Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán vò thaønh nieân vaø quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân cuûa
vò thaønh nieân
Buøi Thò Tuù Quyeân (*); Traàn Höõu Bích (*);
Leâ Minh Thi (*); Nguyeãn Thanh Nga (*)
Nghieân cöùu söû duïng phieáu phoûng vaán ñònh löôïng cho 2.252 cha meï vò thaønh nieân löùa tuoåi 13 - 19 vôùi muïc tieâu: 1) Moâ taû söï quan taâm giöõa cha meï vôùi vò thaønh nieân taïi Chí Linh- Haûi Döông; 2) Xaùc ñònh moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï vôùi quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân cuûa vò thaønh nieân (VTN). Caùc taùc giaû ñaõ keát noái thoâng tin veà söï quan taâm cuûa cha meï vôùi caùc thoâng tin veà quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân (QHTDTHN) cuûa VTN coù trong nghieân cöùu toång theå veà söùc khoûe VTN ôû CHILILAB. Caùc kyõ thuaät phaân tích moâ taû, phaân tích moái lieân quan hai bieán, phaân tích nhaân toá, hoài qui ña bieán ñaõ ñöôïc söû duïng. Keát quaû cho thaáy phaàn lôùn cha meï ôû CHILILAB coù quan taâm ñeán VTN.
Keát quaû: Tyû leä cha meï quan taâm ñeán VTN cao ôû caû 4 khía caïnh. Söï quan taâm cuûa cha meï, ñaëc bieät laø quan taâm ñeán baïn beø, taâm traïng vaø VTN ñi ñaâu, laøm gì chính laø yeáu toá baûo veä VTN tröôùc haønh vi QHTDTHN. Khuyeán nghò: Caùc baäc cha meï caàn quan taâm ñeán ñeán VTN ñeå giaûm thieåu khaû naêng VTN coù QHTDTHN. Caùc nhaø nghieân cöùu vaø toå chöùc xaõ hoäi neân coù hoaït ñoäng nhaèm taêng cöôøng söï quan taâm cuûa cha meï vôùi VTN.
Töø khoùa: Vò thaønh nieân, quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân, söï quan taâm cuûa cha meï, CHILILAB, Vieät Nam
Parental care and premarital sexual intercourse among adolescents in Chililab
Bui Thi Tu Quyen (*); Tran Huu Bich (*); Le Minh Thi (*); Nguyen Thanh Nga (*)
A household survey was conducted with 2,252 parents of adolescents aged between 13-19 with the following objectives: 1) To describe the parental care for their adolescents 2) To determine the relationship between the parental care and premarital sexual intercourse among adolescents. Data about parental care was linked with socio-economic data from DSS-CHILILAB. It also was linked with premarital sexual intercourse data from the overall study of adolescents 2010 (AH1-round 2).
The factor analysis and multivariate logistics regression model were used for analyzing the data.
Results: The proportion of parents who care for their adolescents was high in all 4 aspects. Parent's care, especially caring about adolescent's peers, emotion…was the protective factors for premarital sexual intercourse. Recommendations: Parent needs to care for their adolescents in order to minimize
the rate of adolescent having premarital sexual intercourse. The researchers and civil society should work to enhance the parental care for adolescents.
Key words: Adolescent, premarital sexual intercourse, Parental care, CHILILAB
Taùc giaû:
(*) - Ths. Buøi Thò Tuù Quyeân: Phoù tröôûng boä moân Dòch teã - Thoáng keâ tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
Email: [email protected]. Ñieän thoaïi: 04 62732013
- TS. Traàn Höõu Bích: Hieäu phoù phuï traùch nghieân cöùu khoa hoïc tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
Giaùm ñoác cô sôû thöïc ñòa CHILILAB - Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng; Email: [email protected].
Ñieän thoaïi: 04 62662390
- Ths. Leâ Minh Thi: Giaûng vieân boä moân Söùc khoûe sinh saûn- tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
Email: [email protected]. Ñieän thoaïi: 04 62662330
- Ths. Nguyeãn Thanh Nga: Giaûng vieân boä moân Daân soá - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng.
