NGHIEN cu'u TRAO D O I
NHlfNG PHMl CHAT NGHE NGHIEP CIIA N G l l LAO DONG VIET N M
TS. Nguyen HOfu Dung
Pham chat nghe nghiep cua ngudi lao dpng la mpt khdi niem diing de chi nhCfng dqc trung ban chat nhat duac ket tinh trong con ngUdi lao dpng de co kha nang thUc hien mpt cong viec, mpt nghe nhat djnh.
D
di vdi qude gia, viee djnh hinh nhdng pham chat nghe nghiep cua ngUdi lao dpng lai eang quan trpng de tang nang suat lao ddng, thuc day tang trudng va cai thien kha nang canh tranh ciia nen kinh te trong qua trinh hdi nhap. Pham chat nghe nghiep ciia ea nhan ngUdi lao ddng va eua ea dpi ngii lao ddng eiia qude gia ed mdi quan he mat thiet vdi nhau va bd sung eho nhau. Tuy nhien, day la van de cho den nay it dupc ban den de thdng nha't va khuyen nghj nhdng ehinh sach, giai phap xay dUng nhdng pham chat nghe nghiep tdt dep eua ngddi lao ddng.Pham chait nghe nghiep cua ngUdi lao dong Viet Nam c6 nhiirng noi dung ca ban sau:
Pham chdt visdc khde thilUc, thdn kinh tdm ly
Khi ndi ve pham chat nghe nghiep rat quy cua ngudi lao ddng Viet Nam nay ngudi ta thudng nhac den sd can cii, thdng minh, sang tao va linh hoat, eung nhusdc tre ciia ldc Idpng lao dpng do nUde ta dang d trong giai doan cd co cau dan 50 vang (ty le lao ddng tre rat cao, chiem khoang 45%).
Tuy nhien, trong nen san xuat hien dai, van de sde khde the luc va than kinh tam ly ciia ngudi lao
Pham chdt nghe nghiep cua ngudi lao dpng la rat quan trpng. Npi dung eiia pham chat nay the hien d eae thdng sd nhan trae eon ngudi (chieu cao, can nang...), eae ehi sd ve sde khde the lue, nha't la su deo dai va than kinh, tam ly...Cacehisd ndi tren eiia ngddi lao ddng eang tie'p can cac tieu chuan quy djnh thi pham chat nay eua ngudi lao ddng eang ddpc cai thien.
Nhin chung, the Ide eiia lao ddng nude ta trong nhdng nam vda qua da dupe cai thien, nhUng van edn tha'p so vdi eae nude theo cac ehi sd ve nhan trae (tha'p, be, nhe can ...) Do dd, rat khd khan trong sddung va van hanh cae may mde, thiet bj hien dai, kich ed Idn, lam viec trong moi trUdng khdng thuan Ipi (tren eao, dudi sau...) vdi eudng dp lao ddng cao, dieu kien lao dpng nang nhpe, ganh nang than kinh tam ly Idn...Day la van de he trpng ciia qude gia trong chien lupc phat trien ngudn nhan lUc hudng vao eai thien ndi gidng qua tdng the he. Cho nen can phai kien tri va lau dai, phu thudc rat nhieu vao mde sdng va chat Idpng cuoc sdng, dae biet la ehe dp eham
ddng Viet Nam ngdy cdng dugc cdi thien sdc sdc khde va dinh dudng.
Pham chdt vi trinh dp hpc van (ddn tri)
Ndi dung pham chat ve trinh dp hpe van eua ngUdi lao ddng eiia qude gia the hien d sd nam binh quan di hpe; ty le lao ddng biet ehd;
mde dp giao due phd cap...Trong bao cao ve ehi sd Phat trien Con ngudi (HDI) hang nam eiia Chuong trinh Phat trien Lien hpp qude (UNDP), ehi sd giao due dupe dung de danh gia trinh dp hpc van cua cac qude gia va ed the so sanh qude te. Trinh dp hpe van cua ngUoi lao dpng eang eao thi pham chat nay eiia ngddi lao ddng eang tdt.
So vdi the gidi, trinh dp hpe van eiia nude ta kha cao, xep vao hang tren trung binh, 94% dan sd td 15 tudi trd len biet ehd (2009), sd nam di hpc binh quan dat mde 7,8 nam, ve eo ban da phd cap cap giao due tieu hpe va dang trong giai doan ket thue phd cap THCS vao nam 2010. Trinh dp hpc van eiia lUc lupng lao ddng cung kha cao, nam 2008 dat khoang 96 % luc lUOng lao dpng biet chd, trong dd, 32,08 TAP CHl LAO O O N G VA XA H 6 | - So 399+400 - TU 16/1 - 15/2/2011
NGHIEN CCTU TRAO DOI
% tdt nghiep THCS va 23,58% tdt nghiep THPT. Pham ehat nay cua ngudi lao dpng la ket qua ciia chii trUong, chinh saeh coi giao due la qude sach hang dau ciia Oang va Nha nudcta.
