NghêLuqt ĐẶC
ĐIỂM CỦA
TỘI PHẠM MA TÚY VÀ VAN ĐỀhợp tác quốc tê '
TRONG
PHÒNG, CHONGTỘI PHẠM
MA TÚY ỞVIỆT
NAMLê Thị Thủy Nga' Cao Thị Ngọc Hà12
1 Tiến sỹ, Trưởng Khoa Đào tạo chung nguồn thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư, Học viện Tư pháp.
2 Tiên sỹ, Phó trường bộ môn, Khoa Đào tạo luật sư, Học viện Tư pháp.
Tóm tắt: Thời gian qua, cuộc đấu tranh phòng, chongcác tộiphạm ma túy diễn ra hết sức camgo và quyết liệt, nhiều vụ án ma túy đặc biệtnghiêm trọng mangtính tổ chức, xuyên quốc gia, liền hệ đen các tố chức tội phạm quốc tế. Đảng vàNhà nước ta đã đềra vàthực hiện chỉnh sách hình sự nhấtqụản nham nghiêm trị các tội phạm liên quan đến matúy. vấn đề hợp tácquốc tế trong phòng, chống mqtủy ở Việt Namcũng được Đảng yàNhà nước quan tâm. Bai viết dưới đây phân tích về đặc điểm của tộiphạm matủy và vẩnđề hợp tác quốc tếtrong phòng chống tội phạm matủytại Việt Nam.
Từ khóa: Tội phạm ma tủy, đặc điểm, hợp tác quốc tế trong phòng, chong matúy.
Nhận bài: 25/7/2022. Hoàn thành biên tập: 20/8/2022. Duyệtđăng: 22/8/2022.
Abstract: In the past time, the fight against drug crimes has taken place very hard and fiercely, and many particularly seriousdrugcases are organized and transnational, involving criminal organizations of international crime. Our Party and State have developed and implemented a consistentcriminalpolicy to strictly punish drug-related crimes. The issue of international cooperation in drug prevention and controlin Vietnamis alsopaidattention by the Party and State. The following article analyzes the characteristics of drug crimes and international cooperation in drug crimeprevention in Vietnam.
Keywords: Drug crime, characteristics, international cooperation in drug prevention and control.
Date of receipt: 25/7/2022. Date of revision:20/8/2022. DateofApproval:22/8/2022.
1. Đặc điểm tội phạm matúyở Việt Nam Ma túy là một chât gây nghiện có tác hại nguy hiểm cho xã hội cho nên chính sách hình sự vàhình phạtđối với các tội phạmvề matúy thườngrâtnghiêmkhăc. Hình phạt áp dụngtrong nhóm tội phạm vê ma túy không có hình phạt cảnh cáohay cảitạo khônggiamgiữmà chủ yêu là hìnhphạt tù. Đặc điểm tôi phạm ma túyrất đa dạng và phongphú, các đôi tượng phạm tội sử dụng nhiêu thủ đoạn phạm tội tinh vi,xảo quyệt, dưới nhiêu cách thức tráhình khác nhau.
Các vụ ánhình sự về ma túy có một số đặc điểm sau đây:
Thứ nhất, đối tượng phạm tộiphức tạp, thường phạmtội cótô chức,phạm tội theo đường dây, cỏ
kẻ cầmđầu, địabàn phạm tội rộng.
Các bị can, bị cáo trong các vụ án ma túy thường là những người có học vân thập, nghiên ngập, hoàn cảnh gia đình phức tạp, có tiênán, tiên sự. Ngoàira, nhiêu vụ án ma túy được thực hiện bởi tô chứctội phạm hoặc các đườngdây có thủ đoạn phạm tội tinh vi, câu kêt chặtchẽ. Do đó,
người phạm tội có xu hướng ngoan cố, xảo quyệt và nhận thức rất rõhậu quả pháp lýkhithực hiện hành vi nên việc khai báo có xu hướng thay đôi, mâu thuẫn. Thái độ của họ trongquá trình giải quyết vụ án hoặc ngoancố không khai nhận hoặc lúc nhận lúc không nhận tội vàthườngkhông tin tưởng vào việc bào chữa của Luật sư. Việc thực hiện hành vi phạm tội trong các vụ án ma túy thường đượcdiễn ra nhiều lần, trong các thời gian khácnhaunênviệc khai báo cũng bị ảnh hưởng.
Bên cạnh đó,bản thân nhiềubị cáo là con nghiên nêncũng bị ảnh hưởng của chất gây nghiệnđển việc khai báo.
