Thaáp coøi, nheï caân vaø thieáu maùu laø vaán ñeà coù yù nghóa söùc khoûe coäng ñoàng treân hoïc sinh 11-14
tuoåi taïi huyeän Phoå Yeân, Thaùi Nguyeân
TS.Bs. Nguyeãn Quang Duõng (*), Ths.BS. Nguyeãn Laân (**),
PGS.TS. Nguyeãn Coâng Khaån (***)
Muïc tieâu: Ñaùnh giaù tyû leä thaáp coøi, nheï caân vaø thieáu maùu treân hoïc sinh 11-14 tuoåi taïi huyeän Phoå Yeân, tænh Thaùi Nguyeân.
Phöông phaùp: Nghieân cöùu caét ngang vaøo thaùng 11/2006 thu thaäp soá lieäu veà caân naëng, chieàu cao treân 2.790 hoïc sinh (nam/nöõ = 50,8%/49,2%). Xeùt nghieäm haøm löôïng Hemoglobin huyeát thanh ñöôïc tieán haønh treân 140 hoïc sinh nöõ. Tieâu chuaån ñaùnh giaù thaáp coøi, nheï caân, thieáu maùu döïa theo khuyeán nghò cuûa Toå chöùc Y teá theá giôùi.
Keát quaû: Tuøy löùa tuoåi, tyû leä thaáp coøi dao ñoäng töø 31,9-43,0% (nam) vaø 37,8-48,4% (nöõ); tyû leä nheï caân dao ñoäng 27,5-46,0% (nam) vaø 30,4-36,2% (nöõ). Töø 11 tôùi 13 tuoåi, tyû leä thaáp coøi taêng 5,6%/naêm (nam) vaø 5,3%/naêm (nöõ). Tyû leä thieáu maùu treân hoïc sinh nöõ laø 27,9%, cao nhaát ôû löùa 13 tuoåi, chieám 43,9%.
Keát luaän: Thaáp coøi, nheï caân, vaø thieáu maùu laø vaán ñeà coù yù nghóa söùc khoûe coäng ñoàng quan troïng treân hoïc sinh trung hoïc cô sôû taïi Phoå Yeân, Thaùi Nguyeân.
Töø khoùa: Thaáp coøi, nheï caân, thieáu maùu, hoïc sinh, Hemoglobin.
Stunting, underweight, and anaemia are the
significant public health problems in secondary school children in Pho Yen district, Thai Nguyen province
Nguyen Quang Dung, MD, PhD; Nguyen Lan, MD, MSc;
A/Prof. Nguyen Cong Khan
Objective: To assess the prevalence of stunting, underweight, and anaemia in 11-14 year-old school children in Pho Yen district, Thai Nguyen province.
Method: A cross-sectional study was undertaken in November 2006 to collect body weight, height in 2,790 school children (male/female = 50.8%/49.2%). Serum haemoglobin concentration was col- lected in 140 female subjects. Stunting, underweight, and anaemia were defined according to the rec- ommendation of WHO.
Results: Depending on age groups, prevalence of stunting ranged from 31.9-43.0% (male) and 37.8- 48.4% (female); prevalence of underweight ranged from 27.5-46.0% (male) and 30.4-36.2% (female).
NguyӉn Quang DNJng (*), NguyӉn Lân (**), NguyӉn Công Khҭn (***)
1. Ñaët vaán ñeà
Thaáp coøi, nheï caân, thieáu maùu ôû treû hoïc ñöôøng laø nhöõng vaán ñeà söùc khoûe coäng ñoàng quan troïng, thaäm chí coøn quan troïng hôn treân treû tieàn hoïc ñöôøng. Neáu nhöõng vaán ñeà ñoù khoâng ñöôïc döï phoøng, phaùt hieän, xöû trí sôùm thì hoïc sinh seõ phaûi gaùnh chòu trong suoát thôøi kyø ñi hoïc, aûnh höôûng tôùi phaùt trieån theå chaát vaø khaû naêng hoïc taäp.
