Moâ taû kieán thöùc vaø moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc veà buù sôùm sau sinh vaø buù meï hoaøn toaøn trong 6 thaùng ñaàu cuûa nhöõng baø meï coù con döôùi 1 tuoåi taïi 3 xaõ thuoäc cuïm Long Vaân,
huyeän Baù Thöôùc, tænh Thanh Hoùa
Buøi Thò Duyeân (*), Traàn Haø Linh (*), Phaïm Hoàng Tö (*)
Cho treû buù sôùm sau sinh (BSSS) vaø buù meï hoaøn toaøn (BMHT) trong 6 thaùng ñaàu khoâng nhöõng mang laïi lôïi ích cho treû, baø meï maø coøn cho caû gia ñình vaø xaõ hoäi. Tuy nhieân, treân thöïc teá tyû leä baø meï coù kieán thöùc vaø thöïc haønh cho treû BSSS vaø BMHT trong 6 thaùng ñaàu coøn khaù thaáp vaø khaùc nhau ôû moãi khu vöïc. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh qua keát quaû cuûa nhieàu nghieân cöùu ñaõ thöïc hieän trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñeå tìm hieåu saâu hôn nöõa, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu "Tìm hieåu kieán thöùc veà BSSS vaø BMHT trong 6 thaùng ñaàu cuûa nhöõng baø meï coù con döôùi 1 tuoåi taïi 3 xaõ thuoäc cuïm Long Vaân, huyeän Baù Thöôùc, tænh Thanh Hoùa". Nghieân cöùu coù 2 muïc tieâu laø tìm hieåu kieán thöùc cuûa baø meï veà BSSS, BMHT trong 6 thaùng ñaàu vaø phaân tích nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc cuûa baø meï. Thieát keá nghieân cöùu caét ngang ñöôïc söû duïng vôùi söï tham gia cuûa 167 baø meï coù con döôùi 1 tuoåi. Nghieân cöùu söû duïng hai phöông phaùp thu thaäp soá lieäu laø phoûng vaán saâu vaø phaùt vaán (khuyeát danh) vôùi boä caâu hoûi coù caáu truùc.
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy ña soá caùc ñoái töôïng coù tuoåi thuoäc nhoùm 22-30 chieám 48,4% vaø coù ñeán 64,5% soá baø meï laøm noâng nghieäp. Kieán thöùc cuûa caùc baø meï veà thôøi ñieåm cho treû BSSS khaù cao (66,5%) vaø tyû leä baø meï hieåu theá naøo laø nuoâi con hoaøn toaøn baèng söõa meï (NCHTBSM) trong 6 thaùng ñaàu laø 53,5%. Thoâng tin veà NCHTBSM maø baø meï ñöôïc nhaän phaàn lôùn laø töø nguoàn thoâng tin ñaïi chuùng (ñaøi, baùo, tivi) chieám tôùi 71,4%. Nghieân cöùu phaân tích moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc NCHTBSM cuûa caùc baø meï cho thaáy, coù moái lieân quan coù yù nghóa thoáng keâ giöõa tuoåi, ngheà nghieäp vaø trình ñoä hoïc vaán vaø kieán thöùc cuûa baø meï (P < 0,05). Ngoaøi ra, coøn coù moái lieân quan giöõa söï tieáp nhaän thoâng tin veà NCHTBSM töø phöông tieän thoâng tin ñòa phöông (loa ñaøi, truyeàn thanh, bieåu ngöõ…) (P <
0,001).
Töø khoùa: Buù sôùm sau sinh, nuoâi con hoaøn toaøn baèng söõa meï trong 6 thaùng ñaàu, kieán thöùc, caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc, baø meï.
Knowledge and influencing factors about post- partum breast feeding and exclusive breast
feeding during the first 6 months among
mothers with children under 1 year old in 3 communes of Long Van, Ba Thuoc district,
Thanh Hoa province
Bui Thi Duyen (*), Tran Ha Linh (*), Pham Hong Tu (*)
Early breast feeding and exclusive breast feeding during the first 6 months prove not only good for the baby and the mother, but also for the family and the society. However, in fact, the rate of mothers having knowledge and practice of early breast feeding and exclusive breast feeding during the first 6 months is relatively low and different by each region. This fact has been found through many in- country and overseas studies. In order to learn more about this issue, a study on knowledge and influencing factors about post-partum breast feeding and exclusive breast feeding during the first 6 months among mothers with children under 1 year old in 3 communes of Long Van, Ba Thuoc district, Thanh Hoa province was conducted. This study focused on 2 objectives: to explore knowledge about post-partum breast feeding and exclusive breast feeding during the first 6 months and to analyze factors influencing mothers' knowledge. The cross-sectional study covered 167 mothers having children under 1 year old. In-depth interviews and structured questionnaires (anonymous) were utilized for data collection.