Khi bị phát hiện, các đốitượng này rấtmanh động, săn sàng sử dụng vũ khí đê chông trả lại cáclực lượngchứcnăng. Ma túy được đôi tượng phạmtôi mua bán, vận chuyên, sản xuâtvới sô lượngrât lóp, ngày càng nhiêu chủngloại, không chỉ đơn thuầnlàcác loại matúytruyen thong như thuốc phiện, Heroine,cocaine mà còn nhiềuloại ma túy tông hợp mới như: Methamphetamine, Ketamine, MDMA, XLR-11, cầnsa tổnghợp...
HỌC VIỆN Tư PHÁP
vớinhiều tên gọi, hình dáng khácnhau. Việc tiêu thụ ma túy dưới hình thức tô chức sử dụng trái phép chât ma túy cũng len lỏi vào nhiêu nhà hàng, khách sạn, quán bar, vũ trường, quán karaoke.. .ở khăp các ngõngách trênđịa bàncác địa phương như Quảng Ninh, Hà Giang, Sơn La... Trongmộtsố vụ án lớnvềmatúy liên quan đên đường dây, tô chức thì sô lượng bị can, bị cáo rât đông vànhiêu người bị truytô ở khung hìnhphạtcaonhât là chung thân,tử hình. Vivậy, quá trình tô tụng đặc biệt là phiên tòa xét xử thường diễnratrong nhiều ngày vàviệc xét hỏi, tranh luận vừa phứctạp vừa tôn thời gian. Ngoài ra,nhiêu vụ án ngoài tội danh liên quan đên tội vê ma túy còn đan xen nhiêu tội danh khác như giêt người,cô ý gây thươngtích, tội tàng trữ, sử dụng vũ khíquân dụng, rửa tiên...
Nghiên cứuvêtâm lý tộiphạm nói chung và đặcthùcùa tội phạm ma túy nóiriêng cho thâytội phạm ma túylà loại tội phạm đặc biệt nguy hiêm, hoạt động phô biên theo đường dây, có tô chức chặt chẽ, kín đáo, nhữngngười trong đường dây thườnglà anh em,họ hàng dòng tộc, bạn bè thân thiết. Neu là người lạ, trước khi thực hiện việc mua bán matúyphải“thử thách”, “kiêm tra”độ tin tưởng mới giao nhận “hàng”,hoặc không trực tiếp giao hàng mà cất giấu tạiđịa điểm bímật,trên phương tiện giao thông, gọi điện giao nhận qua điệnthoại, người giạonhận matúykhông biết mặt nhau, khi chuyên tiên chuyên qua đường tín dụng đen, chi cần gọi điện thoại và xácđịnh đúng so điện thoại nhân là đên bât cứ tiệm vàng nàolàm dịch vụ chuyểntiền là nhận khôngcầnký nhận.
Tâm lý các đối tượng khi bị bắt thường sợ hình phạt cao, có thê bị tử hình, hoặc xác định trướclà sẽ bịtừhìnhnênbaogiờcũng ngoan cố, chống đối thậm chí tự sát để bit đầu mối vì sợ liên quan đến ngườithân.Các đối tượng cầm đầu đường dây, hoạt động có tính châtchuyênnghiệp thường tạo dựng những chứng cứ ngoại phạm, rửa tiên như mở công ty, cho người khác đứng tên chủtàisản có giátrị. Khibịbătgiữngoan cô khôngkhai báo hànhvi phạm tội hoặc khai báo quanhco,đô lôicho đôi tượng nghilà ngườicủa cơ quancôngancài vàohoặc đôi tượng chưa bị băt còn ngoài xã hội, đôi tượng đã bị chêt, đôi tượngtruy nã đang lântrôn ra nước ngoài và luôn tìm mọi cách thăm dò xem cơ quan điêu tra có tài liệu gì về hành vi phạm tội của mình và đồng bọn, khai báo nhỏ giọt, khai báo những gì cơ quan điều tra đã biết và yêucầu có luật sưđe bảo vệ quyên lợitheo luật định.
Thứ hai, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, nguy hiểm.
Khivận chuyển, matúythường đượccất giấu trongtất cả các mặt hàng lưu thông trên thị trương (có thê lợidụng được) qua các đường như đường không, đường bộ, đường biển (trongcáchầmtầu, các Container hàng hoá), đườngbưu điện, giàu vào đáybìnhxăng,trong can nhựa,hop nước ngọt, vào chỗkíncủa phụ nữ,trẻ em, nuốt vào bụng...
Tinh vinhất là giấu vào đồ điệntử như giấu trong tụđiện củamáytăng âm, máy vi tính, loa đài; ép vào ảnh, vào đe giầy dép;pha chế trong rượu, đo mỹ phẩm, trongmũ bảo hiềm... để vận chuyển ra.
Trong quátrìnhvậnchuyên matuý, tộiphạm ma túythường để hàng mộtnơi? ngồi một nơi để quan sát, tạo ra mối quan hệ ngầm giữa chủvà hàng.
