Ng«n ng÷ víi v¨n ch−¬ng
Mét nguyªn t¾c tù sù cña nguyÔn Mét nguyªn t¾c tù sù cña nguyÔn Mét nguyªn t¾c tù sù cña nguyÔn
Mét nguyªn t¾c tù sù cña nguyÔn huy thiÖp huy thiÖp huy thiÖp huy thiÖp trong truyÖn ng¾n
trong truyÖn ng¾n trong truyÖn ng¾n trong truyÖn ng¾n
nguyÔn m¹nh hµ (ThS, §¹i häc Vinh) NguyÔn Huy ThiÖp lµ hiÖn t−îng v¨n häc
næi lªn vµo nh÷ng n¨m cuèi 80, ®Çu 90 cña thÕ kØ XX ë ViÖt Nam. Dï ®Õn h«m nay, ®·
h¬n hai m−¬i n¨m tr«i qua nh−ng ng−êi ta vÉn ®ang cßn ®i “kiÕm t×m NguyÔn Huy ThiÖp”. Së dÜ nh− vËy lµ v× NguyÔn Huy ThiÖp ®· t×m kiÕm vµ lùa chän mét lèi viÕt riªng xa l¹ víi truyÒn thèng. TÊt nhiªn, cïng víi lèi viÕt Êy lµ viÖc «ng bµy tá nh÷ng t− t−ëng riªng, nh÷ng quan niÖm nghÖ thuËt riªng. T×m mét lèi viÕt riªng tøc lµ t×m kiÕm mét nguyªn t¾c tæ chøc riªng. Theo chóng t«i, nguyªn t¾c cèt lâi nhÊt, c¬ b¶n nhÊt lµm nªn nÐt ®éc ®¸o trong nh÷ng trang viÕt cña NguyÔn Huy ThiÖp lµ nguyªn t¾c t«n träng sù kh¸ch quan cña kh¸ch thÓ ®−îc miªu t¶ trong qu¸ tr×nh trÇn thuËt. Nãi mét c¸ch kh¸c, nÕu ng−êi ta quan niÖm vÒ kh¸ch thÓ miªu t¶ vµ t¸c gi¶ - ng−êi t¹o ra t¸c phÈm cã mét kho¶ng c¸ch th× NguyÔn Huy ThiÖp lu«n lu«n ý thøc níi réng, gia t¨ng kho¶ng c¸ch Êy. Theo nhiÒu nhµ tù sù häc (ch¼ng h¹n V. Vinogradov) gi÷a t¸c gi¶ vµ thÕ giíi ®−îc miªu t¶ lu«n cã mét ®èi t−îng trung gian ®ã lµ ng−êi kÓ chuyÖn. V× lÏ ®ã, trong bµi viÕt nµy, chóng t«i chó träng xem xÐt yÕu tè ng−êi kÓ chuyÖn, víi nhiÖm vô quan träng g¾n kÕt c¸i nh×n vµ ph¸t ng«n,
®Ó minh chøng cho nguyªn t¾c tù sù cña NguyÔn Huy ThiÖp mµ chóng t«i nãi trªn.
Theo quan ®iÓm truyÒn thèng cã hai lo¹i ng−êi kÓ chuyÖn: ng−êi kÓ chuyÖn ë ng«i thø nhÊt (ng−êi kÓ chuyÖn) vµ ng−êi kÓ chuyÖn ë ng«i thø ba (ng−êi trÇn thuËt). VËn dông c¬
së nµy ®Ó lµm s¸ng tá tr−êng hîp NguyÔn Huy ThiÖp vµ dÜ nhiªn, chóng t«i ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i, trong qu¸ tr×nh Êy, mong muèn ®em l¹i mét m« h×nh tù sù (th«ng qua
ng−êi kÓ chuyÖn) ®−îc dùa trªn tinh thÇn hÖ thèng hãa.
Tr−íc hÕt xÐt ë ph−¬ng diÖn ng−êi trÇn thuËt: ë ph−¬ng diÖn nµy, cã thÓ ph©n chia thµnh hai kiÓu lo¹i:
Thø nhÊt: Ng−êi trÇn thuËt dùa vµo c¸i nh×n cña m×nh
§©y lµ lèi trÇn thuËt kh¸ quen thuéc, ng−êi trÇn thuËt nµy (víi ®Æc tr−ng kh«ng ngo¹i h×nh, tÝnh c¸ch) ®øng ë mét gãc khuÊt nµo ®ã quan s¸t ®èi t−îng. Ch¼ng h¹n lèi trÇn thuËt cña Ng« TÊt Tè trong T¾t ®Ìn, Nguyªn Hång trong BØ vá, Nam Cao trong ChÝ phÌo… Ng−êi trÇn thuËt trong truyÖn ng¾n NguyÔn Huy ThiÖp còng ®øng ë mét gãc khuÊt nµo ®ã quan s¸t ®èi t−îng nh−ng qu¸ tr×nh trÇn thuËt nã lµ qu¸ tr×nh nã (c©u chuyÖn) tù béc lé. DÇn dÇn c©u chuyÖn sÏ tù nãi nã lµ g×, nã lµ nh− thÕ nµo. Ng−êi trÇn thuËt kh«ng thÓ hiÖn quan ®iÓm cô thÓ khi trÇn thuËt. KiÓu ng−êi trÇn thuËt nµy lu«n lu«n cè g¾ng gi÷ mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh víi c©u chuyÖn vµ víi nh©n vËt ®−îc kÓ. Do vËy, c©u chuyÖn ®èi víi nã lµ kh¸ch quan nh−ng ®èi víi c¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm l¹i lµ chñ quan. Ng−êi trÇn thuËt nµy trong truyÖn ng¾n NguyÔn Huy ThiÖp, ®· l¼ng lÆng nÐm ra tr−íc m¾t ng−êi ®äc mét x· héi thiÕu t«n ti trËt tù, mét x· héi "kh«ng cã vua" theo ®óng nghÜa. “§oµi ngã vµo, vÉy tay gäi Kh¶m. §oµi b¶o: “Dän m©m”. Kh¶m hái: “¡n råi µ?”. §oµi kh«ng tr¶ lêi. Kh¶m ®i theo §oµi xuèng bÕp. §oµi hái: “ C« cã nèt ruåi lµ ng−êi yªu mµy ®Êy µ?”. Kh¶m b¶o:
“V©ng”(1)…. §Ó lµm ®−îc ®iÒu trªn, NguyÔn Huy ThiÖp ®· tØnh l−îc c©u v¨n ®Õn møc tr¬
trôi. C¸c c©u ®i bªn nhau nh− c¸c m¶nh c¾t
s¸t nhËp. Vµ v× lÏ ®ã, ®äc v¨n NguyÔn Huy ThiÖp ta lu«n cã c¶m gi¸c bÞ gß Ðp.
