Bíc ®Çu t×m hiÓu chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ vÊn ®Ò t

(1)

B−íc ®Çu t×m hiÓu chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o

Ên ®Ò t«n gi¸o hiÖn ®ang ®−îc d− luËn trong vµ ngoµi n−íc quan t©m kh«ng chØ do sù håi sinh, ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c h×nh thøc t«n gi¸o mµ cßn v× t«n gi¸o cã liªn quan ®Õn nh÷ng cuéc xung ®ét d©n téc, s¾c téc diÔn ra ë nhiÒu n¬i; kh«ng chØ liªn quan ®Õn xu thÕ khu vùc hãa, quèc tÕ ho¸

mµ cßn cã quan hÖ ®Õn vÊn ®Ò b¶o l−u, g×n gi÷ truyÒn thèng v¨n hãa cña c¸c céng ®ång kh¸c nhau.

Bµi viÕt cña chóng t«i sÏ ®Ò cËp tíi nh÷ng luËn ®iÓm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®Æc biÖt lµ cña V.I.

Lªnin vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o, nh»m gãp phÇn vµo sù ®æi míi c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o ®ang ®−îc

®Æt ra trong x· héi ta hiÖn nay.

*

* *

T«n gi¸o ®· xuÊt hiÖn tõ xa x−a trong lÞch sö loµi ng−êi vµ biÕn ®éng cïng víi sù th¨ng trÇm cña lÞch sö. Song, cho ®Õn nay, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng gi¸c ®é nghiªn cøu, lËp tr−êng, quan ®iÓm kh¸c nhau mµ ng−êi ta

®−a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa rÊt kh¸c nhau vÒ t«n gi¸o.

Cã ng−êi ®Þnh nghÜa t«n gi¸o lµ mét nç lùc cña con ng−êi ®Ó hiÓu c¸i kh«ng hiÓu

®−îc, ®Ó diÔn ®¹t c¸i kh«ng diÔn ®¹t ®−îc, mét kh¸t väng h−íng tíi c¸i v« tËn. T«n gi¸o lµ mét lo¹i gi¶i thÝch vÒ ý nghÜa tét

NguyÔn §øc L÷^(*)

cïng cña ®êi sèng, lµ sù quan t©m cña con ng−êi ®Õn c¸i v« cïng kh«ng giíi h¹n.

Quan ®iÓm sinh häc vÒ t«n gi¸o l¹i gi¶i thÝch t«n gi¸o nh− s¶n phÈm b¶n n¨ng, mét ph¶n øng ®Æc biÖt cña c¬ thÓ con ng−êi víi hoµn c¶nh xung quanh.

NhiÒu nhµ duy vËt tr−íc C. M¸c quan niÖm t«n gi¸o lµ sù gÆp gì gi÷a kÎ ngu dèt vµ kÎ lõa bÞp. §i®¬r« cho r»ng t«n gi¸o lµ sù gi¶ dèi, Gi¨ngmªliª coi t«n gi¸o lµ mª tÝn, th« lç, sù dèi tr¸ lõa mÞ⁽¹⁾. §Ýchkhem - nhµ x· héi häc næi tiÕng cña Ph¸p - ®· ®Ò nghÞ chuyÓn träng t©m x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña t«n gi¸o tõ néi dung cña çc h×nh t−îng t«n gi¸o sang chøc n¨ng ®Æc thï cña nã trong ®êi sèng x· héi. ¤ng cho r»ng, kh«ng thÓ thay thÕ t«n gi¸o b»ng mét çi g× ®ã khi mµ x· héi vÉn cßn cã nhu cÇu thÇn th¸nh hãa t×nh ®oµn kÕt ®· ®−îc h×nh thµnh gi÷a çc thµnh viªn trong x· héi. T«n gi¸o biÕn nh÷ng gi¸ trÞ trÇn thÕ trë nªn thiªng liªng vµ

®−îc t«n träng ®Æc biÖt.

§¸ng quan t©m h¬n c¶ lµ nh÷ng quan

®iÓm v« thÇn tr−íc C. M¸c ®· ®−îc truyÒn b¸ réng r·i, tr−íc hÕt lµ ë ph−¬ng T©y, trong

®ã ®iÓn h×nh lµ L. Phoi¬b¾c (1804 - 1872) - ng−êi cã ¶nh h−ëng s©u s¾c vµ trùc tiÕp ®Õn C. M¸c. ¤ng gi¶i thÝch mäi t«n gi¸o nh− lµ

*. TS. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh.

