham sanh suo C6ng dti<;lCcoi Ia cong trinh tl;lo an tti<;lngd~u
tien v~ quy mo cua kien truc va khuon vien hen trong. LOl;lic6ng tam quan dti<;lc coi Ia nhung cong trinh kha d6 sQv~ m?t cau truc va c~u ky v~ trang tri. Thong thtidng, nhung chi tiet trang tri thtidng dti<;lCbl1t d~u tU ph~n n6c mai cua c6Iau voi d~ tai "Iti0ng long tri~u nguy~t" u6n lti<;lnmQt cach m~m ml;li, nhti c6ng cac phu Vinh Qu6c cong, Hoiing Hoa Qul}n vtidng, Gia Hting Qul}n vtidng... Mo tip r6ng day cach di~u tU h6i van hoa la ket h<;lpvoi vi~c tl;lOthe d~u mai cong, phia dtioi Ia nhung 0 hQc... la mQt ki~u thuc thtidng g?p. Tam quan cac phu d~
ThOl;li Thai vtidng, Kien Thai vtidng, Nghia Qu6c cong, An Hoa cong, Kien Ttidng Qul}n vtidng, Cgm Xuyen Qul}n vtidng, Duc Qu6c cong, Gia Hting Qul}n vtidng... la nhung cong trinh kha di~n. hinh cho ki~u trang tri nay. Trong cac 0 hQc c6 khi d~ tr6ng, nhting ph~n nhi~u chung dti<;lcdl1p n6i dl;lng phu dieu hay tti<;lngtron cac d~ tai hoa day, di~u thu, tU quy, ngii phuc, bat tien, bat buu...
ho?c cac d~ tai dti<;lmmau sl1c dan gian khac, thl}m chi con xuat hi~n hinh anh con vl}t huy~n thol;li makara trong truy~n thuyet An DQ nhti d phu Kien Thai vtidng, An Hoa cong...
ThOng thtid~g d m?t trtioc phia tren c6ng phu d~ c6 mQt bi~n d~ ten phu, nhung c6ng phu dti<;lctrung tu v~ sau khi chu nhan da qua ddi, ten phu Il;lic6 gl1n them chu "tu" va Iuc d6 chuc nang cua ngoi nha chinh quan trQng nhat thay d6i tU ndi sinh hOl;ltthanh ndi thd t1;i. Bi~n ngl;lch thtidng dti<;lCth~ hi~n b~ng chu Han theo dl;lng chu "chan", vai ndi theo dl;lng chil "tri~n" (phu Huan Vii h~u, Cgm Xuyen Qul}n vtidng..., con Il;li d mQt so' phu dti<;lCtrung tu v~ sau bi~n ngl;lch d~ biing chu Qu6c ngfi (phu Quang Bien Qul}n cong, Phong Qu6c cong, Duc Qu6c cong, Kien Hoa cong...).
Ve nhii'ng pM <1~a l1ue... 31
Binh phong ciing la mQt bQ ph~n kie'n truc du<;1Ccoi tr<;mgtrong khau trang tri.
Ciing bAng ky thu~t n~ voi, kham sanh su, c6 nhung tam binh phong cua phu d~
nhu nhung tac ph~m my thu~t du<;1Cth~
hi~n cong phu voi d~ tai "long ma dQi ha d6", hinh anh con manh h6 dang vuon vai xoe vuot tu<;1ngtrung cho suc m~nh (phu an TUdng, Dong Cung Nguyen soai), hay d~ tai "long cuon thuy" (phu Quoc Uy cong, Tuong An Qu~n vuong, Phong Quoc cong, Huan Vii hfiu...).
D~ tai trang tri quen thuQc d binh phong la hinh anh long ma. Mo tip nay thudng du<;1ctrang tri d phia truoc, hai ben la nhung 0 hQc hinh vuong hay chu nh~t trong d6 la chu d~ tU linh, tu quy.
