SLF sup do tai chinh ph6 Wall
va cc hoi cho nen kinh te Viet Nam
PCS. TS. LUU NGOC TRINH*
Su sup do cua mgt so cong ty tdi chinh hdng ddu cua phi JVall trong thoi gian qua la mgl .su kien gay chan dgng todn edu. Dat khung hoang ndy Id dgt khung hoang co linh the ky, khong chi a quy mo vd tdc dimg sau rong cua no, md day cdn Id ca hoi de ngudI ta nhin Igi mo hinh vd cdc ly ihiiyel lam ca sir cho su phdt trien cua chu nghia tu ban hdng chuc ndm qua. Dong thai, ddy ciing Id mot ca hoi hiim co de cho cac doanh nhdn cua cdc nude, Irong do co Viet Nam, vuc/n len vuat qua cdc ddl thu a cdc quoc gia khdc trong tuang lai. Nhung chinh sdch dimg dan cua cdc Chinh phu vdo liic ndy Id rat cdn thiet de dua nen kinh te the giai vd timg quoc gia thoai nhanh ra khoi khung hoang vd de ho tra cdc doanh nghiep hien ctr hoi ngdn vang nay thdnh hien thuc
1. He luy ciia cuoc khiing hoang tai chinh tien te 6 My
J'rirdc het. can phai khang dinh rang, sir sup do cua thi truang tai chinh pho Wall la sir sup do tir ben trong cua nen kinh le tu ban. mgl sir sup do can thiet dc phat trien. dc ciii mcii hern, hieu qua bo'n ngir tri. thay the cai cu. Khong nghi nge7 gi, si,r sup d6 nay se ga\ ton thuang dang kc cho mcit be) phan nhat dinh cac doanh nghicp My ciing nhu cua cac nucic khac co lit}n quan Irirc ticp hoac tucTng d6i gan vcii cac dinh che till chinh pha san na>-. Tu\- nhien. cimg chinh nhir st^r sup d6 na>' ma nen kinb te cua Vly trong thcri gian tcii se nhanh chong dugc h6i phuc. Ngucri ui hoim loan co qu\-cn b\- vgng vao dicu na> bai v i nen kinh te se dire}c giao lai cho nhirng doanh nhan co nang luc han: ngu6n tiet kiem ihuc cua dan chimg My se ducTc danh cho nhiing boat dcing kinh doanh hieu qua trong tuong lai lha_\ \i bi Chinh phu My dimg cho
\ ice ticp luc diiv Iri he ihong kem hieu qua do.
\ i t i i K i n h le \ ;i C hinh t r i I he jiioi
Nhirng dinh che sai kim vc Uii chinh, lien tc. vii quan ly cong ty sc ducre hieu chinh hoiic tha>
the. nlurong cho cho nhiing dinh che hieu qua hon. Doi voi nhimg khu vuc kinh tc bi lac dcing gian ticp cua sir sup do nav thi diiv la mcit sir canh bao cim ihiin. Ho sc phai xcl lai toan hi) chien luoc kinh doanh cua mmh. cite danh muc diiu lu trong tuong lai. va cac mo hmh quan ly cung nhu moi quan he hicn c(i dc phong ngua tai bga co the se xay ra vai minh. Sir linh toim va dicu chmh cua himg t\ con ngiroi trcin the gieii sc khien cho nc:n kinh tc loan ciiu nhanh chong lao ra nhimg san pham mcii. dich v u nru.
he thong quan ly mcii lot ban va hieu qua hern de thav the nhimg cai cii ky hien tai. Nho dd.
thi giai sc nhanh chong chuv-en sang mot gun doan phat trien mcii.
Jliu hai. khung hoang lai chinh liC-n tc cua My hicn na>- (dircTC Alan Greenspan, nguv-cn Ciiu lich Cue Du trir Lien hang My. hid), coi la ino nam mivi xa\- ra mot lan) khong bo hep a hicn aicn nuoc Mv vii lac dong chi den cac to ciiiic lai chmh \a coim l\- Mv. ma dang loaiig roivj ra
Nhifng vdn de K I N H T E V A C H I N H T R ! T H E G l O l So 12 (152) 2008 41
Su sup do tai chinh phi Wall... Lu-u Ngoc Trjnh
khap the gioi, khong chira khu vyc nag, khgng mgt qu6c gia nao tranh dugc lay nhiem, de dga lam sup d6 kl-i6ng chi cac t6 chiic tai chinh tiln te kh6ng 16 ma con bat ky nin kinh tl nao... Day kh6ng phai la khimg hoang khu vuc hay mang tinh kliu vuc nhu cugc khimg hoang tai chinh chau A nam 1997/98 hay cugc khimg hgang ng o My Latinli h6i thap nien 80 cua thi ky XX. No ciing khong xay ra trong b6i canh d6i lap giiia hai phe ve he tu tucing, nhu thai Chiln tranh Lanh, ma trong do cac nuoc nho co the dugc cac nugc Ion hon trong phe che cho. Hau qua la, tat ca cac qu6c gia phai tinh den thay d6i chien luge va buoc di kinh te ciia minh.
Thu ba, ve dai han, cugc khiing hoang nay danh dau them mgt bao hieu xa ve sir ra di khang the cuong n6i ciia sieu cuong My, the gioi chuyen sang cue dien da cue voi t6c do nhanh hon sir ung pho ciia cac qu6c gia, mac du My van se giir vi tri di dau trong mgt thoi gian dai nira, song kh6ng the duy tri vi the dgc t6n.