Mae dii vay, ty le lao ddng khdng biet chd van chiem tdi 4%, va cd tdi 40,36% lao ddng mdi cd trinh dp giao due tieu hpe. Lao ddng d khu vUc ndng thdn, khu vde phi ket eau ed trinh dp hpc van tha'p; dae biet la lao dpng vung mien niii va ddng bao dan tpc thieu sd trinh dp hpe van rat thap, ty le mil chd va tai mu ehd eao. Theo UNESCO, nam 2008 Viet Nam tiep tue mat diem ve Chi sd Phat trien Giao due eho mpi ngddi (EDI), la chi sd ddpc danh gia theo 4 tieu ehi eo ban (phd cap giao due tieu hpe, xoa mii ehd eho ngddi Idn, binh dang gidi trong giao due va chat Idpng giao due), tut 9 bae trong bang xep hang, ddng vj tri 79 trong 129 qude gia.
Dd la nhdng yeu kem ciia lao ddng Viet Nam, can phai cd giai phap manhde hoan thien.
Pham chdt vi ndng lUc chuyin mdn ky thudt, nhdt Id vi ky ndng nghi nghiip
Day la pham chat ve chat Idpng cdc ky quan trpng ciia ngUdi lao ddng. Ndi dung eua pham chat ve nang ldc ehuyen mdn ky thuat, nha't la ve ky nang nghe nghiep, eua ngUdi lao ddng ddpc phan anh d ty le lao ddng qua dao tao ndi chung (eao dang, dai hpe, sau dai hpe va day nghe) va qua dao tao nghe theo eac cap trinh dp; ehi sd ve nang Ide eanh tranh eiia lao ddng; chi sd danh gia chat Idpng lao ddng.. .Cae ehi sd ndi tren eang eao se ty le thuan vdi pham chat nay eua ngddi lao ddng.
Pham chat ve nang Ide ehuyen mdn ky thuat, nha't la ve ky nang nghe nghiep eua ngudi lao ddng Viet Nam trong nhdng nam qua ddpc nang cao rd ret. Ty le lao ddng qua dao tao cd xu hddng
tang, chat Idpng lao ddng ngay mdt nang eao, tdng bude dap dng yeu cau ciia nen kinh te, eiia thj trudng lao ddng. Nam 2009, ti le lao ddng qua dao tao dat khoang 38% va qua dao tao nghe khoang 28%, Ude tinh nam 2010 ty le nay tuong dng la 40% va 30%. Theo ket qua dieu tra nam 2009 tai 1500 doanh nghiep, eo eau ve trinh dp ehuyen mdn, ky thuat cung kha eao ( dai hpc trd len: 6,22%; cao dang ehuyen nghiep va eao dang nghe: 6,54%; trung hpe chuyen nghiep va trung cap nghe: 5,78%;
edng nhan ky thuat cd bang hoae qua dao tao nghe: 56,08%). Trong cac doanh nghiep, nhieu edng viee, nghe trUde day phai thue lao ddng nude ngoai thi nay lao dpng Viet Nam ed the thay the. Pham chat nay cdn the hien rat rd tai cac cupc thi tay nghe ASEAN, doan lao dpng Viet Nam thudng gianh nhdng ngdi vj cao.
Tuy nhien, yeu diem eo ban eiia lao ddng nddc ta la ty le lao ddng qua dao tao, nhat la dao tao nghe edn tha'p, ehi bang 1/3 eac nude va cae nen edng nghiep mdi nhu Han Qude, Oai Loan, Singapore...; trong sd lao ddng qua dao tao, nha't la qua dao tao nghe, chi 1/3 la dupe dao tao dai han, trinh dp eao nen ky nang, tay nghe cdn yeu, dae biet la so vdi tieu chuan nghe cua khu vuc va the gidi, dan den thie'u nghiem trpng lao dpng ky thuat trinh dp cao, cac nha quan ly va chuyen gia gidi; mat can ddi nghiem trpng trong co eau dao tao, nam 2007 trong sd lao ddng qua dao tao thi cd 1 qua dao tao dai hpc, ehi ed 0,76 qua dao tao trung hpc va 3 qua dao tao nghe; chat Idpng dao tao nghe nghiep ehUa cao nen kha nang canh tranh cua lao ddng rat thap.
