Giải pháp xanh hóa hoạt động vận tải trên địa ■ bàn tỉnh Bắc Ninh
Nguyễn Ngọc Lan
Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp
Những năm qua, thực trạng giao thông vận tải trên địa bàn thành phố Bắc Ninh có những bước phát triển khá nhanh, hệ thốngđườnggiao thông được mởmớivà mở rộng. Tuy nhiên, số lượng và lưulượng phương tiệngiaothôngtăngcao, nhất là ở cácđịa bàntrọng điểm đãtạo nên áp lực giao thôngtrên địa bàn, đòi hỏi các giải pháptổ chứcgiao thông cần được thựchiện đồng bộ.
vai
1. Vai trò cùa vận tải
loạt động vận chuyển hàng hóa gắn liền và có trò thiết yếu với cuộc sống con người nhằm đáp ứng việc chuyên chởvà vận chuyển hàng hóa. Nếu con người thường di chuyển bằng hình thức đường hàng không thì các mặt hàng tiêu dùng tại các chớ, siêu thị được vận chuyển bằng đường biển, đường bộ; nguyên vật liệu sản xuất chở từ vùng nguyên liệuđến nơi sản xuất bằng ô tô, tàuhỏa, tàu
n... Tất cả những hoạt động này đều liên quan bộ,
khi
biển... Tất cả những hoạt động này đều liên quan đến vận tải.
Chính vì thế vận tải đóngvai trò trọng yếu của quá trìnhphânphối và lưuthông. Nếu nền kinh tếlà một cơthể sống,trong đó hệ thống giaothông làcác huyết mạch thì vận chuyển là quá trìnhđưa các chất dinh dưỡng đến nuôicác tế bàocủa cơ thể sống.
Vai trò của vận tải đối với logistics ngày càng caovì:
- Chi phí vận chuyển đang chiếm tỉ trọng ngày càng lớntronghệ thốngvận hành củalogistics;
- Chi phí vậnchuyển chịu ảnh hưởng lớn từ đa số các yếu tố thuộc doanh nghiệp như nhà cungcấp,
o hàng,địa điểm bán lẻ;
- Hệ thốngvậnchuyển tốcđộ cao (tương đương với mức chi phí cao) sẽ kéo theo số lượng hàng tồn kho ít hơn;
- Hệ thốngvận chuyểntốc độchậm và rẻhơnsẽ đápứng số lượng hàngtồn kholớnhơn;
- Việc lựa chọn tốc độ của các phươngthức vận chuyênsẽảnhhưởngtrực tiếp đến lịch trình giao hàng.
2. Xu hướng trong ngành vận tải và logistics 2 .1. Các xu hướngcủa hoạt động vận tải trong thờigiantới
- Một thế giới "2 tốcđộ" (Two-speed world).Tất cỉ các phân khúc củangành vận tải và logistics sẽ được hưởng lợi từ sự gia tăng khối lượng vận chuyển dotốcđộ tăng trưởng cao của RDEs. Những
người hưởng lợi lớn nhất của sự gia tăng vận chuyển chặng dài toàn cầu sẽ là các công ty trong phân khúc vận tải biển và hàng không cũng như logistics cơ sở hạ tầng và các công ty giao nhậnvận tải cungcấp các dịch vụ liên quan đến vận chuyển chặng dài. Sự phứctạp hơn của chuỗivận tảicũng sẽ tạo ra nhu cầu cho các dịch vụ tư vấn logistics và logistics hợp đồng.
- Đô thị hóa (urbanization). Một khi sựdi cư quy mô lớn từ nông thôn ra đô thị vẫn tiếp tục, nhiều thành phố lớn sẽ phát triểnvà tạo ramô hình nhu cầu mới của người tiêu dùng mà sẽ có ảnh hưởng đến các công ty trong ngành logistics. Các công ty này sẽ cần phải đối phó với sự phức tạp hơn về logistics trong các thành phố và với kỳ vọng ngày một tăng của người tiêu dùng về sự tiện lợi.