The majority of the respondents, accounting for 48.4%, are at the age of 22-30 and 64.5% of all the mothers are farmers. Mothers who know about the time of early breast feeding accounted for a fairly high proportion (about 66.5 percent) and around 53.5 percent of the mothers know about exclusive breast feeding during the first 6 months. Most mothers, about 71.4 percent, received information about exclusive breast feeding through the mass media like television, radio, newspapers, etc.
Analysis of some influencing factors on knowledge about exclusive breast feeding also found the statisitcal significance of relationships among such factors as: age, occupation, education levels, mothers' knowledge (P < 0.05) and mass media like banners, radio, etc. (P < 0.001).
Key words: post-partum breast feeding, exclusive breast feeding during the first 6 months, knowledge, some influencing factors on knowledge about exclusive breast feeding.
Taùc giaû
(*): - CN. Buøi Thò Duyeân - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng - 138 Giaûng Voõ - Ba Ñình - Haø Noäi.
Email: buiduyen.ct@gmail.com.
- CN. Traàn Haø Linh. Email: tranhalinh203@gmail.com - CN. Phaïm Hoàng Tö. Email: phamtu02@gmail.com
1. Ñaët vaán ñeà
Söõa meï vôùi treân 100 loaïi chaát dinh döôõng caàn thieát nhö ñaïm, ñöôøng, môõ, vitamin vaø muoái khoaùng vôùi tyû leä thích hôïp cho söï haáp thu vaø phaùt trieån cô theå treû [2]. Taïi Vieät Nam, haàu heát caùc baø meï sinh con ñeàu cho con buù meï. Tuy nhieân, tyû leä BMHT coøn raát thaáp vaø haàu nhö khoâng caûi thieän trong 2 thaäp kyû qua. Coù ñeán 97% baø meï cho con buù nhöng chæ coù 58% trong soá hoï cho treû buù ngay trong voøng 1 giôø ñaàu sau khi sinh. Trong soá 43% baø meï bieát raèng söõa meï laø nguoàn thöùc aên chính cho treû döôùi 6 thaùng tuoåi thì chæ coù 17% NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu theo khuyeán caùo cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi [5]. Ñieàu naøy laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính laøm taêng tyû leä suy dinh döôõng ôû treû em taïi Vieät Nam.
Cuïm Long Vaân laø moät trong 5 cuïm cuûa huyeän Baù Thöôùc, tænh Thanh Hoùa, cuïm bao goàm 4 xaõ vaø 1 thò traán vôùi toång soá hôn 16649 nhaân khaåu (naêm 2010). Laø moät cuïm thuoäc huyeän mieàn nuùi vôùi neàn kinh teá ñang coøn nhieàu khoù khaên, trình ñoä daân trí vaãn chöa cao neân kieán thöùc vaø thöïc haønh cho treû BSSS vaø BMHT trong 6 thaùng ñaàu vaãn coøn bò chi phoái bôûi nhieàu yeáu toá. Ñoù cuõng laø moät trong nhöõng lyù do chính ñeå chuùng toâi tieán haønh thöïc hieän nghieân cöùu naøy, hôn nöõa cho ñeán nay taïi ñòa baøn cuïm Long Vaân huyeän Baù Thöôùc chöa coù nghieân cöùu naøo veà kieán thöùc vaø moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc veà BSSS vaø BMHT trong 6 thaùng ñaàu. Töø nhöõng thöïc teá treân, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu naøy vôùi muïc tieâu laø (1) Tìm hieåu kieán thöùc veà BSSS vaø BMHT cuûa nhöõng baø meï coù con döôùi 1 tuoåi vaø (2) phaân tích yeáu toá aûnh höôûng ñeán hieåu bieát cuûa baø meï veà cho con BSSS vaø BMHT trong 6 thaùng ñaàu.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
2.1. Thieát keá nghieân cöùu
Nghieân cöùu söû duïng thieát keá nghieân cöùu caét ngang, keát hôïp nghieân cöùu ñònh tính vaø ñònh löôïng.
