Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng, maät ñoä xöông cuûa nöõ sinh vò thaønh nieân taïi Thaùi Nguyeân
naêm 2014
Phaïm Vaân Thuùy
Loaõng xöông laø moät caên beänh thaàm laëng, khoâng coù daáu hieäu hoaëc trieäu chöùng roõ reät. Chaån ñoaùn sôùm tình traïng khoaùng cuûa xöông coù vai troø quan troïng ôû treû em ñeå ñaùnh giaù tình traïng taêng tröôûng cuûa xöông vaø phoøng ngöøa loaõng xöông, gaõy xöông do loaõng xöông ôû ngöôøi tröôûng thaønh, nhaèm taêng cöôøng söùc khoûe, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng. Muïc tieâu: Ðaùnh giaù tình traïng dinh döôõng vaø löôïng khoaùng cuûa xöông goùt nöõ vò thaønh nieân laø sinh vieân naêm thöù nhaát tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân. Phöông phaùp: nghieân cöùu caét ngang moâ taû treân 340 ñoái töôïng, baèng maùy sieâu aâm ñònh löôïng. Keát quaû: Tyû leä nöõ vò thaønh nieân bò thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn laø 39,8%, 2,3% - tieàn beùo phì vaø 0,6% bò beùo phì. 2,9%
nöõ sinh vieân coù löôïng khoaùng xöông raát thaáp, 37% sinh vieân coù löôïng khoaùng xöông thaáp. Keát luaän:
Tyû leä thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn, tieàn beùo phì vaø maät ñoä xöông thaáp cuûa nöõ vò thaønh nieân 18 tuoåi taïi Thaùi Nguyeân khaù cao. Caàn taêng cöôøng giaùo duïc, truyeàn thoâng, höôùng daãn cheá ñoä dinh döôõng, cheá ñoä luyeän taäp hôïp lyù, caûi thieän khaåu phaàn aên, taêng vitamin vaø khoaùng chaát.
Töø khoùa: maät ñoä xöông goùt, nöõ vò thaønh nieân, tình traïng dinh döôõng
Assessment of nutritional status and bone mineral density of adolescent girls
in Thai Nguyen in 2014
Pham Van Thuy
Osteoporosis isoften called “the silent disease” without obvious symptoms.. Early diagnosis of bone mineral density among children is important to assess bone growth, and prevention of osteoporosis.
It also prevents, bone fractures due to osteoporosis in adults in order to enhance health and improve quality of life . Objective: To evaluate the nutritional status, bone mineral density (BMD) of heel bone in adolescent girls, first-year students at Thai Nguyen Medical College. Methods: A cross sectional study of 340 subjects, using quantitative ultrasound method. Results: The prevalence of chronic energy deficiency (CED) was 39.8%, 2.3% were overweight and 0.6% were obese. There were 2.9%
of female students who has severe osteopenia and 37% were osteopenia. Conclusions: Prevalence of
CED, overweight/obesity and low BMD in adolescent girls aged 18 in Thai Nguyen was very high.
High education, promotion of balanced diet, physical activities are highly recommended. In addition, vitamin and mineral supplements could also be considered.
Keywords: heel bone mineral density, adolescent girls, nutritional status
Taùc giaû:
Vieän Dinh döôõng Quoác gia; Email: [email protected]
I. Ñaët vaán ñeà
Dinh döôõng hôïp lyù raát caàn thieát ñeå caûi thieän taàm voùc con ngöôøi vaø söùc khoeû ôû coäng ñoàng [1]. Suoát thôøi thô aáu vaø nieân thieáu, maät ñoä khoaùng cuûa xöông (BMD) taêng cho ñeán khi khoái löôïng xöông ñaït ñænh cao nhaát, thöôøng vaøo naêm 30 tuoåi. Khoái löôïng xöông ñænh vaø tình traïng maát xöông laø yeáu toá quyeát ñònh quan troïng cuûa beänh loaõng xöông [2]. Coù nhieàu phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå ño maät ñoä xöông (MÑX), trong ñoù coù maùy sieâu aâm ñònh löôïng-QUS (Qualytative Untrasound) ñöôïc söû duïng. Tuy kyõ thuaät naøy khoâng ño tröïc tieáp MÑX nhöng caùc chæ soá keát quaû coù ñoä töông quan khaù cao vôùi MÑX ño baèng maùy DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry) [9]. Beân caïnh ñoù, sieâu aâm ñònh löôïng laø phöông phaùp an toaøn, ít toán keùm, thôøi gian ño nhanh coù theå aùp duïng deã daøng trong coäng ñoàng ñeå saøng loïc ra ñoái töôïng coù tình traïng maät ñoä xöông thaáp.