Cimg voi tien trinh nay la vai tro cua cac nuoc khac nhu EU, Nhat Ban va cac nen kinh te moi n6i nhu Brazil, Nga, An Do va Trung Qu6c, va nhom cac nuac dang phat trien, se ngay cang lan hon trong viec dieu hanh nen kinh te va ca chinh tri the gioi.
Thii tu, ve ngan ban, cugc khiing hoang tai chinh My c6 nguy co bien thanh khiing hoang kinh te, se day kinh te the gioi va quan he quoc te vao nhieu bien dgng moi kho luong. Ngoai viec nen kinh te My da chinh thirc roi vao suy thoai tir thang 12/2008, voi t6c d-g tang truong am trong hai quy lien va ty le that nghiep len toi mu'c cao ky luc trong 15 nam la 6,7%o vao thang 11, cac nen kinh te chau Au nhu: Dire, Anh, Ucraina, Hunggary ..., va chau A nhu: Nhat Ban, Han Qu6c, Singapore, Pakistan,... ciing da tang truang am tir ban hai quy gan day, con cac nen kinh te khac (trong do co Trung Quoc, An Do, Nga va Brazil) thi dang bet sire kho khan trong viec tim each ngan chan nguy co giam siit cua nen kinh te. C6 the noi, hon bao gio het, cugc khung khoang nay doi hoi mgi qu6c gia, truac het
la cac nuoc nha ylu, phai tim kiem kha nang thich nghi de t6n tai va phat trien.
Thu ndm, kh6ng it y kien cho rang, cugc khimg hoang tai chinh pho Wall la ket qua ciia viec nuac My, va hau hit cac nuoc tu ban Ion khac, da qua dl cao chii nghTa tu do moi, de mac tu nhan tu do kinh doanh (laissez-faire) va coi nhe ban tay hum hinh ciia nha nuac, dan den tinh trang nin kinh tl, truoc bet la he th6ng tai chinh tiln te da phat trien qua nhanh, qua manh, vugt qua xa tim kiem soat cira chinh phii, gay ra nhiing mit can d6i va d6 vo he th6ng va tac dgng tieu cue din nin kinh te. Chinh vi the ma kh6ng it chinh khach ciing nhu cac nha kinh te len tiing doi hoi, ngoai "ban tay v6 hinh" ciia thi truo'ng, "ban tay htiu hinh" cua nha nuac can phai tham gia tich cue hon vao qua trinh dieu hanh nin kinh tl, it nhat la o nhirng khau va nhiing thoi diem can thiet. Ve van de nay, ngay nhu Josef Stiglitz, giai thuong N6bel kinh te nam 2001, ciing da thira nhan: "Thuc te, trong khoang 30 nam qua, cac nen kinh te thi truong phai d6i mat voi ban 100 cugc khiing hoang.
Y)^ la ly do tai sao t6i cimg nhieu nha kinh te khac tin rang su dieu chinh va giam sat cua chinh phii la mgt phan c6t yeu ciia mgt nen kinh te thi truong dang hoat dgng. Neu kh6ng, cac cugc khimg hoang kinh te nghiem trgng se tiep tuc xay ra thuong xuyen 6 cac khu vuc khac nhau tren the gioi. Ban than thi truang th6i chua dii, chinh phii phai dong mgt vai tro".
Thii sau, khung hoang tai chinh tien te hien nay cGng khien nguoi ta cang to ra birc xuc ban trong viec doi hoi phai cai t6 lai viec quan tri nen kinh te toan cau va vai tro ciia cac the che kinh te va chinh tri qu6c te nhu Lien hgp qu6c, Ngan hang The giai, Quy Tien te Qu6c te,...
Nguoi ta cho rang, nen kinh te the gioi trong nhieu nam qua, mac dii da dugc toan cau boa va nhat the hoa 6 mire dang ke, song van dugc 'quan tri theo phong each va boi cac the che ra
doi ngay sau Chien tranh Thi gioi thii' Hai.
Cung each quan tri toan cau, vai tro va each van hanh ciia cac the che nay van dira chu yeu (neu kh6ng inu6n noi la de mac cho) vao Mv, vai
42 Nhdng van de KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl So 12 (152) 2008
Lu'u Ngpc Trjnh Su" sup d l tai chinh pho Wall
nen kinb te chi con chilm do 26% t6ng GDP toan the giai thap xa so voi 52% sau Chiln tranh The gioi thir Hai, va rat thilu minh bach va kh6ng bi kiem soat. Nguai ta cho rang, de nen kinh te toan cau va tii'ng nuoc co the phat trien nhanh va ben virng, can phai cai t l lai cung each quan tri kinh te the gioi, cac t6 chirc kinh te va chinh tri toan cau, hinh thanh mgt trat tu kinh te the gioi moi theo huong can bang, minh bach, co trach nhiem va co kiem soat ban.