Dinh döôõng gaén lieàn vôùi söùc khoûe con ngöôøi baét ñaàu töø trong baøo thai vaø aûnh höôûng trong suoát caû cuoäc ñôøi. Treû em trong ñoä tuoåi vò thaønh nieân coù toác ñoä phaùt trieån theå löïc nhanh, nhu caàu naêng löôïng, protein, caùc döôõng chaát khaùc cao hôn so vôùi treû tieàn hoïc ñöôøng. Ñaëc bieät, treû em gaùi löùa tuoåi vò thaønh nieân baét ñaàu hoaëc ñang coù kinh, söï maát maùu trong thôøi gian haønh kinh gaây thieáu maùu. Vì vaäy, ñaùnh giaù tình traïng theå löïc vaø thieáu maùu treân hoïc sinh tuoåi vò thaønh nieân laø heát söùc caàn thieát.
Treân theá giôùi, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng, tyû leä thieáu maùu, khaåu phaàn aên cuûa treû vò thaønh nieân noâng thoân, thaønh thò [13,14]; ñaëc bieät tình traïng dinh döôõng treân nöõ vò thaønh nieân coù thai [11,12]. Taïi Vieät Nam, trong hôn
moät thaäp kyû qua, nhieàu taùc giaû ñaõ coâng boá keát quaû veà theå löïc treân hoïc sinh tuoåi hoïc ñöôøng [3,4].
Chieán löôïc dinh döôõng quoác gia Vieät Nam giai ñoaïn 2001-2010 nhaèm giuùp ngöôøi daân ôû moïi löùa tuoåi noùi chung vaø treû vò thaønh nieân noùi rieâng coù ñöôïc tình traïng dinh döôõng vaø vi chaát dinh döôõng toát nhaát. Caùc soá lieäu veà tình hình theå löïc, vi chaát dinh döôõng treân treû vò thaønh nieân seõ giuùp caùc nhaø laäp chính saùch, caùc chuyeân gia trong lónh vöïc y teá, caùc toå chöùc quoác teá vaø phi chính phuû coù keá hoaïch vaø chöông trình haønh ñoäng ñeå caûi thieän tình traïng dinh döôõng cho quaàn theå naøy.
Ñeà taøi naøy ñöôïc tieán haønh nhaèm ñaùnh giaù tyû leä nheï caân, thaáp coøi vaø thieáu maùu treân hoïc sinh trung hoïc cô sôû taïi huyeän Phoå Yeân, tænh Thaùi Nguyeân.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu 2.1. Ñoái töôïng vaø ñòa ñieåm
Ñeà taøi ñöôïc trieån khai thöïc ñòa vaøo giöõa thaùng 11 naêm 2006. Ñoái töôïng laø hoïc sinh 11-14 tuoåi, khoâng maéc dò taät ngoaïi hình, khoâng maéc beänh maïn tính, taïi 6 tröôøng trung hoïc cô sôû cuûa huyeän Phoå Yeân, tænh Thaùi Nguyeân.
Between the age of 11 and 13 years, prevalence of stunting increased by 5.6% (male) and 5.3%/year (female). The prevalence of anaemia in female school children was 27.9%; the highest prevalence was found at the age of 13 years - 43.9%.
Conclusion: Stunting, underweight, and anaemia are the significant public health problems in sec- ondary school children in Pho Yen district, Thai Nguyen province.
Keywords: Stunting, underweight, anaemia, school children, haemoglobin.