Phia sau binh phong thudng la hinh anh phu<;1nghoang dang xoe canh, ng~m dai h;1a dai bUQchai cuon sach, xung quanh la canh may nuoc hQi t\l. Nhi~u tam binh phong v~ hinh dang du<;1cth~ hi~n theo ki~u "cuon thu", phia tren c6 mai gia bAng ky thu~t v~ voi t~o ng6i am duong va nhfing dfiu dao, g6c mai la hinh r6ng cach di~u (phu Gia Hung Qu~n vuong, Kie'n Hoa cong, Nghia Quoc cong...), chinh giua tam binh phong d ca hai m?t la chu ~ITh<?,'(phu Phuc LQc, Ca:m Xuyen Qu~n vuong, Kie'n Tudng Qu~n vuong).
Trong t6ng th~ cac cong trinh kie'n truc d mQt khuon vien phu d~, ngoi nha du<;1C coi la trung tam cua st;tdfiu tu v~ ky thu~t l~n my thu~t. Day la noi th~ hi~n nhung tu tudng, quan ni~m tha:m my, st;tchi phoi cua y thuc M thdi d~i va nhung net kha d?c thu cua kie'n truc, my thu~t Hue' thdi Nguy~n.
Thong thudng, tU ben ngoai nhin vao, mQt ngoi nha rudng phu d~ n6i b~t voi phfin bd noc, bd quye't du<;1cghep b&ng nhung hinh tu<;1ngtrang tri theo chu d~
"luang long tri~u nguy~t" (phu Ho&ng Hoa Qu~n vuong, Thi~u Hoa vuong...)
hay "luang long chfiu thai ct;tc" (phu Khoai Chau Qu~n cong...). Cac bd quye't ciing du<;1cdAp n6i cac hinh tu<;1ngtheo d~
tai tU linh (long, lan, quy, phu<;1ng)va d~ng h6i van cach di~u voi nhung sAc thai khac nhau, t~o nen st;t thanh thoat, bay b6ng (phu Phu My Qu~n cong, Duyen Khanh vuong, Huan Vii hfiu...). Doi voi cac g6c mai, dfiu dao cua ngoi nha, hinh anh quen thuQc la d~ng cong vut mt!m m~i nhu miii thuy~n du<;1Ct~o bbi cac chi tie't trang tri hinh r6ng, phu<;1ngcach di~u.
NhAm lam n6i b~t cac chi tie't trang tri va d~ dam bao st;t trudng t6n, chiu dt;tng truoc nhung tac dQng cua mua nAng, tren cot n~ voi dAp vua, cac ngh~ nhan Hue' ap d\lng mQt cach linh ho~t ky thu~t kham manh sanh su, thuy tinh. Nglidi ta nhin thay d day st;tcfiu ky, ky luang trong vi~c bie'n nhung chat li~u von khO ciing va rdi r~c thanh nhung hinh tu<;1ng uy~n chuy~n, lien hoan va cac sAc dQ tuong phan khac nhau. Ngh~ thu~t kham sanh su thdi Nguy~n d Hue'da du<;1cda:y len voi trinh dQ dieu luy~n v~ ky thu~t va st;t thang hoa v~ tha:m my, di~u nay co th~
thay ro d tat ca cac cong trinh kie'n truc kinh thanh, iang ta:m, d~n dai, phu d~...
Ne'u nhu ph fin ngol;li that cua ngoi nha cfin st;t trang di~m cua nhung th<;1 n~, th<;1kep... thi nQi that la cfin de'n ban tay tai hoa cua nhung ngudi th<;1 mQc, nhung ngh~ nhan dieu khAc. Do d?c di~m cac cau ki~n ngoi nha va bai tri ben trong chu ye'u la tren chat li~u bAng g8 nen nhung y tudng tha:m my, nhung mo tip trang tri du<;1cth~ hi~n bAng ky thu~t cua, d\lc, chl;lm, kham.
D~ tai chl;lm khAc kha quen thuQC la cac chi tie't dfiu r6ng d cac d~u keo, nhung dudng h6i van, ky ha bao quanh cac 0 h<)cd lien ba, thanh v~mg ma nQi tie'p la nhung mang trang tri "nhat thi
32 Rghien ClruLtch :ill. :i6 5.2004
,
I
nhat hO~II, hay tU linh, bat b\:iu, may mtia, canh v~t, cay qua, con ngtidi...