Cácphân khúc đượchưởnglợi nhiều nhất từ sự đô thị hóa là vận tải đường bộ và giao hàng CEP, cũng nhưcác bến bãi nội địa và kho bãi. Các phân khúc logisticshợp đồng(contract logistics) cũng sẽ chứng kiến nhu cầu tănglên. Các phân khúc khác:
vận tải đường sắt và hàng không, cơ sở hạ tầngliên quan sẽ được hưởng lợi ở mứcđộ thấp hơn bời vì các công ty logistics cung cấp các kết nối từ điểm này đến điểm khác nhiềuhơn giữa các thành phố.
- Tính bền vững (sustainability). Tínhbền vững sẽ tạo rangườithắng và kẻ thuatrong những phân khúckhác nhaucủa ngành vận tảivàlogistics. Phân khúc vận tải đường sắt sẽ được hưởng lợi, bởi vì phương thứcvận tải này đượcxem là thân thiệnvới môi trường, cũngnhưcác nhà cung cấp mạng lưới đườngsắt có liênquan và các phân khúc khác giúp làmcho vận tảihiệuquả hơn, chẳng hạn nhưbển bãi nội địa. Vận tải đường hàng không, đường biển và đường bộ sẽ phải đối mặt với gánh nặng ngàycàng tăngvề tuân thủ các quy định, chẳng hạn như phải nâng cấphoặc thay thế độixe/đội tàu để đáp ứng tiêuchuẩn mới về khíthải. Các côngtydịch vụ logis tics cũngcó thểphải chịuáp lựctừ các khách hàng của họ để theo đuổi một lộ trình xanh.
Kinh tế Châu Ả - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
77
NGHIÊN CỨU
RESEARCH
- Tắc nghẽn cơ sởhạ tầng và sự khan hiếm (infra structurecongestion andscarcity). Các phân khúc cơ sởhạ tâng logistics sẽ đượchưởnglợi, bởi ở những khu vực mật độ khá đông như thế này, nơi khách hàng có ít sự lựachọnhơn, các côngtysẽcó cơ hội đểtăng lợi nhuận, trong khi phân khúc logisticsvận hành sẽ phải đối mặtvới khả năng thịgiảmnăng lực thị trường. Các phânkhúcgiao nhận vận tải và logis tics hợp đồng vẫn giữ được vị thế, bởi các công ty nàykiếm được lợi nhuận caohơn bằng cách bán lại tảitrên các tuyến đường tắc nghẽn. Những côngty có thể sửdụng tầm nhìn rộng lớn của họtrên thị trường để xác định tuyến đường nào sẽ có hạn chế năng lực/tải đáng kể nhất, đảm bảo tải trên các tuyến đường, và cung cấp cho khách hàng với giá cao.Mảng tưvấn logistics cũng sẽ được hưởng lợi, người chơi cung cấp các giải pháptiêntiến cho các tuyến đường quyhoạch, giúpkhách hàngxácđịnhcác nút thắc bất lợi và đạtđượchiệuquả cao hơn.
- Thương mại điện tử (e-commerce). Sản lượng thương mại đang chuyển dần từ cửa hàng bán lẻ truyền thống sang các nền tảng trực tuyến và di động. Khi người tiêu dùng ngày càng mua nhiều sản phẩm thông qua các dịchvụ phổ biến trên web, các luồng hàng hóa thông qua các mạng lưới giao thông cũngtrở nên phức tạphơn. Giao hàng trực tiếptận nhà đang dần thay thế cho giao hàng đến các cửa hàng bán lẻ. Các công ty logistics cầnphải mở rộng của dịch vụtrọngói (end-to-endservices) vàchuẩn bị cho cuộc cạnhtranh quyếtliệttừ các công ty mới chuyênvềthực hiệnvà giao hàng chặng cuối, cũng nhưtừ các nhà bánlẻ tự thiếtlập hoạt động logistics của riêngmình.
