Gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm taïi CHILILAB Chí Linh Haûi Döông
Nguyeãn Thò Trang Nhung (*), Buøi Thò Tuù Quyeân (*), Leâ Thò Vui(*), Phaïm Vieät Cöôøng (*), Leâ Töï Hoaøng (*)
Gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm ñöôïc söû duïng ñeå giuùp caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù theâm nhöõng baèng chöùng cho vieäc phaân boå nguoàn löïc y teá. Muïc tieâu: Öôùc löôïng gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm taïi thöïc ñòa Chí Linh Haûi Döông taïi caùc chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi khaùc nhau. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: chæ soá naêm soáng bò maát (Years of Life Loss-YLL) ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm. Chæ soá naøy ñöôïc öôùc löôïng döïa vaøo soá löôïng töû vong vaø kyø voïng soáng chuaån cuûa töøng nhoùm tuoåi vaø nguyeân nhaân. Nguyeân nhaân töû vong ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp phoûng vaán (VA) taïi cô sôû thöïc ñòa Chí Linh naêm 2008. Keát quaû: naêm 2008, toång soá gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm ôû Chí Linh öôùc löôïng vaøo khoaûng 1763 neáu khoâng aùp duïng möùc chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi; 4451 neáu khoâng chieát khaáu vaø coù troïng soá tuoåi; 5778 neáu coù chieát khaáu vaø khoâng coù troïng soá tuoåi vaø 4139 neáu chieát khaáu vaø coù troïng soá tuoåi. Khoâng coù söï thay ñoåi ñaùng keå thöù töï saép xeáp caùc beänh cuï theå trong danh saùch 10 nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây ra gaùnh naëng beänh taät khi aùp duïng caùc phöông phaùp tính gaùnh naëng beänh taät khaùc nhau. Nhìn chung thì gaùnh naëng beänh taät do töû vong ôû chuû yeáu laø caùc beänh khoâng laây nhieãm nhö ung thö, tim maïch vaø chaán thöông khoâng chuû ñònh. Keát luaän: Khoâng coù söï khaùc bieät nhieàu veà thöù töï saép xeáp caùc beänh trong baûng nhöõng beänh ñoùng goùp chính cho gaùnh naëng beänh taät Vieät Nam khi söû duïng caùc phöông phaùp tính toaùn khaùc nhau.
Töø khoùa: gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm (YLL), xaùc ñònh nguyeân nhaân töû vong baèng phöông phaùp phoûng vaán (VA), troïng soá tuoåi, chieát khaáu, CHILILAB.
Disease burden due to premature death in CHILILAB Chi Linh, Hai Duong
Nguyen Thi Trang Nhung (*), Bui Thi Tu Quyen (*), Le Thi Vui (*), Pham Viet Cuong (*), Le Tu Hoang (*)
Burden of disease due to premature death is often used as an indicator for distribution process of health resource. Objective: To estimate burden of disease due to premature death based on CHILILAB database with or without discount rate and age weights. Method: YLL (Years of Life Loss) is used to assess the burden of disease due to premature death. This indicator was calculated based on number of deaths and standard of life expectancy by causes and age groups. Causes of death were identified by using verbal autopsy (VA) in CHILILAB demographic site. Results: in 2008, total burden of disease due to premature death was about 1763 years without discount rate and age weights; 4451
1. Ñaët vaán ñeà
Ño löôøng gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm baèng soá naêm soáng tieàm taøng bò maát (Year of Potential Life Loss - YPLL) laø moät caùch töông ñoái deã dieãn giaûi vaø tính toaùn. Tuy nhieân phöông phaùp naøy haïn cheá bôûi aûnh höôûng cuûa tuoåi vôùi caùc vaán ñeà söùc khoûe ñöôïc so saùnh. Ñoái vôùi xaõ hoäi, caùc tröôøng hôïp töû vong ôû nhoùm ngöôøi treû, ñaëc bieät laø treû em thì coù tính chaát nghieâm troïng hôn caùc tröôøng hôïp töû vong ôû nhoùm tuoåi lôùn hôn[10]. Chæ soá gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm (Years of Life Lost- YLL) ñaõ giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy baèng caùch xem xeùt töû vong döïa vaøo kyø voïng soáng. Chæ soá YLL vôùi chæ soá ño löôøng gaùnh naëng beänh taät khoâng gaây ra töû vong (Years Lived with Disability- YLD) caáu thaønh neân chæ soá - Soá naêm soáng taøn taät hieäu chænh (DALYs -Disability Adjusted Life Years). Caùc chæ soá vaø phöông phaùp naøy do Muray vaø Aland Lopez ñöa ra laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1993 trong döï aùn ño löôøng gaùnh naëng beänh taät toaøn caàu do Toå chöùc Y teá theá
giôùi vaø Tröôøng ñaïi hoïc Havard thöïc hieän [11].
Ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm ñaõ ñöôïc tính toaùn taïi Vieät Nam moät caùch rieâng leû treân quy moâ nhoû vaø söû duïng caùc soá lieäu khaùc nhau vaø phöông phaùp khaùc nhau. Trong khi moät soá nghieân cöùu nhöõng naêm 90s ñaõ söû duïng phöông phaùp tính YPLL ñeå ñaùnh giaù[1,3,4] thì moät soá nghieân cöùu nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ söû duïng YLL ñeå ñaùnh giaù[2,8,9]. Nhöõng keát quaû ban ñaàu cuûa caùc nghieân cöùu naøy ñaõ cho thaáy moät phaàn böùc tranh gaùnh naëng beänh taät do töû vong cuûa Vieät Nam.
DALY ño löôøng soá naêm soáng khoûe maïnh maát ñi trong töông lai cuûa moãi tröôøng hôïp töû vong hay moãi tröôøng hôïp môùi maéc beänh/chaán thöông. Nhö vaäy, DALY ñöôïc coi laø phöông phaùp ño löôøng döïa treân soá lieäu môùi maéc hôn laø soá lieäu hieän maéc. Moät trong nhöõng tranh caõi trong söû duïng YLL ñeå ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät laø coù hay khoâng söû duïng chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi khi tính toaùn. Vaø caùc yù kieán naøy laø traùi chieàu nhau veà uûng hoä hoaëc baùc boû vieäc years without discount rate but with age weights; 5778 with discount rate and without age weights and 4139 with discount rate and age weights. There is no significant difference on the rank list of the important causes which contributed to the total burden of disease due to premature death. In general, non-communicable diseases such as cancer, cardiovascular disease and unintentional injuries are the leading causes for the burden of disease due premature death. Conclusion: there is no significant difference among the rank in the list of important causes for total burden of diseases due to premature death with or without discount rate and age weights when using different measurements.
Taùc giaû:
(*) - Ths. Nguyeãn Thò Trang Nhung - Giaûng vieân moân moân Dòch teã- Thoáng keâ tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected]
- Ths. Buøi Thò Tuù Quyeân -Phoù tröôûng boä moân Dòch teã - Thoáng keâ tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected]
- Ths. Leâ thò Vui - Boä moân Daân soá, Tröôøng ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng. Email [email protected] - Ths. Phaïm Vieät Cöôøng - Phoù tröôûng boä moân Tin hoïc - Tröôøng ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected].
- CN Leâ Töï Hoaøng - Trôï giaûng boä moân Dòch teã- Thoáng keâ tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Email: [email protected]
ñöa chieát khaáu vaøo troïng soá tuoåi khi tính gaùnh naëng beänh taät[8]. Troïng soá tuoåi laø vieäc xem nhöõng ñoùng goùp cuûa treû em vaø ngöôøi giaø khaùc nhoùm tuoåi coøn laïi.