Taùc giaû:
(*) TS. BS. Nguyeãn Quang Duõng - Caùn boä nghieân cöùu khoa Dinh döôõng hoïc ñöôøng & ngaønh ngheà - Vieän Dinh döôõng quoác gia. Ñòa chæ: 48B Taêng Baït Hoå - Haø Noäi; Ñieän thoaïi: 84-4-971-5926; Email: [email protected]; Fax:
84-4-971-7885
(**) ThS. BS. Nguyeãn Laân - Phoù tröôûng khoa Dinh döôõng hoïc ñöôøng & ngaønh ngheà - Vieän Dinh döôõng quoác gia. Ñòa chæ: 48B Taêng Baït Hoå - Haø Noäi; Ñieän thoaïi: 84-4-971-5926; Email: [email protected]; Fax: 84-4-971-7885 (***) PGS. TS. BS. Nguyeãn Coâng Khaån - Vieän tröôûng - Vieän Dinh döôõng quoác gia. Ñòa chæ: 48B Taêng Baït Hoå - Haø
Noäi; Ñieän thoaïi: 84-4-971-6058; Email: [email protected]; Fax: 84-4-971-7885
2.2. Thieát keá nghieân cöùu: Nghieân cöùu caét ngang, moâ taû coù phaân tích.
2.3. Côõ maãu vaø choïn maãu
Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho ñieàu tra caét ngang:
n = Ζ2(1-α/2) x p(1 - p) e2
trong ñoù n laø côõ maãu, Z1-α/2 laø ñoä tin caäy 95%
coù giaù trò 1,96; p laø tyû leä thaáp coøi chieám 31,9% töø moät nghieân cöùu tröôùc [8], e laø sai soá mong muoán coù giaù trò 5%. Thay vaøo coâng thöùc treân, côõ maãu ñeå ñaùnh giaù tình traïng nhaân traéc laø 350 hoïc sinh.
Nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh treân 4 nhoùm tuoåi khaùc nhau, do ñoù toång soá treû caàn nghieân cöùu laø 350 treû/nhoùm tuoåi/giôùi x 4 nhoùm x 2 giôùi = 2.800 treû.
Coäng 5% soá hoïc sinh döï phoøng, soá treû caàn ñöôïc caân ño laø 3.000 treû. Coâng thöùc ñaùnh giaù tình traïng thieáu maùu gioáng coâng thöùc treân, trong ñoù tyû leä thieáu maùu töø moät nghieân cöùu tröôùc p = 8,3% [7]. Thay vaøo coâng thöùc, soá hoïc sinh caàn xeùt nghieäm maùu laø 116 treû, döï phoøng 20%, toång soá hoïc sinh caàn laáy maùu laø 140 em. Toaøn huyeän Phoå Yeân coù 17 tröôøng trung hoïc cô sôû, moãi tröôøng coù khoaûng 500 hoïc sinh, 6 tröôøng ñöôïc choïn ngaãu nhieân vaøo nghieân cöùu. Taïi moãi tröôøng, taát caû hoïc sinh ñöôïc caân vaø ño chieàu cao. Choïn ngaãu nhieân heä thoáng 140 hoïc sinh nöõ cho caû 4 löùa tuoåi töø 11-14 töø danh saùch hoïc sinh nöõ caân ño nhaân traéc, moãi löùa laáy 35 em ñeå ñaùnh giaù tyû leä thieáu maùu.
2.4. Thu thaäp soá lieäu
Caân naëng ñöôïc ño baèng caân ñieän töû Seca vôùi ñoä chính xaùc 0,1 kg, ñôn vò ño laø kg, ghi vôùi moät soá leû.
Chieàu cao ñöôïc ño baèng thöôùc ño chieàu cao ñöùng vôùi ñoä chính xaùc 0,1 cm cuûa haõng CMS Weighing Equipment, UK. Keát quaû ñöôïc ghi baèng cm vôùi moät soá leû. Ñoái töôïng xeùt nghieäm haøm löôïng Hemoglobin (Hb) huyeát thanh ñöôïc laáy maùu ñaàu ngoùn tay vaø ño baèng phöông phaùp Cyanmethemoglobin.