1. L−îc kh¶o t− t−ëng XHCN vµ CSCN. TËp I, Nxb CTQG, Hµ Néi, 1994, tr. 117.

V

(2)

sù ph¶n ¸nh tån t¹i cña chÝnh b¶n th©n con ng−êi. Cho nªn mäi ®Þnh nghÜa vÒ b¶n chÊt Th−îng §Õ ®Òu lµ ®Þnh nghÜa vÒ b¶n chÊt con ng−êi. Con ng−êi suy nghÜ ra sao, t©m t− thÕ nµo th× Th−îng §Õ cña hä ®óng nh−

vËy. Con ng−êi cã bao nhiªu gi¸ trÞ th×

Th−îng §Õ cña hä chØ cã bÊy nhiªu, kh«ng h¬n. ý thøc cña Th−îng §Õ lµ ý thøc cña con ng−êi.

Tuy quan ®iÓm nh©n häc cña L.

Phoi¬b¾c lµ mét b−íc tiÕn dµi trong qu¸

tr×nh nhËn thøc t«n gi¸o mµ C.M¸c ®· kÕ thõa. Song vÒ con ng−êi «ng ®· cã nh÷ng h¹n chÕ nh− C. M¸c ®· v¹ch ra: "Phoi¬b¾c hoµ tan b¶n chÊt t«n gi¸o vµo b¶n chÊt con ng−êi. Nh−ng b¶n chÊt con ng−êi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu t−îng cè h÷u cña c¸

nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã, b¶n chÊt con ng−êi lµ tæng hoµ nh÷ng quan hÖ x· héi"⁽²⁾.

Tõ chñ nghÜa duy t©m sang chñ nghÜa duy vËt, tõ chñ nghÜa nh©n ®¹o sang lËp tr−êng d©n chñ c¸ch m¹ng, råi b−íc sang lËp tr−êng XHCN, C. M¸c ®· v−ît qua chÝnh m×nh vµ c¸c nhµ duy vËt ®−¬ng thêi trong viÖc nhËn thøc vÊn ®Ò t«n gi¸o. ¤ng

®· bá l¹i phÝa sau m×nh ph−¬ng ph¸p t− duy cña nh÷ng nhµ Hªghen trÎ ®Ó ®Æt c¬ së cho ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn t«n gi¸o ®éc ®¸o cña riªng m×nh, nghÜa lµ nghiªn cøu lÞch sö - x·

héi lµm nÈy sinh vµ nu«i d−ìng t«n gi¸o.

T¸c phÈm "Phª ph¸n triÕt häc ph¸p quyÒn cña Hªghen - lêi nãi ®Çu" lµ bµi viÕt dµi vµ râ nhÊt cña C. M¸c vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o. ë ®ã «ng ®· nªu mét lo¹t nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ t«n gi¸o. Ch¼ng h¹n, t«n gi¸o lµ sù tù ý thøc vµ sù tù tri gi¸c cña con ng−êi ch−a t×m thÊy b¶n th©n m×nh hoÆc lµ ®·

®¸nh mÊt b¶n th©n m×nh mét lÇn n÷a. T«n gi¸o biÕn b¶n chÊt con ng−êi thµnh tÝnh hiÖn thùc ¶o t−ëng v× b¶n chÊt con ng−êi kh«ng cã tÝnh hiÖn thùc thËt sù. T«n gi¸o

chØ lµ c¸i mÆt trêi ¶o t−ëng vËn ®éng xung quanh con ng−êi, chõng nµo con ng−êi ch−a b¾t ®Çu vËn ®éng xung quanh b¶n th©n m×nh. T«n gi¸o lµ tiÕng thë dµi cña chóng sinh bÞ ¸p bøc, lµ tr¸i tim cña thÕ giíi kh«ng cã tr¸i tim, lµ tinh thÇn cña nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi kh«ng cã tinh thÇn, lµ h¹nh phóc h−

¶o cña nh©n d©n, lµ b«ng hoa t−ëng t−îng trang ®iÓm cho xiÒng xÝch, t«n gi¸o lµ thuèc phiÖn cña nh©n d©n, v.v...⁽³⁾

"T«n gi¸o lµ thuèc phiÖn cña nh©n d©n", theo Lªnin, lµ hßn ®¸ t¶ng cña toµn bé quan

®iÓm cña chñ nghÜa M¸c trong vÊn ®Ò t«n gi¸o. Nh−ng trªn thùc tÕ, do c¸ch hiÓu kh¸c nhau, do l¹m dông mµ ng−êi ta m¾c ph¶i nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc.