Khi bị các cơ quan chứcnăng phát hiện, chúng tỏ ra dửngdưng và sẵnsàngbỏ hàng. Với những vụ án vận chuyển số lượng lớn ma tuý, nhóm tội phạm thường cử một người đi theo quan sát, khôngđể chongười vận chuyển biết, khi người vận chuyển matũý bị phát hiện thi kịp thời báo tin cho ngườicặm dẫu. Thủ đoạn giao hàngvànhận hàng cũng hêt sức tinh vi và bímật, thường xuyên thay đổiđịađiểm, dùng ám hiệu đe kiểmtra tranh bịlộ hoặc khi phát hiệncó người của công an theo dõi. Đặc biệt, nhómtộiphạmthườngtạoranhững mătxích, những khâu tựơng đôi độclập, khép kín, những ngườivân chuyển không biết được người chì huy, cầm đầu cũng như thông tinvề người nhận hàng. Trongquá trình mua bánthường cho xem hàng lây mâu, thoảthuậngiácả.Cácvụ mua bánhêrôin thườngbăngngoại tệ. Đôi tượng hẹn ngày, giờ vàđịa điểm giao hàng nhưng thường thayđôi đê kiêm tra. Vì vậy, nhiêu vụ tuy băt được đối tượng vậnchuyển nhưng rấtkhó khaithác để mở rộng vụ án.
Thủđoạn mua bán, giaonhận: đối tượng có ma tuýthườngtim những người quen đê bătmôi tiêu thụ ma tuý. Chúng thường kiêm tra kỹnhững người muamatuý, cho xemmẫu trước,bàn bạc thọả thuận giácảsau đó thôngnhât thời gian, địa điểm giao hàng, đặc biệtchúng thường kiểm tra tiênxem có khả năng muama tuý haykhông.
Trong quátrìnhmua bán, vânchuyển ma tuý, tội phạm matúythường móc nối, mua chuộc cắc cán bộ chức năng như công an, cán bộ biên phòng, cán bộhải quan để dễ dàng hoạt động, về liên lạctrong đường dây mua bán ma túy, thường một đổi tượngcó thể dùng nhiều điện thoại di động, thườngxuyên thay đôi sim (gọiđiện xong thì vứt bỏ sim), gọi băng ứngdụng trêninternet, hoặc gọi bằngđiệnthoại công cộng... traođổivói
NghêLuqt
nhau bằng ám tín hiệu, bằng tiếng lóng, không lưu các so máy củađồng bọn hoặc các tin nhắn có liên quan đên việc mua bánmatúytrong máy.
Thứ ba, tội phạm ma tủy có tỉnh chátxuyên quốcgia, có yeu to nước ngoài,nguồn ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam.
Mối liên quan giữa cácđối tượng phạm tội ma tuý ở trong nước vớicác đối tượngở nước ngoài ngàycàng gia tăng, không chỉ đôi với các nước láng giềng, cácnướctrong khu vực mà cả vớicác châu lục khác (Châu My, Bắc Âu, Châu Đại dương...). Đối tượng cầm đầutrong đườngdây thường là nhữngtên có tiền án, tiềnsự,hoạtđộng mua bán ma túy nhiêu năm, mang tính chuyên nghiệp,thủ đoạn hoạt độngrấttinh vi xảoquyệt, ngày càng quyết liệt hơn. Đối tương cầm đậu đương dây thườngchỉ đạo từ xa, không trực tiếp giao nhận hàng mà thường giao chotaychânhoặc đàn em thực hiện, khi bị bắt sẽ chống trả quyết liệt,cótrường hợp khiđưa vào trạigiamtìm moi cách tự sát, trộn,thông cung, khai báo ngoan cổ, thăm dòsự hiểu biết của cán bộ điều tra, chốitội, đổ lồi cho nhau... Các đối tượng trốn trụy nã, nhất là các đối tượng trốnsang Lào vẫn tiếp tục hoạt động mua bán ma túy quyêt liệt hơn.
Tội phạm ma tuy mang tính truyên thông, kinh tế-xã hội, quốc tế. Nó co đặc tính “cắt đoạn” và “trường diên”, “bí mật vàđơn tuyên”3. Tính
“cắt đoạn ”thể hiệnmộthànhviphạm tộivề ma tuý cóthê câu thành mộttộiphạm riêng biệt như hành vi trông cây thuôc phiện, hành vi vận chuyển thuốcphiện, hành vi bán thuốcphiện...