Các phân khúc liên quan đển chuyển phát bưu kiện sẽ được hưởng lợi từ sự tăng trưởng liên tục của thươngmại điện tử. Những phân khúc này bao gồm không chỉ giao hàng CEPmà còn nhữngngười chơi khác, chẳng hạn như các côngty vận tải đường bộ và logistics hợp đồng có khảnăngthực hiện giao hàng chặng cuối. Phân khúc giao hàng bưu điện cũng đã được hưởng lợi từ xu hướng này, nhưng những lợi íchthu được thường không đủđể bù đắp những mấtmáttrong kinhdoanhgây rabởitruyền thông điện tử.
- Sốhóa (digitization). Xu hướng này ảnh hưởng đến ngành vận tải và logistics theo hai cách. Đầu tiên, các công ty có cơ hội đáng kể để áp dụng dữ liệu khổng lồ (hay còn gọi là big data) và tự động hóa để nâng cao hiệu quả hoạtđộng, chấtlượng và chi phí. Trongnhiều năm qua,cáccông ty T&L đã gia tăngsửdụng các giải phápCNTT đểtheo dõi và truy tìm lô hàngvà các phân tíchcao cấp (advanced ana
lytics) cho các tuyến đườngvàtối ưu hóamạng lưới (network optimization). Họ cũng đã triển khai hệ thống CNTTđể thay thế cácquy trìnhgiấy tờ như để định giá, đặt chỗ và thanh toán. Thứ hai, số hóa cho
ra đời cácmô hình kinh doanh mới. Những mô hình này chủ yếu liên quan đến các giải pháp nền tảng (platform solutions), chẳnghạn như các hệ thống quản lý giao thông dựa trên điện toán đám mây (cloud-based), trao đổi cước (freight exchanges) tiên tiến, và các dịch vụ giao nhận ảo (virtual-for- warding) đã hiện diện tại các công ty Transporeon, Flexport, Cargomatic,vàcác côngty khác.
3. Hiện trạng hoạt động vận tải trênđịa bàn tỉnh Bắc Ninh
Theo số liệu, tính đến năm 2019 số lượng các doanh nghiệp vận tải và logistics hoạtđộng theocác tuyến đường sắt, đường bộ, đường biển, đường hàngkhông...vào khoảng 3.000 doanh nghiệp.
Quymô các công ty logistics ở Việt Nam hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo đó, ngành logisticsđược chia thành 3 nhóm chínhđólà:
- Nhóm thứ 1: Nhóm này bao gồm các công ty có 100% vốn đầu tư nước ngoài hay các công ty liên quan. Nhóm này tập trungchủ yếu vào phân khúc khách hàngtoàn cầu tại mỗi quốc gia
- Nhóm thứ 2: Là những doanh nghiệp,tập đoàn nhà nước chiếm lĩnh toàn bộcác dịchvụ giao nhận, vận chuyển trong nước. Các doanh nghiệp này sẽ phục vụ đa dạng cácphânkhúc khách hàng vàcó thế mạnh ởnhữngmảngnhỏ lẻ.
- Nhóm thứ 3: Là các công ty tư nhân có tiềm năng phát triểntrong tương lai. Khách hàng hướng đến là cáccông tylogistics tphcm,hà nội, các khách hànglẻ...có nhucầu sử dụng dịchvụlogistics trong nước và quốctế.
Trừ các doanh nghiệp hoạt động theo quy mô nhà nước,thì các doanh nghiệpkhác đềuhoạt động theo quymô nhỏ và vừa. Bên cạnh đó, các công ty cung cấpdịch vụ logistics ở Việt Nam chủyếu làm đại lý hay đảm nhận một mảng nhỏ trong chuyền cung cấp dịch vụ logistics cho các doanh nghiệp quốc tế. Hiện tại, ở Việt Nam có trên 25 doanh nghiệp logistics đaquốc gia,nhưng nó lạichiếm 70 - 80%thị phần dịchvụ logistic trêncảnước.