HiÖn nay còng cßn cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ luËn ®iÓm nµy. Ch¼ng h¹n cã ng−êi cho r»ng c©u nãi ®ã hoµn toµn sai lÇm v× kh«ng phï hîp víi sù thËt lÞch sö. Sè ng−êi kh¸c l¹i quan niÖm chØ cã h×nh thøc t«n gi¸o tho¸i hãa nµo ®ã míi lµ thuèc phiÖn chø kh«ng ph¶i mäi t«n gi¸o nãi chung. Cã ng−êi trë vÒ t×m hiÓu bèi c¶nh lÞch sö khi xuÊt hiÖn c©u nãi ®ã cña M¸c vµ cho r»ng: vµo nh÷ng thËp kØ ®Çu cña thÕ kØ XIX th× ë ph−¬ng T©y tõ "thuèc phiÖn"

ch−a cã ý nghÜa ®éc h¹i nh− ngµy nay mµ chØ lµ thø thuèc gi¶m ®au th«ng th−êng. V×

vËy c©u nãi ®ã cña M¸c kh«ng mang bÊt k×

bãng d¸ng lªn ¸n nµo. Ng−îc l¹i cã ý kiÕn cho r»ng chõng nµo t«n gi¸o cßn th× ý nghÜa

®éc h¹i vÉn cßn dã. VÒ vÊn ®Ò nµy cÇn l−u ý quan ®iÓm cña Phi®en Cast¬r« khi «ng cho r»ng, xÐt quan ®iÓm chÝnh trÞ, t«n gi¸o kh«ng ph¶i lµ thuèc phiÖn hoÆc mét ph−¬ng thuèc diÖu k×. Nã cã thÓ lµ thuèc phiÖn hoÆc mét ph−¬ng thuèc diÖu k× tuú theo ng−êi ta

2. Xem: C. M¸c - Ph. ¡ngghen, tt, tËp I, Nxb ST, Hµ Néi, 1980, tr. 257.

3. Xem: C. M¸c - Ph. ¡ngghen, tt, tËp I, Nxb ST, Hµ Néi, 1980, tr. 13 - 15.

(3)

dïng nã ®Ó bªnh vùc nh÷ng kÎ ¸p bøc, bãc lét hay ®Ó b¶o vÖ nh÷ng ng−êi bÞ ¸p bøc, bãc lét.

ë ®©y cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng luËn ®iÓm nµy kh«ng ph¶i C. M¸c lµ ng−êi ®Çu tiªn mµ tr−íc ®ã ®· cã mét sè nhµ khoa häc ph−¬ng T©y ®Ò cËp víi ý nghÜa t−¬ng tù...

Nh−ng ®Õn C. M¸c, c©u nãi nµy trë thµnh næi tiÕng vµ nhiÒu ng−êi ngé nhËn C. M¸c lµ ng−êi ®· nªu lªn ®Çu tiªn.

Kit« gi¸o s¬ k× ®· tõng m¬ −íc vÒ sù sôp

®æ cña chÕ ®é thèng trÞ La M· ®ang ®Ì nÆng lªn th©n phËn ng−êi n« lÖ. Nh−ng hä kh«ng

®ñ søc thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng, v×

lóc ®ã ch−a cã mét lùc l−îng chÝnh trÞ - x·

héi nµo cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o x· héi v−¬n tíi t−¬ng lai tèt ®Ñp. Cã nh÷ng cuéc khëi nghÜa næ ra, nh−ng l¹i thÊt b¹i ®au ®ín.

Kh¸t väng thiÕt tha vÒ sù gi¶i phãng ®·

nh−êng chç cho sù chÞu ®ùng nhÉn nhôc.