Moái lieân quan giöõa maät ñoä xöông vaø tình traïng dinh döôõng ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm töø laâu.
Caùc baèng chöùng veà maät ñoä xöông thaáp vaø suy dinh döôõng ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän vaø caùc ñoái töôïng ñöôïc nghieân cöùu phaân boá töø löùa tuoåi treû ñeán giaø nhaèm ñaùnh giaù toaøn dieän hôn caùc yeáu toá nguy cô gaõy loaõng xöông. Söùc khoûe vaø dinh döôõng laø hai vaán ñeà ñang ñöôïc xaõ hoäi raát quan taâm, dinh döôõng coù lieân quan chaët cheõ vôùi söùc khoûe [4]. Thieáu dinh döôõng vaø vi chaát dinh döôõng ôû caùc ñoái töôïng coù nguy cô cao nhö phuï nöõ coù thai vaø treû nhoû, treû vò thaønh nieân seõ aûnh höôûng ñeán phaùt trieån caû theå löïc, trí löïc vaø haäu quaû laâu daøi coù theå gaây neân nhöõng thieät haïi lôùn veà phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi [5].
Maät ñoä xöông thaáp laø moät caên beänh thaàm laëng,
khoâng coù daáu hieäu hoaëc trieäu chöùng roõ reät cho ñeán khi gaây ra gaõy xöông, cho neân, vieäc chaån ñoaùn sôùm tình traïng xöông coù vai troø quan troïng trong phoøng ngöøa gaõy xöông do loaõng xöông, töø ñoù, laøm naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuõng nhö laøm giaûm caùc thieät haïi veà kinh teá. ÔÛ nöôùc ta, môùi coù moät soá nghieân cöùu veà tình traïng xöông treân phuï nöõ sau maõn kinh, hay nam giôùi, chöa thaáy coù coâng trình nghieân cöùu naøo veà maät ñoä xöông töø löùa tuoåi thanh thieáu nieân ñeán tuoåi tröôûng thaønh (döôùi 20 tuoåi).
Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng, tình traïng khoaùng cuûa xöông vaø ñöa ra giaù trò tham khaûo veà maät ñoä xöông cuûa nöõ vò thaønh nieân, sinh vieân naêm thöù nhaát taïi tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân.
II. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp 1. Ñoái töôïng: Nöõ sinh vieân
Tieâu chuaån choïn ñoái töôïng: nöõ sinh vieân naêm thöù nhaát, tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân, sinh soáng taïi tænh Thaùi Nguyeân, khoâng bò maéc caùc beänh maïn tính, beänh xöông khôùp.Tieáp xuùc toát ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi phoûng vaán. Tình nguyeän tham gia.
2. Ñòa ñieåm, thôøi gian nghieân cöùu:
Thaùng 1/2014 taïi tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân.
3. Thieát keá nghieân cöùu Nghieân cöùu caét ngang, moâ taû.
4. Côõ maãu:
AÙp duïng coâng thöùc cho ñieàu tra tyû leä trong ñieàu tra caét ngang N= Z2*p *(1-p)/e2Trong ñoù, e laø sai soá cho pheùp = 0,05 (5%); ñoä tin caäy 95% thì z=1,96; p laø tyû leä thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn öôùc tính döïa treân keát quaû cuûa Toång Ñieàu tra dinh döôõng khoaûng 27% [3].
Thay vaøo coâng thöùc, N=3,842 x 0,27 x 0.73/0.0025=303 ñoái töôïng, coäng theâm 10% boû cuoäc, ta caàn khoaûng 340 nöõ sinh vieân.
Kyõ thuaät söû duïng
- Phoûng vaán ñoái töôïng theo maãu phieáu ñaõ soaïn saün - Caân, ño nhaân traéc
- Ño maät ñoä xöông goùt chaân baèng phöông phaùp sieâu aâm ñònh löôïng, QUS-Quantitative Ultrasound.
5. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu 5.1. Caùch choïn maãu: ngaãu nhieân ñôn.
Laäp danh saùch taát caû nöõ sinh vieân naêm thöù nhaát cuûa tröôøng (quaàn theå N), ñaùnh soá thöù töï danh saùch sinh vieân. Côõ maãu caàn thieát ñaõ tính n=340. Ruùt thaêm töøng ñoái töôïng cho tôùi khi ñuû maãu.