vita th~ hi~n tti ttiang chinh th6ng, vita tham dtiqm mau sllc dan gian. D~ th~
hi~n dtiqc nhung d~ tai mQt cach sinh dQng nhting l~i he't suc ch~t che trong s\;i ttidng ung voi ke't cau va chu d~ tti ttiang, ngtidi thq ch~m khllc phai la nhung ngtidi am hi~u, giau tri ttiang ttiqng va c6 trinh dQ tay ngh~ cao. V~y la vi~c xay d\;ing cac phu d~ cling d6ng thdi la s\;iquy t~p nhung ngtidi thq gioi, nhung ngh~ nhan trong dan gian va tren khia c~nh nao d6 dii c6 phAn t~o di~u ki~n d~ ngh~ thu~t dieu khllc, ch~m kham duqc dung du<Jng va phat huy nhung tinh hoa.
Ngoai vi~c trang tri b~ng ngh~ thu~t t~o hinh tren g6, cach bai tri b€m trong cac ngoi nha cling th~ hi~n tinh tha:m my cao. Gian giua cua ngoi nha la ndi trang tr9ng, tham nghiem nhat, an thd, kham thd d~t trang nghiem chinh giua voi nhung d6 te't\;i nhti lti den, ngii qua, 16bQ ho~c ngai thd, 19n9 thd... Song song voi h~ th6ng lien ba, thanh V9ng a phia trong, a phia tren n~m ngoai gian thd thtidng la mQt buc hoanh phi IOn sdn son the'p yang khllc d~i t\;i b~ng nhung chu Han. Ngoai h~ th6ng cac an thd, kham thd, a chinh giua phia ngoai cling thudng dtiqc d~t them nhung bQ trang ky hay s~p g1,1,hai gian ben bay bi~n them nhung an thti, ky tra, hOrn sach..., tr€m cac cQt chinh treo cac cau d6i, li~n dtiqc ch~m kham, sdn son the'p Yang. Tat ca nhung d6 v~t va cach sllp d~t, bai tri d6 tang tham tinh them nghiem cua ngoi nha, s\;iquy phai cua chu nhan.
Nhti v~y, voi cai nhin khai quat v~
nhung khuon vien phu d~ a Hue', chung ta c6 th~ thay r~ng, day la mQt bQ ph~n
glln li~n voi h~ th6ng cac cong trinh kie'n truc co' do Hue' thdi Nguy~n, mang d~m nhilng ye'u to' cung dinh tren ca phtidng di~n kie'n truc l~n my thu~t. Di~u d6 th~
hi~n khong chi tren V?t li~u, cau ki~n, phong cach bai tri ma con
a
tti ttiang,nhan sinh quan, the' gioi quan, nhung quan ni~m v~ xii hQi, d~o duc, tha:m my...
thong qua nhung d~c trting my thu~t.
Tuy nhien, nhti tren dii n6i
a
nhung congtrinh phu d~ tinh chat cung dinh khong bi tuy~t d6i hoa ma v~n c6 s\;i hoa trQn cua nhung ye'u t6dan gian. C6 Ie nhung ye'u to' vita dan dii, vita chinh th6ng d6 la phong cach n6i b~t nhat khie'n cho gia tri cac di tich phu d~ cang duqc tran tr9ng.
*
T6m l~i
a
Hue' hi~n dang t6n t~i nhi~u lo~i hinh di tich cAn dtiqc nghien cuu, bao t6n va phat huy cac gia trio Trong d6, nhilng phu d~ ma chung toi vita d~ c~p tren day la mQt lo~i hinh di san quy bau va con tang a:n nhi~u van d~ cling cAn phai dtiqc lam sang to. Bai day la nhilng di tich dii g6p ph Anhoan thi~n cho mQt co' do Hue' dAy tinh ban s/ic, dAy tinh dQc dao.Ngay nay, nhung cong trinh kie'n truc, nhilng khuon vien vudn phu v~n dang t6n t~i va dang phai chiu nhi~u tac dQng cua di~u ki~n t\;inhien, xii hQi. Trong hdn cht,lc nam tra l~i day, nhi~u nha nghien cuu dii tie'n hanh dtiqc mQt so'cong vi~c c6 y nghia thie't th\;iC nhu khao sat hi~n tr~ng, th6ng ke phan lo~i,itim hi~u btioc dAu v~ cac d~c di~m kie'n truc
-
my thu~t,nhting d~ lam sang to hdn nhung gia tri dich th\;iCdang ti~m a:n a h~ th6ng nh11ng phu d~ nay thi doi hOi phai c6 s\;idAu tu thich dang voi nhung cong trinh nghien cuu quy mo hdn.