2.5. Phaân loaïi tình traïng dinh döôõng, thieáu maùu, phaân nhoùm tuoåi
Chæ soá chieàu cao theo tuoåi (height-for-age z- score hay HAZ) vaø chæ soá caân naëng theo tuoåi (weight-for-age z-score hay WAZ) ñöôïc tính döïa treân quaàn theå tham khaûo NCHS (National Center
for Health Statistics). Treû coù HAZ <-2 SD so vôùi quaàn theá tham khaûo NCHS ñöôïc coi laø thaáp coøi. Treû coù WAZ < -2 SD so vôùi quaàn theá tham khaûo NCHS ñöôïc coi laø nheï caân [15]. Haøm löôïng Hb huyeát thanh < 115 g/l ñoái vôùi treû 11 tuoåi vaø < 120 g/l ñoái vôùi treû 12-14 tuoåi laø ngöôõng xaùc ñònh thieáu maùu [16]. Tuoåi cuûa hoïc sinh ñöôïc chia thaønh 4 löùa tuoåi vôùi caùch tính nhö sau: 11-11,99 tuoåi = 11 tuoåi; 12- 12,99 tuoåi = 12 tuoåi; 13-13,99 tuoåi = 13 tuoåi; vaø 14- 14,99 tuoåi = 14 tuoåi [5].
2.6. Xöû lyù soá lieäu
Soá lieäu ñöôïc nhaäp, laøm saïch, vaø phaân tích baèng phaàn meàm EPI-INFO 6.04 vaø SPSS for Windows 10.05. So saùnh 2 soá trung bình baèng kieåm ñònh t-test ñoäc laäp, khaùc bieät giöõa 2 giaù trò trung bình khi giaù trò p < 0,05.
3. Keát quaû
Baûng 1 trình baøy caân naëng vaø chieàu cao theo tuoåi vaø giôùi. Toång soá hoïc sinh laø 2.790 em, trong ñoù tyû leä nam/nöõ = 50,8%/49,2%. Keát quaû cho thaáy khoâng coù söï khaùc bieät veà caân naëng giöõa hoïc sinh nam vaø nöõ caùc löùa 11, 14 tuoåi. Hoïc sinh nöõ löùa 12, 13 tuoåi naëng hôn hoïc sinh nam cuøng tuoåi. Treân hoïc sinh nam, cheânh leäch caân naëng trung bình giöõa löùa 11-12, 12-13, vaø 13-14 tuoåi laàn löôït laø 1,9 kg; 4,2 kg; 5,0 kg. Treân hoïc sinh nöõ, cheânh leäch caân naëng giöõa caùc löùa tuoåi treân töông öùng laø 3,5 kg; 3,9 kg;
3,4 kg. Hoïc sinh nöõ löùa 11, 12 tuoåi cao hôn hoïc sinh nam cuøng tuoåi. Sang tuoåi 13, hoïc sinh nöõ vaãn cao hôn so vôùi hoïc sinh nam, nhöng khaùc bieät khoâng coù
Giôùi Tuoåi (naêm) n Caân naëng (kg) Chieàu cao (cm) 11-11,99 357 27,7 ± 3,9NS 134,9 ± 6,1a 12-12,99 332 29,6 ± 4,4b 138,8 ± 6,4b 13-13,99 402 33,8 ± 5,5a 144,8 ± 7,5NS Nam
14-14,99 327 38,8 ± 6,4NS 151,3 ± 7,9b 11-11,99 347 27,9 ± 4,2 136,4 ± 6,2 12-12,99 328 31,4 ± 4,6 141,7 ± 6,3 13-13,99 377 35,3 ± 5,5 145,8 ± 5,7 Nöõ
14-14,99 320 38,7 ± 5,4 149,1 ± 5,8
Baûng 1. Caân naëng theo tuoåi vaø giôùi (kg)†
† Trung bình ± moät ñoä leäch chuaån.
a Khaùc bieät vôùi nöõ cuøng löùa tuoåi vôùi giaù trò p < 0,01.
b Khaùc bieät vôùi nöõ cuøng löùa tuoåi vôùi giaù trò p < 0,001.
ns Khoâng khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ vôùi nöõ cuøng löùa tuoåi, p >0,05.