De lam dugc dieu do, chiing ta can coi day la cdng viec chung, kh6ng ciia rieng ai, phai co sti hgp tac va chia se a cap qu6c te. Dung nhu 6ng Barroso, cuu thii tucing B6 Dao Nha da nhan dinh: "Trat ty kinli te the gieii hien nay da t6n tai hon 60 nam qua va kh6ng dugc dieu chinh cho phii hcTp vcid ky nguyen ciia toan cau boa va dieu nay da ro tir lau. Gio day, the gieii can xay dung mgt trat tii kinh te meid cho the ky XXI, vin mgt CO quan dieu chinh toan cau mcii. Chiing ta dang song trong mgt thai dai chua timg c6 va chiing ta cung can sir ph6i hap toan cau a mire tuong duong. Dieu do rat don gian. Chiing ta ciing boi hoac chiing ta ciing chim. De t6n tai, chiing ta can CO mgt giai phap dua tren cac nguyen tac minh bach, c6 trach nhiem, giam sat xuyen bien giai va quan ly toan cau. Cugc khiing hoang tai chinh loan cau t6i te nliat trong 7 thap nien da cho thay ro la m6 hinh quan ly va giam sat tai chinh hien nay can dugc cai t6 a cap qu6c te".
2. Tiic dong doi voi Vict Nam
Cugc khiing hoang tai chinh My (va chau Au) da CO nhung dnh huong rat xau den thi truang tai chinh chau A vol nhirng miic do khac nhau. D6i voi Viet Nam, tuy chua hgi nhap sau vao thi trucrng tai chinh the giai, nhung do hgat dgng san xuk chu yeu huong vao xuat khau va chua khai thac tot thi truong trong nuoc rgng leVn vol ban 80 trieu dan, nen mire dci anh huang ciia cugc khiing hoang nay la kha Ion doi veri Viet Nam. Trucic mat. co the hinh dung mgt so tac dgng chit yeu sau:
Truoc hit. mgt kenh tac dcing la kha nang co nhung thay d6i trong hanh vi cua cac nha dau tir nirerc ngoai trcMi thj trucrng \6n Vict Nam. not hg giir meit ly le khong nho giii tri co phieu Nil
trai phieu (hien chiem 20% t6ng xon cua thi truang chirng khoan Viet Nam). Hg co the dinh huang lai chien luge dau tu va co cau lai danh muc dau tu cua minh. Dieu d6 co nghia la co the CO mgt s6 qui hoac nlia dau tu gian tiep nuac ngoai se riit tien ve de cung co cac hoat dgng cua minli a nuac so tai. Hanli vi cua hg cgng v6i tac dgng tam ly bat Icri ciia cugc khung hoang tai chinh toan cau c6 the co tac dgng tieu circ dang ke den bien dgng thi truorig von \ let Nam. dac biet khi thi truong von Viet Nam con non tre. tam ly cua cac nlia dau tu con chua vung v ang.
Tuy vay. hy \gng rang, cimg vcii vice tiep tuc 6n dinh va cai each kinh te vl mo. khien cho moi truang dau tu cua Viet Nam tro nen tot bo'n va kha nang sinh lai trong tuong lai dam bao cao hon so \ a i a nuac so tai cua hg. va Viet Nam hien chua phai la diem nhan qua quan trgng trong long the chien lucyc dau tu cua cac nha dau tu nuac ngoai. thi tac dcing do se khong qua kin. va cac nha dau tu gian tiep nuac ngoai se khong vol riit di.
JJiu hai. mgl so nha dau lu true ticp nuoc ngoai CO ihc: khong thu xcp du von de iheo duoi cac dp an dii cam kcl cua Viet Nam trong thcri gian tcii. i hco Bg Kc hgach va Diiu lu, miic dii 1-Dl dang ky nam 2008 co the dat 65 ly USD, cao giip 3 kin nam 2007. nhimg nam 2009, di^r doiin ehl dat khoang 30 ly USD. tire chua diiy '/:.
Nhirng vim de thay ro la. do khoang 80% von dau tu viio Viet Nam la di vay. nen cac nha dau tu rat CO the sc khong hu> dgng (di vay) du von de thuc hien cac du an dii cam kel. do khung hoang. Do do. von cam kel thi Icrn. nhung von tbt,rc bien co the thap. tinh hinh giai ngan se ngay cang kho ban trong nam tai (Xem do thi dual).
Tuv nhien. moi lo nay co the khac phuc dugc khi nhimg nha dau tu nay van thay dugc co hcii sinh Igi dang ke trong tuong lai a Viet Nam. Dieu do c6 nghia la. neu Chinli phu Viet Nam dua ra ducrc cac chinh sach kinh te ro rang, nhat quan. dua nen kinh te tien tai mcit nen kinh le thi trucrng thuc su.
dam bao sir phat trien ben viing thi sir giam ..in luong \6n diiu tu trirc licp xao sc khong nhicu, hoiic it ra la cluing ta co the nimg cao ducTc tv le Liiai nuim cho cac du an dii cam kcl.
Nhdng van de KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl So 12 (152) 2008 43
S y sup d l tai chinh p h i Wall. LU'U Ngoc Trjnh
T i l e von FDI thiFc hien so vo'i cam k4t
8 0 % 7 0 % 6 0 % 50%
4 0 % 3 0 % 20%
10%
0 %
6 9 %
• ' • • - '
2001-2005
4 0 %
2 0 0 6
3 8 %
17%
2 0 0 7 U o c t i n h 2 0 0 8
42'i'^
D u k i e n 2 0 0 9
Nguon: Cue Ddu tu nude ngodi
Thit ba, xuat khau, chiem den 60%) GDP, truoc het la mgt so mat hang xuat khau chu lye, cua Viet Nam co the bi anh huong kep tren hai phuong dien, do kho khan ve kinh te - tai chinh, nen nhu cau san xuat va tieu dirng the gioi, sau d6 la nhu cau nhap khau, va gia ca ciia cac mat hang nay giam manh.