Ve nhii'ng pM d~ a 1jut... 33 DANH MVC PHU D~ THin cAc VUA NGUYEN TREN DAT HUE *
(Chi bao g6m nhitng cong trinh dii xac dinh dU<;1c)
t
* Khi chung toi dii tie'n hanh xong cong tac khao sat th1;1Cdia thi Thanh ph6 Hue' tie'n hanh di~u chinh lliiiso' nha, vi v~y chung toi khong th~ xac dinh mQt cach chinh xac tuy~t Mi dia chi (TG).
SIT Ten phu (2) Chuc n{mg ban du Dia chi Din tich, c6ngtrinh Nllm xay (1) va hien tai (3) (phul!:. xii) (4) kie'n truc chfnh (5) dunl!:(6) 1 Quy Qu6c PM d . PM thd T6ng Vm Xufm, 1450m2, c6ng g6m 2 1806
cong Phuoc Khuong (NhIiiC Kim Long tr\ biu gn bin ph\l cua vua Gia Long) ngliich, trong co
binh phong, tit dUdnl!: 3 !!:ian.
2 Phuc Phu d - Phu thd Ha Xuan Hoa, 5500m2, co binh kholmg (Phuoc) Vlln Boi (Nhliicph\l cua LUelngLong phong, tit dUdng, 3 1804 (?) Qu6c conI!: vua Minh Manl!:) I!:ian2 chai
3 Duc Qu6c Phu d
-
Phu thd Phliim Kim Long 5760m2, quanh co 1849cong Dllng Hung (1765- la thanh, c6ng tam
1825), nhliiC ph\l cua quan co c6 lau, tit
vua Thiu Tti dUdng 5 gian 2
chai co bia da
4 Cdm Xuyen Phu thd Nguyn Phuc Vliin Xuan, 1l00m2, c6ng mc?t 1927 Qun Mien Ky (con trai thu Kim Long l6i vao, co 2 binh vuelng 37 cua vua Minh Mliing) phong, tit dUdng 1
!!:ian2 chai
5 An Quang..- Phu d . Phu thd Doan Kim Long 600m2, c6ng yom 2 khoiing Vlln Trudng (?-1835) va binh phong, tit sau con la Doan ThQ (?- dUdng nha rUdng 3 1830
1870) I!:ian2 chai
6 Din Qu6c Phu d . PM thd Kim Long 50m2, tit dUdng nho ?
cong Nguyn PhUc Trung kiu 3 gian 2 chai
(Nhliic ph\l cua chUa Nguyn PhUc Tn;
1723-1765)
7 Duyen Phu d - PM thd Kim Long 4500m2, c6ng tam khoiing Phuc Nguyn Phuc Tinh Hiio quan, ngach, tii vu 1846 Truong (1824-1848, truong nit d6 nat, tit dUdng cong chua cua vua Thiu Tti) kiu nha tU din (1
cunl!:ch6nl!:con cua ba !!:ian2 chai)
8 Khoai CMu Phu d
-
Phu thd Qun Xuan Hoa, 5000m2, c6ng Yom, 1805 Qun cong . TU<;1ng Nguyn Duc H uelng Long co binh phong, tit.