Nh÷ng g× con ng−êi ch¼ng giµnh ®−îc b»ng bµn tay cña chÝnh m×nh ë thÕ giíi hiÖn h÷u l¹i ®−îc bï ®¾p bëi lßng bao dung cña Chóa ë thÕ giíi bªn kia. T«n gi¸o qu¶ thËt cã vai trß an ñi, vç vÒ, xoa dÞu bít nçi ®au trÇn thÕ, bÞ giai cÊp thèng trÞ lîi dông nh−ng kh«ng thÓ tõ ®ã ®i ®Õn kÕt luËn r»ng tÊt c¶ mäi t«n gi¸o ë mäi n¬i, mäi thêi k× lÞch sö ®Òu ®Èy con ng−êi xa l¸nh hµnh ®éng, ®Êu tranh, lao

®éng, s¶n xuÊt hoÆc chØ lµ c«ng cô cña kÎ x©m l−îc vµ giai cÊp thèng trÞ, bãc lét.

NhËn ®Þnh nh− thÕ sÏ lµ kh«ng ®óng víi sù thËt lÞch sö.

§¸nh gi¸ vai trß cña t«n gi¸o lµ vÊn ®Ò phøc t¹p nh−ng ph¶i cã quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ. Chóng ta kh«ng nªn bá qua sù kiÖn c¸ch m¹ng Ph¸p n¨m 1789. Cuéc c¸ch m¹ng nµy ®· xuÊt hiÖn tõ mét cuéc ®¹i héi cã ba thµnh phÇn: quý téc, gi¸o sÜ, b×nhd©n.

Trong ®ã gi¸o sÜ gi÷ vai trß tiÕn bé vÒ b¶n chÊt cña t«n gi¸o võa kÕ thõa cã phª ph¸n nh÷ng nhµ duy vËt tr−íc ®ã, ®ång thêi lµ

mét b−íc ph¸t triÓn míi. ¤ng viÕt: "Con ng−êi s¸ng t¹o ra t«n gi¸o chø t«n gi¸o kh«ng s¸ng t¹o ra con ng−êi ... Nh−ng con ng−êi kh«ng ph¶i lµ mét tån t¹i trõu t−îng, Èn n¸u ®©u ®ã ë ngoµi thÕ giíi. Con ng−êi chÝnh lµ thÕ giíi nh÷ng con ng−êi, lµ nhµ n−íc, lµ x· héi. Nhµ n−íc Êy, x· héi Êy s¶n sinh ra t«n gi¸o tøc lµ thÕ giíi quan lén ng−îc"⁽⁴⁾.

XÐt vÒ b¶n chÊt, t«n gi¸o chØ lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi.

§iÒu nµy ®−îc ¡ngghen nªu râ trong t¸c phÈm Chèng §uyrinh: "Nh−ng tÊt c¶ mäi t«n gi¸o ch¼ng qua chØ lµ sù ph¶n ¸nh h− ¶o - vµo ®Çu ãc cña con ng−êi - cña nh÷ng lùc l−îng ë bªn ngoµi chi phèi cuéc sèng hµng ngµy cña hä; chØ lµ sù ph¶n ¸nh trong ®ã nh÷ng lùc l−îng ë trÇn thÕ ®· mang h×nh thøc nh÷ng lùc l−îng siªu trÇn thÕ"⁽⁵⁾.

ë ®©y ¡ngghen ®· gi¶i ®¸p 3 vÊn ®Ò c¬

b¶n: T«n gi¸o lµ g×? Ph¶n ¸nh c¸i g×? Vµ ph¶n ¸nh nh− thÕ nµo? §Þnh nghÜa nµy cña

¡ngghen ®−îc nhiÒu ng−êi chó ý vµ coi nh−

thÓ hiÖn râ nhÊt cña c¸c nhµ s¸ng lËp ra häc thuyÕt M¸c - Lªnin khi nghiªn cøu b¶n chÊt cña t«n gi¸o.

Lªnin gäi toµn bé nh÷ng nguyªn nh©n vµ

®iÒu kiÖn tÊt yÕu lµm nÈy sinh t«n gi¸o, niÒm tin t«n gi¸o lµ nguån gèc t«n gi¸o. §·

vµ ®ang cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau khi t×m hiÓu nguån gèc ra ®êi vµ tån t¹i cña t«n gi¸o. Nh−ng nÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan

®iÓm kh¸c nhau, tõ nh÷ng ®èi t−îng kh¸c nhau nh− thÇn häc, x· héi häc, d©n téc häc, sö häc,... th× khã cã sù thèng nhÊt. Tuy nhiªn, khi t×m hiÓu nguån gèc t«n gi¸o cÇn ph¶i cã sù nghiªn cøu liªn ngµnh.