Nghieân cöùu ñònh löôïng duøng phöông phaùp phaùt vaán (khuyeát danh) vaø nghieân cöùu ñònh tính duøng phöông phaùp phoûng vaán saâu.
2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu
Baø meï coù con döôùi 1 tuoåi ñang sinh soáng taïi 3 xaõ thuoäc cuïm Long Vaân- Baù Thöôùc- Thanh Hoùa taïi thôøi ñieåm nghieân cöùu.
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 06/2011 ñeán thaùng 08/2011 taïi 3 xaõ thuoäc Cuïm Long Vaân huyeän Baù Thöôùc tænh Thanh Hoùa bao goàm caû phaùt vaán vaø phoûng vaán saâu.
2.4. Maãu vaø phöông phaùp choïn maãu
Cuïm Long Vaân bao goàm 5 xaõ laø Aí Thöôïng, Thò traán Caønh Naøng, Laâm Xa, Taân Laäp vaø Haï Trung, do ñieàu kieän veà nguoàn löïc coù haïn vì theá nhoùm chæ choïn 3 trong 5 xaõ ñeå tieán haønh nghieân cöùu. Qua quaù trình boác thaêm ngaãu nhieân, 3 xaõ ñöôïc choïn goàm: Aí Thöôïng, Laâm Xa vaø Thò traán Caønh Naøng.
2.4.1. Phöông phaùp choïn maãu
Choïn toaøn boä nhöõng baø meï coù con döôùi 1 tuoåi ñang sinh soáng taïi 3 xaõ thuoäc cuïm Long Vaân, huyeän Baù Thöôùc, tænh Thanh Hoùa, neáu ñaït nhöõng tieâu chuaån noùi treân ñeàu ñöôïc choïn vaøo nghieân cöùu. Danh saùch ñoái töôïng nghieân cöùu ñöôïc laáy töø 2 nguoàn goàm, soå theo doõi tieâm phoøng cuûa caùc traïm y teá xaõ vaø soå theo doõi nhaân khaåu (soå hoä khaåu) cuûa caùc xaõ.
Nghieân cöùu ñònh löôïng:
Choïn toaøn boä nhöõng ñoái töôïng coøn laïi trong danh saùch sau khi ñaõ thöïc hieän xong choïn ñoái töôïng cho phaàn phoûng vaán saâu.
Nghieân cöùu ñònh tính:
Döïa vaøo danh saùch caùc ñoái töôïng ñaõ ñöôïc choïn tham gia nghieân cöùu ôû treân tieán haønh löïa choïn ngaãu nhieân 12 ñoái töôïng ñeå tham gia phoûng vaán, ñaûm baûo yeâu caàu laø moãi xaõ coù ñuû soá löôïng laø 4 ñoái töôïng.
2.4.2. Côõ maãu
Coù toång soá 178 baø meï ñaõ ñöôïc löïa choïn tham gia vaøo nghieân cöùu, tuy nhieân coù 3 baø meï chuyeån ñòa ñieåm sinh soáng vaø 8 baø meï töø choái tham gia nghieân cöùu. Vaäy, toång soá ñoái töôïng tham gia nghieân cöùu coøn laïi laø 167 baø meï. Soá ñoái töôïng tham gia phaùt vaán laø 155 baø meï vaø tham gia phoûng vaán saâu laø 12 baø meï.
2.5. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu Nghieân cöùu ñònh löôïng:
Caùc ñoái töôïng ñöôïc phaùt phieáu töï ñieàn (khuyeát danh) ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi lieân quan ñeán kieán thöùc veà buù sôùm sau sinh, buù meï hoaøn toaøn trong 6 thaùng ñaàu vaø moät soá yeáu toá aûnh höôûng.
Nghieân cöùu ñònh tính:
Ñieàu tra vieân duøng boä caâu hoûi phoûng vaán saâu ñeå
Boä coâng cuï ñieàu tra ñeå hoûi baø meï caùc caâu hoûi lieân quan ñeán kieán thöùc veà BSSS, BMHT trong 6 thaùng ñaàu vaø moät soá yeáu toá aûnh höôûng. Boä coâng cuï ñöôïc xaây döïng döïa treân muïc tieâu nghieân cöùu, caây vaán ñeà, vaø ñoàng thôøi ñaûm baûo tính khoa hoïc, phuø hôïp vôùi ñoái töôïng nghieân cöùu vaø vaên hoùa cuûa ñòa phöông.