Theo G. Genette ®©y lµ lèi trÇn thuËt
“ngo¹i tô ®iÓm” nh»m ph©n biÖt víi trÇn thuËt “phi tô ®iÓm”- ng−êi trÇn thuËt nh−
Th−îng ®Õ, biÕt tÊt c¶ mäi chuyÖn.
Theo chóng t«i, viÖc NguyÔn Huy ThiÖp lu«n lu«n sö dông sù lu©n phiªn h×nh t−îng ph¸t ng«n (víi c¸i nh×n vµ giäng ®iÖu riªng) còng n»m trong d¹ng nµy. V× ë ®©y, ng−êi trÇn thuËt tá ra lµ ng−êi biÕt c©u chuyÖn (dï kh«ng ph¶i lµ biÕt tÊt c¶), viÖc anh ta trÇn thuËt ra còng lµ do chç anh ta sö dông c¸i nh×n cña m×nh chi phèi (c¸i nh×n cña nh©n vËt ®−îc ®Æt trong c¸i nh×n cña ng−êi trÇn thuËt) vµ ng«n ng÷ còng lµ ng«n ng÷ cña ng−êi trÇn thuËt (cã thÓ lµ c¸ch nãi hé) dï néi hµm ng«n ng÷ Êy thuéc vÒ lËp tr−êng nh©n vËt. V× chØ ®¬n gi¶n r»ng, nÕu anh ta kh«ng trÇn thuËt th× nh©n vËt m·i n»m trong câi im lÆng.
Thø hai: Ng−êi trÇn thuËt dùa vµo c¸i nh×n cña ng−êi kh¸c
Trong kiÓu lo¹i nµy, chóng t«i l¹i tiÕn hµnh ph©n chia thµnh hai kiÓu lo¹i nhá sau:
* Ng−êi trÇn thuËt ®øng bªn ngoµi §©y lµ kiÓu trÇn thuËt n−¬ng dùa c¸i nh×n, sö dông c¸i nh×n cña kÎ kh¸c trong lóc ng«n ng÷ lµ cña m×nh. Lèi trÇn thuËt nµy
®−îc NguyÔn Du sö dông rÊt tµi t×nh trong TruyÖn KiÒu. KiÓu trÇn thuËt nµy th−êng kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ cã quan hÖ qua l¹i víi kiÓu trÇn thuËt ng−êi trÇn thuËt dùa vµo c¸i nh×n cña m×nh. Th«ng th−êng tõ nh÷ng c©u trÇn thuËt mµ ng−êi trÇn thuËt dùa vµo c¸i nh×n cña m×nh, nhµ v¨n chuyÓn sang c¸i nh×n cña nh©n vËt ®Ó trÇn thuËt. Ch¼ng h¹n nh− c¸c c©u sau: “C¨n phßng c¹nh nhµ xÝ tr−íc chuång lîn, nay ®Ó than cñi. C¸nh cöa b»ng gç thïng ®ãng ghÐp. Cã ai míi lµm thªm chiÕc kho¸ bªn ngoµi, h«m qua ch−a cã”(Kh«ng cã vua). Hai c©u ®Çu lµ c¸i nh×n cña ng−êi trÇn thuËt, c©u cuèi lµ c¸i nh×n cña Khiªm - ng−êi ®ang t×m Tèn trong nçi bùc tøc. KiÓu ng−êi trÇn thuËt nµy ®−îc rÊt nhiÒu nhµ v¨n sö dông. NguyÔn Huy ThiÖp còng sö dông nh−ng d−íi mét biÕn th¸i kh¸c (kiÓu sö dông nh− trªn «ng Ýt dïng) ®Ó t¹o
nªn c¸i nh×n ®a trÞ. Trong Nh÷ng ngän giã Hua T¸t, ë truyÖn N¹n dÞch, khi miªu t¶
ng«i mé Lï vµ HÕch, «ng viÕt: “Ng«i mé Lï vµ HÕch, b©y giê lµ mét ®ôn mèi cao, trªn mäc ®Çy nh÷ng c©y song, c©y m©y gai gãc, nh÷ng ng−êi giµ ë b¶n Hua T¸t ®Æt tªn nã lµ mé t×nh chung thuû, cßn bän trÎ con gäi lµ mé hai ng−êi chÕt dÞch”. NguyÔn Huy ThiÖp sö dông hai c¸ch nh×n cña ng−êi giµ vµ trÎ con ®Ó nãi vÒ mét ®èi t−îng - mét c¸i nh×n lÝ t−ëng ho¸, thiªng ho¸, mét c¸i nh×n trÇn trôi, nh×n vµo sù thËt tr−íc m¾t. ë truyÖn Kh«ng khãc ë California, NguyÔn Huy ThiÖp
®· vËn dông lèi trÇn thuËt mµ ng−êi trÇn thËt kh«ng ®øng yªn, khi nghiªng vÒ quan
®iÓm ng−êi nµy, khi nghiªng vÒ quan ®iÓm ng−êi kia, khi th× trung lËp. "Anh mua mét bÞch cµ phª tan. C« uèng cã mét gãi nhá 20gam, uèng kh«ng hÕt. Khi c« ®i råi, anh
®· ngåi mét m×nh uèng 23 gãi nhá cµ phª cßn l¹i, c¶ th¶y 460 gam, ®¾ng ng¾t trong lßng”. §©y lµ lèi trÇn thuËt kh¸ch quan.
Nh−ng ®Õn nh÷ng c©u: “Em lóc nµo còng chê ®îi anh. T×nh yªu lµ chê ®îi, bøt røt, håi hép, say mª. Khi gÆp anh… Anh µ, anh ¬i…
Lµ em ®· chê ®îi trong sù l−êi biÕng, kho¸i tr¸ vµ h¹nh phóc. Anh kh«ng hiÓu g× c¶..