Khiing hoang xay ra, khien cho hang loat doanh nghiep pha san va phai sa thai nhan vien . Dieu do cung co nghia la se kh6ng co thu nhap de chi tra dich vu, cgng voi nhirng lo ngai ve sir xau di ciia nen kinh te va kha nang mat viec lain trong tuong lai gan da buoc nguoi dan cac nuac nay phai cat giam manh chi tieu ma trueic het la cac mat hang cao cap. Day la nguyen nhan khien thi truong ban le am dam va cac he th6ng ban le bi dong cira hang loat. Tai Phap sire mua cu6i nam dy kien se giam 0,4%o va ca nam dy kien chi tang 0,7%) so voi 3,3%) ciia nam 2007.
' Chi rieng d M y , Bo Lao dong M y cho biet, cac cong ty ciia nuoc nay da cat giam 533.000 viec lam trong thang 1 1/2008. Day la dot cat giam manh nhat trong vong 34 nam tra lai day, dua ti le that nghiep d M y len mire 6,7% so voi 6,5% trong thang 10 vua qua, mire cao nhat trong 15 nam ke tii nam 1993. Day cung la thang thir 11 lien tiep ma My tiep tuc mat them cong an viec lain. Tai chau A va chau A u , con so nay cung dang gia tang nhanh.
Do tac dgng cua khiing hoang, nhu cau tieu diing va, keo theo do, nhu cau nhap khau tai cac thi truong lein deu giam manh. Xuat khau Viet Nam chac chan bi anh huong va can co sy chuan bi de giam thieu tac dgng xau va tham hut can can thuang mai. Theo cac chuyen gia, xuat khau Viet Nam bi anh hucmg chii yeu tren 2 phuang dien la nhu cau thi truong giam va biln dgng ty gia EURO/USD.
Ve phuong dien cau, ngoai thi truong My noi dang chiem hon 20%o kim ngach xuat khau chung, 57%) xuat khau det may da khien cho xuat khau vao thi truong nay c6 nhieu tin hieu cham lai. Ben canh d6, thi truong EU va Nhat Ban ciing bi anh huong va day lai chinh la nhirng thi truong Ion ciia Viet Nam (cgng voi My chiem toi 61%o \\xk khSu ciia Viet Nam).
Hien nay, da khiing hoang, nhieu don hang cu6i nam van chua dugc ky kit. Ben canh do, ty gia EURO bien dgng nhu hien nay se la bat Igi cho xuat khau Viet Nam. Cac mat hang xuat khdu ciia Viet Nam phan Ion la gia cong. NIU xu^t khau sang EU, cac doanh nghiep thuang nhap khau bang USD, tra cac chi phi khac bang VND va ban vao thi trucrng su dung EURO. Hien d6ng USD dang tang gia so voi EURO, sire ep
44 Nhdng van de K I N H T E V A C H I N H T R j T H E G l O l So 12 (152) 2 0 0 8
LU'U Ngoc Trjnh Su sup do tai chinh pho Wall.
giam gia EURO cang lan. Nhu vay. chi phi san xuat cua doanh nghiep se tang trong khi doanh thu thi kho tang. Ngoai ra. cung can tinh tai kha nang cac nuoc sir dung hang rao ky thuat, thuang mai de ban ehl nhap khau, bao ve san xuat trong nuoc, chIng tham hyt thuang mai gay kho khan cho hang xuk khau Viet Nam.
Hau qua cu the la, xuat khau hang boa Viet Nam tir thang 10/2008 da chung lai hoac sut giam rat manh va do do, chinh phii chi dl ra mijc tieu phan dau dua kim ngach xuat khau nam 2009 tang 13%o, chi bang Vi so vol toe do tang ciia nam 2008. H^u hit cac mat hang xuat khau chii lye ciia Viet Nam nhu det may, dAu th6, dieu, hai san, ca phe, co khi, dien tu... dIu CO mire tang truang rat thap va dang di xulng.
Qng Vii Dii'c Giang, T6ng giam d6c Tap doan Det may Viet Nam cho biet, din hit thang
10/2008, xuat khau hang det may Viet Nam vao thi truang My da chirng lai, chi thj truang chau Au dugc duy tri. Tuy vay, 6ng ciing canh bao, den het nam 2008, xuat khau kho qua khoi in6c 9,2 ty USD. Dang lo ban, voi dien bien xau di ciia thi truang toan cau, tang truong ciia nganh det may trong nam 2009 - 2010 se rat kho khan.
Hau qua khiing hoang se kh6ng chi co trong nam 2008 ma con keo dai neu kh6ng co chinh sach t6t cho dau tu, san xuat.
Mgt nganh xuat khau chu lye khac la thiiy san ciing dang chiu nhieu kho khan. Theo ong Nguyen Hiru Dung, Pho chit tich Hiep hcii Che bien va Xuat khau thuy san, tinh tii' dau nam tai cuoi thang 10. kim ngach xuat khau cua nganh nay mai dat ban 3.6 ty USD. dy bao ca nam se khong dat dugc 4,5 ty USD nhu dy kien, cimg liim chi dat 4,4 ty USD, tang truong 17% so voi 2007. Nam 2009 se tilp tuc kho khan va cung chi CO the du kiln la se tang 10%. Thuc te cua nganh thu\' san gan da>-'cho tha>-, mac dii khong hi cac doi Uic nit dcTn hang nhu nganh det may nhung hg yc}u c^u chi thanh loan trucic 60 - 70%
gia tri dem hang, con ng lai 30 - 40'^o thanh loan
sau. Dieu na}' cho thay d6i tac dang kho klian va dieu nay ciing gay kho khan hon cho doanh nghiep Viet Nam. nhat la trong tinh hinh tin dung trong nuoc kho khan nhu hien nav,
Hiep hgi Dieu Viet Nam cho biet. nliu cau tieu dimg da va dang chiing lai. hang da giao thanh toan rat cham, mgt s6 thi truong da chinh thirc de nghi liii thai gian giao hang. Trong nuac thi 80 - 90% doanh nghiep da ngimg san xuat. Ben canh do. gia xuat khau dieu dang xu6ng rat nhanh tir 5.500 USD/tan trung binh 9 thang hien xuong con 4.100 - 4.200 USD.dan.