2.6. Phöông phaùp phaân tích soá lieäu Soá lieäu ñònh löôïng:
- Soá lieäu ñöôïc laøm saïch thoâ tröôùc khi nhaäp vaøo maùy tính.
- Duøng phaàn meàm EPIDATA ñeå laøm nhaäp soá lieäu vaø laøm saïch.
- Duøng phaàn meàm SPSS ñeå phaân tích soá lieäu.
Soá lieäu ñònh tính:
Caùc thoâng tin phaàn ñònh tính thu thaäp ñöôïc gôõ baêng, toång hôïp vaø boå sung cho phaàn ñònh löôïng.
3. Keát quaû nghieân cöùu 3.1. Thoâng tin chung
Trong nghieân cöùu, soá baø meï trong nhoùm tuoåi 22- 30 chieám tyû leä lôùn nhaát (48,4%) vôùi trình ñoä hoïc vaán döôùi THPT chieám ña soá (42,6%). Ngheà nghieäp chuû yeáu cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu laø noâng daân (64,5%).
3.2. Kieán thöùc cuûa baø meï veà buù sôùm sau sinh.
3.2.1. Kieán thöùc veà thôøi ñieåm cho treû buù sôùm sau sinh
Tyû leä baø meï traû lôøi ñuùng veà thôøi ñieåm cho treû BSSS cao chieám 66,5 %. Keát quaû phoûng vaán saâu cho thaáy moät soá baø meï vaãn chöa hieåu ñuùng veà khaùi nieäm buù sôùm, hoï cho raèng "Buù sôùm laø cho treû buù söõa meï sau khi sinh 1 giôø".
3.2.2. Kieán thöùc cuûa baø meï veà lôïi ích cuûa buù sôùm sau sinh
Trong 4 lôïi ích cuûa BSSS ñoái vôùi treû chæ coù 11,8% baø meï traû lôøi ñuû 4 lôïi ích. Lôïi ích maø caùc baø meï bieát nhieàu nhaát chæ laø buù söõa non - dinh döôõng toát nhaát cho treû (chieám 81,9%). Trong soá 3 lôïi ích ñöa ra ñoái vôùi meï, tyû leä baø meï bieát caû 3 lôïi ích laø chæ ñaït 17,8%, trong ñoù, lôïi ích cuûa BSSS ñoái vôùi meï maø caùc baø meï bieát nhieàu nhaát laø kích thích söõa veà, thoâng tia söõa (74,2%).
Nghieân cöùu ñònh tính cuõng cho thaáy, moät soá lôïi ích raát quan troïng maø caùc baø meï ít ñeà caäp ñeán nhö giöõ aám cho treû hoaëc giuùp toáng phaân su nhanh. Caùc
baø meï bieát veà lôïi ích cuûa buù sôùm sau sinh ñoái vôùi treû nhieàu hôn lôïi ích ñoái vôùi meï "Nghe noùi buù sôùm nhieàu dinh döôõng ñoái vôùi treû nhöng khoâng hieåu roõ vaø khoâng bieát coù lôïi ích gì cho meï khoâng".
3.3. Kieán thöùc cuûa baø meï veà BMHT trong 6 thaùng ñaàu
3.3.1. Hieåu theá naøo laø NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu Coù 53,5% soá baø meï trong nghieân cöùu traû lôøi ñuùng NCHTBSM laø chæ buù meï vaø khoâng keøm theo baát kì thöùc aên nöôùc uoáng naøo khaùc, 22,5% soá baø meï traû lôøi laø buù meï vaø uoáng theâm nöôùc loïc, ngoaøi ra coù moät tyû leä nhoû (0,7%) soá baø meï cho raèng NCHTBSM laø cho treû buù meï vaø aên côm. Keát quaû phoûng vaân saâu cho thaáy, haàu heát caùc baø meï hieåu NCHTBSM laø cho treû buù meï, khoâng cho treû buù söõa ngoaøi vaø aên theâm baát cöù thöù gì khaùc vaø moät soá baø meï coøn cho raèng neân keát hôïp cho treû uoáng theâm nöôùc.