Email: [email protected]. Ñieän thoaïi: 04 62662330
1. Ñaët vaán ñeà
Vôùi moãi con ngöôøi, gia ñình chieám moät vò trí raát quan troïng, gia ñình vaø caùc moái quan heä trong gia ñình aûnh höôûng raát nhieàu ñeán tính caùch cuõng nhö cuoäc soáng cuûa caùc caù nhaân sau naøy. Vò thaønh nieân laø moät löùa tuoåi ñaëc bieät coù nhieàu söï thay ñoåi veà taâm sinh lyù, tuoåi vò thaønh nieân (VTN) laø moät giai ñoaïn maø moãi caù nhaân ñeàu muoán thöû nghieäm vaø theå hieän nhöõng thaùi ñoä, haønh vi, vai troø môùi. Giai ñoaïn naøy ñoøi hoûi söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN cuõng caàn coù söï thay ñoåi, cha meï khoâng nhöõng chæ quan taâm ñeán vieäc aên nguû, hoïc haønh cuûa VTN maø coøn caàn quan taâm ñeán taâm traïng hay baïn beø cuûa VTN. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ cho thaáy cha meï ñoùng vai troø quan troïng trong cuoäc soáng cuûa VTN. Resnick vaø coäng söï [8] ñaõ chæ ra raèng neáu moái quan heä giöõa cha meï vaø con caùi toát thì VTN seõ ít coù nhöõng haønh vi nguy cô vôùi söùc khoûe cuõng nhö ít coù QHTD vaø mang thai ôû löùa tuoåi VTN. Nhöõng VTN caûm thaáy gaàn guõi, gaén boù vôùi cha meï vaø gia ñình cuõng thöôøng trì hoaõn vieäc quan heä tình duïc laàn ñaàu nhieàu hôn nhöõng VTN khaùc [8].
Nghieân cöùu cuûa Christine vaø coäng söï [4] tieán haønh treân 976 hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng Houston, Myõ ño löôøng moái lieân quan giöõa söï gaén keát vôùi gia ñình cuûa VTN vaø haønh vi tình duïc. Trong söï
gaén keát taùc giaû cuõng ñeà caäp ñeán söï quan taâm nhö
"Cha meï thöôøng khoâng quan taâm ñeán nhöõng gì toâi noùi hoaëc toâi laøm"… Keát quaû cho thaáy coù moái lieân quan giöõa söï keát noái noùi chung vaø söï quan taâm noùi rieâng cuûa cha meï vôùi VTN vaø QHTDTHN cuûa VTN.
Trong nghieân cöùu doïc veà caùc haønh vi tình duïc nguy cô trong nhoùm VTN Canada vaø VTN Italia [5], caùc taùc giaû ño löôøng söï quan taâm ñeán VTN/TN cuûa cha meï döïa treân caâu hoûi vôùi thang ño Likert. Keát quaû cho thaáy cha meï coù söï quan taâm vaø giaùm saùt VTN thì VTN cuõng ít coù haønh vi tình duïc nguy cô hôn nhöõng VTN khaùc.
CHILILAB ñöôïc xaây döïng thaønh ñieåm thöïc ñòa chính thöùc cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng töø naêm 2001, CHILILAB ñöôïc ñaët treân ñòa baøn huyeän Chí Linh, tænh Haûi Döông. Hieän taïi ôû CHILILAB, tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng ñaõ thaønh laäp moät heä thoáng giaùm saùt daân soá vôùi nhöõng voøng thu thaäp soá lieäu theo quí/ naêm ñeå theo doõi söï bieán ñoäng veà daân soá cuõng nhö moät soá thoâng tin veà kinh teá, xaõ hoäi cuûa Chí Linh. Döïa treân nghieân cöùu veà söï gaén keát cuûa cha meï vôùi VTN chuùng toâi tieán haønh phaân tích naøy vôùi muïc tieâu: 1) Moâ taû söï quan taâm giöõa cha meï vôùi VTN taïi Chí Linh - Haûi Döông; 2) Xaùc ñònh moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï vôùi quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân cuûa VTN.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Nghieân cöùu söû duïng thieát keá caét ngang coù phaân tích vôùi ñoái töôïng nghieân cöùu laø cha hoaëc meï VTN vaø VTN tuoåi töø 13 - 19 taïi CHILILAB. Soá lieäu ñöôïc thu thaäp thoâng qua phoûng vaán tröïc tieáp ngöôøi cha hoaëc ngöôøi meï cuûa VTN veà söï quan taâm ñeán VTN.
Thoâng tin veà haønh vi QHTDTHN cuûa VTN ñöôïc thu thaäp thoâng qua maãu phieáu töï ñieàn cuûa VTN.
Toång soá cha meï VTN trong phaân tích laø 2.252 ngöôøi ñöôïc choïn baèng phöông phaùp ngaãu nhieân ñôn döïa treân khung maãu laø danh saùch VTN ñaõ tham gia nghieân cöùu Yeáu toá nguy cô/ yeáu toá baûo veä VTN naêm 2009. Danh saùch ñoái töôïng phoûng vaán ñöôïc nhoùm nghieân cöùu laäp saün tröôùc khi tieán haønh ñieàu tra thöïc ñòa. Ñieàu tra vieân cuûa CHILILAB tieán haønh phoûng vaán caùc ñoái töôïng coù trong danh saùch.