4. C. M¸c - Ph. ¡ngghen, tt, tËp I, Nxb ST, Hµ Néi, 1980, tr. 13 - 14.

5. C. M¸c - Ph. ¡ngghen, tt, tËp V, Nxb ST, Hµ Néi, 1983, tr. 447.

(4)

V.I. Lªnin vèn sinh ra trong mét gia ®×nh cã truyÒn thèng theo khuynh h−íng tù do, d©n chñ vµ v« thÇn. Còng nh− C. M¸c, «ng kh«ng coi t«n gi¸o lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña m×nh. Nh−ng, ®Ó thùc hiÖn lÝ t−ëng gi¶i phãng con ng−êi, gi¶i phãng x· héi, Lªnin kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn t«n gi¸o võa nh− hÖ t− t−ëng, võa nh− mét thùc thÓ x·

héi Ýt nhiÒu c¶n trë con ®−êng gi¶i phãng Êy.

Lªnin cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong lÜnh vùc nghiªn cøu t«n gi¸o. ¤ng ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy ë nhiÒu t¸c phÈm kh¸c nhau, nh−ng tËp trung nhÊt ë hai t¸c phÈm chÝnh:

Chñ nghÜa x· héi vµ t«n gi¸o vµ Th¸i ®é cña §¶ng c«ng nh©n ®èi víi t«n gi¸o. Lªnin coi nguån gèc kinh tÕ, x· héi cña t«n gi¸o lµ nguyªn nh©n s©u xa nhÊt cña t«n gi¸o hiÖn ®¹i. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, sù rñi ro, bÊt tr¾c lu«n r×nh rËp vµ cã thÓ Ëp xuèng ai ®ã bÊt cø lóc nµo. Tr¸i l¹i vËn héi còng cã thÓ giµnh cho hä víi tÝnh ngÉu nhiªn, bÊt ngê nh− thÕ. §iÒu nµy ®−îc Lªnin ph©n tÝch kh¸ kÜ trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa vµ sù biÕn

®éng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng t− b¶n chñ nghÜa.

V.I. Lªnin ®· tõng phª ph¸n hai khuynh h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t«n gi¸o:

Mét lµ, nh÷ng ng−êi chñ tr−¬ng tuyªn truyÒn thuÇn tuý ®Êu tranh chèng t«n gi¸o.

Lªnin cho r»ng: "SÏ thËt v« lÝ nÕu t−ëng r»ng ng−êi ta cã thÓ ®¸nh tan nh÷ng thiªn kiÕn t«n gi¸o b»ng tuyªn truyÒn kh«ng th«i, nÕu quªn r»ng ¸ch t«n gi¸o ®Ì nÆng lªn trªn loµi ng−êi ch¼ng qua chØ lµ s¶n phÈm vµ lµ ph¶n ¸nh cña ¸ch ¸p bøc kinh tÕ trong x·

héi mµ th«i, th× nh− thÕ lµ cã ®Çu ãc thiÓn cËn t− s¶n"⁽⁶⁾.

§iÒu mµ Lªnin nh¾c nhë ®Õn ngµy nay cµng cã ý nghÜa s©u s¾c lµ: "Sai lÇm lín nhÊt vµ tÖ h¹i nhÊt mµ mét ng−êi m¸c xÝt cã thÓ m¾c ph¶i lµ t−ëng r»ng "cã thÓ chØ do con ®−êng trùc tiÕp gi¸o dôc chñ nghÜa M¸c

thuÇn tuý" mµ lµm cho quÇn chóng bõng tØnh khái giÊc mª t«n gi¸o"⁽⁷⁾.

Nãi nh− vËy, hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ phñ nhËn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc thÕ giíi quan duy vËt khoa häc, mµ ng−îc l¹i «ng rÊt coi träng c«ng t¸c nµy. Theo Lªnin, tuyªn truyÒn v« thÇn ph¶i b»ng ®ñ mäi vÎ, ®Õn víi quÇn chóng cã tÝn ng−ìng b»ng nhiÒu c¸ch, dïng ®ñ mäi biÖn ph¸p, lay ®éng hä tõ nhiÒu phÝa, nhÊt lµ lÊy tõ ®êi sèng thùc tÕ ®Ó gi¸o dôc hä.