5.2. Thu thaäp thoâng tin chung, kieán thöùc thöïc haønh dinh döôõng:
Phoûng vaán thoâng tin chung cuûa ñoái töôïng theo maãu phieáu ñaõ soaïn saün vaø thöû nghieäm tröôùc.
5.3. Ñieàu tra nhaân traéc
Caân naëng ñöôïc ño baèng caân ñieän töû Tanita cuûa Nhaät, coù ñoä chính xaùc 0,1kg, khi caân, ñoái töôïng maëc quaàn aùo nheï. Troïng löôïng cô theå ño baèng kg, vôùi 1 soá leû.
Chieàu cao ñöôïc ño baèng thöôùc goã 3 maûnh, ño chính xaùc tôùi 0,1cm, ghi keát quaû laø cm vôùi 1 soá leû. Tính chæ soá khoái cô theå (BMI) = caân naëng (kg)/ Chieàu cao2 (m).
5.4. Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng nöõ vò thaønh nieân 18-19 tuoåi.
Chæ soá khoái cô theå BMI, theo WHO, 2007 phaân loaïi nhö sau:
Tuoåi -3SD -2SD -1SD Trung vò +1SD +2SD
18 14,7 16,4 18,6 21,3 24,8 29,5
19 14,7 16,4 18,7 21,4 25,0 29,7
<- 1 SD: Thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn
>+ 1 SD: Thöøa caân
> +2 SD : Beùo phì
5.5. Ñaùnh giaù maät ñoä xöông
Söû duïng maùy sieâu aâm ño ñoä loaõng xöông, Achilles Insight, GE, cuûa Myõ. Kyõ thuaät naøy döïa vaøo ño löôøng toác ñoä aâm thanh xuyeân qua xöông goùt chaân hay xöông baùnh cheø [8].
Chæ soá Z söû duïng ôû treû (< 20 tuoåi, ngöôøi chaâu AÙ) ñeå ñaùnh giaù tình traïng taêng tröôûng cuûa xöông.
Z-score so saùnh MÑX hieän taïi so vôùi MÑX cuûa nhöõng ngöôøi cuøng tuoåi trong moät quaàn theå vaø ñôn vò so saùnh laø ñoä leäch chuaån SD. Z ñöôïc tính nhö sau:
Z = ( iMDX – tMDX)/SD
Trong ñoù, iMÑX laø maät ñoä xöông cuûa ñoái töôïng i, tMÑX laø maät ñoä xöông trung bình cuûa quaàn theå coù cuøng ñoä tuoåi vôùi ñoái töôïng vaø SD laø ñoä leäch chuaån cuûa maät ñoä xöông trung bình cuûa quaàn theå coù cuøng ñoä tuoåi vôùi ñoái töôïng.
Ví duï: nöõ sinh 18 tuoåi coù MÑX taïi coå xöông ñuøi, Z-score = -1.36, coù nghóa laø MÑX cuûa nöõ sinh naøy thaáp hôn MÑX cuûa caùc baïn nöõ cuøng ñoä tuoåi 1.36 ñoä leäch chuaån.
Ngöôõng cuûa chæ soá Z-score nhö sau:
-1 Z-score -2: maät ñoä xöông thaáp so vôùi tuoåi
Z-score <-2: MÑX thaáp hôn 2SD so vôùi nhöõng ngöôøi cuøng ñoä tuoåi, cuøng giôùi hay maät ñoä xöông raát thaáp.
6. Phaân tích vaø xöû lyù soá lieäu
Soá lieäu ñöôïc laøm saïch vaø nhaäp vaøo maùy tính.
Phaàn meàm SPSS 16.0 (SPSS Inc, Chicago) ñöôïc söû duïng vaø duøng caùc test thoáng keâ thoâng thöôøng ñeå phaân tích.
7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu
Ñeà cöông ñöôïc thoâng qua Hoäi ñoàng Khoa hoïc, Hoäi ñoàng Ñaïo ñöùc cuûa Vieän Dinh döôõng tröôùc khi trieån khai. Ñoái töôïng ñöôïc giaûi thích roõ veà muïc ñích, noäi dung thöïc hieän, quyeàn lôïi vaø nghóa vuï khi tham gia, ñoái töôïng tình nguyeän tham gia.