Bieán soá nghieân cöùu
Nhoùm bieán ñaëc ñieåm daân soá hoïc
Nhoùm bieán veà ñaëc ñieåm daân soá hoïc cuûa hoä gia ñình bao goàm tình traïng kinh teá hoä, caùc ñaëc ñieåm veà nhaân khaåu hoïc cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu ñöôïc laáy töø soá lieäu ñieàu tra daân soá hoïc naêm 2009 cuûa CHILILAB. Tình traïng kinh teá hoä gia ñình ñöôïc tính toaùn giaùn tieáp döïa treân taøi saûn, vaät duïng coá ñònh cuûa hoä gia ñình vaø ñöôïc phaân thaønh 5 nhoùm vôùi tyû leä baèng nhau (Q1 ñeán Q5), trong ñoù phaân loaïi Q1 laø nhoùm Ngheøo nhaát, nhoùm Q2 laø nhoùm caän ngheøo; Q3 laø nhoùm kinh teá trung bình; Q4 laø nhoùm coù kinh teá khaù giaû vaø Q5 laø nhoùm giaøu nhaát.
Bieán ñoäc laäp-Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN Söï quan taâm laø vieäc cha meï bieát, ñeå yù ñeán caùc hoaït ñoäng, taâm traïng cuûa VTN. Trong nghieân cöùu naøy, söï quan taâm cuûa cha meï ñöôïc phaân thaønh 4 nhoùm döïa treân phaân tích nhaân toá:
- Quan taâm ñeán vieäc hoïc vaø hoaït ñoäng ôû tröôøng - Quan taâm ñeán baïn beø cuûa VTN
- Quan taâm ñeán taâm traïng cuûa VTN - Quan taâm VTN ñi ñaâu, laøm gì
Caùc khía caïnh cuï theå cuûa töøng nhaân toá veà söï quan taâm ñöôïc chia thaønh hai giaù trò: Coù vaø Khoâng.
Ví duï: Cha meï coù quan taâm ñeán vieäc hoïc ôû tröôøng cuûa VTN vaø Cha meï khoâng quan taâm ñeán vieäc hoïc ôû tröôøng cuûa VTN. Söï phaân ñoái töôïng vaøo caùc nhoùm döïa treân söï toång hôïp cuûa caùc caâu hoûi ñôn leû naèm trong caùc khía caïnh ñöôïc ñaùnh giaù. Cuï theå nhö sau:
- Caùc caâu traû lôøi Khoâng bieát/ khoâng traû lôøi (ñieåm
3 trong thang ñieåm Likert 5 möùc ñoä) ñöôïc boû ra ngoaøi, khoâng ñöa vaøo toång hôïp.
- Caùc ñoái töôïng ñöôïc ñaùnh giaù laø "Coù quan taâm"
khi coù ≥50% caùc caâu traû lôøi coù möùc ñieåm 4 hoaëc 5 (Ñoàng yù hoaëc Raát ñoàng yù). Caùc tröôøng hôïp coù <50%
caùc caâu traû lôøi coù möùc ñieåm 4 hoaëc 5 ñöôïc ñaùnh giaù laø "Khoâng quan taâm".
Söï phaân nhoùm naøy ñöôïc duøng trong caùc phaân tích veà moái lieân quan giöõa söï quan taâm vaø QHTDTHN ôû caû moâ hình ñôn bieán vaø ña bieán.
Quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân
Ñaây laø bieán soá ñöôïc keát noái vôùi soá lieäu cuûa Nghieân cöùu toång theå veà söùc khoûe Vò thaønh nieân, thanh nieân ôû CHILILAB voøng 2 - 2009, soá lieäu ñöôïc thu thaäp sau nghieân cöùu veà Söï keát noái cuûa cha meï vôùi VTN/TN khoaûng 7 thaùng, laø bieán phuï thuoäc trong phaân tích moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï vaø QHTDTHN. Taát caû nhöõng VTN töø choái traû lôøi hay boû troáng phaàn traû lôøi veà haønh vi QHTDTHN khoâng ñöôïc ñöa vaøo phaân tích.