Tính trường đoạn thể hiện hành vi phạm tội này là diêm kêtthúc của chuôi cáchành vi phạm tội trướcđó và là mở đâu cho các hànhviJ)hạm tội tiêp theo. Ví dụ: khi cơ quan điêu tra băt đượcẠ đang bán heroin cho B, khaithác B thi được biêt B mua để bán cho c làngườitổchức sử dụng trái phép chất ma tuý. Khai thácA thì được biếtA mua của X đưa hêrôintừ nước ngoài vào Việt Nam... Đâylàmộtđặcđiểmnổi bật chiphốitoàn bộ hoạt độngđiều tra tội phạm vềma tuý.
3 Trần Văn Luyện (2000), Luận án tiến sỹ luật học.
Thứ tư, việc tiêp nhậnvà xử lý thông tin tội phạm về ma tủy, chứng cứ trong vụ ánmatủy có
nhiều đặcthù:
Tội phạm matúy là mộttrongnhững loạitội phạm mà công tác đâu tranh, xử lý khókhăn phức tạp nhất.Chưng cứ thu thập đượcchủyếu là bắt quả tang vàtruyxét (lời khai), việc thu giữ vật chứng đê chứngminhhànhvi phạm tội của bịcan rất hạn chế, nhiều vụ án khôngthể thu giữ được
vậtchứng.Do đó, rất khó khăn cho công tác điều tra, truy to,xét xử. Chứng cứtrongcác vụ ánma túy ngoài cácbiên bảnbắt quả tang (nếu có), biên bản thu giữ vật chứng là ma túy, kêt luận giám định... thì chủ yêu là lờikhai của cácbị can, bị cáo, người làm chứng. Vì không có đủchứngcứ vật châtnên việc xácđịnh có hành vi phạm tội tôn tại hay không luôn khó khăn cả vê mặtnhậnthức và chứng cứ; việc sử dụng lời khai của người tham gia tốtụng trongchứng minhtội phạmcần hết sứcthận trọng, ti mi, đầy đủ vàtoàn diện.
Thực tiễn cho thấy thông tinvề những vụán sản xuất, tàngtrữ,muabán, ỵận chuyển trái phép, tô chức sử dụng trái phép chât matúyđêncơquan điều tra từ nhiễunguồn tin khácnhau,nhưngphổ biến nhất làtừ nhữngnguồntin sau đây: Togiác của công dân và cáccơ quan thông tin đại chúng;
những hô sơ, tài liệu docáclực lượng nghiệp vụ trong ngành công an trao đội, nhất là các lực lượng cảnh sát hình sự,kinh tê, trinh sátkỹthuật, cảnhsátgiao thông, tình báo,quản lý trại giam...;
Những hô sơ, tài liệu do bộ đội biênphòng, lực lượng hải quan và quảnlý thịtrường chuyênđên;
những thông tin được phát hiện qua hoạt động điêu tra những vụ án khác; nhữngthông tindo công an, cảnh sát nước ngoài, Interpol nhất là cảnhsát chông matúycác nước cung câp.
Cácnguồn tin nêu trênthưởng phản ánh các thông tin liên quan tới vụán như địa diêm, thời gian, sảnxuất,tàng trữ, mua bán, vận chuyểntrái phép chất ma túy; phương tiện vận chuyển trái phép các chất ma tuy; nơi cất giấu và thủ đoạn ngụy trang cất giấu các chất ma túy; đặc điểm nhân thân và môi quan hệ của các đôi tượng phạmtội; địa diêmvà người đứng ra tô chức sử dụng trái phép châtma túy... Mặt khác, đặcdiêm củanguồn tin, hồ sơ tài liệukhác nhau thì nội dung và mức độ tin cậycủa những thông tin chứạ đựng trong đó cũng khác nhau. Ví dụ những hô sơ, tài liệuvề vụ án do các lực lượng cảnh sát hình sự, cành sátkinh tế chuyển đen thường là những trường hợp băt đôi tượng phạm tội quà tang hoặc là kết quả tiến hành những chuyên án trinh sátcụ thể. Chính vì vậy, những hồ sơ, tài liệu này thường chứađựng nhữngthông tin đây đủ hơn về vụ án như: thời gian, địa điểmxảy ra vụán,các loại ma túy, đôitượng phạm tội,những công cụ, phương tiện, vũ khí mà đôi tượng sử dụng trong quátrìnhgây án... còn những thông tin chứađựngtrong tin báo tố giác củacông dân, thôngtin đại chúng thườngchưa chính xác và
o
HỌC VIỆN Tư PHÁP
đây đủ, chỉphản ánh từngmặt, từng tình tiêt nhât địnhliên quantới vụ án.
2.Những cam kết quốc tế của Việt Namvề xử lý tội phạm ma túy vàkhuyến nghị đối vói Việt Nam
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế vàtoàn cầu hóa sâu rộng nhu hiện nay, hoạt động của các đường dây tội phạm sản xuất, mua bán; vận chuyên tráiphépcác chất ma túy xuyên quốc gia đang ngày càng diễnbiến phức tạp yà khó lường.