Lugng dieu ton kho cua doanh nghiep con toi 30.000 tan.
Hang loat nganh hang khac nhu dau khi. dien tir. d6 g6 deu phan anh nhirng kho khan cua minh nhung diem chung nhat van la nhu cau tieu diing giam. do'n hang xuat khau giam them chi hi huy bo. gia ca xuong thap. tinh hinh hien dgng ngoai te gay kho khan....
Cimg vcii nhu cau ticiu diing. nhiip khiui giam silt, gia ca cua nhicu mat hang xual khau chu hrc ciia Vict Nam cimg giam dang kc. Uic dgng lieu cue den xuat khau va san xuat. Ke tir thang 9 gia nong san tren thi trucrng the gieii giam dot bien. Dien hinh nhat la gia cao su RSS2 cuoi thang 9 con a mire 4.100 USD/tan da giam xuong con 3000 USD/lAn. 0 Viet Nam. sau khi dat mire dmh vao thai diem thang 7/2008, khoang 58 trieu dong/tan. gia cao su xuat khau cua Viet Nam bat dau giam tir thang 8. giam lien tuc trong thang 9 va gia giam manh tir dau thang 10. den trung tuan thang 10/2008 chi con khoang 30 trieu dong/tan.
Den giira thang 10/2008. gia ca phe the giai sut giam xuong thap nhat. thap ban ca mire gia cua thang 1. Gia ca phe Robusta Viet Nam xuat khau chi con 1.625 USD/tan. gia xuat khau tai thi truang London khoang 1.700 USD, tim. la mire thap nhat ke tir dau ndm (ngay 1 1'08 gia thi giai la 1.903 USD/tdn, gia Vict Nam la
1.768 USD/tdn).
Nhi/ng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 12 (152) 2008- 45
Sti- sup 66 tai chinh ph6 Wall. LiFU Ngoc Trjnh
^t, I o ,;< •' <ii a R S S > ' n a m '^: :I)H > •
' ri a Li ci !"i a c: ?~C' >' -.-ri f
> i ' - i : _ : , t p < . ; • :
f X i \_..,^_
•*'^.
v..,r'"~i
^.Gia cao su dot ngot giam manh trong may thang qua.
Ve nhap khau, mgt mat, chung ta c6 kha nang giam bat dugc nhap sieu, do gia ca nhieu mat hang nhap khau giam, nhu cau trong nuoc ciing it di, tir do lam phat se diu bcyt. Nhung mat khac, lai nay sinh kha nang nhap khau se gia tang do gia ca tren thi truong the giai thuyen giam, thue suat ha thap theo cac cam ket quoc te, va dieu nay se gay sue ep len san xuat trong nuoc. D6ng thoi, rat c6 the cac hang hoa ciia Viet Nam se buoc phai canh tranh gay gat ngay tren san nha voi cac hang nhap khau gia re tir Trung Qu6c, cac nuoc Dong va D6ng Nam A do kh6ng the tham nhap dugc vao cac thi truang phuong Tay da quay sang d6 bg 6 at vao nuoc lang gieng Viet Nam nhu la mgt loi thoat.
Bon Id, hoat dgng tin dung tai Viet Nambi that chat, anh huong toi boat dgng cua cac doanh nghiep vira va nho, khien nhieu doanh nghiep vira va nho bi pha san. Theo th6ng tin ciia Chii tich Hgi Doanh nghiep vira va nho (DNV&N)Viet Nam, tinh toi cuoi thang 10/20008 da CO toi 200.000 DNV&N tai Viet Nam bi pha san.
Ngodi ra, thai diem khiing hoang tai chinh the gioi dien ra diing vao thai diem nen kinh te Viet Nam dang gap kho khan. Day cGng chinh la thach thuc rat lein d6i voi kinh te Viet Nam.