3.3.2. Kieán thöùc cuûa baø meï veà lôïi ích cuûa NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu
Bieåu ñoà 1. Kieán thöùc veà lôïi ích cuûa buù sôùm sau sinh ñoái vôùi treû
Bieåu ñoà 2. Kieán thöùc veà lôïi ích cuûa buù sôùm sau sinh ñoái vôùi meï
Trong 5 lôïi ích cuûa NCHTBSM maø nghieân cöùu ñöa ra, lôïi ích laø treû ñöôïc phaùt trieån toát ñöôïc caùc baø meï bieát nhieàu nhaát (93,9%) vaø lôïi ích traùnh thai chieám tyû leä thaáp nhaát chæ coù 11,6%. Beân caïnh ñoù, chæ coù 6,4% soá baø meï bieát ñuû 5 lôïi ích vaø tyû leä baø meï chæ bieát 1 lôïi ích chieám ñeán 37,1%.
Trong nghieân cöùu naøy, chæ coù 47,7% soá baø meï bieát neân cho treû BMHT trong 6 thaùng ñaàu nhöng coù tôùi 62,6% soá baø meï bieát neân cho treû baét ñaàu aên daëm khi treû ñöôïc 6 thaùng. Tyû leä soá baø meï ñaõ coù nhaän thöùc ñuùng raèng vaãn neân cho treû buù khi treû bò tieâu chaûy laø 80,6% vaø tieáp tuïc cho treû buù khi treû bò beänh chieám 96,8%.
Keát quaû nghieân cöùu ñònh tính veà lôïi ích cuûa NCHTBSM, haàu heát caùc baø meï hieåu ñöôïc NCHTBSM mang laïi nhieàu lôïi ích cho treû nhö:
khoâng gaây cho treû ñi ngoaøi hay oám, treû khoûe hôn, mieãn dòch cuõng toát hôn vaø khaùng khuaån cho treû.
3.4. Ñaùnh giaù kieán thöùc cuûa baø meï veà NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu
Chæ coù 41 baø meï coù kieán thöùc ñaït veà NCHTBSM chieám 33,9% vaø coù ñeán 80 baø meï kieán thöùc khoâng ñaït chieám tyû leä 66,1%.
3.5. Moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc veà NCHTBSM cuûa baø meï
3.5.1. Moái lieân quan giöõa yeáu toá caù nhaân vaø kieán thöùc veà NCHTBSM
Keát quaû nghieân cöùu ñònh löôïng cho thaáy coù moái lieân quan giöõa tuoåi, ngheà nghieäp, trình ñoä hoïc vaán vaø kieán thöùc cuûa caùc baø meï, caùc baø meï lôùn tuoåi hôn coù kieán thöùc ñaït cao hôn nhöõng baø meï treû, caùc baø meï coù trình ñoä hoïc vaán trung caáp trôû leân coù kieán thöùc ñaït cao nhaát (60%) vaø nhoùm coù kieán thöùc ñaït thaáp nhaát laø döôùi THPT (24%).
Keát quaû ñònh tính veà ngheà nghieäp coøn chæ ra
chuùng coøn chuû ñoäng tìm hieåu thoâng tin töø caùc nguoàn khaùc, trong khi ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi thoâng tin cuûa caùc baø meï laøm noâng nghieäp vaø moät soá ngaønh khaùc nhö buoân baùn laø haïn cheá vaø thuï ñoäng "ÔÛ ñaây thì loa ñaøi thì cuõng khoâng coù, chæ coù hoûi ôû treân traïm xaù vôùi caùc chò sinh tröôùc ngöôøi ta noùi thoâi".
3.5.2. Vai troø cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng vaø kieán thöùc cuûa baø meï
Nhöõng baø meï khi tieáp caän vôùi nguoàn thoâng tin töø caùc keânh ñòa phöông (loa, bieåu ngöõ…) kieán thöùc ñaït cuûa hoï cao hôn so vôùi nhöõng baø meï khoâng tieáp nhaän. Tuy nhieân, keát quaû nghieân cöùu ñònh löôïng khoâng cho thaáy coù moái lieân quan giöõa vieäc tieáp nhaän thoâng tin töø caùn boä y teá vaø kieán thöùc cuûa baø meï.