Tộiphạm ngày càng có xu hướng gănkêt và có tô chức cao, có sự móc nôi giữacácđôi tượng, các địa bàn bản địa và quốctế để mua bán, vận chuyển matúy. Do đó,không một quôc giađom lẻ nào có thể giải quyết đựợc vấn đề này và họp tác quốctế trongphòng,chôngma túylà mộtđòi hỏi tât yêu mà tat cả các quốcgia cần quan tâm, đẩy mạnh.
Chính phủ ViệtNam rât coitrọng họp tác quôc tế trong phòng, chống ma tuý bang việc tăng cường,mở rộng quan hệ hợp tácsọng phưomg, đa phưomg trong lĩnh vực phòng, chông ma tuývới cácnước, các tô chứcphi Chính phủ, đặc biệtvới sự hôtrợ củaTô chức phòng, chông tội phạm và ma tuýcủaLiênhợp quôc(UNODC), với các nước tiêu vùng sông Mê kôngvà với các quôc gia có chung đườngbiêngiới... Ngày 01/9/1997, Chủ tịch nướcCộng hoà xã hội chủ nghĩa ViệtNam đã ra Quyết định sộ 798/QD-CTN về việc tham gia3 Công ước quôẹ têvê kiêm soát ma tuý đólà: Công ước thống nhất về các chất ma tuý năm 1961 (“Công ước 1961”); Công ướcvề các chất hướng thân năm 1971 (“Công ước 1971”) vàCông ước của Liên hợp quốc ve chống buôn bán bât hợp pháp các chât matuý và các chât hướng thânnăm
1988 (“Cộng ước 1988”).Nội dung các công ước này có thê tóm lược như sau:
* Công ước 1961:
Công ướcđưa raquyêt định chung giớihạn việctrồngtrọt,sản xuẫt, chếbiến, buôn bánxuất nhập khâu,phân phôi và sừ dụng cácchâtmatuý với mụcđích y tê và nghiên cứu khoahọc. Công ước cung câp danh mục các chât có tính gây nghiện cho ngành y tê và cho công tác nghiên cứu khoa học, hạn chê việc lạm dụng chông buôn bán lậu,vậnchuyên, tàng trữ,tiêuthụvà sử dụng trái phép ma túy; tìmbiện phápđâu tranh bài trừ nạnnghiệnma tuý bằng cách yêu cầu chính phủ tạo điêu kiện thuận lợicho côngtác cai nghiện chăm sócvà cải tạo giáodục ngườinghiện; yêu câụ các bên tham gia thực hiện các biệnpháp kiểm soát ở cap quoc gia và hợp tác quốcte,đặc biệt trong công tác chông buôn lậu ma túy.
Trong kiêm soát ma túy thì công ướcchia ma tuý thành 04 loại theonguy cơ gây nghiện, khả năng gây tác hại và nguyhiểmkhác do sửdụng khôngtheo quy định. Môi loại đêu phải có các biệnpháp kiểm soát tính chất nghiêm trọngcủa nó. Các nước phải duy trì chếđộ cung cấp so liệu dựtính lượng matuýcầnthiết chomục đích y tế và nghiên cứu khoa họchàngnăm, đếtừ đó điều chinh tổngsản phẩm ma túy hợp pháp dự tính trên toàn cau, phải báocáothống kêsố lượngma túy đã nhận được, đãtiêu thụvà đãtiêu hủy.
Trong đâu tranh chôngbuôn bán ma túytrái phép, Công ước quy định các bên ký kết Công ước phải:
- Lập kế hoạch ở cấp quốc gia trong việc phối hợp hành động ngăn chặn buôn bán ma túy trái phép lập ra 1 cơ quan chịu tráchnhiệmvề công việc này.
- Hồtrợlẫnnhautrong các chiến dịch chống buôn bán ma túy tráiphép.
- Hợp tácchặt chẽ với nhau vàvớicáctôchức quốc tế có thẩmquyền để phát động những chiến dịch phối hợp chong buôn bánma túy trái phép.
- Đảmbảo sự họp tác quốc tế giữacáccơ quan tương ứngđược tiếnhành nhanh chóngkịp thời.
- Đảm bào các tài liệu pháp lý lưu chuyên trên phạm vi quốc tế dùngcho mục đíchtruy tố được gửingaykhôngchậmtrễ.