Anh µ, anh ¬i… Anh lµ th»ng ngèc 100%”
th× ng−êi trÇn thuËt kh«ng cßn ®øng kh¸ch quan n÷a, mµ nhËp th©n vµo c« g¸i ®Ó trÇn thuËt. V× lóc ®ã, cã c¶m t−ëng ng−êi trÇn thuËt ë ®©y lµ ng«i thø nhÊt, mét kiÓu t«i - em. ë phÇn cuèi t¸c gi¶ viÕt: “ - Em - Anh nãi - Nh÷ng ®iÒu bÊt h¹nh trong sè phËn cña em còng lµ nh÷ng bÊt h¹nh trong sè phËn cña anh - Cã hiÓu kh«ng? Em cã hiÓu kh«ng? Em cã hiÓu ®−îc nh− thÕ kh«ng?"
ng−êi trÇn thuËt ë ®©y l¹i nh− lµ “anh”, mét kiÓu t«i - anh. Trªn thùc tÕ, ®©y lµ kiÓu trÇn thuËt dùa hoµn toµn vµo quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c (anh, em), tøc lµ ng−êi trÇn thuËt vÉn ë ng«i thø ba. ChØ cã ®iÒu, nhiÒu lóc NguyÔn Huy ThiÖp ®· kÐo c¸c nh©n vËt cô thÓ trong truyÖn ®Õn gÇn ng−êi trÇn thuËt (nh− thµnh ng«i thø hai) trë thµnh ®èi t−îng ®−îc ng−êi trÇn thuËt h−íng ®Õn, ®Ó mª hoÆc ng−êi ®äc. KiÓu trÇn thuËt nµy
còng ®−îc sö dông trong Thiªn v¨n, §êi thÕ mµ vui.
* Ng−êi trÇn thuËt th©m nhËp vµo bªn trong nh©n vËt
§©y lµ kiÓu trÇn thuËt mµ ng−êi trÇn thuËt kh«ng ®øng quan s¸t tõ bªn ngoµi n÷a, anh ta x©m nhËp vµo bªn trong ®èi tho¹i víi ý thøc nh©n vËt vµ c¸c ý thøc bao quanh. KiÓu trÇn thuËt nµy ®· lµm nªn ng«n ng÷ ®a thanh ®éc ®¸o cña nhµ v¨n Nam Cao. §iÓn h×nh cho ®iÒu nµy lµ ®o¹n
«ng miªu t¶ tiÕng chöi cña ChÝ PhÌo: “Tøc thËt! Tøc thËt! å thÕ nµy th× tøc thËt! Tøc chÕt ®i mÊt!”. Lêi nµy cña ai? Râ rµng kh«ng dÔ x¸c ®Þnh. Cã thÓ ®ã lµ lêi trong ý thøc ChÝ PhÌo còng cã thÓ lµ lêi nh¹i ®Ó chÕ giÔu h¾n cña nh÷ng ý thøc kh¸c. Trong nhiÒu truyÖn ng¾n cña m×nh NguyÔn Huy ThiÖp còng sö dông lèi trÇn thuËt nµy. Nh− c¸c truþÖn:
HuyÒn tho¹i phè ph−êng, Lßng mÑ, Muèi cña rõng, M−a Nh· Nam… Cã thÓ dÉn ra mét sè ®o¹n nh−: “Nã (th»ng bÐ) khãc v× sù v«
nghÜa cña toµn bé ®êi sèng. §óng råi! Cña toµn bé ®êi sèng! Kh«ng sãt tÝ g×. Kh«ng sãt mét m¶y may g×!” tiÕp ®ã mét ®o¹n: “Chao «i lµ Êm øc! Chao «i oan uæng! Chao «i lµ v«
t×nh”(Lßng mÑ). C©u thø nhÊt lµ lèi trÇn thuËt kh¸ch quan kÓ l¹i viÖc th»ng bÐ khãc v× thÊy hÉng hôt khi chÞ Nhi ®i lÊy chång.
C©u thø hai biÓu hiÖn th¸i ®é ®ång t×nh.
Nh−ng sù ®ång t×nh cña ai? Ph¶i ch¨ng cña ng−êi trÇn thuËt? Nh÷ng c©u tiÕp theo cña
®o¹n tiÕp cã ph¶i lµ lêi than v·n cña ý thøc ng−êi trÇn thuËt khi biÕt sù v« t×nh cña nh÷ng ng−êi lín xung quanh hay kh«ng?
Hay chÝnh lµ lêi lªn tiÕng trong ý thøc th»ng bÐ? Thó vÞ nhÊt lµ truyÖn Muèi cña rõng khi ng−êi trÇn thuËt x©m nhËp vµo ý thøc «ng DiÓu ®Ó trÇn thuËt, vµ «ng DiÓu, v× ®èi diÖn
®−îc víi lßng m×nh nªn cuèi cïng «ng ®·
hiÓu ®−îc ®©u lµ “lÏ” cña cuéc sèng.
B»ng c¸ch sö dông lêi v¨n nµy, NguyÔn Huy ThiÖp muèn ®Ó cho nh©n vËt thùc hiÖn mét cuéc ®èi tho¹i víi m«i tr−êng, hoµn c¶nh sèng (nh©n vËt tù ®Æt ra nh÷ng c©u hái cho m×nh, vÒ m×nh qua ®ã mµ ®Æt c©u hái vÒ tån t¹i, vÒ ý nghÜa cuéc sèng).
Nh©n vËt ë kiÓu trÇn thuËt nµy ®−îc tån t¹i t¸ch biÖt víi ng−êi kÓ chuyÖn vµ ®−îc ®Æt trong mét m«i tr−êng cô thÓ, ®iÒu nµy khiÕn cho tÝnh ch©n thùc cña sù miªu t¶ ®−îc ®¶m b¶o, h¬n thÕ cßn cho thÊy ®−îc “chÊt triÕt häc” cña ®êi sèng, bëi lÏ nh− M. Bakhtin ®·
tõng nãi “tån t¹i nghÜa lµ ®èi tho¹i”, vµ «ng còng viÕt: “Sù sèng ®Ých thùc cña nh©n c¸ch chØ cã thÓ hiÓu ®−îc b»ng c¸ch th©m nhËp vµo nã d−íi d¹ng ®èi tho¹i”(3). VÒ lÜnh vùc nµy, NguyÔn Huy ThiÖp cã thÓ ®· tiÕp thu tõ nh÷ng s¸ng t¸c cña Nam Cao, bëi lÏ, ng−êi ®Çu tiªn miªu t¶ con ng−êi víi ý thøc bao quanh nã, ®èi tho¹i víi c¸c ý thøc ®Ó hiÓu ®−îc sù thËt vÒ con ng−êi trong v¨n häc ViÖt Nam lµ Nam Cao, vµ Nam Cao l¹i lu«n lu«n sö dông lèi trÇn thuËt kh¸ch quan, thËm chÝ l¹nh lïng.