Theo danh gia eiia Ngan hang The gidi (WB), chat Idpng ngudn nhan ldc ciia Viet Nam chi dat 3,79 diem (thang diem 10), xep thd 11 trong 12 nude d chau A dupe tham gia xep hang; thieu nhieu chuyen gia
trinh dp cao, thieu cong nhan lan^
nghe; Chi sd Kinh te Tri thdc ( KEI) eua nude ta con thap, ehi dat 3,02 diem, xep thd 102/133 qude gia dugc phan loai; lao dpng ndng thdn chu yeu chda ddpc dao tao nghe, nang suat lao dpng thap. Dieu nay da lam han ehe nang lue eanh tranh eiia lao ddng va nen kinh te (nam 2009 nang lUe canh tranh eua nude ta giam 5 bac, xep thd 75/133 nude xep hang). Nang suat lao ddng eiia nddc ta cung rat thap, nam 2008 GDP binh quan dau ngddi theo gia thue te, chda loai trd yeu td lam phat, chi dat 17 trieu ddng/ nam (khoang 1024 USD); nang sua't lao ddng khoang 30 trieu ddng/lao ddng/ nam (khoang 1.765USD), tha'p hon nhieu so vdi cae ndde trong khu vdc va tren the gidi. Day la mdt thach thdc Idn ddi vdi nudc ta trong qua trinh day manh CNId, HDH, di vao kinh te tri thdc va hdi nhap, can phai cd giai phap dot pha de vUgt qua.
Pham chd't vi vdn hda nghi nghiip
Van hoa nghe nghiep eiia ngUdi lao ddng bao gdm thai do, suy nghT, each thdc hanh vi eua ngddi lao ddng hddng tdi nhdng gia trj nhan ban (ve dao dde, luong tam nghe nghiep, ve thai do, tae phong trong lao ddng, ve y thde chap hanh luat phap, ky luat lao ddng...) trong hoat ddng nghe nghiep va khdng ngdng dugc hoan thien nhdng gia trj, ehuan mUe nay de dieu chinh hanh vi eiia ngudi lao dgng trong thdc hien edng viec, hay mdt nghe nhat djnh, trd thanh trach nhiem va y thdc t d giae, thudng nhat eua ngudi lao dpng, hay trd thanh net van hoa nghe nghiep ket tinh trong con ngUdi.
Van hda nghe nghiep eua ngUdi lao ddng Viet Nam di vao truyen thdng ljch sd cua dan toe, ke thda va phat huy qua cac the he. Od la Idng nhan ai, tinh yeu va say me nghe nghiep vdi t u duy, nep nghT TAP CHi LAO OONG V A X A H 6 l - S d 3994-400-Td 16/1-15/2/2011
NGHIEN cu'u TRAO DOI
"nhat nghe tinh, nhat than vinh",
"mpt nghe eho chin hon chin mudi nghe", lam viee ed dao dde, luong tam nghe nghiep. Od la truyen thdng quy bau can dupe gin gid va phat huy.Tuy nhien, trong qua trinh ehuyen sang nen kinh te thj trudng va nen san xua't cdng nghiep hien dai, lao dpng nude ta eung bde Ip nhdng nhupc diem rat eo ban. Td nen san xua't ndng nghiep tu cung, tu cap chuyen sang nen san xua't hang hoa va cdng nghiep hien dai, ngUdi lao ddng edn bj anh hudng nang ne t u tudng, thdi quen ciia nen san xua't tieu ndng manh mun, thieu tinh toan hieu qua kinh te, lang phi...; tac phong cdng nghiep chda trd thanh phd bien, nen tinh tu do, y thdc chap hanh luat phap, ky luat trong lao dpng cdn yeu...;
kha nang lam viee theo nhdm, lam viee trong mdi trUdng da van hda, da sac tdc... con rat han ehe, dae
biet la nhdng rao can ve van hda, ve ngdn ngd khi cd yeu td lao dpng nude ngoai hoae lam viec d nude ngoai. Cd the ndi, van hda nghe nghiep eiia ngudi lao ddng nddc ta trong mdt nen cdng nghiep hien dai chua hinh thanh. Do dd pham chat nghe nghiep nay ciia ngddi lao ddng cdn yeu, can phai mat nhieu thdi gian va kien tri mdi cd the xay ddng dugc.
Pham chdt vi ndng lUc thich Ung vd ndng dpng
Pham chat nay eiia ngddi lao ddng the hien d su djnh hddng dung nghe nghiep de hpc lay mpt nghe phii hpp vdi td chat, sd thieh, nang lUe ban than, hoan eanh gia dinh va nhu eau eiia thj trUdng;
d y thde va y ehi quyet tam trong hpc tap, hpc tap sudt ddi; ky nang nam bat nhanh nhay thdng tin thj trudng; ky nang tra Idi phdng van, dam phan, thda thuan; kha nang
san sang di chuyen, thay ddi viee lam tren thj trUdng lao ddng; kha nang dng phd vdi eae eu sde, cac rill rd trdng kinh te thj trudng, nha't la do doanh nghiep pha san, khung hoang kinh te, eai each the ehe'...dan de'n bj sa thai, bi thie'u viee lam va that nghiep.