Phaân tích soá lieäu
Kyõ thuaät phaân tích nhaân toá (exploratory factor analysis) ñöôïc duøng ñeå nhoùm caùc caáu phaàn (tieåu muïc) thaønh caùc khía caïnh veà söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN. Söû duïng phaân tích thoáng keâ moâ taû vaø phaân tích hai bieán (kieåm ñònh Khi bình phöông) ñeå xem xeùt moái lieân quan giöõa hai bieán. Söû duïng kyõ thuaät phaân tích hoài qui ña bieán logistics ñeå khoáng cheá nhieãu caùc bieán nhieãu trong moái quan heä giöõa Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN vaø QHTDTHN cuûa VTN. Tyû soá cheânh OR (odd ratio) ñöôïc duøng ñeå ño löôøng chieàu höôùng vaø ñoä maïnh cuûa caùc moái lieân quan.
Cuï theå trong moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN vaø QHTDTHN chuùng toâi phaân tích döôùi hai caáp ñoä:
- Phaân tích ñôn bieán: Bieán phuï thuoäc laø QHTDTHN, bieán ñoäc laäp laø caùc khía caïnh rieâng reõ veà söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN (4 khía caïnh).
- Phaân tích ña bieán: Bieán phuï thuoäc laø QHTDTHN; bieán ñoäc laäp chính laø caùc khía caïnh cuûa söï quan taâm, caùc bieán ñoäc laäp khaùc coù trong moâ hình vôùi vai troø bieán nhieãu laø caùc bieán veà ñaëc ñieåm daân soá - kinh teá. Bieán ñoäc laäp ñöôïc ñöa vaøo moâ hình döïa treân phaân tích ñôn bieán vaø y vaên. Phöông phaùp ñöôïc söû duïng laø backward - sau khi chaïy backward, moâ hình ñöôïc löïa choïn laø moâ hình phuø hôïp nhaát.
Vôùi caùc bieán ñöôïc giöõ laïi töø moâ hình ñöôïc chaïy
backward chuùng toâi ñaõ chaïy laïi vôùi phöông phaùp Enter ñeå toái ña hoùa soá löôïng ñoái töôïng ñöa vaøo phaân tích.
Sau khi keát noái vôùi thoâng tin veà QHTHTHN cuûa VTN, tyû leä VTN khoâng traû lôøi caâu hoûi veà haønh vi QHTDTHN laø 25%, trong caùc phaân tích moái lieân quan (ñôn bieán vaø ña bieán) chuùng toâi ñaõ loaïi caùc ñoái töôïng naøy ra khoûi caùc moâ hình.
3. Keát quaû nghieân cöùu
3.1 Thoâng tin chung veà ñoái töôïng nghieân cöùu Trong toång soá 2.252 ñoái töôïng phoûng vaán coù 41,7% laø cha cuûa VTN vaø 58,3% laø meï cuûa VTN, tuoåi trung bình cuûa caùc cha meï VTN tham gia nghieân cöùu laø 44,2 tuoåi, ngöôøi treû tuoåi nhaát laø 32 tuoåi vaø ngöôøi lôùn tuoåi nhaát laø 72 tuoåi.
Baûng 1 cho thaáy phaàn lôùn ñoái töôïng nghieân cöùu ñang soáng cuøng vôï - choàng (91,6%). Coù 47,6% ñoái töôïng laøm ruoäng vaø 21,3% buoân baùn hoaëc laøm dòch vuï. Trình ñoä hoïc vaán cuûa caùc ñoái töôïng töông ñoái cao, ña soá caùc ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán töø trung hoïc cô sôû trôû leân (94,4%) vaø coù tôùi 46% ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán treân trung hoïc phoå thoâng.
3.2. Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán vò thaønh nieân Baûng 2 trình baøy 4 khía caïnh cuûa söï quan taâm ñöôïc nhoùm sau phaân tích nhaân toá. Lieân quan ñeán
khía caïnh quan taâm ñeán vieäc hoïc, keát quaû cho thaáy phaàn lôùn cha meï coù söï quan taâm ñeán vieäc hoïc haønh cuûa VTN, hôn 80% cha meï bieát chi tieát lòch hoïc (hoïc chính thöùc vaø ngoaïi khoùa). Khoaûng 70% cha meï bieát thaày coâ giaùo cuûa VTN, 69% coù lieân heä vôùi nhaø tröôøng veà vieäc hoïc cuûa VTN. Ñoái vôùi khía caïnh quan taâm ñeán baïn beø, …Vôùi vieäc ñoàng yù vaø raát ñoàng yù vôùi caùc noäi dung ñöôïc ñeà caäp laø "coù quan taâm" thì baïn beø cuûa con cuõng ñöôïc khoaûng 87% soá cha meï ñöôïc hoûi quan taâm, 75% cha meï bieát gia ñình nhöõng ngöôøi baïn thaân cuûa con mình. Ñaëc bieät cuõng coù ñeán 76% cha meï töï tin khaúng ñònh seõ bieát ñöôïc ngöôøi yeâu cuûa con neáu con coù ngöôøi yeâu (Baûng 2).