Hai lµ, nh÷ng phÇn tö t¶ khuynh v«

chÝnh phñ muèn ®−a cuéc ®Êu tranh t«n gi¸o lªn thµnh cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, ®Êu tranh giai cÊp. Theo «ng ®ã kh«ng ph¶i

"chç" cña nã. Tiªu biÓu cho khuynh h−íng nµy lµ §uyrinh vµ Bl¨ngki chñ tr−¬ng cÊm t«n gi¸o trong XHCN, muèn tuyªn chiÕn víi t«n gi¸o, khai chiÕn víi Th−îng §Õ.

Lªnin ®ång t×nh víi ¡ngghen cho r»ng:

"Lêi tuyªn chiÕn Çm Ü cña hä víi t«n gi¸o lµ d¹i dét... tuyªn chiÕn nh− thÕ lµ mét ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt lµm kÝch ®éng thªm sù quan t©m cña ng−êi ta ®èi víi t«n gi¸o"⁽⁸⁾.

LÞch sö ®· tõng chøng minh, t«n gi¸o lµ mét hiÖn t−îng x· héi tÕ nhÞ, nh¹y c¶m vµ phøc t¹p, ë ®©u, lóc nµo mµ dïng nh÷ng biÖn ph¸p th« b¹o ®èi xö víi t«n gi¸o th× ë

®Êy ng−êi sö dông biÖn ph¸p ®ã ph¶i tr¶

gi¸. TiÕc r»ng bµi häc thùc tÕ Êy kh«ng ph¶i ai còng nhËn thøc ®−îc.

Nh− vËy, mét mÆt Lªnin phª ph¸n nh÷ng ng−êi dïng ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, thuyÕt phôc coi ®ã lµ nhiÖm vô chñ yÕu thËm chÝ duy nhÊt ®èi víi t«n gi¸o; mÆt kh¸c «ng còng lªn ¸n gay g¾t ®èi víi nh÷ng

®¹i biÓu t¶ khuynh, v« chÝnh phñ chñ

6. V.I. Lªnin, tt, tËp XII, Nxb TB, M., 1979, tr. 174.

7. TrÝch theo: ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o. Nh÷ng vÊn

®Ò t«n gi¸o hiÖn nay. Nxb KHXH, Hµ Néi, 1994, tr. 107.

8. V.I. Lªnin, tt, tËp XVII, NXb TB, M., 1979, tr. 551.

(5)

tr−¬ng phñ nhËn t«n gi¸o b»ng biÖn ph¸p th« b¹o.

§Êu tranh víi nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc cã trong t«n gi¸o lµ ®iÒu cÇn thiÕt, nh−ng tr−íc hÕt ph¶i chó ý lo¹i dÇn nh÷ng nguån gèc x· héi cña t«n gi¸o. Chèng c¸c nguån gèc x· héi cña t«n gi¸o hiÖn ®¹i chÝnh lµ:

"Chèng sù thèng trÞ cña t− b¶n d−íi tÊt c¶

mäi h×nh thøc cña nã"⁽⁹⁾.

VÊn ®Ò cã thiªn ®−êng ®Þa ngôc, thÇn th¸nh... hay kh«ng? Kh«ng ph¶i lµ c¬ b¶n.

§iÒu quan träng tr−íc hÕt lµ ®oµn kÕt quÇn chóng ®Ó ®Êu tranh víi bÊt c«ng x· héi nh»m x©y dùng cuéc sèng h¹nh phóc cho con ng−êi. Tõ chç cho r»ng "¸ch ¸p bøc t«n gi¸o ®Ì nÆng trªn loµi ng−êi ch¼ng qua chØ lµ s¶n phÈm vµ lµ ph¶n ¸nh cña ¸p bøc kinh tÕ trong x· héi mµ th«i"⁽¹⁰⁾, Lªnin ®· nhÊn m¹nh cÇn "xo¸ bá t×nh tr¹ng n« lÖ vÒ mÆt kinh tÕ, nguån gèc thùc sù cña sù mª hoÆc nh©n lo¹i b»ng t«n gi¸o"⁽¹¹⁾.