ë ph−¬ng diÖn ng−êi kÓ chuyÖn: cã thÓ ph©n chia thµnh ba kiÓu lo¹i:
Thø nhÊt: Ng−êi kÓ chuyÖn ®øng trong c©u chuyÖn ®Ó kÓ
Tøc lµ ng−êi kÓ chuyÖn ë ®©y ®ãng vai trß lµ ng−êi trong cuéc, lµ nh©n vËt ngay trong c©u chuyÖn. Theo G. Genette ®©y lµ kiÓu trÇn thuËt “néi tô ®iÓm”(2). KiÓu trÇn thuËt nµy trong v¨n ch−¬ng ta b¾t gÆp rÊt nhiÒu nh−ng phÇn lín cã tÝnh chÊt tù truyÖn, hoÆc tÝnh chÊt mét chiÒu dÔ d·i bëi
®ã hÇu nh− lµ nh÷ng dßng suy t− cña nh©n vËt “t«i”. Ch¼ng h¹n t¸c phÈm Mî Du (Nguyªn Hång), c¸c s¸ng t¸c cña Nam Cao.
Cßn víi NguyÔn Huy ThiÖp, dï cã sù xuÊt hiÖn cña nh©n vËt x−ng "t«i" nh−ng ®ã lµ mét c¸i t«i kh«ng nhÊt qu¸n, mét c¸i t«i ®éi lèt. Cã khi nh©n vËt "t«i" lµ kÜ s− (T−íng vÒ h−u), cã khi lµ mét sinh viªn (Nh÷ng ng−êi thî xÎ), cã khi lµ mét ng−êi n«ng th«n (Th−¬ng nhí ®ång quª)… H¬n n÷a, nh©n vËt “t«i” nµy dï kÓ vÒ chuyÖn cña m×nh nh−ng l¹i gÇn nh− kh«ng bµy tá quan ®iÓm cña m×nh. Nh©n vËt "t«i" cø viÖc nÐm ra c¸c sù thËt cña cuéc ®êi. Ch¼ng thÕ mµ lêi trÇn thuËt ®−îc c« ®óc, ®−îc nÐn rÊt chÆt. “Cha t«i vÒ nhµ, ®å ®¹c ®¬n s¬. Cha t«i khoÎ. «ng b¶o: “ViÖc lín trong ®êi cha lµm xong råi”.
T«i b¶o: “V©ng”. Cha t«i c−êi.”(T−íng vÒ
h−u). NguyÔn Huy ThiÖp lµ nhµ v¨n cã ý thøc x©y dùng nh©n vËt thµnh c¸c chñ thÓ.
ë ®©y nh©n vËt "t«i" còng tån t¹i ®éc lËp bªn c¹nh c¸c nh©n vËt kh¸c. V× lÏ ®ã, nh©n vËt "t«i" chØ ®ãng vai trß lµ ng−êi chøng kiÕn ng−êi kh¸c mµ kh«ng thÓ hiÓu ng−êi kh¸c.
Nh©n vËt Thuû trong T−íng vÒ h−u hiÖn lªn qua ng«n ng÷ kÓ chuyÖn cña “t«i” lµ mét ng−êi nh− thÕ. HoÆc nh− B−êng trong Nh÷ng ng−êi thî xÎ. Trong con ng−êi B−êng cã sù ®èi chäi gi÷a c¸c ý thøc tèt - xÊu, l−u manh - l−¬ng thiÖn mµ chÝnh B−êng còng kh«ng hiÓu næi (tÊt nhiªn Ngäc ("t«i") kh«ng hiÓu ®−îc lµ ®óng råi). Cã thÓ minh chøng
®iÒu nµy qua viÖc B−êng “tr¶ thï” Ngäc vµ viÖc B−êng h·m h¹i Quy:
Khi biÕt Ngäc (“t«i”) dïng m−u mÑo trong
®Êu vËt ®Ó h¹ gôc BiÒn, B−êng kÐo Ngäc ra
“gãc” vµ b¶o: “Tao nãi cho mµy biÕt, mµy bá c¸i trß l−u manh Êy ®i… Lèi vËt cña mµy lµ lèi vËt cña qu©n trÝ thøc, mµy bÞp ®−îc con Quy th× ®−îc chø kh«ng bÞp ®−îc tao ®©u”.
Râ rµng ®©y kh«ng chØ lµ cuéc ®èi tho¹i víi Ngäc ®¬n thuÇn mµ s©u s¾c h¬n ®ã lµ sù tù biÓu hiÖn cña B−êng: anh lµ con ng−êi biÕt tù träng, biÕt träng danh dù (vâ thuËt bao giê còng thÕ) dï ®©y lµ lóc diÔn trß (®iÒu nµy thËt kh¸c víi mét B−êng nh− giíi thiÖu ®Çu t¸c phÈm). VÉn ch−a dõng l¹i ë ®ã, khi vµo c«ng viÖc B−êng ®· cè t×nh lµm c−a ch¹m s¸t ngùc Ngäc, kÕt qu¶ “l−ìi c−a bËt thia lia, bËp vµo ngãn ch©n” Ngäc. ViÖc lµm cã tÝnh h»n häc nµy chøng tá B−êng chØ lµ kÎ tiÓu nh©n. Nh−ng, nh− mét sù hèi hËn, lËp tøc
“Anh t¸i mÆt ®i, dïng sîi cao su buéc ga r«...
Anh B−êng rèi rÝt gäi cu DÜnh lÊy n−íc nãng hßa muèi ®Ó röa vÕt th−¬ng cho t«i”. Khi chÞ Thôc ®i qua, chÞ th−¬ng xãt cho Ngäc vµ tøc giËn “chØ tay vµo mÆt B−êng: “B¸c thËt d·
man, ch©n nã thÕ nµy kh«ng chÞu ch¹y ch÷a g× µ?”. B−êng cói ®Çu thót thÝt khãc: “Bµ chÞ b¶o em lµm g× ®−îc”. Cuéc ®èi tho¹i nµy chøng tá B−êng vÉn giµnh mét t×nh th−¬ng víi Ngäc vµ d−êng nh− cã mét sù hèi hËn.