III. Keát quaû nghieân cöùu
1. Tình traïng dinh döôõng cuûa nöõ sinh vieân Döïa treân keát quaû phoûng vaán chung, trong soá 352 nöõ sinh vieân naêm thöù nhaát tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân, coù 281 sinh vieân (79,8%) laø ngöôøi Kinh, coøn laïi laø caùc daân toäc khaùc (Thaùi, Taøy, ..). Veà kinh phí chi cho aên uoáng, 133 sinh vieân (45,7%) chi <
800.000 ñoàng/1 ngöôøi/ 1 thaùng vaø 199 (54,3%) chi
> 800.000 ñoàng /thaùng/1 ngöôøi. Sinh vieân thöôøng aên uoáng taïi caêng tin cuûa nhaø tröôøng.
Baûng 1. Tình traïng dinh döôõng cuûa nöõ sinh vieân (n=352)
Chæ soá TB ± SD Min Max
Tuoåi (naêm) 18,2 ± 0,4 17,8 18,7
Caân naëng (kg) 46,5 ± 6.2 33,6 74,9
Chieàu cao (cm) 154,4 ± 6.0 141,0 169,0
BMI 19,5 ± 2,4 14,6 30,1
Baûng 1 cho thaáy, nöõ sinh vieân coù tuoåi trung bình laø 18,2 naêm; coù caân naëng trung bình 46,5 kg vaø chieàu cao trung bình 154,4 cm, chæ soá khoái cô theå, BMI trung bình ôû möùc 19,5 kg/m2.
Baûng 2. Phaân loaïi tình traïng dinh döôõng cuûa nöõ sinh vieân
BMI n Tyû leä (%)
Thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn (BMI< -1SD) 140 39,8 Bình thöôøng (-1SD BMI +1SD) 202 57,4 Thöøa caân (+1SD <BMI +2SD) 8 2,3
Beùo phì (BMI> +2SD) 2 0,6
Toång soá 352 100
Veà tình traïng dinh döôõng, 57,4% sinh vieân coù BMI ôû möùc trung bình, 39,8% nöõ sinh vieân bò thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn, 2,3% sinh vieân tieàn beùo phì vaø 0,6% bò beùo phì (Baûng 2).
2. Maät ñoä xöông goùt cuûa nöõ sinh vieân
Keát quaû ño maät ñoä xöông goùt cuûa 352 sinh vieân, cho thaáy Z-score xöông goùt trung bình laø -0,49 ±
1,35, 40 ñoái töôïng coù maät ñoä xöông raát thaáp (Z-score
<-2,34) vaø 106 ñoái töôïng coù maät ñoä xöông thaáp hôn (Z-score <-1,45) so vôùi nhoùm ñoái töôïng cuøng tuoåi (Baûng 3).
Baûng 3. Z-score trung bình cuûa nöõ sinh vieân
Ngöôõng
Z-score trung bình
n TB±SD
Z-score <-2 40 -2,34 ± 0,31
-2 Z-score -1 106 -1,45 ± 0,27
Z-score >-1 206 0,35 ± 1,09
Toång 352 -0,49 ± 1,35
Keát quaû Baûng 4 cho thaáy, Z-score xöông goùt chaân cuûa ñoái töôïng nhö sau: 30,1% sinh vieân coù maät ñoä xöông thaáp vaø 11,4% sinh vieân coù maät ñoä xöông raát thaáp so vôùi cuøng tuoåi.
Baûng 4. Phaân loaïi Z-score xöông goùt cuûa nöõ sinh vieân
Z-score
Xöông goùt
n Tyû leä (%)
Z-score >-1 206 58,5
Maät ñoä xöông thaáp (-2 Zscore -1) 106 30,1 Maät ñoä xöông raát thaáp (Z-score <-2) 40 11,4
Toång 352 100,0
IV. Baøn luaän
Phaân tính tình traïng dinh döôõng cuûa nöõ sinh vieân naêm thöù nhaát tröôøng Cao ñaúng Y Thaùi Nguyeân, keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, nöõ sinh vieân naêm thöù nhaát coù tuoåi trung bình laø 18,2; coù caân naëng trung bình 46,5 kg vaø chieàu cao trung bình 154,4 cm, chæ soá khoái cô theå trung bình ôû möùc 19,5. Keát quaû veà chieàu cao cao hôn 1 cm vaø caân naëng thaáp hôn 0,3 kg so vôùi keát quaû cuûa cuoäc Toång ñieàu tra dinh döôõng 2009- 2010, Vieän Dinh döôõng Quoác gia, theo ñoù, tình traïng dinh döôõng cuûa nhoùm nöõ 20-24 tuoåi coù chieàu cao trung bình laø 153,4 cm vaø caân naëng trung bình 46,8 kg, töông öùng BMI laø 19,9. Keát quaû naøy cho thaáy, chieàu cao trung bình cuûa nhoùm sinh vieân ñaõ ñöôïc caûi thieän toát hôn so vôùi naêm 2010 [3].