XUyen (1763-1824) dUdnl!:3 !!:ian2 chai
9 Vinh Qu6c Phu d
-
PM thd Xuan Hoa, La thanh truoc khoang cong Nguyn Hitu Dc? (?- HUelngLong mt, c5ng tam truoc1888, nhliiCph\l cua vua quan, co binh 1875
D6ng Khanh) phong va 2 c5ng
ph\l, tit dUdng dang hien dai
-
34 Rghien cli'u )4ch :sa. :s65.2004
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
10 Dien Khanh PM d
-
PM thd ViDI,\ 1125m2, c6ng vom tren 1817 vlldng Nguyn Ph1ic Tffn (1799- co c6 lau, trong co binh (Van The)1894), la con trai thu 7 phong, tit dlldng kiu
-
1857cua vua Gia Long nha rlldng 3 gian 2 chai (Vi Da) 11 Kien An Phu d
-
Phu thd ViDI,\ 630m2, la thanh bao 1817vlldng Nguyn Ph1ic Dai (1795- quanh, c6ng co c6 lau, 1854) la con trai thU 5 trong co binh phong, tit cua vua Gia Long dlldng kiu nha rlldng
3 gian 2 chai
12 Thiu Hoa Phu d
-
Phu thd ViDI,\ 550m2, quanh co la 1824 Qun vlldng Nguyn Ph1ic Chffn thanh, c6ng vom co c6 tl,\i kinh(1803-1824), con trai thu lau, trong co binh thanh, 9 cua vua Gia Long phong, tit dlldng kiu nAm 1919
nha rlldng 3 gian 2 chai ddi. v Vi Da 13 Phong Qu6c Phu d
-
PM thd ViDI,\ 1100m2, c6ng co dang 1846c6ng Nguyn Ph1ic Mien Kin hin dl,\i, co khu iAng (1831-1864), con trai thu m9, tit dlldng la ngoi 55 cua vua Minh Mang nha rlldng 1 gian 2 chai 14 Lang Qu6c Nguyen la tit dlldng cua ViDI,\ 750m2, trong co binh 1889
cong mQt Cong tMn, nAm phong, tit dlldng kiu 1889 vua Thanh Thai nha rlldng 1 gian 2 chai cho stla ll,\i d thd
Nguyn Ph1ic H5ng Dt (1847-1883), con trai thu 29 cua vua Thieu Tri
15 Kien Tlldng PM d - Phu thd ViDI,\ 240m2, c6ng vom, tit 1840
cong Nguyn PhUc Mien dlldng kiu nha rlldng
Quan (1827-1847), con 1 gian 2 chai trai thu 36 cua vua Minh
Mang
16 Dong Cung Phu thd Nguyn PhUc ViDI,\ 950m2, c6ng 1 16ivao co 1806 nguyen soai Canh (1780-1801), con c6 lau, trong co binh
thu nhfft cua vua Gia phong, tit dlldng kiu
Long nha rlldng 1 gian 2 chai
17 Tuy Ly Phu d
-
Phu thd ViDI,\ 1797,8m2, co la thanh 1849 vlldng Nguyn Ph1ic Mien va c6ng tam quan, binhTrinh (1820-1897), con phong long ma, co 2 tit trai thu 11 cua vua Minh dlldng thd sinh mau
Ml,\ng Tuy Ly vlldng Nguyn
PhUc Mien Trinh va ong
18 Dinh Vin Phu d
-
Phu thd ViDI,\ 860m2, xung quanh khoangQun vlldng Nguyn Ph1ic Binh khong co la thanh, c6ng 1817 (1797-1863), con trai thU da bi dp, trong co binh 6 cua vua Minh Ml,\ng phong, tit dlldng kiu
nha n.idng 3 gian 2 chai
Ve nhfmg pM <2(:a l1u~... 35
r
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
19 Nghia Hung Phil d~
-
Phil thd Tay 1277m2, tu dUdng khoang Qu~n vuong Nguy~n Phuc Khe Thuc;lng, ki~u nha rUdng 3 truoc sau(1588-1646), con trai ut Phu gian 2 cMi, nam nam 1616 cila chua Nguy~n Thuqng trong. m(>t khuon
Hoang vien co nhigu cay an
trai
20 Phil Quang Phil d~ Ton Th~t Han LI}-iThe, xa Phil xay d1,tng, khoang Qu~n vuong (1854-1944), ddi 6, Phu khOng ro nam, t6ng d~u the