Chính ñieàu naøy cuõng laøm tranh caõi veà maët ñaïo ñöùc khi söû duïng. Vaø moãi laäp luaän thì coù tính hôïp lyù rieâng neân trong caùc baùo caùo ñaùnh giaù gaùnh naëng toaøn caàu caùc nhaø nghieân cöùu tröôøng trình baøy keát quaû cuûa caùc khaû naêng: aùp duïng vaø khoâng aùp duïng chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi[1].
Trong caùc nghieân cöùu ñaùnh giaù gaùnh naëng tröôùc ñaây ôû Vieät Nam caùc nhaø nghieân cöùu chæ trình baøy keát quaû tính toaùn cho möùc chieát khaáu 3% vaø khoâng aùp duïng troïng soá tuoåi[4,9]. Muïc tieâu chính cuûa baøi baùo naøy laø tính toaùn gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm (YLL) söû duïng caùc phöông phaùp coù hoaëc khoâng tính chieát khaáu vaø coù vaø khoâng coù troïng soá tuoåi cho soá lieäu ñieàu tra nguyeân nhaân töû vong naêm 2008 taïi thöïc ñòa CHILILAB Chí Linh, Haûi Döông (CHILILAB laø thaønh vieân cuûa Maïng löôùi caùc cô sôû thöïc ñòa quoác teá INDEPTH). Ñeå töø ñoù, chuùng toâi seõ ñaùnh giaù söï khaùc bieät cuûa caùc keát quaû gaùnh naëng beänh taät khi söû duïng caùc phöông phaùp tính khaùc nhau döïa treân soá lieäu Vieät Nam.
Khaùi nieäm töû vong sôùm trong ñöôïc hieåu laø töû vong tröôùc tuoåi thoï "lyù töôûng" chuaån maø con ngöôøi coù theå soáng. Tuoåi thoï lyù töôûng chuaån ñöôïc GBD tính toaùn chung cho theá giôùi döïa vaøo baûng soáng.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Soá naêm soáng bò maát do töû vong sôùm ñöôïc tính döïa vaøo höôùng daãn cuûa Ñaùnh giaù Gaùnh naëng beänh taät toaøn caàu (GBD)[11]. Trong ñoù, YLL ñöôïc tính cho töøng giôùi vaø töøng nhoùm tuoåi. YLL cuûa moät nhoùm tuoåi ñöôïc tính baèng soá tröôøng hôïp töû vong cuûa nhoùm tuoåi (N) nhaân vôùi kyø voïng
Coâng thöùc tính YLL cô baûn nhö sau:
YLL = N xL
2.1. Chieát khaáu
Chieát khaáu nhöõng lôïi ích söùc khoûe trong töông lai thöôøng ñöôïc duøng trong phaân tích kinh teá. Trong phaân tích söùc khoûe chieát khaáu theå hieän coäng ñoàng thích coù söùc khoûe toát hieän nay hôn laø trong töông lai.
Trong keát quaû cuûa nghieân cöùu naøy chuùng toâi seõ trình baøy caû keát quaû coù chieát khaáu vaø khoâng coù chieát khaáu.
2.2. Troïng soá tuoåi
Coâng thöùc tính YLL ñöôïc gaùn troïng soá cho
nhoùm treû em vaø ngöôøi giaø coù troïng soá thaáp hôn nhöõng nhoùm tuoåi khaùc. Keát quaû chuùng toâi trình baøy phía sau cho hai tröôøng hôïp coù troïng soá tuoåi baèng 1 vaø khoâng coù troïng soá tuoåi.