Nghị định thư 1972 bô sung cho Công ước 1961 đã xãp xêp lại hợplý hơn và mở rộngchức năng kiêm soát, giám sát của ban kiêm soát ma tuýquốctế (INCB), củng cố các biệnpháp kiểm soát mạ túy đưa ra trong Côngước 1961, yêu cầu các quôc gia báo các tình hìnhhoạtđộngma tuý bất hợp pháp trong phạmvi lãnh thổ (gôm việc trồngtrọt, sản xuât, chế biến, sử dụngbuôn bán ma túy), nhân mạnhviệc cai nghiện, giáo dục, chăm sóc sau cai nghiện, cải tạo và đưa người cai nghiện tái hòa nhập vớixã hội.
* Công ước 1971:
Công ướcnày cóhiệu lực từ năm 1976, mở rộng kiem soát ma túy, kiểm soát các chất kích thích và chât gây hại thân kinh, gây hại cho sức khỏecộngđồng. Công ước quy định quảnlý có điệu kiện 105 chât gây nghiện và gây kíchthích thần kinh. Những chat nàybao gồm cac loại thuốc làm dịu thần kinh trung ươngnhư các loại thuốc trong nhóm babiturat và thuốc giảm thong các chất kích thích như nhóm Amphetamin, thuốcgây ảo giác LSD. Công ước xếp các chất tác động thần kinh vào 04 loại theo nguy cơgây nghiện, khả năng gây tổnhại và giá trị chừa bệnh (neu có)
NgheLuạt
vớinhững yêu cầu khác nhau về chỉ số sản xuất, lưu giữ ho sơghichéptheo giới hạn phânphối và sựkhai báo xuất khẩu.Các chất nàyphảiđặtdưới sự kiểm soát của quốc gia và quốc tể.
Công ước xácđịnhmôi quanhệ sản xuâtvân chuyển ma túy trái phép với kiểm soátcác chất gây nghiện, chất kích thích dễbị lạm dụng qua việc phân phối,sử dụngtrong các hoạt động hợp pháp thuộclĩnhvực y học và nghiên cứu khoa học.
* Công ước 1988:
Công ước bao trùm một phạm vi rộng lớn, nhiều chu đề vàcác hoạtđộng liênquan đen ma tuý.Ngoài việc quản lýcác châtma túy, các chât kíchthích,các chất gây hạithần kinh thì Công ước còn quỵđịnh quản lý việc sử dụng họp Ịý 22 loại hóa chat được sử dụngđể sản xuat chất matúy (tiền chất).Công ước này xúc tiến sự họptác giữa các nước để giải quyết có hiệuquả các vấn đevề buônbántrái phépma túyvàcác châttác động thân kinh cótầm cờ quốc tế.
Nhưvậy để thihành đầy đù các điều khoản của Công ước thì hầu hếtcác nước phải ban hành mới hoặc bổ sungsửạ đổi lụật pháp hiện hành và điều chỉnh các hẹ thống kiểm soát ma tuý của nước mình (Việt Namđã ban hành Bộ luật Hìnhsựnăm 2015 và dànhriêng ChươngXX quy định tội phạm về ma tuý và ban hành mới LuậtPhòng chống ma tuý năm 2021). Cácđiều khoản của Công ước 1988 đe cập đến cácnội dung chủ yếu sau:
- Xác định các tội chung nhất, hìnhphạt đối vớicác hoạt độngtráiphép liên quan đên matuý, quyềnlực xét xưđốivớicác tội danh đó.
- Xác lập các biệnpháp đế có thể nhận diện truy tìm ngăn chặn băt giữvà tịch biên lợi nhuận của tội phạm matúy ở phạm viquôcgia và quôc tệ.
- Tương trợ pháp lý ở phạm vi rộng nhât trong điều,tratốtụng kiện tụng những tội phạm ma tuý nhât định.
- Chuyển các kiện tụng hình sựsang các tội phạmma túynhậtđinh.
- Hợp tác quốc tếđặcbiệt là giữa các cơ quan thi hành luật về phương pháp vận chuyển có kiểm soátvàcác biệnphápthủtụckhác.
- Ngăn chănbuôn bán matúy bât họp pháp trên đường biênở các khu vực mậudịchvàcảng tự do trên đường hàng không, đường bộ hoặc thông qua thương mại, qua bưu điện và các phương tiện vận chuyển khác.
- Giám sát việcbuônbán trao đôitrong phạm vi quốc giavàquốc tếcác hoá chất thường được dùng trong việc bào chế bất họp pháp các chất ma túy, cácnguyên liệu và thiêtbị dùng trongquá trình bào chê.