yù nghóa thoáng keâ. ÔÛ löùa 14 tuoåi, hoïc sinh nam cao hôn hoïc sinh nöõ (P < 0,001). Treân hoïc sinh nam, cheânh leäch chieàu cao giöõa löùa 11-12, 12-13, vaø 13- 14 tuoåi laàn löôït laø 3,9 cm; 6,0 cm vaø 6,5 cm. Treân hoïc sinh nöõ, caùc giaù trò treân töông öùng laø 5,3 cm; 4,1 cm vaø 3,3 cm. Töø 11 ñeán 14 tuoåi, moãi naêm hoïc sinh
nam cao theâm trung bình 5,5 cm, hoïc sinh nöõ cao theâm 4,2 cm.
Bieåu ñoà 1 trình baøy tyû leä thaáp coøi theo tuoåi vaø giôùi. Xu höôùng taêng hay giaûm tyû leä thaáp coøi treân hoïc sinh nam vaø nöõ töông töï nhau: tyû leä hoïc sinh nam thaáp coøi taêng thì tyû leä hoïc sinh nöõ thaáp coøi cuõng taêng vaø ngöôïc laïi. Töø 11-13 tuoåi, tyû leä hoïc sinh thaáp coøi taêng leân ôû caû 2 giôùi. Luùc 14 tuoåi, tyû leä thaáp coøi
ôû caû 2 giôùi cuøng giaûm. Töø 11 tôùi 14 tuoåi, tyû leä hoïc sinh nöõ thaáp coøi luoân cao hôn so vôùi hoïc sinh nam.
Bieåu ñoà 2 trình baøy tyû leä nheï caân theo tuoåi vaø giôùi. Treân hoïc sinh nam, töø 11-13 tuoåi, tyû leä nheï caân taêng leân, ñeán 14 tuoåi tyû leä nheï caân giaûm xuoáng 40,1%. Treân hoïc sinh nöõ, töø 11-14 tuoåi, tyû leä nheï
caân coù xu höôùng giaûm daàn (36,2% xuoáng coøn 30,4%). Töø 12-14 tuoåi, tyû leä hoïc sinh nam nheï caân luoân cao hôn so vôùi hoïc sinh nöõ.
Baûng 2 trình baøy tyû leä thieáu maùu treân hoïc sinh nöõ. Tyû leä thieáu maùu chung cho hoïc sinh nöõ löùa 11- 14 tuoåi laø 27,9%. Nhoùm 13 tuoåi coù tyû leä thieáu maùu cao hôn so vôùi caùc nhoùm coøn laïi. Nhoùm 14 tuoåi coù tyû leä thieáu maùu thaáp nhaát. Haøm löôïng Hb huyeát thanh trung bình nhoùm 14 tuoåi cao hôn so vôùi caùc nhoùm khaùc, nhöng söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (P > 0,05).
4. Baøn luaän
Taïi Phoå Yeân, treân caû 2 giôùi, hoïc sinh 11-14 tuoåi bò thaáp coøi vaø nheï caân chieám tyû leä khaù cao. Thieáu maùu treân hoïc sinh nöõ cuõng chieám tyû leä khaù cao, cao nhaát ôû löùa 13 tuoåi.
Caân naëng, chieàu cao cuûa hoïc sinh nam taïi Phoå Yeân thaáp hôn so vôùi hoïc sinh nam taïi huyeän Tieân Du - Baéc Ninh vaø Bình Luïc - Haø Nam [4, 9]. Hoïc sinh nöõ taïi Phoå Yeân thaáp hôn so vôùi hoïc sinh nöõ taïi Bình Luïc. Ngheøo khoå, thieáu löông thöïc laø nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa thieáu dinh döôõng. Ngoaøi yeáu toá di truyeàn, ñieàu kieän kinh teá hay thu nhaäp hoä gia ñình aûnh höôûng ñaùng keå tôùi söï phaùt trieån theå chaát.