Theo phaân loaïi tình traïng dinh döôõng, taïi ñieàu tra saøng loïc, 57,4% sinh vieân coù BMI ôû möùc trung bình, 39,8% nöõ sinh vieân bò thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn, 2,3% sinh vieân tieàn beùo phì (thöøa caân) vaø 0,6%
bò beùo phì. Keát quaû cuûa chuùng toâi cao hôn nhieàu so
vôùi keát quaû ñieàu tra naêm 2010, cho vuøng trung du vaø mieàn nuùi phía Baéc (trong ñoù coù Thaùi Nguyeân) - thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn ôû nhoùm tuoåi 20-24 laø 17,4%
vaø beùo phì laø 1,3% [3]. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích laø do aên uoáng, caùc sinh vieân thöôøng coù xu höôùng aên ít, khoaûng 50% sinh vieân chi < 800.000 ñoàng cho aên uoáng/ 1 ngöôøi/ 1 thaùng, ñaây laø moät möùc chi raát khieâm toán, khoù ñaûm baûo soá löôïng cuõng nhö chaát löôïng cuûa khaåu phaàn, trong ñieàu kieän kinh teá khoù khaên, thöïc phaåm ñeàu ñaét ñoû nhö hieän nay.
Keát quaû ño maät ñoä xöông goùt chaân cuûa nöõ sinh vieân cho thaáy 41,5% ñoái töôïng coù maät ñoä xöông thaáp hôn so vôùi tuoåi, trong ñoù, 30,1% sinh vieân coù maät ñoä xöông thaáp vaø 11,4% sinh vieân coù maät ñoä xöông raát thaáp (Z-score <-2,34). Tæ leä naøy cuûa chuùng toâi khaù cao, cao hôn caû ôû ñoái töôïng beänh nhaân trong nghieân cöùu cuûa Njeh CF. [11] vaø Kocks J. [10]. Nghieân cöùu cuûa Njeh cho Z-score trung bình laø -1,19, vaø cuõng cho thaáy, Z-score coù moái lieân quan tôùi thôøi gian maéc beänh.
Keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cho Z-score xöông goùt trung bình laø -0,49 ± 1.35, thaáp hôn so vôùi giaù trò trung bình cuûa Z-score trong nghieân cöùu cuûa Kocks J. vaø coäng söï [10]. Ñieàu naøy coù theå do dinh döôõng cuûa nöõ sinh vieân chöa ñaûm baûo veà soá löôïng cuõng nhö chaát löôïng, thieáu caùc vitamin vaø khoaùng chaát laø caùc chaát taïo neân maät ñoä xöông, ñaëc bieät canxi vaø vitamin D. Keát quaû cuûa chuùng toâi töông töï nhö cuûa taùc giaû Hieàn vaø coäng söï[6]. Trong khi ôû löùa tuoåi naøy, coù moät cheá ñoä dinh döôõng caân baèng vaø hôïp lyù, ñuû caùc vitamin vaø khoaùng chaát vaø taäp luyeän thöôøng xuyeân laø raát caàn thieát ñeå toái öu söï phaùt trieån cuûa xöông, ñeå ñaït chieàu cao toái ña vaø ñaït maät ñoä xöông ñænh cao nhaát.
Ñaây laø moät soá keát quaû ban ñaàu cuûa phöông phaùp ño maät ñoä xöông baèng QUS [8]. Phöông phaùp thích
hôïp cho saøng loïc vaø theo doõi ôû treû nhoû vì khoâng ñau, thöïc hieän deã, nhanh, khoâng coù choáng chæ ñònh, ít toán keùm vaø khoâng söû duïng böùc xaï ion hoùa. Nhieàu nghieân cöùu laâm saøng ñaõ chöùng minh coù söï töông quan giöõa giaù trò cuûa phöông phaùp naøy vaø DEXA. Tuy nhieân, keát quaû sieâu aâm chæ ñöa ra giaù trò Z-score khoâng ñuû ñeå coù theå so saùnh giaù trò maät ñoä khoaùng cuûa xöông.