Ngay tir thang 3/2008, Chinh phu Viet Nam da luo'ng dugc tinh canh t6i te ciia nen kinh te My, da tinh den nhGng phuong an chinh sach va ke hoach trong dieu kien nen kinh te nay roi vao suy thoai dai ban, trong dieu kien gia dau van 6 mire cao. Diem noi bat trong chinh sach kinh te ciia Chinh phu Viet Nam trong thoi gian vira qua la uu tien ch6ng lafn phat nhung kh6ng chi don gian bang cong cy tien te. Chinh phii da nhan ra dugc la chi tieu ctia Chinh phu, dac biet la dau tu cong, sy meo mo cua he thong san xuat do kh6i doanh nghiep Nha nuoc gay ra, va sy bao hg gia ca qua lau trong mgt so nganh moi la nhiing nguyen nhan sau xa cua sy yeu kem cua nen kinh te Viet Nam. Nhirng khoan cat giam va gian tien do thyc sy ve dau tu cong, viec tiep tyc ke hoach c6 phan hoa, niem yet cac c6ng ty nay tren thi truong, sy thoai von cua SCIC 6 hau het nhirng doanh nghiep sau c6 phan, va gan day la sy quyet tam ciia Chinh phii trong viec de gia xang dau van hanh theo kinh te thi truong la nhting hanh dgng cy thi thi hien cam ket ciia Chinh phii trong viec dii moi nen kinh te theo huang thi truong. Nhung voi sy kien khiing hoang tai chinh ph6 Wall \kn nay c6 le doi hoi Chinh phii phai nhanh chong dua ra nhirng chinh sach va cam kit cai each kinh tl manh me va dirt khoat hon nira. Duoi day chimg t6i xin t6ng hgp mgt s6 dl xuk chinh sach ma Chinh phii nen can nhac. Trong nhirng
46 Nhdng van de KINH TE VA C H I N H TRj THE GlOl So 12 (152) 2008
LU'U Ngoc Trjnh Su sup dd tai chinh pho Wal
kien nghi nay. co nhieu kiln nghi da dugc Chinh phu da va dang lien hanh cung nhu dugc nhicu nha khoa hgc khac dua ra. Viec trinh bay chimg a day de dam bao su day du va nhk quan cua cac chinh sach huang toi viec don nhan co hgi CO dugc tir sy khung hoang kinh te loan cAu.
.\Igl Id. trong dieu kien kinh te thi truong, lai hcii nhap sau vol kinh te the giai, ma a do, 6n djnh chi la trang thai tuong d6i, xao trgn, bat trac la thuang xuyen, viec de ra cac chi tieu kl hoach kh6ng nen qua cirng nhac ma chi nen coi la dinh huang voi nhieu phuang an khac nhau.
dugc dieu chinh co dgng, linh hgat tiiy theo dien bien ciia tinh hinh trong va ngoai nuoc.
ilai la, ban liic nao bet, tinh hinh doi hoi tap trung vao viec hoan thien co che, chinh sach.
dieu hanh linh hgat chinh sach thue, lai suat, ty gia de kich thich sdn xuat va ma rgng tieu dimg trong nuac, va duy tri tang truong xuat khau.
Ba Id, day manh ban niia tien trinh co phan hoa va cai each doanh nghiep Nha nuoc. Viec day manh co phan boa va cdi each cac doanh nghiep Nha nuac se giiip cho cac doanh nghiep nay dugc tu chu, trci nen ndng dgng va chu dcing ban trong viec tim kiem co hgi thi trucmg, va nhe7 do co the se phat trien nhanh hon.
Nha nuac kh6ng nen e ngai viec kh6ng ban dugc c6 phitiu ra ben ngodi ci thai dicm co phan boa. Nha nucic co the van tiep tuc nam da phan von so hii'u tai cdc doanh nghiep sau khi da co phan boa. Doanh nghiep sau c6 phan boa van co the CO dcing lyc d6i mcii phdt trien neu Nha nucic cam ket se thuo'ng cho doanh nghiep mgt phan Igi nhuan co dircTc tir phan c6 phieu thoai von cua minh neu doanh nghiep lam an phat dat.
Bon Id. tilp tuc cac chinh sach ve that chat chi tieu Chinh phu va dau tu cong. Viec that chat chi tieu Chinh phu va chuyen cac khoan dk\ tu cong sang cho khu vuc tu nhan se gop phin viio vice giam thue cho khu vuc doanh nghicp va ihuc thu nhap ca nhan. Cac doanh nghicp se co ihem ducrc nguon von dc mo reing san xuat va thi truernu. Day can phai xem nhu la
mgt chinh sach dai ban de khuven khich doanh nghiep phat trien. Khi do Nha nuac dung tien thue chu veu vao viec giii' gin an ninh trat lu.
qui hoach v a giam sat qui hoach. dieu hoa xung dot giua cac nhom Igi ich trong xa hgi. \ a ngan ngira thien tai. khung hoang.
KhuN'en khich cac doanh nghiep \'iet Nam dau tu ma\' moc thiet bi hien dai de phuc vu phat trien trung va dai ban. Su dinh don san xuat a cac nuoc phat trien se la mcit co' hcii lOt cho cac doanh nhan Viet Nam tiep can ducTC v e^i may moc cong nghe hien dai vai cac dieu kien uu dai. Nang cao nang luc san xuiit trong giai doan nay se giup cho doanh nghiep co the mo' rgng qui m6 san xuat trong trung vii dai ban.
dap ii'ng nhanh chdng nhu cau gia lang cua cac nen kinh te phat trien trong giai doan phuc hoi.
Cac ban nganh cua Bci Cong thucrng. Phong Thuang mai va Cong nghiep Viet Nam vii cac ngan hang thuang mai co the cimg phot ho'p v oi cac doanh nghiep san xuiil de thiic diiv boat dgng nil}-.
.\i//); ///. ra soiil lai va lanh manh hi)a he thong tai chinh, ngim himg. Mot he thcing tai chinh. ngim himg lanh manh la tdi cim ihicl dc dam bao sir phiil trien bi-n vimg cho nC-n kinh ic.