Nhöõng gia ñình coù ñieàu kieän kinh teá khaù giaû daønh nhieàu tieàn chi phí cho aên uoáng hôn so vôùi caùc gia ñình coù ñieàu kieän kinh teá keùm hôn. Do ñoù, hoïc sinh taïi gia ñình kinh teá khaù giaû thöôøng cao vaø naëng hôn so vôùi gia ñình coù ñieàu kieän kinh teá keùm [6]. Ñieàu naøy lyù giaûi hoïc sinh thaønh thò - nôi coù ñieàu kieän kinh teá toát hôn, cao vaø naëng hôn so vôùi hoïc sinh noâng thoân [8]. Caân naëng, chieàu cao hoïc sinh laø chæ tieâu ñôn giaûn, deã thu thaäp, coù theå laø chæ soá ñaùnh giaù söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi taïi caùc ñòa phöông.
Tuøy töøng löùa tuoåi, tyû leä hoïc sinh nöõ thaáp coøi taïi Phoå Yeân cao hôn töø 6,6-14,7% so vôùi hoïc sinh nöõ cuøng tuoåi töø soá lieäu ñieàu tra y teá quoác gia naêm 2001- 2002 treân toaøn quoác [1]. Cheânh leäch tyû leä thaáp coøi ôû hoïc sinh nam töø nghieân cöùu naøy vôùi soá lieäu ñieàu tra y teá quoác gia cuõng töông töï nhö ôû nöõ hoïc sinh.
Tyû leä hoïc sinh suy dinh döôõng theå nheï caân trong nghieân cöùu naøy cuõng cao hôn so vôùi soá lieäu ñieàu tra y teá quoác gia ñoái vôùi treû gaùi 11-14 tuoåi, treû trai 12- 14 tuoåi. Tyû leä thaáp coøi treân hoïc sinh taïi Phoå Yeân cao hôn so vôùi hoïc sinh 10-15 tuoåi taïi noäi ñoàng vaø ven bieån huyeän Thaùi Thuïy, tænh Thaùi Bình taïi thôøi ñieåm 2004 [8]; cao hôn so vôùi hoïc sinh 11-14 tuoåi taïi huyeän Bình Luïc- Haø Nam [4]. Nhö vaäy, tình traïng
3 399,,55
4 433
3 344,,99 45,4
48,4
38,8
3 311,,99
37,8
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55
11-11.99 12-12.99 13-13.99 14-14.99
Tuæi (n¨m)
Tû lÖ (%)
Nam N÷
Bieåu ñoà 1. Tyû leä suy dinh döôõng theå thaáp coøi (chæ soá chieàu cao/tuoåi < -2 SD) theo tuoåi, giôùi.
2 277,,55
4
433,,44 4466
4 400,,11 36,2
31,9 32 30,4
0 10 20 30 40 50 60 70
11-11.99 12-12.99 13-13.99 14-14.99
Tuæi
Tû lÖ (%)
Nam N÷
Bieåu ñoà 2. Tyû leä suy dinh döôõng theå nheï caân (chæ soá caân naëng/tuoåi < -2 SD) theo tuoåi, giôùi.
dinh döôõng cuûa hoïc sinh taïi Phoå Yeân keùm hôn so vôùi tình traïng dinh döôõng hoïc sinh treân toaøn quoác, vaø moät soá vuøng khaùc.
Caûi thieän chieàu cao, naâng cao taàm voùc, hay giaûm tyû leä thaáp coøi cuûa thanh thieáu nieân Vieät Nam laø muïc tieâu cuûa chieán löôïc quoác gia veà dinh döôõng tôùi 2010 vaø thôøi gian sau ñoù. Ñieåm ñaùng chuù yù töø nghieân cöùu naøy laø tyû leä thaáp coøi raát cao ôû hoïc sinh löùa 13 tuoåi, ñaëc bieät laø hoïc sinh nöõ. Cöù 10 hoïc sinh nöõ thì coù khoaûng 5 em bò thaáp so vôùi tuoåi (48,4%
thaáp coøi, xem Bieåu ñoà 1). Töø naêm 11 leân 13 tuoåi, tyû leä thaáp coøi taêng leân ñoái vôùi caû hoïc sinh nam vaø nöõ:
taêng 5,3%/naêm ñoái vôùi nöõ vaø 5,6% ñoái vôùi nam.