2.3. Töû vong theo nguyeân nhaân.
Taát caû caùc tröôøng hôïp töû vong theo nguyeân nhaân vaø giôùi tính cuûa naêm 2008 ñöôïc thöïc ñòa CHILILAB coâng boá ñöôïc ñöa vaøo tính toaùn trong nghieân cöùu naøy. Soá caùc tröôøng hôïp töû vong ñöôïc thu thaäp töø neàn soá lieäu daân soá, soå khai töû vaø maãu thu thaäp thoâng tin töø soå khaùm beänh cuûa Traïm Y teá. Sau ñoù, caùc tröôøng hôïp töû vong naøy ñaõ ñöôïc ñieàu tra xaùc ñònh nguyeân nhaân töû vong baèng phöông phaùp phoûng vaán (Verbal Autopsy- VA) ngöôøi ñaïi dieän. Nguyeân nhaân töû vong sau khi ñöôïc chaån ñoaùn baèng baùc syõ ñöôïc chia theo nhoùm beänh (phaân loaïi ICD-10), theo giôùi tính ñoái vôùi töøng nhoùm tuoåi. Coù 302 tröôøng hôïp töû vong trong naêm 2008 ñöôïc nghi nhaän vaø ñöôïc ñöa vaøo söû duïng ñeå tính toaùn YLL. Chi tieát phöông phaùp xaùc ñònh nguyeân nhaân baèng phöông phaùp phoûng vaán ñöôïc xuaát baûn trong baøi baùo cuûa Quyeân vaø coäng söï [6].
3. Keát quaû nghieân cöùu
Gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm taïi CHILILAB ñöôïc tính theo 4 löïa choïn: khoâng coù chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi YLL(0,0); khoâng coù chieát khaáu vaø coù troïng soá tuoåi YLL (0,1); coù chieát khaáu 3% vaø khoâng coù troïng soá tuoåi YLL (3,0) vaø coù caû chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi YLL (3,1). Naêm 2008, gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm taïi CHILILAB laàn löôïc coù caùc möùc laø 6798; 2983; 4139 vaø 3536 töông öùng vôùi caùc löïa choïn ôû treân. Nhìn chung thì caùc beänh khoâng truyeàn nhieãm (nhoùm 2) ñoùng goùp phaàn lôùn vaøo gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm taïi Chí Linh, sau ñoù laø chaán thöông (nhoùm 3) vaø cuoái cuøng laø nhoùm caùc beänh truyeàn nhieãm, caùc vaán ñeà veà baø meï vaø beänh lyù thôøi kyø chu sinh (nhoùm 2) (xem baûng 1). Vaø thöù töï caùc xeáp haïng naøy khoâng thay ñoåi khi aùp duïng caùc phöông phaùp tính toaùn khaùc nhau.
Baûng 1. Gaùnh naëng beänh taät do töû vong ôû caùc möùc troïng soá vaø chieát khaáu
Nhìn chung vôùi caùc möùc chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi khaùc nhau thì nhöõng nhoùm beänh nhö chaán thöông khoâng chuû ñònh, beänh tim maïch vaø ung thö vaãn laø caùc nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây ra gaùnh naëng beänh taät. Tuy nhieân, tính chung cho caû nam vaø nöõ, ba thöù töï haøng ñaàu laàn löôït laø chaán thöông khoâng
chuû ñònh, tim maïch vaø ung thö cho caùc möùc YLL (0,0); YLL(0,1), YLL(3,1) thì trong YLL (3,0) thì thöù töï coù söï thay ñoåi laø beänh tim maïch, ung thö vaø chaán thöông khoâng chuû ñònh. Vò trí cuûa caùc beänh khaùc nhö beänh lyù thôøi kyø chu sinh, HIV/AIDS vaø beänh ñöôøng tieâu hoùa trong baûng xeáp haïng naøy cuõng coù söï thay ñoåi. Ñaëc bieät moät soá beänh nhö caùc beänh laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc (STD) ngoaïi tröø HIV, tieåu ñöôøng coù theå xuaát hieän trong tröôøng hôïp naøy hay khoâng xuaát hieän trong tröôøng hôïp khaùc. Trong nhoùm nam, YLL (0,0) vaø YLL (0,1) coù söï thay veà söï hoaùn ñoåi caùc vò trí xeáp haïng 1, 2 vaø 3. Ví duï beänh tim maïch ñöùng ñaàu veà YLL (0,0) nhöng laïi xeáp vò trí thöù hai taïi YLL(0,1); beänh ung thö ñöùng thöù 3 trong YLL(0,1) nhöng laïi ñöùng thöù 2 trong YLL(0,0). Tuy nhieân söï thay ñoåi naøy khoâng xaûy ra ôû YLL(3,0) vaø YLL (3,1). Vaán ñeà naøy cuõng töông töï nhö trong nhoùm nöõ, chaán thöông khoâng chuû ñònh ñöùng ñaàu trong YLL(0,0) nhöng laïi ñöùng thöù 3 trong YLL(0,1). Ví trí hai beänh beänh tim maïch vaø ung thö hoaùn ñoåi nhau trong YLL(3,0) vaø YLL(3,1) (xem baûng 2).