Chinh phu cim phai xem xet lai ciic dinh che quan ly tiii chinh o ciic ngim hang va dua ra lin bieu rei rimg rang Chinh phu sc khong bao v-c nhimg ngim hang khong chu dcing co nhirng bien phap tu phong ngua rui ro. i rcn co so ra soat lai cac ngan hang cho va\- nhieu vao khu vuc bat dcing san va cac loai du an co tinh rui ro cao. nlu phat hien thdy nhimg truang hop co nguv CO cao. chinh phu can vtiu cau ciing nhu tham vdn cac bc^n de thuc hien cac hicn phap mua ban ng nhdm chia se rui ro cho nhicu dinh ehl tai chinh khac c6 klia nang kiem soat rui ro v a CO mire dci thanli khoan tot hem. Trong trircrng ho'p can thilt. chinh phu nen yeu ciiu ciic ngan hang
\ l u kem sap nhiip vao cac ngim himg khac khi tinh hinh uii chinh cua ciic ngan hang ihucmg mai niiv V iin cdn chua den mire tcii te.
.Sail Id. cac chinh sach vc lao ddng, luong bonu Nil an sinh xii hoi. 1 riroc miit diinh phu
Nhdng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 12 (152) 2008— 47
Su sup do tai chinh pho Wall... LU'U Ngoc Trjnh
chua tang luong t6i thieu. Voi cac doanh nghiep lam an phat dat, chii doanh nghiep at se dam bao mire luong tot cho nhan vien de co the phat trien lau dai. Voi cac doanh nghiep yeu kem, viec tang luong toi thieu chi dan den viec doanh nghiep sa thai nhan c6ng de tranh thua 16. Nhu vay, khi nen kinh te bi dinh tre, nang luong toi thieu khong giai quyet dugc van de cai thien doi song cua c6ng nhan cung nhu van de that nghiep, ma CO the con la mgt nguyen nhan gay ra lam phat. Viec giii nguyen mire luong t6i thieu se giup cho doanh nghiep de dang hon trong viec tinh toan va dieu chinh lai co cau san xuat. Mgt Idii cac doanh nghiep da kh6i phuc lai dugc kha nang san xuat, chiing se hap thy tra lai lucDng nhan c6ng ma chung sa thai. Khi lugng nhan c6ng that nghiep tang cao do nhieu co so kinh doanh yeu kem bat buoc phai sa thai nhan cong thi mgt phan Icin lyc lugng that nghiep nay se dugc hap thy boi khu vyc nong th6n vi da phan c6ng nhan Viet Nam hien nay xuat than tir n6ng dan. Phan n6ng th6n kh6ng hap thu dugc, chii yeu la cong nhan c6 xuat xu tii' khu vuc thanh thi, can CO nhiing chinh sach h6 trg nhat dinh de tranli nliii'ng bat 6n trong xa hgi. Nha nuoc co the t6 chirc, h6 trg viec tai dao tao tay nghe cho lyc lugng nay de giup hg co the tim dugc viec lam.
cac chinli sach h6 trg cac doanh nghiep vira va nho ciing gop phan hap thu dugc mgt phan lyc lugng that nghiep nay. Trong trung ban va dai ban, van de luong b6ng va dieu kien lao dgng can dugc the hien mgt each minh bach qua cac hgp d6ng lao dgng. Nha nuoc chu tam vao viec tu van cho cac ben, dac biet la nguoi lao dgng, xay diang cac hgp d6ng lao dgng c6 kha nang thi,rc thi cao. Nha nuoc dong vai tro trung gian de duy tii hcpp d6ng giiia hai ben ciing nhu ngan can cac ben lam dung "quyen so hiru v6n ciia gioi chu va quyen sir dung lao dgng ciia gioi c6ng dodn" de gay sire ep len nhau.
Bay Id. xay dirng co che thi truong cho cac llnh vyc co' ban (dien, nuoc, than, xi mang, sat thc^p, xang dau, duang sdt). Hub vyc xa hgi (bao
hiem y te, bao hiem xa hgi, giao due), llnh vyc cong nghe, llnh vyc bat dgng san va cac thi truong phat sinh. C6 phan hoa doanh nghiep Nha nuoc chi giai quyet dugc mgt phan van de khuyen khich kinh doanh hieu qua. No kh6ng giai quylt dugc van de Nha nuoc van phai tiep tuc can thiep vao cac ITnh vyc "dac biet" ma cac doanh nghiep nay hoat dgng de ngan can cac hanh vi lam dyng vi the cung nhu tinh chat dac thii ciia cac loai hang hoa nay. De noi lang hoac
"buong tay" khoi cac ITuh vyc nay, Nha nuac nhat thilt phai thilt ke co che thi truong cho chiing. Mgt khi co che thi trudfng cho cac llnh vyc nay dugc thilt lap, cac doanh nghiep tu nhan, doanh nghiep nuoc ngoai hoan toan co thi tham gia ma khong khien cho nguai tieu dimg sg phai tra gia cao ciing nhu chat lugng dich vu thap. Day la nhiing ITnh vyc hoan toan CO the van hanh dugc theo co che thi truong.
Chinh phii can t6 ro quyet tam xay dyng va chuyen giao nhiing ITnh vyc nay cho thi truong.
Chinh phii nen co lich trinh ro rang va co giai phap phii hgp de thiet ke cac co che thi truong cho nhtrng llnh vyc nay. Mgt khi nhimg ITnh vyc CO ban nay dugc van hanh theo co che thi truong, nen kinh te Viet Nam se co dugc mot cai g6c viing vang thu hut dau tu nuoc ngoai vao Viet Nam ciing nhu trg giup va nu6i duong cac doanh nghiep trong nuoc vuon xa ra thi truang qu6c te.