§Õn lóc chÆt ch©n, B−êng th¶n nhiªn nh−
kh«ng, anh b¶o “B×nh tÜnh nhÐ, b©y giê chÆt ch©n ®Êy”, l¹i b¶o “B¸c ChØnh cÇm hé em con dao, ®Æt vµo ®©y. Em lÊy chÇy t¸ng mét
ph¸t ®øt ngay”. Qua lêi nãi vµ hµnh ®éng chøng tá B−êng ch¼ng ra vÎ g× hèi hËn, ch¼ng tá ra th−¬ng xãt cho Ngäc. §Æc biÖt hµnh ®éng cã vÎ tr¶ thï cña B−êng: anh ChØnh chuÈn bÞ ch−a xong, B−êng ®· lÊy chÇy nÖn vµo sèng dao khiÕn “t«i bËt lªn ®au
®ín” vµ khiÕn chÞ Thôc giµnh lÊy chÇy: “Cót
®i! §Þnh giÕt ng−êi ta hay sao?”. Dï kh«ng miªu t¶ B−êng nh−ng chóng ta biÕt ch¾c r»ng B−êng ®ang ë vµo t×nh thÕ bÞ bá r¬i.
Nh−ng ngay lËp tøc, B−êng cÇm mÈu thÞt thèi ë ®Çu ngãn ch©n Ngäc nÐm vµo löa “T«i chØ −íc toµn bé b¶n chÊt l−u manh trong con ng−êi nã còng ch¸y nh− côc thÞt nµy”. Trong B−êng vÉn h»n s©u mét nçi khinh bØ, mét sù kh«ng thÓ chÊp nhËn ®èi víi b¶n chÊt trÝ thøc cña Ngäc. Hãa ra Ngäc nh− mét n¹n nh©n ®Ó minh chøng cho nçi c¨m tøc cña B−êng víi “bän trÝ thøc”, ®Ó cho nçi c¨m tøc Êy ®−îc dÞp ph¸t lé. Nh−ng trong b¶n chÊt, B−êng vÉn giµnh mét t×nh th−¬ng cho nh©n vËt nµy. Råi tiÕp, khi chÞ Thôc ch¨m sãc cho Ngäc, B−êng b¶o “th»ng Ngäc s−íng nhÐ.
§êi tao ch−a bao giê ®−îc ai hÇu h¹ s¨n sãc tËn tôy thÕ nµy”, khiÕn chÞ Thôc tøc giËn
“§−a ch©n ®©y, t«i chÐm cho mét nh¸t”. C¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a chÞ Thôc vµ B−êng diÔn ra mét phÇn thÓ hiÖn sù bøc xóc cña chÞ, nh−ng phÇn kh¸c cho thÊy con ng−êi B−êng.
Râ rµng B−êng kh«ng xem nhÑ vÕt th−¬ng kia. Ta cã thÓ ®Æt c©u hái: víi mét ng−êi nh−
B−êng liÖu B−êng cã chÞu næi khi chÞ Thôc qu¸t m¾ng nh− vËy kh«ng nÕu trong B−êng kh«ng cã mét t×nh th−¬ng, mét sù thÊt thÕ?
XÐt cho cÆn kÏ, nh÷ng hµnh ®éng tiÕp theo cña B−êng chØ lµ sù b¶o thñ cña mét b¶n tÝnh, cña mét con ng−êi kh«ng biÕt nhón nh−êng bao giê. ChÝnh v× B−êng kh«ng suy nghÜ nh− thÕ nªn B−êng míi chÞu thua chÞ Thôc vµ míi triÕt lÝ b«ng ®ïa ®¸o ®Ó: “…
®µn bµ l¹ l¾m. C¸i g× thuéc vÒ hä th× hä hµnh h¹ ®Õn n¬i ®Õn chèn, hä chØ −a thø t×nh giã ®−a th«i”. Còng v× tr©n träng chÞ Thôc, tøc lµ phÇn nµo thõa nhËn t×nh th−¬ng víi Ngäc, B−êng ®· b¾t mäi ng−êi trong to¸n thî sôp l¹y b¾t chÞ Thôc lÊy hép gç do chÝnh B−êng “lõa xΔ.
Trong s©u th¼m ý thøc, B−êng kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc b¶n chÊt trÝ thøc, do vËy
B−êng muèn hµnh h¹ Ngäc ®Õn n¬i ®Õn chèn. Nh−ng, Ngäc kh«ng ®¸ng nhËn nh÷ng
®iÒu ®ã (nªn B−êng vÉn giµnh cho Ngäc mét t×nh th−¬ng). V× thÕ, B−êng r¬i vµo mét cuéc
®Êu tranh tõ bªn trong, mét cuéc ®èi tho¹i gi÷a hai ý thøc. Còng chÝnh v× thÕ mµ hµnh
®éng cña B−êng kh«ng nhÊt qu¸n.
Cuéc ®èi tho¹i bªn trong còng t−¬ng tù khi B−êng cè t×nh lµm h¹i ®êi Quy. T¹i sao tr−íc ®ã hai lÇn Quy lªn th¨m, B−êng kh«ng hÒ tá ra ý ®Þnh nµy? Sao lÇn nµy…? B¶n chÊt “anh chÞ” trong B−êng trçi dËy, nh−
mét sù tr¶ thï, tr¶ thï «ng ThuyÕt v× sù ®èi xö tÖ m¹t víi thî xÎ, B−êng ®i ®Õn hµnh
®éng khèn n¹n. Tuy nhiªn còng kh«ng thÓ phñ nhËn b¶n n¨ng trong con nguêi B−êng, mét con ng−êi phong t×nh s½n cã. Khi ®· bÊt b×nh víi «ng ThuyÕt, th× lÏ ®−¬ng nhiªn, viÖc g× B−êng ph¶i ®Ì nÐn m×nh ®Ó gi÷ g×n cho con g¸i l·o. V× sù ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng cña hai con ng−êi trong mét con ng−êi (mét sù ghi nhËn ph¶n øng cña Ngäc, th−¬ng xãt Ngäc, vµ còng kh«ng thÓ kh«ng cã viÖc nh×n nhËn hµnh ®éng cña m×nh (v×
vèn hai lÇn tr−íc khi Quy lªn B−êng kh«ng hÒ cã ý ®Þnh vµ qua viÖc Ngäc ph¶n øng), tøc lµ biÓu hiÖn l−¬ng t©m B−êng, mét sù kh«ng chÞu thua cña tay anh chÞ) mµ B−êng kh«ng nì ra tay h¹ gôc Ngäc khi Ngäc lao vµo anh nh− mét con thó. Còng cÇn ph¶i nãi, do b¶n tÝnh cña mét tay anh chÞ, mét sù b¶o thñ vèn cã, nªn B−êng sinh ra triÕt lÝ, triÕt lÝ c¶
s¶n phÈm cña t¹o hãa, nh»m h¹ gôc Ngäc vÒ mÆt lÝ luËn.