Caùc can thieäp dinh döôõng caàn ñöôïc thöïc hieän töø naêm hoïc sinh 11 tuoåi, coù nhö vaäy môùi traùnh ñöôïc gia taêng tyû leä thaáp coøi treân hoïc sinh trong 2 naêm sau ñoù.
Theo Toå chöùc Y teá theá giôùi, moät quaàn theå vôùi tyû leä thieáu maùu töø 20,0-39,9% ñöôïc coi laø thieáu maùu möùc ñoä trung bình [16]. Nhö vaäy, vôùi tyû leä thieáu maùu chung cho caùc löùa tuoåi cuûa nöõ vò thaønh
nieân laø 27,9%, thieáu maùu treân hoïc sinh nöõ vò thaønh nieân taïi Phoå Yeân laø vaán ñeà coù yù nghóa söùc khoûe coäng ñoàng. Thieáu maùu coù nhieàu nguyeân nhaân: 1) khaåu phaàn aên thieáu veà chaát vaø löôïng: thieáu saét, axit folic, vitamin A, B12, C, protein, ñoàng vaø caùc chaát khoaùng khaùc; 2) tính traïng beänh lyù: nhieãm kyù sinh truøng, soát reùt, maéc beänh maïn tính, yeáu toá di truyeàn;
3) tình traïng sinh lyù: tuoåi, giôùi, coù thai, cho con buù.
Hoïc sinh nöõ tuoåi vò thaønh nieân thöôøng thieáu maùu thieáu saét do haønh kinh, do ñoù, tyû leä thieáu maùu thöôøng cao nhaát ôû nöõ vò thaønh nieân. Tuoåi baét ñaàu coù kinh ôû nöõ vò thaønh nieân noâng thoân Vieät Nam khoaûng 13 tuoåi [9], ñieàu naøy lyù giaûi löùa 13 tuoåi coù tyû leä thieáu maùu cao nhaát trong nghieân cöùu naøy. Ñeå buø ñaép thieáu maùu thieáu saét do haønh kinh, hoïc sinh nöõ caàn aên ñuû caùc thöïc phaåm giaøu saét: thòt, phuû taïng ñoäng vaät, tröùng, caù, ñaäu ñoã, thöïc phaåm giaøu vita- min C.
Chuùng toâi khuyeán nghò
Nhaèm giaûm tyû leä thaáp coøi treân hoïc sinh ôû tuoåi 13, caùc chieán löôïc can thieäp caàn ñöôïc thöïc hieän töø
Taøi lieäu tham khaûo
1. Boä Y teá - Toång cuïc thoáng keâ (2003). Baùo caùo keát quaû ñieàu tra y teá quoác gia 2001-2002. Nhaø xuaát baûn Y hoïc, Haø Noäi:
1-773.
2. Ñoã Thò Kim Lieân, Nguyeãn Xuaân Ninh, Nghieâm Nguyeät Thu, Ñaøo Toá Quyeân, Nguyeãn Thò Lan Anh vaø cs (2000).
Dieãn bieán tình hình theå löïc cuûa hoïc sinh moät soá tröôøng tieåu hoïc Haø Noäi töø 1995-1998. Trong cuoán Moät soá coâng trình nghieân cöùu veà dinh döôõng vaø veä sinh an toaøn thöïc phaåm.
Nhaø xuaát baûn Y hoïc, Haø Noäi: 77-85.
3. Leâ Thò Hôïp (1995). Theo doõi söùc khoûe theå löïc vaø söùc khoûe treû em theo chieàu doïc töø sô sinh ñeán 13 tuoåi taïi Haø Noäi.
Luaän aùn thaïc só y hoïc, Ñaïi hoïc toång hôïp Jakarta, Indonesia.