- Các biệnpháp triệt phá việc trồng trọt, sản xuât ma túy, ngăn chặn tât cả các hình thứcbuôn bán matuýtráiphépcácbiệnpháp làm giảm nhu cầu sử dụng, tiêuthụ. Quyền xétxử được xác lập đôi vớicác tội thẹo quy định củacác điêu khoản trong côngước gồm các vụ án mà trongđó kẻ bị cho làphạm tộicó mặt tại lãnh thô củamộtnước vàkhông bị dân độ sang mộtnước khác trên cơ sở: Hành vi phạm tội được thực hiên trên lãnh thổ của nước đó hoặc trên tàuthuyềnmang cờ củanướcđó, trênmáybay đăng ký theoluật của nước đó vào thời điểm phạm tội; hànhviphạm tội docông dânnước đó thực hiện.
Mỗi tội danh quy định trong Công ước đều được xemlàmột tội cóthể dẫn độ, chiêu theo bất kỳ hiệp định dẫn độnào đanghiện hành giữa các nước. Các quốc gia đã ký kết Công ước mà không đặt sự dẫn độthànhđiềukiện cần có trong mộthiệp định thì yêu câu phảicông nhậnnhững tội danh này là những tội có thểdẫn độ giữacác quôc giavớinhau.
Các cơquan có thẩm quyền của Việt Nam có tráchnhiệm thực hiện các chươngtrìnhhọp tác về phòng, chống ma tuý với các cơ quạn hữu quan của các nước,các tổchức quốctế,tổ chức, cá nhânnước ngoài.Nhà nướcViệt Nam thê hiện rõ quandiêm: Ưu tiên cho nước kýkêt Điêu ước quoc tế songphương vớiViệtNamsự tương trợ tư pháp trong điêu tra, truy tô, xét xử các tội phạm vêma tuý. Đông thời, Nhà nước Việt Nam cũng có quyêntừ chôi tương trợtưphápđôi với các trường hợp:Yêucầu tương trơtư pháp không phù hợp với các Điều ước quốc tế về phòng, chông ma tuýmàViệtNamký hoặc tham gia và pháp luật Việt Nam; việc thực hiện yêu câutương trợ tư phápgây tổn hại đến chuquyền, an ninh quôcgia hoặc lợi ích quan trọng khác của Việt Nam. Việc tât cả các nước tham gia Công ước kiêmsoát ma tụý vàviệcthựchiện trên phạm vi toàncâucácđiêu khoản trong Công ước là những điều kiện tiênquyết để kiểmsoát ma tuýtrêntoàn thế giới có hiệu quả, kểcảviệc đạtđượcnhững mục tiêu trong cácCông ước.
Nhữngnăm gần đây, bên cạnhviệc đẩy mạnh chông tội phạm matuý ưongnước,Chínhphủ Việt Nam đã không ngừng tăng cường mở rộngquan hệ phối hợp với các tổ chức quoc tế,đặc biệt là UNODC, Interpol... hợp tác với nhiều quốc gia trên thế giới, khu vực thông qua việc ký kết các hiệp định,thqả thuận, bản ghinhớnhư: Bản ghi nhớ hợp tác tiêu vùng sôngMêKông; các bản hiệp định,thoả thuận hợp tác với Chính phủLiên bang
HỌC VIỆN Tư PHÁP
Myanmar, Cộng hoà Hungary, Lào, Campuchia, Thái Lan, Trung Quôc... Hàngnăm,Việt Nam đã tô chức nhiêu đoàncán bộđithamquan, khảo sát, tập huấn và dựhội nghị,hội thảove phòng chống ma tuý và thực hiệncácdự án hỗ trợ về cơsởvật chât, công nghệ,tăngcường năng lựcpháp luật.
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tích cực tham gia các diễn đànđa phươngkhác củakhu vực và thê giớivê phòng, chông matuý như: ViệtNam cùng với nhiều nước ASEAN đã thể hiện quan diêmnhâtquán,khôngkhoannhượngvớimatuý, không châp nhậnxu hướng hợppháp hoá với sử dụng ma tuý tại Phiên họp lầnthư 63 của ủy ban kiêm soátmatúy Liên hợp quôc vào tháng3năm 2020 tại Áo; tham dự Hội nghị cán bô đâu mối triển khai cơ chế họp tác MOU được tổchức vào ngày 27/5/2020 theo hình thức họp trực tuyến;
tham dựHội thảo trực tuyên vê mạng lưới giám sát matuý ASEAN lần thứ9 (ASEAN-NARCO) vào tháng 9/2020... Bên cạnh việc tăng cường hợp tácđa phương trong khuôn khôASEAN vê phòng,chống ma tuý,Việt Nam cũng chủ trương tiêp tục đây mạnh hợp tác songphươngđi vào chiêu sâu, hiệu quả đặc biệt làcácnước có chung đường biêngiới, các cơ quan, đôi tác tài trợtích cực cho côngtácđâu tranhphòng,chôngmatuý của Việt Nam. Với phương châmhợptác đivào thựcchât, lựclượng chức năng của Việt Nam đã phôi họpvới các nướctriệt phácác vụ án matúy lớn, đặc biệt là các đường dây tôi phạm ma túy xuyên quôc gia. Cụ thê, trongquan hệ hợp tácvới Lào vàCampuchia ở câp Trung ương, Bộ Công anViệt Nam đã phối hợp cùng Bộ An ninhLào và Bộ Nội vụ Vương quôc Campuchia triên khai nhiều sáng kiến nhằm kịp thời ứng phó với tình hình tội phạm matúy trên tuyên biêngiới ba nước trong đó nôi bật làviệc triên khai kêhoạch cao điểm vềtuyên trụyềntấn công, trấn áp tội phạm ma tuý trên tuyên biên giới Việt Nam - Lào và tuyên biêngiớiViệt Nam- Campuchia.