KiÓu nh©n vËt trªn ®©y nãi nh− M.
Bakhtin lµ lÇn ®Çu tiªn “nã nãi tiÕng nãi míi nhÊt vÒ chÝnh nã vµ thÕ giíi cña nã”(3). ë ®©y cÇn ph©n biÖt râ rµng gi÷a lèi viÕt ®¬n ©m - chØ cã t¸c gi¶ lµ ng−êi mang t− t−ëng vµ lèi viÕt ®a ©m - nh©n vËt còng mang t− t−ëng.
§Ó lµm ®−îc ®iÒu nµy, NguyÔn Huy ThiÖp
®· sö dông c¸i nh×n tõ bªn trong ®Ó ph¬i bµy, lét t¶. Do ®ã mµ con ng−êi ë ®©y (qua l¨ng kÝnh cña nh©n vËt "t«i") hiÖn lªn kh«ng cßn nguyªn phiÕn nh− con ng−êi trong chñ nghÜa nh©n v¨n cæ ®iÓn n÷a. Nãi nh− §ç Lai Thuý lµ con ng−êi trong v¨n häc ®· “®i tõ trõu t−îng ®Õn hiÖn thùc”.(4) Chñ nghÜa nh©n v¨n cæ ®iÓn coi con ng−êi cã sù tån t¹i
nhÊt ®Þnh cña tÝnh c¸ch, coi tÝnh c¸ch chi phèi mäi hµnh ®éng (vµ ng−îc l¹i, mäi hµnh
®éng ®Òu h−íng ®Õn lµm râ mét tÝnh c¸ch nµo ®ã). §iÒu nµy trong bèi c¶nh hiÖn ®¹i lµ kh«ng thÓ x¶y ra. Con ng−êi trong v¨n häc hiÖn ®¹i (nhÊt lµ trong sù tiÕn dÇn lªn hËu hiÖn ®¹i) kh«ng cã sù nguyªn phiÕn, sù ®¬n gi¶n mét chiÒu. D−íi sù t¸c ®éng cña hoµn c¶nh míi, trong b¶n th©n con ng−êi xuÊt hiÖn nhiÒu m¶nh vØa, nhiÒu sù ®an xen khã lÝ gi¶i (v× thÕ con ng−êi th−êng thÊy c« ®¬n, mÖt mái, th−êng thÊy quan hÖ gi÷a m×nh vµ ng−êi kh¸c lµ l¹c lâng, rêi r¹c). §ã lµ sù hiÖn thùc cña con ng−êi.
Thø hai: Ng−êi kÓ chuyÖn ®øng ngoµi c©u chuyÖn
§©y lµ kiÓu ng−êi kÓ chuyÖn chØ lµm nhiÖm vô ®¬n thuÇn lµ thuËt l¹i mét c©u chuyÖn mµ m×nh ®· biÕt, ng−êi kÓ chuyÖn nµy kh«ng mang mét vai trß m¾t kh©u nµo trong truyÖn. Cô thÓ, víi NguyÔn Huy ThiÖp cã c¸c truyÖn Thæ cÈm, Chó Ho¹t t«i. Trong mçi truyÖn ®Òu cã hai nh©n vËt "t«i" nh−ng b¶n chÊt kh¸c nhau. Mét nh©n vËt ®øng trong c©u chuyÖn kÓ vÒ chuyÖn cña m×nh, mét nh©n vËt ®øng ngoµi c©u chuyÖn kÓ vÒ chuyÖn cña nh©n vËt "t«i" ®ã mµ vÉn gi÷
b¶n chÊt ng«i thø. Nãi mét c¸ch dÔ hiÓu, nh©n vËt "t«i" thø hai gièng nh− ng−êi ®äc mét bøc th− cña mét ng−êi kh¸c viÕt cho mét ng−êi kh¸c vµ anh ®em bøc th− ®ã hiÕn cho ®éc gi¶. ViÖc xuÊt hiÖn nh©n vËt "t«i"
thø hai, ng−êi dÉn chuyÖn, ®· ®Èy nh©n vËt
"t«i" thø nhÊt vÒ cïng kiÓu lo¹i víi c¸c nh©n vËt kh¸c trong truyÖn t¹o mét kho¶ng c¸ch cô thÓ ®èi víi ®éc gi¶. Kho¶ng c¸ch nµy còng lµ kho¶ng c¸ch gi÷a sù kiÖn trong t¸c phÈm víi ®éc gi¶. Chóng t«i t¹m gäi hiÖn t−îng nµy lµ hiÖn t−îng lång khung ng«i kÓ, hoÆc chuyÖn kÓ cña chuyÖn kÓ.
Lèi kÓ nµy thùc ra ngay tõ thÕ kØ XIX, A.
Puskin ®· thùc hiÖn rÊt thµnh c«ng trong t¸c phÈm TËp truyÖn «ng Benkin.
Thø ba: Nh©n vËt "t«i" ®ãng vai trß ng−êi kÓ chuyÖn ë ng«i thø ba
§©y lµ hiÖn t−îng ng−êi kÓ chuyÖn võa
®øng trong c©u chuyÖn l¹i võa ®øng ngoµi mét c©u chuyÖn kh¸c dï c©u chuyÖn ®ã vÉn
®−îc chÝnh nh©n vËt nµy kÓ. §ã lµ nh÷ng tr−êng hîp NguyÔn Huy ThiÖp ®em vµo trong t¸c phÈm nh÷ng v¨n b¶n bæ sung, nh÷ng th«ng tin bªn r×a mµ cã ng−êi gäi lµ nh÷ng m¹ch rÏ, lèi rÏ. C¸c m¹ch rÏ, lèi rÏ nµy ®−îc NguyÔn Huy ThiÖp x©y dùng nh−
mét cèt truyÖn trän vÑn cã nhan ®Ò râ rµng, v× lÏ ®ã nã cã thÓ t¸ch riªng ra ®éc lËp.