Trong nhdng nam qua pham chat nay ciia lao ddng Viet nam cd xu hudng tdt len, nha't la d nhdm lao ddng tre va lao dpng qua dao tao, dae biet la ddpc dao tao d trinh dp eao, song nhin chung van cdn han ehe. Dae biet la rat thu ddng va thien lech trong djnh hddng nghe nghiep; thieu nhanh nhay trong nam bat va tie'p can thdng tin thj trudng; yeu kem ve ky nang phdng van, dam phan va thda thuan;
tinh nang ddng, eO ddng trong di chuyen va thay ddi viee lam khdng eao; kha thu dpng trong dng phd vdi cac rui ro xay ra... •
LUATIUGUdlKHUYETTAT...
(Tiep theo trang 10) nang. Dieu nay the hien tinh nhan van sau sic, sU quan tam, giup dd cua toan xa hdi ddi nhdng ngddi khuyet tat, vdn la nhdng ngddi gap nhieu khd khan trong xa hdi.
Ben eanh do, Luat NgUdi khuyet tat da quy djnh Id trinh cai tao va nang cap ta't cci cac nha ehung ed, cdng trinh cdng cpng de bao dim viee sddung thuan Ipi cho NKT. Phuong tien giao thdng cdng edng eung phai dupc cai tao eho NKT ed the tiep can dupe.
Ddi vdi cdng nghe thdng tin va truyen thdng, Luat NgUdi khuyet tat khuye'n khieh eae eo quan, td chdc, doanh nghiep va ea nhan thie't lap nhdng chUOng trinh trien khai Id trinh sddung ngdnngdtin hieu, ehd ndi Braille, va nhdng thie't bj ky thuat eho NKT. Ddi vdi nhdng NKT nhat djnh, quyen binh dSng cd nghia la hp cd the tie'p can mdi trUdng eua hp. Quyen tiep can mdi trddng giiip cho NKT
sdng ddc lap va tham gia day du vao mdi trddng xung quanh. Tinh tiep can khdng ehi la mdt van de ddi vdi NKT khi hp gap khd khan trong sd dung eac edng trinh nha d, dudng di va phuong tien giao thdng ma cdn la mdt van de ddi vdi nhdng ngUdi khiem khuyet thi lUe va thinh lUc. Oe hp tiem can ddpc xa hdi, can thiet phai ed ngdn ngd tin hieu, chd ndi Braille, bang casset, phdng chd cd to, va nhdng cdng cu phUOng tien sd dung cdng nghe ho trp. Luat quy djnh ed quan ed tham quyen cd trach nhiem trong viec phe duyet thiet ke, tang eudng thanh tra, kiem tra nghiem thu eac cdng trinh xay mdi, dua vao sd dung de bao dam eac dieu kien tiep can ddi vdi ngudi khuyet tat. Quy djnh nay edn tao bddc dot pha mdi trong viec xda bd rao can ve vat eha't, xa hdi ddi vdi ngddi khuyet tat bao dam quyen binh dang eua ngUdi khuyet tat trong tham gia eae hoat ddng xa hpi de hp ed dieu kien hda nhap edng ddng.
Vdi each tiep can dda tren quyen, Luat Ngudi khuyet tat khang djnh cae quyen eua ngddi khuyet tat va quy djnh rd trach nhiem cua Nha nude trong viec thuc hien cac quyen dd. Vi vay, cd the ndi, viee ban hanh va thi hanh Luat Ngudi khuyet tat la mdt ehfnh saeh phu hpp, bao dam ngUdi khuyet tat phat huy, phat trien mpi kha nang ed the, de hp dugc binh dang trong co hdi viec lam, hpc tap va hoat dpng xa hpi.
Mat khac, luat the hien tinh than nhan van, truyen thdng 'thuong ngUdi nhu the thuang than" tham dupe tinh cam quy bau td ngan ddi cua dan tdc ta.
Ngudi khuyet tat la mdt bd phan trdng edng ddng ngddi dan Viet Nam, hp cung la ngudn lue quan trpng de xa hdi tien len. Va su ra ddi, sdm di vao cupc sdng eua Luat Ngudi khuyet tat se la nen tang gdp phan thUe hien y nguyen dd. •
TAP CHi LAO OdNG VA XA H 6 I - So 399+400 - TCl 16/1 - 15/2/2011