4. Leâ Nguyeãn Baûo Khanh, Nguyeãn Quang Duõng, Nguyeãn Laân, Nguyeãn Coâng Khaån (2007). Tình traïng dinh döôõng ôû hoïc sinh 11-14 tuoåi taïi 6 tröôøng trung hoïc cô sôû, huyeän Bình Luïc, Haø Nam naêm 2005. Taïp chí Dinh döôõng vaø Thöïc phaåm,
3 (1): 14-20.
5. Nguyeãn Quang Duõng, Leâ Nguyeãn Baûo Khanh, Nguyeãn Coâng Khaån vaø cs (2007). Tình traïng dinh döôõng, caáu truùc cô theå treân hoïc sinh 11-14 tuoåi ñaùnh giaù baèng chæ soá khoái cô theå, phaàn traêm môõ cô theå vaø moái lieân quan giöõa hai chæ soá.
Taïp chí Y hoïc döï phoøng, 17 (6): 36-42.
6. Nguyeãn Quang Duõng, Nguyeãn Laân (2007). Baùo caùo toaøn vaên Hoäi nghò khoa hoïc toaøn quoác hoäi y teá coâng coäng Vieät Nam laàn thöù 4; 5/12/2007; Haø Noäi, Vieät Nam: 109-122.
7. Nguyeãn Chí Taâm (1996). Tình traïng thieáu maùu dinh döôõng vaø moät soá yeáu toá lieân quan ôû hoïc sinh 11-14 tuoåi taïi moät xaõ vuøng noâng thoân. Luaän aùn thaïc só dinh döôõng coäng ñoàng, Ñaïi hoïc Y Haø Noäi.
8. Phaïm Ngoïc Khaùi, Ñaëng Vaên Nghieãm (2004). Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng treû em 7-15 tuoåi sau 10 naêm ôû noâng thoân ven bieån vaø noäi ñoàng tænh Thaùi Bình. Taïp chí Y hoïc döï phoøng, 14 (4): 58-62.
9. Traàn Thò Luïa, Leâ Thò Hôïp, Buøi Toá Loan vaø cs (2003).
Ñaùnh giaù tình traïng dinh döôõng, xaùc ñònh tuoåi daäy thì ôû thieáu nöõ (11-17 tuoåi) taïi hai vuøng thaønh phoá vaø noâng thoân. Taïp chí Dinh döôõng vaø Thöïc phaåm, 2 (2): 36-40.
10. Traàn Thò Minh Haïnh, Nguyeãn Thò Kim Höng, Traàn Thò Hoàng Loan vaø cs (2006). Dieãn bieán tình traïng theå löïc cuûa treû em vaø thanh thieáu nieân thaønh phoá Hoà Chí Minh qua caùc naêm 1999-2005. Taïp chí Dinh döôõng vaø Thöïc phaåm, 2 (1):
23-28.
11. Ivanovic D, Del P Rodriguez M, Perez H, Alvear J, Diaz N, Leyton B, Almagia A, Toro T, Urrutia MS, Ivanovic R (2007). Twelve-year follow-up study of the impact of nutri- tional status at the onset of elementary school on later edu- cational situation of Chilean school-age children. Eur J Clin Nutr; [Epub ahead of print].
12. Moran VH (2007). Nutritional status in pregnant ado-
lescents: a systematic review of biochemical markers.
Matern Child Nutr. 3: 74-93.
13. Suliga E (2006). Nutritional status and dietary habits of urban and rural Polish adolescents. Anthropol Anz. 64:
399-409.
14. Toteja GS, Singh P, Dhillon BS, et al. (2006).
Prevalence of anemia among pregnant women and adoles- cent girls in 16 districts of India. Food Nutr Bull. 27: 311-5.
15. World Health Organization (1995). Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Report of a WHO Expert Committee. Geneva: World Health Organ Tech Rep Ser 854:1-452.
16. World Health Organization (2001). Iron Deficiency Anaemia: Assessment, Prevention and Control. A guide for