4. Baøn luaän
4.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà buù sôùm sau sinh Bieåu ñoà 3. Kieán thöùc cuûa baø meï veà lôïi ích cuûa
NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu
Baûng 1. Moái lieân quan giöõa tuoåi, ngheà nghieäp, TÑHV vaø kieán thöùc
Baûng 2. Moái lieân quan giöõa nguoàn thoâng tin vaø kieán thöùc NCHTBSM
BSSS trong nghieân cöùu naøy khaù cao (chieám 66,5 %), cao hôn moät soá nghieân cöùu khaùc nhö nghieân cöùu treân 540 baø meï taïi 4 beänh vieän lôùn taïi Haø Noäi naêm 2006, chæ coù 44,1% baø meï bieát caàn cho treû buù trong voøng moät giôø ñaàu sau ñeû [1].
Trong 4 lôïi ích cuûa BSSS ñoái vôùi treû chæ coù 11,8% soá baø meï traû lôøi ñuû 4 lôïi ích vaø tyû leä naøy thaáp hôn raát nhieàu so vôùi moät nghieân cöùu taïi Hoøa Bình, coù 38,8% soá baø meï bieát töø 4 lôïi ích cuûa buù söõa non trôû leân [4]. Qua quaù trình phoûng vaán saâu caùc baø meï chuùng toâi nhaän thaáy, haàu heát caùc baø meï ñeàu traû lôøi söõa non raát toát, taêng söùc ñeà khaùng cho treû ñeà khaùng ñöôïc nhieàu beänh qua vieäc chia seû vôùi nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm nhö oâng, baø, boá, meï, hoaëc nhöõng ngöôøi ñaõ töøng nuoâi con nhoû. Tuy nhieân, coù nhöõng lôïi ích raát quan troïng maø caùc baø meï ít ñeà caäp ñeán nhö giöõ aám cho treû hoaëc giuùp toáng phaân su nhanh.Vì vaäy, vieäc taêng cöôøng boå sung kieán thöùc saâu hôn cho caùc baø meï laø caàn thieát ñeå baø meï coù tieáp caän ñöôïc coù kieán thöùc vöõng vaøng hôn.
4.2. Kieán thöùc cuûa baø meï veà buù meï hoaøn toaøn trong 6 thaùng ñaàu
Kieán thöùc ñuùng veà nhö theá naøo laø NCHTBSM trong 6 thaùng ñaàu laø raát quan troïng, ñieàu naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán thöïc haønh cho treû BMHT. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, taïi ñòa baøn nghieân cöùu chæ coù 53,5% soá ñoái töôïng traû lôøi ñuùng NCHTBSM laø chæ buù meï vaø khoâng keøm theo baát kì thöùc aên nöôùc uoáng naøo khaùc. Tyû leä naøy cao hôn nghieân cöùu kieán thöùc, thöïc haønh vaø caùc yeáu toá lieân quan veà NCBSMHT cuûa caùc baø meï coù con döôùi 1 tuoåi xaõ An Bình, huyeän Cao Laõnh naêm 2009, tyû leä baø meï traû lôøi ñuùng ñònh nghóa naøy chæ coù 44,5% [3]. Keát quaû phoûng vaán saâu cho thaáy coù nhieàu baø meï khaúng ñònh raèng söõa meï raát toát cho treû vaø khoâng neân cho treû uoáng söõa ngoaøi, nhöng khi tìm hieåu kyõ hôn thì baø meï laïi hieåu raèng
"BSMHT trong 6 thaùng laø khoâng cho buù söõa ngoaøi, cho uoáng theâm nöôùc loïc, neân cho treû uoáng theâm nöôùc hoa quaû".
Ñoái vôùi treû nhoû vieäc giöõ gìn treû khoâng maéc beänh hoaëc vieäc xöû lyù ñuùng khi treû bò beänh laø ñieàu heát söùc quan troïng. Trong nghieân cöùu, soá baø meï coù nhaän thöùc ñuùng raèng vaãn neân cho treû buù khi treû bò tieâu chaûy vaø tieáp tuïc cho treû buù khi treû bò beänh chieám tyû leä raát cao. Tuy nhieân, keát quaû phoûng vaán saâu cho thaáy moät soá quan nieäm khaùc cuûa moät soá baø meï ngöôøi daân toäc cho raèng "Khi treû bò tieâu chaûy cho buù ít ñi vaø cho uoáng theâm thuoác daân gian". Thöïc haønh naøy raát
nguy hieåm cho treû vì treû khoâng ñöôïc cung caáp ñuû nöôùc, chaát dinh döôõng maø khi söû duïng nhöõng phöông thuoác daân gian chöa qua kieåm nghieäm coù theå gaây ngoä ñoäc cho treû. Ngoaøi ra, vieäc cho treû buù ít ñi coøn laøm giaûm söï tieát söõa cuûa baø meï gaây aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc cho treû BMHT sau naøy.