Baûng 3 trình baøy 10 nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây ra gaùnh naëng beänh taät taïi CHILILAB, Haûi Döông. Chung cho caû hai giôùi, ôû nhoùm nam vaø caû ôû nhoùm nöõ thì ñoät quî vaø tai naïn giao thoâng laø hai nguyeân nhaân haøng ñaàu cho gaùnh naëng beänh taät vôùi taát caû caùc phöông phaùp tính khaùc nhau. Nheï caân sô sinh ñöôïc xem laø nguyeân nhaân quan troïng hôn HIV vaø suy thaän khi khoâng aùp duïng chieát khaáu khi ñöùng ôû vò trí thöù 3 (xem baûng 3) nhöng khi aùp duïng chieát khaáu thì ngöôïc laïi.
4. Baøn luaän
Vieäc ño löôøng gaùnh naëng töû vong luoân ñöôïc quan taâm do tæ leä töû vong laø nhöõng chæ soá cô baûn vaø quan troïng ñeå ñaùnh giaù söùc khoûe coäng ñoàng. Ñoái vôùi y teá coâng coäng, phoøng traùnh töû vong sôùm laø moät muïc tieâu quan troïng, vì chæ soá coù theå ño löôøng ñöôïc haäu quaû ñoái vôùi neàn kinh teá - xaõ hoäi gaây ra do töû vong sôùm.
Nghieân cöùu naøy cuõng chæ ra caùc nhoùm beänh khoâng truyeàn nhieãm nhö tim maïch, Baûng 2. Danh saùch 10 nhoùm beänh chính ñoùng goùp cho gaùnh
naëng beänh taät do töû vong sôùm ôû caùc möùc troïng soá tuoåi vaø chieát khaáu.
ung thö vaø chaán thöông laø nhöõng nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây ra gaùnh naëng beänh taät. Caùc beänh cuï theå nhö tim maïch, tai naïn giao thoâng vaø caùc loaïi ung thö.
Keát quaû naøy töông ñoàng vôùi caùc keát quaû baùo caùo moâ hình gaùnh naëng beänh taät tröôùc treân nghieân cöùu quoác gia[5]. Moät ñieåm löu yù laø trong nghieân cöùu naøy töû vong so nheï caân sô sinh vaø beänh lyù thôøi kyø chu sinh vaãn coøn xuaát hieän trong danh saùch nhöõng beänh haøng ñaàu gaây ra gaùnh naëng beänh taät.
Vieäc söû duïng gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm nhö laø moät chæ soá tham khaûo cho vieäc hoaïch ñònh chính saùch vaãn ñaõ vaø ñang ñöôïc duøng. Ñaëc bieät vôùi Vieät Nam thì chæ soá naøy ñöôïc tính trong moät thôøi gian ngaén gaàn ñaây. Tuy nhieân vieäc phieân giaûi caùc keát quaû veà ño löôøng gaùnh naëng beänh beänh taät do töû vong luoân caàn ñöôïc caân nhaéc khi aùp duïng vaøo phaân boå ngaân saùch y teá. Moãi moät phöông phaùp tính toaùn coù nhöõng haïn cheá vaø öu ñieåm khaùc nhau.