ÔÛ goùc ñoä quan taâm ñeán taâm traïng, 80% cha meï bieát nhöõng ñieàu con ñang lo laéng, khoaûng 86% cha meï nhaän bieát ñöôïc taâm traïng cuûa con, cuõng coù ñeán 85% cha meï coi nhöõng vaán ñeà cuûa VTN nhö chính vaán ñeà cuûa mình. Tyû leä cha meï quan taâm veà nhöõng nôi VTN ñi ñaâu khi ra ngoaøi cuõng nhö nhöõng vieäc VTN laøm trong thôøi gian raûnh cao, coù ñeán gaàn 90%
soá cha meï ñöôïc hoûi quan taâm ñeán vaán ñeà naøy.
Nhöõng cha meï coøn laïi laø "khoâng quan taâm" khi coù caâu traû lôøi "raát khoâng ñoàng yù" hoaëc "khoâng ñoàng yù", vaø moät tyû leä nhoû cha meï khoâng traû lôøi (Baûng 2).
Baûng 1. Thoâng tin chung veà ñoái töôïng nghieân cöùu
* Tình traïng hoân nhaân khaùc: Chöa keát hoân, chung soáng nhö vôï choàng
** Ngheà khaùc: Ngheà thuû coâng, hoïc sinh/sinh vieân, noäi trôï, thaát nghieäp, hoïc ngheà
Baûng 2. Söï quan taâm cuûa cha meï vôùi vò thaønh nieân, thanh nieân*
* Söï xeáp nhoùm caùc tieåu muïc döïa treân phaân tích nhaân toá (Factor analysis)
Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN ñöôïc toång hôïp thaønh 4 nhaân toá töø caùc caâu hoûi ñôn leû vaø ñöôïc phaân thaønh 2 nhoùm: coù quan taâm, khoâng quan taâm.
Keát quaû trình baøy trong bieåu ñoà 2 cho thaáy coù 78,4%
cha meï quan taâm ñeán vieäc hoïc cuûa VTN; 83,8% cha meï quan taâm ñeán baïn beø cuûa VTN. Tyû leä cha meï quan taâm ñeán taâm traïng cuûa VTN laø 86,9% vaø coù tôùi 83,4% cha meï quan taâm ñeán VTN ñi ñaâu, laøm gì, coøn laïi laø khoâng quan taâm vaø khoâng coù yù kieán.
3.3. Moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï ñeán vò thaønh nieân vaø quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân
Baûng 3.1 cho thaáy coù moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN ôû caû 4 nhaân toá vôùi tình traïng QHTDTHN cuûa VTN (p<0,001), nhöõng VTN khoâng ñöôïc cha meï quan taâm ñeán vieäc hoïc, quan taâm ñeán baïn beø, quan taâm ñeán taâm traïng, quan taâm VTN ñi ñaâu laøm gì coù khaû naêng QHTDTHN cao gaáp 4,1; 2,4; 3,2 vaø 3,1 laàn so vôùi nhöõng VTN coù ñöôïc söï quan taâm cuûa cha meï.
Baûng 3.2 cho thaáy coù moái lieân quan giöõa söï quan taâm cuûa cha meï ñeán taâm traïng cuûa VTN (ñöôïc
kieåm soaùt vôùi caùc yeáu toá nhieãu nhö nhoùm tuoåi, giôùi tính, kinh teá hoä gia ñình), söï quan taâm ñeán VTN ñi ñaâu laøm gì vôùi QHTDTHN (p<0,001). Nhöõng VTN khoâng coù söï quan taâm cuûa cha meï ñeán taâm traïng coù nguy cô QHTDTHN cao gaáp 2,6 laàn nhöõng VTN coù söï quan taâm cuûa cha meï ñeán taâm traïng. Töông töï nhö vaäy, nhöõng VTN cha meï khoâng quan taâm xem VTN ñi ñaâu, laøm gì cuõng coù khaû naêng coù QHTDTHN cao gaáp 2,2 laàn nhöõng VTN coù söï quan taâm cuûa cha meï. Khoâng thaáy coù moái lieân quan giöõa söï quan taâm ñeán baïn beø cuûa VTN vôùi QHTDTHN (p>0,05).
Döôùi moät goùc ñoä khaùc, trong moâ hình ña bieán khi xem xeùt tình traïng kinh teá hoä gia ñình, giôùi tính vaø nhoùm tuoåi cuûa VTN nhö laø caùc yeáu toá lieân quan ñoäc laäp ñeán QHTDTHN. Baûng 3 cho thaáy, VTN nam coù khaû naêng coù QHTDTHN cao gaáp 1,7 laàn so vôùi VTN nöõ (p<0,05); VTN töø 17 tuoåi trôû leân cuõng coù khaû naêng coù QHTDTHN cao gaáp 3,7 laàn so vôùi VTN döôùi 17 tuoåi (p<0,001).