4.3. Moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán kieán thöùc veà NCHTBSM cuûa baø meï
Trong ngieân cöùu coù moái lieân quan giöõa tuoåi vaø kieán thöùc cuûa caùc baø meï. 50% soá baø meï treân 30 tuoåi coù kieán thöùc ñaït trong khi chæ coù 13,6% soá baø meï ít hôn 22 tuoåi ñaït ñöôïc ñieåm ñoù. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích raèng caùc baø meï treû haàu heát sinh con laàn ñaàu vaø söï chia seû kieán thöùc NCHTBS chöa nhieàu, vì vaäy, caùc baø meï treû hôn caàn hoïc hoûi nhieàu hôn. Beân caïnh ñoù, coâng taùc truyeàn thoâng caàn taäp trung ñeán ñoái töôïng caùc baø meï treû döôùi 22 tuoåi, caàn toå chöùc caùc buoåi chia seû caùc thoâng tin ñeå trao ñoåi kinh nghieäm giöõa caùc baø meï trong coäng ñoàng.
Ngheà nghieäp vaø trình ñoä hoïc vaán cuõng laø yeáu toá aûnh höôûng lôùn ñeán kieán thöùc cuûa caùc baø meï. Caùc baø meï laøm coâng chöùc ngoaøi vieäc tieáp caän thoâng tin töø caùc keânh truyeàn thoâng ñaïi chuùng coøn chuû ñoäng tìm hieåu thoâng tin töø caùc nguoàn khaùc "Chuû yeáu laø chæ tìm hieåu treân maïng vôùi ôû saùch nöõa, khi chuaån bò sinh beù chò cuõng coù thöôøng xuyeân tìm hieåu, mình cuõng caàn bieát ñeå chaêm soùc con sau naøy", trong khi ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi thoâng tin cuûa caùc baø meï laøm noâng nghieäp vaø moät soá ngaønh khaùc nhö buoân baùn laø haïn cheá vaø thuï ñoäng "ôû ñaây thì loa ñaøi thì cuõng khoâng coù, chæ coù hoûi ôû treân traïm xaù vôùi caùc chò sinh tröôùc ngöôøi ta noùi thoâi. Cuõng thænh thoaûng qua tivi"hoaëc"Chuû yeáu laø nghe, ít tìm hieåu. Thoâng tin nghe ñöôïc chuû yeáu töø baùc só". Vì vaäy, caùc chöông trình can thieäp caàn truyeàn thoâng ñeán taát caû caùc ñoái töôïng vaø caàn coù phöông phaùp tieáp caän phuø hôïp nhö tö vaán hoaëc taäp huaán thöôøng xuyeân.
Xeùt tôùi vai troø cuûa caùc hình thöùc truyeàn thoâng ñoái vôùi kieán thöùc cuûa caùc baø meï. Nhöõng baø meï khi tieáp caän vôùi nguoàn thoâng tin ñaïi chuùng (ñaøi, baùo, tivi) coù kieán thöùc ñaït veà NCHTBSM laø 39,3% cao gaáp ñoâi nhöõng baø meï khoâng ñöôïc tieáp nhaän thoâng tin töø nguoàn naøy khi kieán thöùc ñaït chæ coù 19,2%, cuõng töông töï nhö vaäy nhöõng baø meï coù tieáp caän vôùi caùc thoâng tin töø caùc keânh ñòa phöông (loa, bieåu ngöõ…) kieán thöùc ñaït cuûa hoï cao hôn so vôùi nhöõng baø meï khoâng tieáp nhaän. Söï khaùc bieät naøy ñeàu coù yù nghóa thoáng keâ vaø ñieàu naøy chöùng minh moät vaán ñeà
quan troïng ñoù laø taàm aûnh höôûng cuûa caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng ñeán kieán thöùc cuûa baø meï. Vôùi nhöõng khaåu hieäu ngaén goïn cuûa bieåu ngöõ nhö "söõa meï laø toát nhaát cho treû" hoaëc qua voâ tuyeán "söõa meï laø thöùc aên toát nhaát cho söï phaùt trieån cuûa treû sô sinh vaø treû nhoû"ñaõ coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán moái quan taâm cuûa baø meï. Chính vì theá vieäc ñaåy maïnh truyeàn thoâng, ñaëc bieät laø ñoái vôùi ñoái töôïng ñoàng baøo daân toäc thieåu soá, nôi maø söï tieáp caän thoâng tin vaãn coøn haïn cheá laø moät vaán ñeà raát quan troïng.