4.1. AÙp duïng troïng soá tuoåi
Caùc nghieân cöùu gaùnh naëng beänh taät hieän nay chöa thoáng nhaát trong vieäc gaùn soá naêm soáng cuûa treû con vaø ngöôøi giaø thaáp hôn so vôùi caùc nhoùm tuoåi khaùc [8], [7]. Ñoù laø bôûi vì
4.1.1. Xeùt veà maët ñaïo ñöùc xaõ hoäi thì moãi tuoåi coù quyeàn soáng vaø khaû naêng soáng nhö nhau 4.1.2. Caùc keát quaû veà aùp duïng troïng soá tuoåi chöa ñöôïc kieåm chöùng treân quaàn theå lôùn, nhaát laø trong söï phaùt trieån cuûa caùc thaønh töïu y hoïc vaø xaõ hoäi phaùt trieån
4.1.3. Troïng soá tuoåi khoâng phaûn aùnh giaù trò cuûa xaõ hoäi.
Trong keát quaû nghieân cöùu cuõng cho thaáy khi so saùnh baûng xeáp haïng caùc nhoùm beänh coù ñoùng goùp chính cho gaùnh naëng beänh taät ôû Chí Linh (baûng 2) khi aùp duïng troïng soá tuoåi vaø khoâng coù troïng soá tuoåi thì danh saùch caùc beänh quan troïng khoâng maáy thay ñoåi. Nhìn chung thì baûng xeáp haïng YLL(0,0) vaø YLL(0,1) chung cho caû hai giôùi vaø nhoùm khoâng coù söï khaùc bieät nhieàu: ñöùng ñaàu laø chaán thöông khoâng chuû ñònh, caùc beänh tim maïch vaø ung thö; chæ coù thöù töï moät soá beänh coù söï hoaùn chuyeån laãn nhau. Ví duï trong nhoùm nam thì trong YLL(0,0) cuûa beänh tim maïch ñöùng tröôùc trong khi trong YLL(0,1) nhoùm chaán thöông khoâng chuû ñònh ñöùng tröôùc. So saùnh YLL(3,0) vaø YLL (3,1) thì söï hoaùn chuyeån naøy taâp trung ôû nhoùm ñaàu. Vaäy coù theå chæ coù söï thay ñoåi moät chuùt veà vò trí caùc beänh hay xaûy ra nhoùm tuoåi treû nhö Baûng 3. Danh saùch 10 beänh haøng ñaàu cho gaùnh naëng do
töû vong taïi CHILILAB Chí Linh taïi caùc möùc chieát khaáu vaø troïng soá tuoåi khaùc nhau
sinh nheï caân. Coøn vôùi xu höôùng treû hoùa vaø khaû naêng xaûy ra beänh ôû haàu nhö caùc nhoùm tuoåi khaùc nhau cuûa caùc beänh khoâng truyeàn nhieãm nhö ung thö, tim maïch nhö hieän nay thì vieäc gaùn troïng soá khoâng laøm thay ñoåi nhieàu cô caáu gaùnh naëng beänh taät.
4.2. Vieäc aùp duïng chieát khaáu
DALY aùp duïng chieát khaáu 3% ñoái vôùi soá naêm soáng töông lai ñeå öôùc tính cho giaù trò hieän taïi cuûa naêm soáng ñoù. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu aùp duïng chieát khaáu 3% thì moät naêm soáng khoûe maïnh cuûa 10 naêm sau coù giaù trò thaáp hôn 24% moät naêm soáng khoûe maïnh baây giôø. Nhöõng ngöôøi uûng hoä vieäc aùp duïng chieát khaáu cho DALYs laäp luaän raèng[12]:
4.2.1. AÙp duïng chieát khaáu nhaèm baûo ñaûm söï nhaát quaùn trong phaân tích chi phí hieäu quaû (söû duïng caùc phöông phaùp trong phaân tích kinh teá).