4. Baøn luaän
4.1 Söï quan taâm cuûa cha meï vôùi VTN Phaân tích nhaân toá (Factor analyze) ñaõ xeáp söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN thaønh 4 nhoùm: Quan taâm ñeán vieäc hoïc, quan taâm ñeán baïn beø, quan taâm ñeán taâm traïng, quan taâm VTN ñi ñaâu laøm gì. Coù theå thaáy, nhìn chung cha meï coù quan taâm ñeán VTN treân caû 4 khía caïnh. Ñaây laø moät trong nhöõng ñaëc ñieåm Bieåu ñoà 2. Phaân boá söï quan taâm cuûa cha meï vôùi VTN
Baûng 3.1. Moái lieân quan ñôn bieán giöõa söï quan taâm cuûa cha meï VTN vôùi vieäc coù Quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân cuûa vò thaønh nieân
Baûng 3.2. Moâ hình ña bieán phaân tích moái lieân quan giöõa moät soá yeáu toá vôùi quan heä tình duïc tröôùc hoân nhaân cuûa vò thaønh nieân
gia ñình Vieät Nam, cha meï thöôøng quan taâm ñeán con caùi ñaëc bieät söï quan taâm naøy ôû nhieàu gia ñình ñöôïc theå hieän nhieàu hôn khi con böôùc vaøo tuoåi VTN [3]. Tuoåi VTN laø moät löùa tuoåi ñaëc bieät, VTN coù söï thay ñoåi raát lôùn veà taâm sinh lyù, töø treû con thaønh ngöôøi lôùn, ngöôøi tröôûng thaønh. Khaùc vôùi khi con coøn nhoû, cha meï nhieàu khi chæ quan taâm nhieàu ñeán vieäc aên uoáng, hoïc haønh cuûa treû… thì khi treû lôùn hôn, coù nhieàu moái quan heä hôn, söï giao tieáp xaõ hoäi cuõng nhieàu hôn vaø ñoäc laäp hôn thì cha meï ñaõ quan taâm ñeán caû baïn beø cuûa con cuõng nhö con ñi ñaâu, laøm gì…
ñaây laø moät trong nhöõng ñieåm raát toát ñeå cha meï coù theå gaàn guõi hôn vôùi con, giuùp ñôõ con khi gaëp phaûi nhöõng khoù khaên xuaát hieän trong cuoäc soáng khi tính caùch vaø taâm lyù con chöa vöõng vaøng.
Trong nhieàu nghieân cöùu ôû Vieät Nam hieän nay ñeàu chæ ra raèng caùc baäc laøm cha, laøm meï raát quan taâm ñeán vieäc hoïc haønh cuûa con caùi [3]. Haàu heát cha meï ñeàu cho raèng neáu con caùi hoïc haønh töû teá, hoïc gioûi thì töông lai sau naøy seõ toát ñeïp, seõ coù coâng aên vieäc laøm toát vaø ñòa vò xaõ hoäi ñaùng traân troïng. Vôùi VTN ôû ñòa baøn CHILILAB, coù khoaûng 85% cha meï bieát chi tieát veà lòch hoïc cuûa con, ngoaøi ra 70% cha meï coøn bieát nhöõng thaøy coâ giaùo daïy con mình vaø lieân heä vôùi nhaø tröôøng veà vieäc hoïc cuûa con - ñieàu naøy coù theå thaáy vôùi nhöõng VTN ñang ôû tuoåi ñi hoïc, cha meï raát quan taâm ñeán vieäc hoïc cuûa con.
Söï thay ñoåi veà taâm sinh lyù töø treû con sang ngöôøi lôùn laø moät böôùc ngoaët quan troïng, VTN coù nhu caàu keát baïn, nhu caàu coù nhöõng moái quan heä xaõ hoäi cao hôn daãn ñeán vieäc VTN cuõng ñoái maët vôùi nhöõng nguy cô taïo döïng hay gaëp phaûi nhöõng moái quan heä khoâng toát aûnh höôûng ñeán tính caùch, cuoäc soáng…cuûa VTN.