Trong truyÖn Th−¬ng nhí ®ång quª ng−êi kÓ chuyÖn lµ “t«i” nh−ng v× cã c¸c m¹ch rÏ (ChuyÖn «ng gi¸o Quú, ChuyÖn chó Phông, chuyÖn s− ThiÒu) nªn c¸c m¹ch rÏ tù th©n sÏ chuyÓn thµnh quan ®iÓm cña ng−êi kÓ chuyÖn ë ng«i thø ba - mét sù thay ®æi tinh vi: “ChuyÖn «ng gi¸o Quú/ ¤ng gi¸o Quú d¹y cÊp mét, tÝnh th−¬ng ng−êi, hay ®äc s¸ch…”. Theo chóng t«i, ng−êi kÓ chuyÖn ë
®©y lµ nh©n vËt “t«i” v× tr−íc mçi m¹ch rÏ bao giê còng lµ nh÷ng c©u dÉn cña “t«i” ®¹i lo¹i nh−: “T«i ®−a Quyªn ®Õn nhµ chó Phông” tøc lµ “t«i” ®ang kÓ cho nh©n vËt trong truyÖn nghe, hoÆc gi¶ ®ang tù thuËt, chØ cã ®iÒu “t«i” kh«ng xuÊt ®Çu lé diÖn trong v¨n b¶n phô nµy mµ th«i.
ViÖc ®−a vµo truyÖn c¸c m¹ch rÏ, NguyÔn Huy ThiÖp ®· lµm cho dung l−îng ph¶n ¸nh cuéc sèng ®−îc gia t¨ng. C©u chuyÖn ®−îc níi réng nhiÒu chiÒu, gîi nhiÒu liªn t−ëng. B¶n th©n nh©n vËt “t«i” trong truyÖn khi trÇn thuËt ®· kh«ng can thiÖp chi phèi ®Õn c¸c nh©n vËt kh¸c th× viÖc ®−a vµo c¸c m¹ch rÏ cµng lµm cho c¸c m¹ch rÏ tån t¹i kh¸ch quan h¬n.
ViÖc gi÷ v÷ng nguyªn t¾c t«n träng sù tån t¹i kh¸ch quan cña kh¸ch thÓ miªu t¶
®· chi phèi hÇu c¸c øng xö nghÖ thuËt kh¸c trong t¸c phÈm NguyÔn Huy ThiÖp. Víi nguyªn t¾c Êy, kh¸ch thÓ miªu t¶ võa lµ ®èi t−îng cña sù miªu t¶ võa ®ång thêi lµ b¶n th©n cña sù miªu t¶. §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm lµm nªn tÝnh ®a thanh trong truyÖn ng¾n cña «ng. Chóng t«i cho r»ng, ®Ó lµm ®−îc nh÷ng ®iÒu nµy, NguyÔn Huy ThiÖp ®· kÕ thõa lèi tù sù truyÒn thèng víi nh÷ng tªn tuæi nh− Vò Träng Phông, Nam Cao. NÕu Vò Träng Phông lµ nhµ v¨n cã tµi dùng lªn nhiÒu tiÕng nãi trong mét m«i tr−êng, mçi kiÓu nh©n vËt cã mét tiÕng nãi, dï r»ng ë ®ã nh©n vËt ch−a cã t− t−ëng riªng, th× NguyÔn
Huy ThiÖp ®· biÕt nÐm ra nh÷ng con ng−êi kh¸c nhau, víi nh÷ng kiÓu ng«n ng÷ kh¸c nhau, nh÷ng con ng−êi ®· ®−îc mang trong m×nh ý thøc t¸ch biÖt. Vµ, nÕu Nam Cao ®·
b−íc ®Çu biÕt ®Æt mèi quan hÖ gi÷a c¸c ý thøc víi nhau (nhiÒu tiÕng nãi trong mét tiÕng nãi), tÊt nhiªn «ng còng trÇn thuËt kh¸ch quan nh−ng t− t−ëng nhµ v¨n vÉn cßn chi phèi lín, th× NguyÔn Huy ThiÖp ®·
biÕt chñ ®éng gi·n c¸ch kho¶ng c¸ch gi÷a nhµ v¨n víi thÕ giíi ®−îc miªu t¶ b»ng lèi trÇn thuËt kh¸ch quan ®Õn møc trÇn trôi, tµn nhÉn, ë ®ã võa cã nhiÒu tiÕng nãi trong mét tiÕng nãi võa cã nhiÒu tiÕng nãi nhiÒu lËp tr−êng cïng nhau lªn tiÕng. Thùc ra nguyªn t¾c lµ nguyªn t¾c tèi gi¶n khi trÇn thuËt, trÇn thuËt cµng tèi gi¶n cµng ®¹t yªu cÇu nghÖ thuËt. Ng−êi ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng ë nguyªn t¾c nµy lµ A.P. Chekhov.
ChÝnh «ng ®· ®em l¹i sù vinh quang cho truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i thÕ giíi thÕ kû XX, lµm nªn cuéc c¸ch m¹ng thø ba trªn ph−¬ng diÖn thÓ lo¹i (cuéc c¸ch m¹ng thø nhÊt (thêi Phôc h−ng) g¾n víi tªn tuæi cña Gi.
Boccaccio), cuéc c¸ch m¹ng thø hai (®Çu thÕ kØ XIX) g¾n víi tªn tuæi cña E.A. Poe). Sau nµy tiÕp nèi A.P. Chekhov, E. Hemingway
®· chñ tr−¬ng tèi gi¶n ®Õn møc chØ gi÷ l¹i
®èi tho¹i. Nguyªn lÝ nµy ®−îc «ng ®Æt tªn lµ
“nguyªn lÝ t¶ng b¨ng tr«i”. Chóng t«i nghÜ r»ng hµnh tr×nh nghÖ thuËt tõ A.P.