4.2.2. Chieát khaáu bôùt soá naêm seõ ñaûm baûo raèng troïng soá gaùnh naëng beänh taät khoâng bò gaùn quaù lôùn khi töû vong vaøo löùa tuoåi treû ñaëc bieät laø treû em.
Tuy nhieân moät soá nhaø nghieân cöùu laäp luaän raèng söùc khoûe, cuï theå laø naêm soáng, khoâng phaûi laø tieàn neân chieát khaáu laø khoâng hôïp lyù. Vaø chuùng ta khoâng ñaûm baûo cho tính chaéc chaén trong töông lai ñeå choïn moät möùc chieát khaáu phuø hôïp. Do vaäy, vieäc aùp duïng chieát khaáu bao nhieâu cuõng coù nhöõng tranh luaän khaùc nhau [10].
Vieäc aùp duïng chieát khaáu hoaëc khoâng chieát khaáu raát aûnh höôûng ñeán keát quaû tính toaùn [11]. Keát quaû nghieân cöùu cuõng chæ ra raèng caùc tröôøng hôïp töû vong ôû treû em nhö sinh nheï caân hoaëc caùc beänh nhö tai naïn giao thoâng hay HIV/AIDS thöôøng chieám nguyeân nhaân chính trong caùc tröôøng hôïp khoâng aùp duïng chieát khaáu so vôùi tröôøng hôïp aùp duïng chieát khaáu.
Tuy nhieân keát quaû trong nghieân cöùu naøy theå hieän ngoaøi söï thay ñoåi veà tyû leä ñoùng goùp khi aùp duïng chieát khaáu hay khoâng chieát khaáu thì söï hoaùn ñoåi vò trí trong danh saùch chung caû hai giôùi, nam vaø nöõ ñeàu khoâng nhieàu. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích laø do soá löôïng töû vong ít vaø caùc nguyeân nhaân töû vong taäp
trung vaøo phaân boá ñeàu cho caùc nhoùm tuoåi töø 30 trôû ñi neân vieäc aùp duïng chieát khaáu hay khoâng chieát khaáu khoâng nhìn thaáy ñöôïc trong nghieân cöùu naøy.
Tuy nhieân, trong caùc nghieân cöùu chi phí hieäu quaû vaø söùc khoûe ngöôøi ta khuyeán caùo neân söû duïng chieát khaáu 3% [13], [14]. Möùc naøy ñöôïc xem laø phuø hôïp ñeå ñaûm baûo caân baèng cho xaõ hoäi. Nhöng neáu chæ so saùnh moâ hình söùc khoûe thì keát quaû khoâng söû duïng chieát khaáu caàn ñöôïc caân nhaéc hôn.
Haïn cheá cuûa nghieân cöùu naøy laø soá tröôøng hôïp töû vong ít laøm cho söï theâm hoaëc bôùt moãi tröôøng hôïp töû vong ôû moät nhoùm tuoåi coù theå laøm cho keát quaû so saùnh khoâng oån ñònh. Hay noùi moät caùch khaùc laøm cho keát quaû nghieân cöùu khoâng tìm ra söï thay ñoåi ñaùng keå cuûa caùc keát quaû.
5. Keát luaän vaø khuyeán nghò
Caùc nhaø nghieân cöùu khi söû duïng caùc keát quaû tính toaùn gaùnh naëng beänh taät, cuï theå laø chæ soá gaùnh naëng naëng beänh taät do töû vong sôùm - YLL, caàn caân nhaéc löïa choïn chæ soá coù chieát khaáu hay khoâng coù chieát khaáu phuø hôïp vôùi muïc tieâu söû duïng.