Nghieân cöùu ôû CHILILAB cho thaáy coù khoaûng 80%
cha meï bieát nhöõng ngöôøi baïn con mình hay chôi cuøng cuõng nhö bieát veà gia ñình baïn thaân cuûa con mình. Thaäm chí coù ñeán 76% cha meï tin raèng mình seõ bieát ngöôøi yeâu cuûa con mình khi con coù ngöôøi yeâu. Coù theå thaáy vôùi caùc khía caïnh trao ñoåi giöõa cha meï vaø VTN raát toát cuõng laø moät neàn taûng ñeå cha meï tin töôûng vaøo vieäc con seõ chia seû taâm söï khi coù ngöôøi yeâu. Ngoaøi ra vieäc thay ñoåi taâm sinh lyù, thay ñoåi söï nhìn nhaän veà cuoäc soáng cuõng coù theå aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc hình thaønh nhaân caùch cuûa VTN. Nhaän thöùc ñöôïc ñieàu naøy, ngoaøi vieäc quan taâm ñeán vieäc hoïc haønh cuûa con, cha meï VTN cuõng quan taâm ñeán taâm traïng cuûa VTN qua vieäc nhaän bieát ñöôïc nhöõng ñieàu con ñang lo laéng, nhaän bieát ñöôïc taâm traïng cuûa con cuõng nhö cha meï coi nhöõng vaán ñeà VTN gaëp
phaûi cuõng chính laø nhöõng vaán ñeà cuûa cha meï - ñaây laø moät ñieàu raát quan troïng vì neáu coi vaán ñeà cuûa con nhö chính vaán ñeà cuûa mình thì cha meï seõ cuøng con, giuùp ñôõ con ñoái maët vôùi nhöõng vaán ñeà ñoù.
Toång hôïp 4 khía caïnh cuûa söï quan taâm, coù 78%
cha meï ñöôïc ñaùnh giaù laø coù quan taâm ñeán vieäc hoïc cuûa VTN, 83% quan taâm ñeán baïn beø cuûa VTN, 87%
quan taâm ñeán taâm traïng cuûa con vaø 83% quan taâm VTN ñi ñaâu, laøm gì. Coøn laïi laø nhöõng ngöôøi cha, ngöôøi meï khoâng quan taâm ñeán VTN hoaëc coù quan taâm nhöng möùc ñoä quan taâm coøn quaù ít, chöa ñuû. Coù theå noùi vôùi moät ñòa baøn nhö CHILILAB, söï quan taâm cuûa cha meï VTN nhö vaäy laø töông ñoái cao trong boái caûnh coù ñeán 95% cha meï coù töø 02 con trôû leân - ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc cha meï phaûi san seû söï quan taâm cuûa mình cho nhöõng ngöôøi con khaùc nhau, ngoaøi ra caùc ñaëc ñieåm veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc hoä gia ñình trong maãu nghieân cöùu cuõng chöa phaûi toát (ngheà nghieäp cuûa cha meï, kinh teá hoä gia ñình) ñaëc bieät ôû vuøng noâng thoân - vôùi vieäc cha meï laøm ruoäng hay hoä gia ñình khoâng ngheøo, gia ñình nhieàu con….ñaây coù theå laø nhöõng yeáu toá caûn trôû söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN. Keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cuõng töông ñöông vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû Ñaëng Caûnh Khanh [2] döôùi goùc ñoä söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN.
4.2 Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán vò thaønh nieân vaø QHTDTHN cuûa VTN
Söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN chính laø moät yeáu toá baûo veä VTN tröôùc vieäc coù QHTDTHN. Nhìn chung cha meï quan taâm ñeán VTN thì VTN cuõng ít coù khaû naêng coù QHTDTHN hôn nhöõng VTN khoâng coù söï quan taâm cuûa cha meï. Keát quaû nghieân cöùu ôû CHILILAB cuõng töông töï nhö nghieân cöùu cuûa moät soá taùc giaû khaùc [6], [7], [8]. Coù theå noùi khi cha meï quan taâm ñeán VTN thì söï gaàn guõi giöõa cha meï vaø VTN cuõng ñöôïc taêng leân - chính söï quan taâm vaø gaàn guõi naøy giuùp VTN trì hoaõn QHTD vaø giaûm nguy cô coù nhöõng haønh vi söùc khoûe coù haïi khaùc. Ngoaøi söï quan taâm cuûa cha meï vôùi VTN coøn coù raát nhieàu yeáu toá khaùc lieân quan ñeán QHTDTHN cuûa VTN (giôùi tính, nhoùm tuoåi…) chính vì vaäy chuùng toâi ñaõ xaây döïng moâ hình hoài qui ña bieán logistics ñeå xem xeùt baûn chaát cuûa moái lieân quan vôùi QHTDTHN trong maãu nghieân cöùu. Trong moâ hình naøy coù hai nhaân toá cuûa söï quan taâm (ñöôïc ñeà caäp trong khuoân khoå nghieân cöùu naøy) coù lieân quan ñeán QHTDTHN cuûa VTN ñoù laø cha meï quan taâm ñeán taâm traïng cuûa VTN
vaø quan taâm ñeán VTN ñi ñaâu, laøm gì. Moät trong nhöõng ñieåm yeáu cuûa nghieân cöùu naøy coù theå daãn ñeán keát quaû nghieân cöùu chöa phaûn aùnh ñöôïc ñuùng baûn chaát cuûa caùc moái lieân quan ñoù laø bieán phuï thuoäc trong moâ hình ña bieán (QHTDTHN) coù moät tyû leä töông ñoái lôùn VTN khoâng traû lôøi caâu hoûi naøy (25%) - sau khi boû ra nhöõng ñoái töôïng khoâng phuø hôïp (khoâng coù thoâng tin ñeå phaân tích) chæ coøn laïi 1632 ñoái töôïng ñöôïc phaân tích trong moâ hình. Ngoaøi ra cuõng caàn nhaéc ñeán nhöõng sai soá thoâng tin do ñoái töôïng cung caáp thoâng tin khi ñoái töôïng (VTN) khoâng cung caáp ñuùng söï thaät (ñaõ coù QHTDTHN nhöng traû lôøi laø khoâng hoaëc töø choái traû lôøi), moät sai soá luoân gaëp trong caùc nghieân cöùu caét ngang.