Hop tác quôc tê đã gópphân nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chongtội phạm ma tuý. số vụ án matuý khám phá tăng, số đối tượngbắtgiữ tăng, mờrộng được nhiêu vụ ánma túy xuyên quoc gia; phoi hợp quản lý buôn bán tiền chất dùng vào việc sản xuât trái phép chât ma tuý...
Thực tê những năm qua,thông qua cáchoạtđộng hợp tác quốc tếtrongphòng,chổng ma tuýchúng ta đã học hỏivàtrao đổi được nhiễu kinh nghiệm phòng, chông ma tuýtừcácnước, tranh thủ được sự ủng hộ, giúp đỡ vêđào tạo cán bộcai nghiện, về kinh phí, trang thiếtbị của UNODC và các
quôcgia.Dự báo thời giantới, tội phạmmatuý ở ViệtNam cũng như nhiêu quôc gia trênthế giới sẽ giatăngvà có nhiều diễnbiếnphức tạp. Cuộc đấu tranh phòng, chống ma tuý của Việt Nam cũng như trêntoàncầụ sẽ còn nhiều khó khăn, vất vả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy quan hệhợp tác phòng, chông matuý giữa Việt Namvới các nước vân chưa tươngxứng với nhu câu của môinước.
Thời gian tới,trêncơsở Hiệp định và các cam kết với cácquôc gia, các cơ quan chức năng của Việt Nam và các bên cần tăng cường hơn nữa, đồng thời mởrộng quan hêhợp tác vớicác nướckhác đêđáp ứng với yêu câu của tình hình mới...
Đe nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống ma tuý trong nước, lực lượng chứcnăngcủaViệt Nam cần tiễp tục phối hợp với các nươc vàđổi tác triển khai các giải pháp hợp tác quốc tế về phòng, chống ma tuý thực sự đi vào chiều sâu, tập trung, trọng diêm với từng đôitác, cụ thê:
Thứ nhât, nâng cao hiệu quả hợp tác đâu tranh phòng, chông tội phạm ma tuý xuyên quôc gia, trong đó đặc biệt tập trung vào các giải phápnhư: (1) Phôi hợp triên khai các đợt cao diêm tân công, trân áp tội phạm ma túy trên phạm vị lãnh thô môi nước và phối hợp đấu tranh với các đựờng dây tộiphạm ma túy hoạtđộng xuyên quốcgiacó liên quan đếncác nước, nhăm mục tiêu chung là ngăn chặn tội phạm ma túy ở khu vực Đông Nam Á, không để hình thành phát triển thị trường ma túy lớn của thế giới; (2) Lập chuyên án đầu tranh chung đối vớicác vụ án liênquanđến tội phạm ma túy xuyên quốc gia; (3) Triển khai các giải pháp kiêm soáttiền chấtthông qua các cơ chế hợp tácđa phươngvà (4)Tăng cường trao đổi thông tin về nguồn gỗc, tuyến đường vận chuyẹn, sản xuat trái phép ma túy, hồ sơ của các tô chức tội phạm ma túy.
Thứ hai, tăng cường quan hệ hợp tác đốivới các nước trong khu vực, ngày càngđi vào chiều sâu,theọ hướng ổn định, ben vững, có trọng tâm, trong diêm,tạo sự tin cậylẫn nhau; tạođiều kiện để cùng cố quan hệ họp tác với ASEAN về phòng, chống ma túy, tạo điều kiện đẩy mạnh trao đổi thông tin, tình hình,xuhướng và chia sẻ kinhnghiệm về phòng,chống ma túy.
Thứ ba, triên khai triệt phá các phòng thí nghiệmsản xuất matúytổnghợp; kiểm soátchặt chẽ các tổ chức hoạt động họp pháp liênquan đên matúy,đôngthời giải quyêt hiệuquả cácxu hướng và tuyến vận chuyển mới nổi trong khu vực và thế giớinói chung./.