Trong khi caùc phöông tieän truyeàn thoâng chæ ñaùp öùng moät phaàn nhu caàu thoâng tin cuûa baø meï thì caùn boä y teá laø nhöõng ngöôøi seõ cung caáp cho baø meï nhöõng kieán thöùc ñaày ñuû nhaát. Tuy nhieân, trong nghieân cöùu naøy laïi khoâng thaáy coù moái lieân quan giöõa vieäc tieáp nhaän thoâng tin töø caùn boä y teá vaø kieán thöùc cuûa baø meï. Haàu heát caùc baø meï (55,2%) mong muoán ñöôïc nhaän theâm thoâng tin veà NCHTBSM töø caùn boä y teá vaø 24,1% nhaän töø caùn boä hoäi phuï nöõ. Nghieân cöùu ñònh tính cuõng cho thaáy nhu caàu tieáp nhaän thoâng tin töø caùn boä y teá vaø hoäi phuï nöõ ñöôïc caùc baø meï ñaùnh giaù cao vaø laø nguoàn thoâng tin ñaùng tin caäy. Ñieàu naøy cho thaáy raèng, coù theå nhöõng caùn boä y teá taïi ñaïi phöông chöa thöïc söï nhaän thöùc heát ñöôïc taàm quan
troïng cuûa mình hoaëc chöa taïo ñöôïc nieàm tin töø baø meï khi baø meï mong muoán tìm hieåu thoâng tin, vì theá, caàn cuûng coá hôn vai troø cuûa caùn boä y teá.
Chuùng toâi khuyeán nghò
- Tieáp tuïc truyeàn thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng ñoàng thôøi ña daïng hoùa phöông tieän truyeàn thoâng qua caùc ban ngaønh ñoaøn theå ñaëc bieät laø hoäi phuï nöõ. Toå chöùc caùc buoåi chia seû theo nhoùm, khuyeán khích vieäc trao ñoåi kinh nghieäm veà NCHTBSM giöõa caùc baø meï.
- Naâng cao vai troø vaø ñaåy maïnh hoaït ñoäng tö vaán cuûa caùn boä y teá trong vieäc cung caáp thoâng tin veà NCHTBSM nhaèm giuùp caùc baø meï coù kieán thöùc saâu hôn, vöõng vaøng hôn veà vaán ñeà NCHTBSM.
- Caàn coù nhöõng phöông phaùp can thieäp phuø hôïp ñoái vôùi töøng nhoùm ñoái töôïng. Ñaëc bieät laø nhoùm baø meï treû vaø nhoùm baø meï laøm noâng nghieäp.
- Caàn coù nhöõng nghieân cöùu saâu hôn nöõa veà thöïc haønh vaø nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán NCHTBSM cuûa caùc baø meï trong khu vöïc nghieân cöùu, töø ñoù coù nhöõng chöông trình can thieäp phuø hôïp.
Taøi lieäu tham khaûo
[1] Ñinh Thò Phöông Hoøa, 2006. Kieán thöùc, thöïc haønh cuûa baø meï veà giöõ aám vaø cho treû buù sôùm ngay sau khi ñeû.
[2] Löu Xuaân Lan, Tröông Vaên Lan, Taàn Vaên Phong. 240 caâu hoûi ñaùp baûo veä söùc khoûe baø meï vaø treû sô sinh.
[3] Nguyeãn Kim Tuyeát, 2010. Kieán thöùc, thöïc haønh vaø caùc
yeáu toá lieân quan veà nuoâi con baèng söõa meï hoaøn toaøn cuûa caùc baø meï coù con döôùi moät tuoåi xaõ An Bình huyeän Cao Laõnh naêm 2009.
[4] Tröông Quyù Döông, 2003. Thöïc traïng vaø moät soá yeáu toá aûnh höôûng tôùi vieäc NCHTBSM trong 4 thaùng ñaàu cuûa caùc baø meï ngöôøi daân toäc Möôøng taïi huyeän Löông Sôn, Hoøa Bình.
[5] United Nations, 2010. Tuaàn leã theá giôùi nuoâi con baèng söõa meï 2010.