Caùc keát quaû tính toaùn gaùnh naëng beänh taät ít thay ñoåi khi aùp duïng hoaëc khoâng aùp duïng troïng soá tuoåi nhöng söï thay ñoåi veà löôïng naøy seõ coù khi aùp duïng chieát khaáu vaø khoâng chieát khaáu. Vaäy chuùng toâi khuyeán nghò caàn thöïc hieän so saùnh vaø phaân tích caùc keát quaû öôùc löôïng gaùnh naëng beänh taät do töû vong sôùm döïa vaøo caùc phöông phaùp khaùc nhau trong caùc nghieân cöùu treân quaàn theå lôùn (cho toaøn quoác) caàn tieán haønh ñeå ñaùnh giaù vaø phaân tích caùc moâ hình beänh taät khaùc nhau.
Lôøi caûm ôn
Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn Chính quyeàn vaø nhaân daân thò xaõ Chí Linh, Vaên phoøng thöïc ñòa CHILILAB cuøng ñoäi nguõ ñieàu tra vieân, giaùm saùt vieân, nhaäp lieäu vieân ñaõ tham gia, thu thaäp, cung caáp soá lieäu vaø hoã trôï chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu naøy.
Taøi lieäu tham khaûo
Tieáng Vieät
1. Leâ Vuõ Anh (2000). Ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät thoâng qua chæ soá Soá naêm soáng tieàm taøng bò maát PYLL.Tröôøng Quaûn lyù Caùn boä Y teá, Haø Noäi.
2. Ñaøo Quang Huy (2000). Ño löôøng gaùnh naëng beänh taät söû duïng phöông phaùp DALY- Nghieân cöùu thöû nghieäm taïi huyeän Ba Vì- Vieät Nam. Umea.
3. Tröôøng Ñình Kieät and Ñoã Vaên Duõng (1999).Nghieân cöùu ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät ôû moät soá khu vöïc Vuøng Taây Nguyeân, Nam Trung Boä, Ñoâng Nam Boä, Ñoàng Baèng soâng Cöûu Long vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh.
4. Leâ Cöï Linh (1999). Nghieân cöùu ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät thoâng qua caùc soá lieäu töû vong taïi Chí linh, Haûi Döông.
Tröôøng Quaûn lyù Caùn boä Y teá, Haø Noäi.
5. Nguyeãn Thò Trang Nhung, et al.(2011). Gaùnh naëng beänh taät vaø chaán thöông Vieät Nam 2008, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng - Ñaïi hoïc Queenlands, Australia , Haø Noäi.
6. Buøi Thò Tuù Quyeân, et al.( 2012). Nguyeân nhaân töû vong ôû CHILILAB giai ñoaïn 2008- 2010 quan phöông phaùp phoûng vaán ngöôøi ñaïi dieän. Taïp chí Y teá Coâng coäng.
Tieáng Anh
7. Anand S (1997). H.K. Disability-adjusted life years: a critical review. Journal of Health Economics. 16: 685-702.
8. Barendregt, J., J.,, L. Bonneux, and P.J. Van der Maas(1996). DALYs: the age-weights on balance. Bulletin of the World Health Organization. 74: 439-43.
9. Dao Lan Huong, et al.( 2006), Burden of premature mortality in rural Vietnam from 1999 – 2003: analyses from a Demographic Surveillance Site. Population Health Metrics. 4: 9.
10. Murray, C.J.L. and Lopez; A.D.(1996). The Global Burden of Disease ed. C.J.L. Murray; and A.D. Lopez;. Vol.
1. World Health Organiation.
11. Murray, C.J.L. and A.D. Lopez (1996). Global health Statistics: A Compendium of Incidence, Prevalence and Mortality Estimates for Over 200 Conditions, Cambrigde:
Havard Unuversity Press.
12. Murray, C.J.L. and A.K. Acharya (1997). Understanding DALYs. Journal of Health Economics. 19: 703-30.
13. Siegel Gold, M.R. and M.C.J.E. Weinstein(1996). Cost effectiveness in health and medicine. NY: Oxford University Press.
14. Weatherall, D., et al. (ed 2006). "Science and Technology for Disease Control: Past, Present, and Future."
Disease Control Priorities in Developing Countries (2nd Edition). New York: Oxford University Press.