Tdm Id, de vucit qua nhiing kho khan hien nay, Viet Nam can chii trgng cac hgat dgng san xuat huong vao ngucri tieu dimg trong nuac thay vi huong ra xuat khau. Tao cac mau ma hgp nhu cau va thai trang vai nguoi tieu diing trong nuoc de thay the dan cac hang ngoai nhap nham giam nhap sieu, thay the dan cac thi truang xuat khau dang bi thu hep do khiing hoang tai chinh the gioi. Dieu nay ciing cho phep khuyen khich phat trien cac doanh nghiep vira va nho vi cdc doanh nghiep vira va nho gan vai nguoi tieu diing trong nuoc ban, trong khi cac t6ng cong ty nha nuoc chi huong tai xuat khau.
48 Nhdng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 12 (152) 2008
LU'U Ngpc Trjnh Su sup do tai chinh pho Wal
Ngan hang Nha Nuoc nen co chinh sach tm dung linh hgat ban nhu giam lai sudt ngan hang nham giiip cac doanh nghiep vira va nho co the va\- de dau tu cho hgat dgng san xuit phuc vu thi truang trong nuoc thay thi hang ngoai nhap.
Khong nen vi khung hoang tdi chinh thi gioi ma that chat qua tin dung gay ra hang loat vu pha san cua cac doanh nghiep vira va nho.
Ngoai ra, Viet Nam cung nen riit kinh nghiem cua cdc nuoc My va chau Au, cdn giu nguyen trang he thong san xudt de bat tay ngay vao san xuat phuc vu nguai tieu dung. C6 gdng trdnh hdng Igat cdc vu phd sdn ciia cdc doanh nghiep vua va nho chi vi cdc rao can tin dung.
Cugc khiing hoang tdi chinh nay cung la mgt bdi hgc cho cdc t6ng c6ng ty, doanh nghiep Nhd nuac da bo cac ngdnh nghe truyen th6ng de quay sang ddu tu hay dau ca vdo cdc llnh vuc chirng khoan vd bat dgng san de kiem lai nhanh hon. nhung vai cugc khung hodng tdi chinh vd
chimg khodn ndv- hg huge phai qua\ lai \o]
ngdnh nghe tru)-en thong cua minh.
De thoat khoi tinh trang kinh te hien nav - dam chdn tai cho \-d bi lam phat de dga - dimg vii khi chong lam phdt la chua du. can phdi CO chinh sdch Idm sao de lam phat viva dii va kinh te van phdt trien, Dong thai, ciing khong dat ra muc tieu la kinh te phai phat trien cao han lam phdt.
Chinh phu cung can phai co chinh sach toan dien dong deu quanh 2 true doanh nghiep chinh ciia nen kinh te la doanh nghiep vira va nho xa cac doanh nghiep. long cong tv- Nha Nuoc.
Noi torn lai. trong chir Ncim. tir "khung hoang""
dugc ghep lai tii' 2 tir ""hiem ngheo"" xa "co hcii"", do vay. trong bat cii' cueic khung hoang nao, co nguy hiem nhung cung cei nhieu cc)' hcii cho nhu'ng nguoi biet nam dimg co' hcii dc ticp luc phdt trien, viec chu y di'n cac giai phap tren chinh la vice tao va nam bat co hia*
Tai lieu tham khao chinh:
1. Bill Kien dlidnb (2008): Viet Nam co trdnh dirac c(ni bao khung hoag nil chinh Mv'.' KTI
bdo Kinb te Viet Nam. so ra ngdy 3-4/10.
2. Dinh Tudn Minh, Nghien ciru sinh kmh tc lai I !Nl'-Ml-dvlii Maaslnchi. Ha Lan 3. Vo Tri Thanh, Trd Ic^i phong van Website: Vnn.\ n.
4. TTXVN: 77/? kinh ti. cdc s6 ra tir ngdy 30/10 den 10 12 08:
5. TTXVN: Jfn lieu tham khao dac biet. cac s6 ra tu ngav- 30.'1 0 den 1 0/12 2008;
6. TTXVN: Vi cugc khung hoang idi chinh loan ciiii. Tai lieu tham khao so 1 0'2()0X.
7. Hai Ninh (2008): Khung hoang tdi chinh My: Cdn nginen. idc ddng vci chieu hudng trien. Tap chi Nhiing vdn dl Kinh te vd Chmh tri The giai, so 9, tr. 68-74:
8. Vii Khoan: Khung hoang tdi chinh todn can vd nen kinh te nirdc la. Bao Nhan Dan, OUl 1/2008.
9. Nimvcn Van 'fhanh (2008): Cial cuu thi ii-irdng iir do. Ban tin Quy Hoa Bmh \-a Phat iricn Viet Nam, so 18. thang 9.10 2008, tr. 26-30.
10. Dominique Strauss va Kahn (2008): Tac ddng lit cuoc khung liocing uu chinh \l\. 1 c Monde, nga\ 24 '-f
1 I. Vo Dai I.iroc (2008): ( 'uoc khiing hoang liii chinh loan can hien ihi\ \-n nhdng liu ,.
•fap chi Nhiina \an de Kmh tc \a Chmh tn I he gioi, so 10, tr. "^ - ID.
phdt
naa\
J,>r
Nhifng van de KINH TE VA CHINH TRj THE GlOl So 12 (152) 2008 49