phOng Cuong qu~n Thuc;lng th~ theo ki~u nha ky XIX cong, h~ 5 hQ Nguy~n vUdn Hue, kien truc
Phuoc, tUng lam cac g5m m(>t nha thd
chuc quan IOn trong m~t bAng 108m2,
trigu Nguy~n m(>tnha nAm a phia
ta mat truoc san
21 Khanh Phil thd Nguy~n PMc Tay Di~n tich con ll}-inhO ? Qu~n cong Ky (?-1824), con trai ca Thuqng, h~p, con cMu trilng
cila cMa Sai Nguy~n Phu tu nam 1996 theo PMc Nguyen Thuc;lng ki~u nha m(>t gian hai chai, Ic;lP ngoi bet
22 Tuy Bien Phil d~
-
Phil thd PM 937m2, tu dUdng ? Qu~n cong Nguy~n PMc Mien Thuc;lng ki~u dang hi~n dl}-i3Silng (1834-1893), con gian trai thu 53 cila vua
Minh Mang
23 Tuy An Phil d~
-
Phil thd PM Hi~p 750m2, c6ng xua bi 1840a
Qu~n cong Nguy~n PMc Mien s~p, trong co binh Duong Khap (1828-1893), con phong, tu dUdng 3 Xuan, trai thu 41 cila vua gian 2 chai truoc 1913 ddi
Minh MI}-ng dong van, sau xay vg PM
~ach Hi~p
24 NgQc Son Phil d~ - Phil thd Phu Hi~p 2730m2, truoc san co khoiing cong chua Nguy~n Phuc Hy Hy, b~ cl}-n va non b(>, d~u theky
con gai thu 3 cila vua m~t bAng kien truc XX, triing
D5ng KMnh r(>ng 200m2, tu tu cac
dUdng ki~u nha nam 1975, rUdng 3 gian 2 cMi, 1991, 1996 noi that co ba an thd
25 LI}-c Bien Phil d~ . Phil thd PM Hi~p 670m2, tu dUdng 1840 Qu~n cong Nguy~n PMc Mien dang dap hi~n dl}-i
Khoan (1825-1863), con thu 33 cila vua Minh Man~
26 Nghia Qu6c Phil d~
-
Phil thd Phu Hi~p 750m2, khong co la 1840cong Nguy~n Phuc Mien Te, thanh nhung co
con trai thu 18 cila vua c6ng nhO va binh
Minh MI}-ng phong, tu dUdng
ki~u 3 gian 2 chai
36 Rghi~n cti'u Ltch :suo :sCi5.2004
.,
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
27 Quang Bien Phti d
-
Phti thd Phu 750m2, c5ng dang clap 1848 Qun cong N guy8n PMc Mien Gia Hip hin di, tit dUdng 3(1826-1875), con thu 32 gian 2 cMi ctia vua Minh Mang
28 Phu My Phti d
-
Phti thd Phu 700m2, truClc co 2 trl,l nguyena
Qun cong Nguy8n Phuc Mien Hip bi8u lam c5ng vao, tit DUdng Phu (1817-1885), con dUdng ki8u. nha rUdng Xuan, thu 8 ctia vua Minh 3 gian, trong khuon nam 1937
Mng vien co khu lang mQ con chau
lp ti Phu Hiep 29 Hoa Thanh Phti d . Phti thd Phu 2500m2, khOng la 1848
(Thinh) Nguy8n PMc Mien Hip thanh nhung co c5ng vUdng Tuan (1827-1907), con vom, tit dUdng ki8u thu 37 ctia vua Minh nha rUdng 1 gian 2
Mang chai ddn sd
30 Phuc LQc Phti d ctia Nguy8n PM 970m2, c5ng co dang 1806 truang cong Phuc Ng<?c DI,l (1762- Hip clap hin di, binh chua (hay 1820), chi rUQt ctia vua phong, tit dUdng ki8u Hoai Qu6c Gia Long, nay la phti nha rUdng 3 gian 2 cong tit) thd ba va cMng la cMi ddn Bd
Chuang Hu quan Vft Tinh (1788)
31 An Thanh Phti d
-
Phti thd Phu Cat 530m2, co la thanh bao 185avudng Nguy8n Phuc Mien quanh, c5ng vom ddn,
I4ch (1841-1919), con tit dUdng 3 gian 2 cMi, thu 78 ctia vua Minh xung quanh hin nay