Những năm qua, thực trạng giao thông vận tải trên địa bàn thành phố Bắc Ninh có những bước phát triển khá nhanh, hệ thống đường giao thông được mở mới và mở rộng. Tuy nhiên, số lượng và lưu lượng phương tiện giaothông tăng cao,nhất là ở các địa bàn trọng điểm đã tạo nên áp lực giao thông trên địa bàn, đòi hỏicác giải pháptổchức giao thông cầnđược thực hiện đồngbộ.
Cùng với việc phát triển kinh tế-xãhội, thời gian qua, thành phố Bắc Ninh đã đầu tư xây dựnghạ tầng giao thông tương đối hoàn chỉnh, bao gồm hệ thống các tuyến chínhkết nốicác khu đô thị, các phường, đường liên khu vực và các tuyếnđường nội bộtrong các khuđô thị, khu dân cư.Tính đếnthời điểm hiện
Asia-PacificEconomicReview
78
Kinh tế Châu Ả - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)tại, toàn thànhphốcó hơn 20 trụcđường và gần100 nút giao thông chính.Đặc biệt, những nămgầnđây, hoạt độngvận tải trên địa bàn thànhphố có những bước phát triểnvượt bậc,nhất làvận tải khách bằng taxi và xe buýt.Trênđịabàn thành phố hiệnđang có 8 doanh nghiệp và gần 800 xe taxi hoạt động, đáp ứng tốt nhu cầu đilại củanhân dân. Cùngvới đó là8 tuyến xe buýt nội, ngoại tỉnh đang hoạt động đảm nhận khối lượng vận chuyển hành khách lớn, làm giảm lượng phương tiện cá nhân tham gia giao thông, góp phần bảo đảm trật tựan toàngiao thông trên địa bàn.
Vận tải hàng hóa trên địa bàn cũng phát triển sôi động, chủ yếu phục vụ việcxâydựngcơsởhạtầng và vậnchuyển hàng hóa, nguyên nhiên vậtliệu phụcvụ các khu, cụm công nghiệp. Song, việc mở rộng địa giới hànhchính cũng như thực hiện chiếnlượcđưa Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vàonăm 2020 khiến cho mậtđộ dânsố, nhấtlà số lựợng phương tiện giao thông trên địa bànthành phố tăng lênđáng kể. Hơnnữa, trên địa bàncó nhiều chợ đầu mối, trường học, bệnh viện cũng khiến lưu lượng phươngtiện qualại tạinhiều nútgiaothông rất lớn. Trongkhi nhiều nút giaothông chưa cóđèn tínhiệu (trên địa bàn hiệnmới có 16nút giao thông được lắp đặt đèn tín hiệu], không có vạch sơn kẻ đường và gờ giảm tốc. Hệ thống điểmđỗ xe taxi, nhà chờ xe buýtchưa đượcxây dựng đồng bộ, chưa đáp ứng nhu cầu dừng đỗ dẫn đến việc nhiều phương tiệndừng, đỗ dưới lòng đường, rất dễ dẫn đến mất ATGT nhấtlà trong nhữnggiờ cao điểm.
4. Các giảipháp hoàn thiện hoạt động vận tải trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh
4.1. Giảipháphoàn thiện
Với thực trạng như trên, công tác tổ chức giao thông tại thànhphốBắc Ninh trongnhững nămtới đang trở nên cầnthiết,cụ thể
- Xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầngthông tin, tín hiệu về antoàngiaothông, hệ thống điểm dừng đỗ cho các loại xe buýt, xe taxi, các bến, bãi đỗ xe công cộng. Giải pháp nàycần được ưu tiênhàng đầu - Phân luồng,phânlàn đốivới cácloạixe khi tham gia giao thông, khắc phụcnhững bất cập về hạ tầng và tổ chứcgiao thông đốivới một đôthịvăn minh.