Chekhov ®Õn E. Hemingway còng gièng nh−
hµnh tr×nh tõ Nam Cao ®Õn NguyÔn Huy ThiÖp d−íi mét sù t−¬ng øng tØ lÖ thuËn nµo
®ã.
C¸ch viÕt cña NguyÔn Huy ThiÖp theo Hoµng Ngäc HiÕn lµ c¸ch “viÕt néi dung”
ph©n biÖt víi c¸ch “kÓ néi dung”. C¸ch viÕt
“qu¸i ®¶n” nµy ®· lµm cho c©u chuyÖn ®−îc hiÓu ë nhiÒu chiÒu thËm chÝ cßn tr¸i ng−îc nhau. ViÖc t¸c phÈm nãi ®iÒu g× nhµ v¨n hoµn toµn kh«ng can thiÖp, kh«ng m¸ch n−íc. Ng−êi ®äc (tÊt nhiªn bao giê còng cã nhu cÇu hiÓu t¸c phÈm) ph¶i th«ng qua c¸c cÊu tróc trong t¸c phÈm ®Ó mµ tõ ®ã rót ra kÕt luËn. Nh− vËy viÖc níi réng kho¶ng c¸ch gi÷a t¸c gi¶ vµ thÕ giíi ®−îc miªu t¶ ®· lµm nªn “c¸i chÕt cña t¸c gi¶”(R. Barthes).
Chóng t«i kh«ng ®ång t×nh víi ý kiÕn cña §ç
H¶i Phong khi «ng nãi: “T¹o kho¶ng c¸ch kh«ng dÉn ®Õn c¸i chÕt cña t¸c gi¶”(2). C¸i chÕt cña t¸c gi¶ chØ lµ mét c¸ch nãi cã tÝnh
−íc ®Þnh. §−a ra tªn gäi nµy (1967), R.
Barthes nh»m nhÊn m¹nh viÖc “ng−êi ®äc t¹o ra nghÜa riªng hä, bÊt chÊp ý ®å t¸c gi¶”(5), víi nh÷ng t¸c phÈm nh− cña NguyÔn Huy ThiÖp th× ®iÒu ®ã cµng ®óng. Chø thùc chÊt, suy ®Õn cïng, mäi ®iÒu trong t¸c phÈm, kÓ c¶ dÊu chÊm, dÊu phÈy kh«ng lµ cña t¸c gi¶ th× cßn lµ cña ai n÷a.
Ngoµi ra viÖc gi÷ v÷ng nguyªn t¾c tù sù trªn, NguyÔn Huy ThiÖp, b»ng viÖc nÐm ra nh÷ng sù thùc trÇn trôi, ®· tÊn c«ng vµo c¸c huyÒn tho¹i, cæ tÝch, nh÷ng “gi¸ trÞ ¶o”, nÕu theo c¶m quan hËu hiÖn ®¹i th× ®ã lµ lèi ®¶
ph¸ mäi "®¹i tù sù".
Tµi liÖu trÝch dÉn
1. NguyÔn Huy ThiÖp (2002), TuyÓn tËp truyÖn ng¾n, Nxb V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, tr.70. C¸c trÝch dÉn kh¸c vÒ truyÖn ng¾n NguyÔn Huy ThiÖp trong bµi còng ®Òu
®−îc dÉn ra tõ tµi liÖu nµy.
2. TrÇn §×nh Sö (chñ biªn) (2004), Tù sù häc (mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vµ lÞch sö), Nxb
§H S− ph¹m, Hµ Néi, tr.115, tr.120.
3. M. Bakhtin (1998), Nh÷ng vÊn ®Ò thi ph¸p §«xt«iepxki, Nxb Gi¸o dôc, Thanh Ho¸, tr.59, tr.44.
4. §ç Lai Thuý (2006), Theo vÕt ch©n nh÷ng ng−êi khæng lå, Nxb V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, tr.129.
5. Richrdchat Appignanesi - Chris Gattat (2006), NhËp m«n chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i, Nxb TrÎ, TP Hå ChÝ Minh, tr.74, tr.75
(Ban Biªn tập nhận bài ngày 29-11-2008) (
Hiện tượng dùng
... tiếp theo trang 46 )2. Thói quen của cộng tác viên. Thói quen này xuất phát từ những lí do tiêu biểu sau: Do môi trường công tác, học tập thường xuyên sử dụng tiếng Anh; Tham gia vào nhiều diễn đàn, trao
đổi (chát) với nhiều người nên đệm tiếngAnh
để tiết kiệm thời gian; Muốn chứng tỏkhả năng sử dụng ngoại ngữ của bản thân; …
3. Yêu cầu đảm bảo được nghĩa của những từ chuyên môn trước sự
đa dạng của nhữngthuật ngữ thuộc những lĩnh vực mới, lạ.
5. Giải pháp đề xuất
Loại bỏ hoặc cấm sử dụng từ ngữ tiếng Anh trên báo chí dành cho giới trẻ là việc không thể thực hiện một sớm một chiều. Xuất phát từ 3 nguyên nhân chính vừa nêu, chúng tôi đề xuất những giải pháp sau:
1. Hạn chế sử dụng những từ
đơn giảnmà tiếng Việt đã có.
2. Chỉ chấp nhận sử dụng những từ chuyên môn, những thuật ngữ lạ, mới để
đảmbảo tính chính xác về ý nghĩa.
3. Giáo viên kết hợp với cán bộ lớp nên có thái độ tích cực hơn trong việc hạn chế hiện tượng lạm dụng tiếng Anh trong trường học, môi trường chính của số đối tượng là học sinh sinh viên nói trên.
4. Quan trọng hơn cả, người thực hiện những giải pháp này không ai khác mà chính là tổng biên tập của các
ấn phẩm báo chí nóitrên. Và giới trẻ chính là những người
đồnghành góp phần làm cho tiếng Việt ngày càng phong phú và trong sáng.
---
Using English in some Vietnamese magazines for teenagers
Tran Thi Mai Dao
The article is about using English in Vietnamese magazines for teenagers. The writer presents comments, reasons and solutions dealing with this problem. Two main solutions are: (1) Limit using English words/phrases and only use equivalent ones which used in Vietnamese for a long time; (2) Use new terms because of the exact meaning of those terms.
(Ban Biªn tập nhận bài ngày 18-05-2009)