Mng co nhiu nha mClictia
con chau
32 Gia Hung Phti thd Nguy8n Phuc Phu Cat 372m2, chi con mQt 1846 vuclng (A) H5ng Huu (1835-1885), don la thanh ngiin,
con thu 8 ctia vua c6ng tam quan co c6
Thiu Tri lau, trong co binh
phong long ma ben co 2 c6ng ngach, tit dUdng 3 gian 2 cMi dl,tng li nam 1926
33 Hong Hoa Phti d Phti thd Phu Cat 2000m2, .?
dcln, 1846
-
congQun vuclng Nguy8n Phuc Mien trong co binh phong Trin (1833-1905), con long ma, tit dUdng ki8u thu 66 ctia vua Minh nha rUdng 3 gian 2
Mang cMi
34 Thoi Phti d
-
Phti thd Phu Cat 3227m2, c6ng tam quan 1846 (Thuy') Thai Nguy8n PMc H5ng Y co c5 lau, binh phong vuclng (1833-1871), con trai mCli, tit dUdng nha thu 4 ctia vua Thiu Tri rUdng 5 gian, ta vu dad6 nat
Ve nhli'ng phU d~ a l1ue...
ill
35 ThQ (2)Xuan vuong 36 Vinh TUdngQu~n vuong
37 Nghi Quoc cong
38 Gia Hung vuong
39 An Hoa cong (Ngo~i tit dUdng)
40 An Dinh
cung
41 Tung Thi~n vuong
42 Kien Hoa Qu~n cong
43 Ham Qu~n cong
44 An Thudng cong chua
(3)
PM d~
-
PM thdNguy~n Phuc Mien Dinh (1810-1886), con thU 3 cua vua Minh Mang PM d~ - PM thd Nguyen Phuc Mien HOaM (1811- 1835), con thU 5 cua vua Minh ~g
Phu d~ Hoang Van Tich, ngtidi co con gai Hoang Thi Cuc (1890-1980) n~p cung, sau thaOO Mftu h~u cua vua Bao D~, du<;ICphong Doan Huy Hoang thai h~u) nen ong du<;IC troy $1g Thai thUdng t1;l khanh Nghi QuOc cong
Trttac 18. pM d~, nay 18.
pM thd Nguy~n PMc Ung Huy, con ciia Gia Hung vuong Nguy~n Phlic H6ng Htiu (1835-1885)
PM de - Phu thd Nguy~n' PhIlc Buu TUng, con thu 8 cua vua D6ng Khanh Truac nam 1916 la phu d~ cua Nguy~n Phuc Buu Tua'n (Vua Khai Dinh khi chua ke vi) Phu de - Phu thd N guy~n' PhIlc Mien Thii:m (1819-1876), con thu 10 cua vua Minh M~ng
Phu d~
-
Phu thdNguy~n Phuc Mien Di~n (1836-1891), con trai thu 71 cua vua Minh M~ng
PM d~
-
PM thd NguyenPMc Mien Thu (1819- 1859), con thu 9 cua vua Minh Mang
PM d~ - PM thd Nguyen PMc Luong Duc (1817- 1891), con gai thu 4 cua vua Minh M~g
ill.
Dong Tri, Phu Cat Phil Cat
DUdng Nguy~n Du, PM Cat
Phu H~u
Phu Nhu~n Phu Nhu~n Phil Nhu~n
Vinh Ninh
Phil H(>i
Phil Hc?i
1516m2, cong tam quan~5) co c6 lau, tit dUdng 3 gian 2 chai dUQc con chau dung lai nam 1991 700m2, co la thanh, c6ng vom don, trong co binh phong, bia da, tit dUdng ki~u nha rUdng 3 gian 2 chai
Khuon vien co nhieu nha d nen khong xac dinh duoc dien tich ban d~u. Ti~~ dttdng rc?ng9 x 3m, chinh dUdng rc?ng
13 x 14m, ki~u nha rUdng ba gian hai chai
300m~, co cong tam quan, trong co binh phong kh~c 13 t1,1khi, tit dUdng da S\lP d6 hoan toan
1040m2, co la thanh, c6ng tam quan, binh phong, tit dUdng ki~u nha rUdng 3 gian 2 chai 5600m2, co la thanh, c6ng, liiu chuong, nha 2 tiing phong cach kien truc phuong Tay 1596m2, cO la thanh, tam quan, ben co c6ng ngach, binh phong xay mai, co 2 tit dUdng thd sinh mh Tung Thi~n vuong Nguy~n Phuc Mien Thii:mva ong
1430m2, co dIng, binh phong, tit dUdng ki~u nha rUdng 1 gian 2 chai mai xay d1,1ngl~i 2900m2, co cong vom, trong co biM phong long ma, tit dUdngmang dang da'p hien dai 3 gian 3580m2, khong co la thanh, co c6ng g6 ki~u OOa rtldng tho 000, trong co binh phong, tit dUdng 3 gian 2 chai, xung quanh la vudn cay
3'1
1823
~
1830
1933?