ë n−íc ta tån t¹i rÊt nhiÒu tÝn ng−ìng, t«n gi¸o. ViÖc t×m kiÕm mét mÉu sè chung, g¸c l¹i nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ tÝn ng−ìng ®Ó cïng nhau h−íng tíi x©y dùng mét x· héi:

d©n giµu n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh chÝnh lµ thùc hiÖn di huÊn cña Lªnin. Lªnin ®· tõng khuyªn ng−êi m¸c xÝt ph¶i biÕt chó ý ®Õn t×nh h×nh cô thÓ vµ lu«n nhí r»ng cuéc ®Êu tranh chèng mÆt tiªu cùc cã trong t«n gi¸o kh«ng ph¶i lóc nµo còng nh− lóc nµo. ¤ng nªu lªn mét sè vÝ dô cô thÓ ®Ó chøng minh cho luËn ®iÓm trªn. Ch¼ng h¹n khi phong trµo c«ng nh©n

®ang lªn cao, th× ng−êi m¸c xÝt ph¶i ®Æt vÊn

®Ò th¾ng lîi cña phong trµo lªn hµng ®Çu, chø kh«ng ph¶i lµ lóc ph©n biÖt v« thÇn víi h÷u thÇn. HoÆc ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái: Mét linh môc cã thÓ trë thµnh ®¶ng viªn §¶ng D©n chñ - x· héi ®−îc kh«ng? Lªnin viÕt:

"NÕu mét linh môc nµo l¹i ®i víi chóng ta

trßn nhiÖm vô cña m×nh trong §¶ng vµ kh«ng chèng l¹i c−¬ng lÜnh cña §¶ng th×

chóng ta cã thÓ kÕt n¹p ng−êi Êy vµo hµng ngò §¶ng D©n chñ - x· héi"⁽¹²⁾. Vµ Ng−êi gi¶i thÝch râ: "Bëi v× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy, m©u thuÉn gi÷a tinh thÇn cña c−¬ng lÜnh cña §¶ng ta vµ c¸c nguyªn t¾c cña c−¬ng lÜnh Êy víi tÝn ng−ìng, t«n gi¸o cña linh môc cã thÓ vÉn chØ lµ m©u thuÉn riªng cña ng−êi ®ã, lµ viÖc riªng cña ng−êi ®ã th«i;

cßn nh− ®em kiÓm tra c¸c ®¶ng viªn cña m×nh xem cã ph¶i trong ng−êi hä kh«ng cã m©u thuÉn gi÷a quan ®iÓm cña hä víi c−¬ng lÜnh cña §¶ng kh«ng, th× mét tæ chøc chÝnh trÞ kh«ng thÓ nµo lµm ®−îc"⁽¹³⁾.

Mét luËn ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c ®−îc Lªnin ®−a ra rÊt ®¸ng quan t©m: "Chóng ta kh«ng nh÷ng ph¶i s½n sµng kÕt n¹p, mµ cßn g¾ng ®Ó thu hót vµo trong §¶ng D©n chñ - x· héi tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n nµo cßn tin ë Th−îng §Õ; chóng ta nhÊt ®Þnh ph¶n ®èi bÊt cø mét sù xóc ph¹m nhá nµo ®Õn nh÷ng tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña hä"⁽¹⁴⁾.

Thùc tÕ cho thÊy kh«ng ai n¾m v÷ng nhu cÇu, −íc väng cña bµ con cã ®¹o b»ng chÝnh nh÷ng ng−êi §¶ng viªn cã cïng tÝn ng−ìng víi hä, vµ còng kh«ng ai vËn ®éng hä tiÕn hµnh c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi cã hiÖu qu¶ b»ng nh÷ng ®¶ng viªn nµy. Ng−êi cã tÝn ng−ìng cã thÓ trë thµnh ®¶ng viªn céng s¶n mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tõ bá niÒm tin t«n gi¸o cña m×nh. Trong chñ nghÜa x· héi t«n gi¸o vÉn tiÕp tôc tån t¹i nh− mét tÊt yÕu kh¸ch quan, bëi v× nh−

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tõng kh¼ng ®Þnh:

"§¶ng céng s¶n ch¼ng nh÷ng kh«ng tiªu

9. S®d, tËp XVII, tr. 516.

10. S®d, tËp XII, tr. 174.

11. S®d, tËp XII, tr. 175.

(6)

diÖt t«n gi¸o mµ cßn b¶o hé t«n gi¸o. §¶ng céng s¶n chØ tiªu diÖt téi ¸c ng−êi bãc lét ng−êi"⁽¹⁵⁾.