Keát quaû nghieân cöùu taïi CHILILAB cho thaáy ñeå giaûm thieåu khaû naêng coù QHTDTHN, caùc baäc cha meï caàn quan taâm ñeán baïn beø, taâm traïng cuûa VTN vaø quan taâm ñeán vieäc VTN ñi ñaâu, laøm gì. Caùc toå chöùc xaõ hoäi (Hoäi phuï nöõ…) neân coù caùc chöông trình
ñoäng vieân söï quan taâm cuûa cha meï ñeán VTN ñeå giuùp VTN traùnh haønh vi QHTDTHN noùi rieâng cuõng nhö ñeå giuùp VTN coù söï phaùt trieån toát veà theå chaát, tinh thaàn vaø haønh vi söùc khoûe.
Lôøi caûm ôn
Ñeå hoaøn thaønh nghieân cöùu naøy nhoùm nghieân cöùu xin chaân thaønh caûm ôn:
- Vaên phoøng thöïc ñòa Chililab- Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng
- Döï aùn Ford- Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng:
Ñaõ hoã trôï kinh phí cho nghieân cöùu
- Cô sôû thöïc ñòa Chililab- Chí Linh, Haûi Döông:
Caùc ñieàu phoái vieân, giaùm saùt vieân, nhaäp lieäu vieân vaø ñieàu tra vieân cuûa Chililab.
- Toaøn theå ngöôøi cha, meï cuûa VTN ñaõ tham gia nghieân cöùu.
Taøi lieäu tham khaûo
Tieáng Vieät
1. Boä Y teá; Toång cuïc thoáng keâ (2003). "Ñieàu tra Quoác gia veà Vò thaønh nieân vaø Thanh nieân Vieät Nam." Baùo caùo keát quaû nghieân cöùu.
2. Ñaëng Caûnh Khanh (1999). "Caùc nhaân toá phi khoa hoïc xaõ hoäi hoïc veà söï phaùt trieån." Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi.
3. Uyû ban Daân soá gia ñình vaø treû em Vieät Nam (2004). "Thöïc traïng vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi gia ñình Vieät Nam hieän nay." Haø Noäi
Tieáng Anh
1. Christine M. Markham; Susan R. Tortolero et al (August 2003). "Family connectedness and Sexual Risk- Taking Among Urban Youth Attending Alternative Hight Schools"
Perspectives on Sexual and Reproductive Health 35 (No 4).
2. Marie-Aude Boislar P, Jeff Kiesner and Thomas J.
Dishion (2009). "A longitudinal examination of risky sexual behaviors among Canadian and Italian adolescents:
Considering individual, parental, and friend characteristics." International Journal of Behavioral Development 33 (3) (265 originally published online Feb 25, 2009): 265-276.
3. Mark D. Regnerus, L. B. L. (2006). "The Parent-Child Relationship and Opportunities for Adolescents' First Sex"
Journal of Family issues 27 (2): 159-183.
4. Miller, B. C, Benson, B., Galbraith, K.A, (2001). "Family relationship and Adolescent pregnancy risk: A research synthesic" Developmental review 21: 1-38.
5. Resnick MD et al. (1997). "Protecting adolescents from harm: findings from the National Longitudinal Study on Adolescent Health" Journal of the American Medical Association, 278(10): 823-832.