1920
khoang cuoi the ky XIX, diiuxx xay d1,1ngl~
nam 1918 1847
1852
1840
Bien hOOnhd~
T1,1DUc nAm 32 (1879), trUng tu
1917
3B -
ill
45
- (2)
L~c Hoa
Qu~n cong
46 Kien TMi vudng (Han Vinh tit dUdng, Dinh Phudng tit dUdng)
Qu6c Uy
cong 47
48 TUdng An
Qu~n vUdng
49 HUlin (Vii)hliu
50 Lang Qu~n cong (Hoa Qu6c cong)
51 Phong Qu~n cong
- (3)
Ngltdi duc;!Cthd t1;l la Nguy~n PMc Vii (?-?),con trttdng cua chua Thuqng Nguy~n Phuc Lan, ong cMt tre va vo t1;l,L~c Hoa Qu~n cong la tuoc tri~u Nguy~n troy phong Phu d~
-
Phu thd Nguy~n Phuc H5ng Cai (1845- 1876), con trai thU 26 cua vua Thi~u Tn.PM d~ - PM thd Nguy~n PMc Thulin (Hi~p) (1653- 1675), con trai thil 4 cua cMa Nguy~n PMc Tlin Phu d~- PM thd Nguy~n Phuc Mien Biiu (1820- 1854), con thU 12 cua vua Minh Ml:\ng
Vo I Phu d~
-
Phu thd Nguy~nPhuc Thii (1699-1763), con trai thil 9 cua chua Nguy~n Phuc Chu
PM thd Lang Qu~n cong Nguy~n Uong (?-1545) con ca chua Nguy~n Kim va Hoa Qu6c cong Nguy~n PMc Mien Quan (1828-1864) va Quang Hoa Qu~n cong Nguy~n PMc Mien Uy~n (1833- 1893) con thil 60 cua vua Minh Ml:\ng
Phu cua Phong Qu~n cong Nguy~n PMc TU, con trai 18 chua Nguy~n Phuc Chu va phu nhan Nguy~n Thi Gia, lam de'n chilc Cai cd, t~ng Chuang cd, sau gia t~ng Phong Qu~n cong
(4) PM HQi
PM Nhu~n
Van The, Thuy Thanh, HUdng Thuy Nguy~t Bi~u, Thuy Bi~u
LUdng Quan, Thuy Bi~u
Lucdliua
An C1;lU, sau ddi len Trudng Da, Thuy Bi~u
Thuy An, Hudng Thuy
,
Rghien c.ti'uLtc.h:su. :s65.2004
(5)
~
Khuon vien rQng 150m2, ? co du cac cong trinh kie'n truc nhu c6ng, la thanh, blnh phong, san, nha rUdng 3 gian voi ti~n dUdng va nQi di~n, bai tri 3 an thd
3000m2, co la thanh, I 1888 trong co blnh phong, tit dUdng ki~u nha rUdng 3 gian 2 cMi
1500m2, trong co blnh I ? .phong, sau co c6ng h~u,
tit dUdng co 3 an thd, vUdn co lang mQ, mie'u thd nhi vi tien ong
16500m2, co la thanh, I 1833 c6ng tam quan, trong co blnh phong, tit dUdng nha rUdng 3 gian 2 cMi, khuon vien co mQcM nhan
1491m2, co la thanh, truOc c6ng, trong co blnh sau phong long ma, tit 1763 dUdng ki~u nha rUdng 3 gian 2 cMi, trung tu nam 1941
790m2, tit dUdng 3 gian I1846?
ki~u moi
Khuon vien rQng I 1880 300m2, co c6ng vom tam quan da bi tri~t hl:\. Blnh phong trang tri hoa van ki ha va hoa la. Tit dUdng ki~u nha rUdng ba gian hai chai, tUdng xay g~ch, mai l<;jpngoi li~t, nQi thB:tbai tri ba an thd