V.I. Lªnin tõng viÕt: "Ng−êi x· héi d©n chñ ®ßi hái r»ng... mçi ng−êi cã quyÒn theo bÊt cø mét tÝn ng−ìng nµo mét c¸ch hoµn toµn tù do... Kh«ng thÓ nh− vËy, mçi ng−êi cßn cã quyÒn truyÒn b¸ bÊt cø tÝn ng−ìng nµo vµ thay ®æi tÝn ng−ìng. Kh«ng mét quan chøc nµo cã quyÒn ®ßi hái bÊt cø ai vÒ tÝn ng−ìng cña hä... Kh«ng thÓ cã bÊt cø mét t«n gi¸o nµo, mét nhµ thê nµo ®−îc coi lµ gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ. TÊt c¶ mäi t«n gi¸o, mäi nhµ thê ®Òu b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt.

Nh÷ng nhµ tu hµnh cã thÓ nhËn sù gióp ®ì vËt chÊt tõ nh÷ng ng−êi theo t«n gi¸o cña m×nh, cßn Nhµ n−íc kh«ng ®−îc dïng quü c«ng ®Ó tµi trî cho bÊt cø t«n gi¸o nµo, nhµ thê nµo..."⁽¹⁶⁾.

nh©n" cña ¡ngghen trong c−¬ng lÜnh Ecphuya cña §¶ng D©n chñ x· héi §øc n¨m 1891, V.I. Lªnin viÕt: "Nhµ n−íc kh«ng ®−îc dÝnh ®Õn t«n gi¸o, c¸c ®oµn thÓ t«n gi¸o kh«ng ®−îc dÝnh ®Õn chÝnh quyÒn Nhµ n−íc"⁽¹⁷⁾. Gi¸o héi t¸ch khái nhµ n−íc, tr−êng häc t¸ch khái Gi¸o héi.

®Òu ®−îc hoµn toµn tù do theo t«n gi¸o m×nh thÝch hoÆc kh«ng thõa nhËn mét t«n gi¸o nµo. Vµo ®¹o, chuyÓn ®¹o lµ quyÒn tù do cña mçi ng−êi. Mäi ng−êi ®Òu b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô vµ quyÒn lîi, kh«ng ®−îc ph©n biÖt tÝn ng−ìng, t«n gi¸o.

V.I. Lªnin cßn chØ râ: "§èi víi nh÷ng ng−êi m¸c xÝt, mét ®iÒu quan träng ph¶i

biÕt lµ t«n gi¸o kh«ng ®ång nghÜa víi ph¶n

®éng víi tÊt c¶ mäi ng−êi ë mäi n−íc vµ ë mäi thêi ®¹i"⁽¹⁸⁾.

Nh÷ng quan ®iÓm, t− t−ëng, chØ dÉn cña Lªnin vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o lµ di s¶n quý gi¸

®Ó chóng ta vËn dông s¸ng t¹o vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong thêi k× ®æi míi ®−îc nªu ra trong B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng: "TÝn ng−ìng, t«n gi¸o lµ nhu cÇu tinh thÇn cña mét bé phËn nh©n d©n. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch t«n träng vµ b¶o

®¶m quyÒn tù do tÝn ng−ìng, theo hoÆc kh«ng theo mét t«n gi¸o nµo, quyÒn sinh ho¹t t«n gi¸o b×nh th−êng theo ®óng ph¸p luËt. §oµn kÕt ®ång bµo theo c¸c t«n gi¸o kh¸c nhau, ®ång bµo theo t«n gi¸o vµ ®ång bµo kh«ng theo t«n gi¸o. Ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, n©ng cao ®êi sèng cña ®ång bµo. §ång bµo theo ®¹o vµ c¸c vÞ chøc s¾c t«n gi¸o cã nghÜa vô lµm trßn tr¸ch nhiÖm c«ng d©n víi Tæ quèc, sèng

"tèt ®êi, ®Ñp ®¹o", ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp vÒ v¨n hãa, ®¹o ®øc cña t«n gi¸o"⁽¹⁹⁾./.

16. TrÝch theo: Nh÷ng vÊn ®Ò t«n gi¸o hiÖn nay. Nxb KHXH, 1994, tr. 108 - 109.

17. V. I. Lªnin. S®d, tËp XII, tr. 171.

18. TrÝch theo: VÒ t«n gi¸o, tËp I, Nxb KHXH, Hµ Néi, 1994, tr. 274.