- Hệ thống cácđiểm dừng xe buýt, các điểm đỗ xe taxicũng sẽ được bổ sung,điều chỉnhvà kẻvạch sơn giới hạn, bổ sung các biển báo... Trên cáctrục phố chínhsẽ tổ chức phânlàn cho các phương tiện tham gia giao thông riêng biệt bằng hệ thống vạch sơn trên đường kết hợp với biển chỉ dẫn,nhất là đối với cácxe tải 3,5 tấn.
4.2. Giảipháp xanh hóa
ị-CácDNsử dụng nhiềuphương tiệnvận tải xanh.
(Vận tải bằng đường thủy tạo ralượng khí thảithấp
hơn 4-5 lần, đường sắt thấp hơn 7 - 8 lần so với đường bộ).
- DN tiếp cậnsớm các phương pháp quản lý hiện đại, chuyên nghiệp củanước ngoài: Chiến lược vận chuyển, Thiết kế mô hình vận hành, Tối ưuhóa đội xevận chuyển, Tối ưu hóa thiết bị chuyên chở đặc thù, Xác định tuyếnđường vận chuyển, Thương mại điện tử, Phát triển hệ thống DC (Data Center) - Trung tâmdữ liệu.
- Các DN cũng có thể nghiên cứu việc kết hợp nănglượng mặt trờiđể đápứngnhucầu điện ngày càng tăng phục vụ cho các trạm nạp pin cho xe tải điện. Điều này đặc biệt khả thi đối với Việt Nam, nơi có sản lượng năng lượng mặt trời hàngnămtương đốicao và nguồnđiện ban ngày ổnđịnh.
- DN áp dụng chính sách nhiên liệu sinhhọcnói riêng cũng như năng lượng tái tạo nói chung ngoài giảm thiểu biến đổi khí hậu, vấn đề này còn góp phần xây dựnganninhnăng lượng quốc gia,sựphát triểnkinh tếbền vững và cải thiện chất lượngmôi trường, góp phần giúp Tỉnh Bắc Ninh phát triển vượt trội và tiên phong trongcác chương trình bảo vệmôi trường.
- Tỉnh Bắc ninh cần xây dựng cơ chế và chính sáchưuđãicho các doanh nghiệpsản xuất và/hoặc sửdụng,trung tâmlogistics,cácphương tiện vận tải sử dụng năng lượng điện (xe vận tải điện), nhiên liệu sinh học (NLSH), dầu dieseltái tạo, nhiên liệu thân thiện môitrường
- Tỉnh Bắc ninh cần khuyếnkhích, tạo điều kiện mạnh mẽ để phát triển nhiên liệu thân thiện môi trường. Bên cạnh đó, các rào cản về kỹthuật và cơ sở hạ tầng đã được giảm thiểutối đa nhờ có sự có mặt của các nhàsản xuất hàng đầu thế giới về công nghệ nhiênliệu sinhhọctại Việt Nam./.
Tài liệu tham khảo
Bộ Công Thương, Báo cáo Logistics Việt Nam 2020; 2019.
An Thị Thanh Nhàn, Logistics xanh tại các doanh nghiệp,Vietnam
https://mt.gov.vn/mthanhtra/tin- tuc/855/13546/bac-ninh-trien-khai-dong-bo-cac- giai-phap-nham-khac-phuc-nhung-bat-cap-ve-ha- tang-giao-thong-.aspx
Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốctế,Thực trạng và giải pháp phát triển hệ thống logistic quốc gia và vùngkinh tế trọng điểm miền Trung,NXB Lao động - Xãhội, 2019.
Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia, Giải pháp phát triểnhiệuquả hệ thống logistic quốc gia nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững vùngkinh tế trọng điểmmiền trung, NXB Lao động - Xãhội, 2019. ’
Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