Keát quaû sieâu aâm phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caáu truùc xöông coøn chöa phaùt trieån toái ña ôû treû em. Do vaäy, caùc ñoái töôïng bò phaân loaïi coù maät ñoä xöông thaáp hay raát thaáp caàn phaûi ñöôïc kieåm tra theâm baèng DXA ñeå chaån ñoaùn xaùc ñònh chính xaùc hôn.
V. Keát luaän
Tyû leä nöõ sinh vieân 18 tuoåi bò thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn khaù cao (39,8%), coù 2,3% sinh vieân bò thöøa caân vaø 0.6% bò beùo phì.
41,5% sinh vieân naêm thöù nhaát coù maät ñoä xöông thaáp hôn so vôùi tuoåi (trong ñoù, 30,1% coù maät ñoä xöông thaáp vaø 11,4% coù maät ñoä xöông raát thaáp).
VI. Khuyeán nghò
Caàn taêng cöôøng giaùo duïc, truyeàn thoâng vaø höôùng daãn cheá ñoä dinh döôõng hôïp lyù cho nhoùm nöõ sinh vieân vò thaønh nieân nhaèm goùp phaàn caûi thieän tình traïng thieáu naêng löôïng tröôøng dieãn vaø tieàn beùo phì.
Phoøng ngöøa beänh loaõng xöông raát quan troïng vaø noù baét ñaàu töø thôøi thô aáu. Baùc só nhi khoa coù vai troø cô baûn trong vieäc caûi thieän maät ñoä xöông vaø chuaån bò nhöõng chieán löôïc ñeå treû ñaït khoái löôïng xöông ñænh toái öu. Khuyeán khích nhoùm ñoái töôïng naøy caûi thieän khaåu phaàn aên, taêng vitamin vaø khoaùng chaát; taêng cöôøng hoaït ñoäng theå löïc ngoaøi trôøi nhaèm toái öu söï phaùt trieån cuûa xöông, ñeå ñaït chieàu cao toái ña vaø ñaït maät ñoä xöông ñænh cao nhaát.
T aøi lieäu tham khaûo Tieáng Vieät
1. Haø Huy Khoâi, Leâ Thò Hôïp (2012). Phöông phaùp dòch teã hoïc dinh döôõng, Nhaø xuaát baûn Y hoïc
2. Nguyeãn Vaên Tuaán (2008). Loaõng xöông. Thôøi söï y hoïc, thaùng 7, soá 29, tr. 11-22; 26-33
3. NIN/UNICEF (2010). Toång ñieàu tra dinh döôõng 2009- 2010. Nhaø xuaát baûn Y hoïc.
4. Phaïm Duy Töôøng (2013). Dinh döôõng vaø moät soá vaán ñeà söùc khoûe coäng ñoàng. Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc Vieät Nam, tr. 12 5. Tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi (2000). Höôùng daãn thöïc haønh dinh döôõng ôû coäng ñoàng. Nhaø xuaát baûn y hoïc, Haø Noäi, tr.
106 -110
6. Vuõ Thò Thu Hieàn (2010). Thieáu vitamin D vaø caùc yeáu toá lieân quan ôû phuï nöõ 15-49 tuoåi taïi Haø Noäi vaø Haûi Döông. TC DD vaø TP 6 (3+4), 40-46.
Tieáng Anh
7. Bianchi ML, Baim S, Bishop NJ, et al. Official positions of the International Society for Clinical Densitometry ISCD on DXA evaluation in children and adolescents [conference report]. Pediatr Nephrol 2010; 25:37-47.
8. Kaufman JJ, EinHorn TA (1993). Perspectives: Ultrasound assessment of bone: review. J Bone Miner Res 8:517-525 9. Khalid MK, Kyriakie S., Arif Somani, (2013). Can ultrasound be used to estimate bone mineral density in children with growth problems? Acta Paediatr, 102(9):
e407–e412. doi:10.1111/apa.12314.
10. Kocks J, Ward K, Mughal Z, Moncayo R, (2010). Z-score comparability of bone mineral density reference databases for children. J Clin Endocrinol Metab.;95(10):4652-9. doi:
10.1210/jc.2010-0677.
11. Njeh CF, Shaw N, Gardner-Medwin JM, (2000). Use of quantitative ultrasound to assess bone status in children with juvenile idiopathic arthritis: a pilot study. J Clin Densitom;3(3):251-60.
