Tac dong lan toa cong nghe t6i hieu qua nganh che bien thi/c pham Viet Nam
PHOMG MAI LAN' Tom tat
Muc tieu cua nghien cihi nay trinh bay phuang phdp mdi dexdc dinh dudng bien ngau nhien Idm do do dudng bien cong nghe cho phep danh gid tdc dong cua lan toa cong nghe tif cdc doanh nghiep cong nghe cao tdi cdc doanh nghiep c6 cong nghe thap hon. Vdi dH lieu bang nganh che bien thUc pham Viet Nam, nghien ciiu da chi ra rdng, lan toa cong nghe cd tdc dong tich cUc den hieu qud cua cdc doanh nghiep nganh che bien thUc pham. trong do kenh lan toa ngUOc cd cudng do tdc dong Idn nha't va quy mo doanh nghiep tdc dong mgnh me tdi cudng do lan tda cong nghe.
TiJf khoa: lan tda edng nghe, ham sdn xuat bien ngdu nhien, hieu qud. che bie'n thi/c pham Summary
This study is aim to present a new method to deternnne the random border to measure technology border which can assess the impact of technological diffusion fnmi hi-tech enierprises lo low-tech ones With table data of Vietnam's food processing industry, the study has shown that technological diffusion creates a positive impact on the efficiency of food processing enterprises, of which reverse diffusion makes greatest influence, and .scale of a business affects the intensity of technological diffusion.
Keywords; leclmological diffusion, stochastic frontier production function. cffi( ieiu v, food processing
O
Gl(jl THIEU Da cd mot so'nghien ct'fu trong nifdc vii nifdc ngoiii ve tac dong ciia lan tda edng nghe. nhU: O'Donnel vii Nhieu nam qua. cong nghiep che bien cong sif 2008. Griffith \ii cong sif 2003, Merlevcde ihife phii'm da cd nhifng hddc lien hd dang B. &Sehoors K. 2008. Tuy nhien. hiiu hel cae nghien ke. Iifng bifdc dap t'fng nhu cau thie't yen cifu mdi chi dtfng lai (( vice xem xel tac ddng Ian Ida Uong nifdc \ii tham gia xuiit khau. Tu> cong nghe den nang suat, dau ra. Ngoiii ra, viin de iihiC'n. nganh edng nghiep niiy phat trien quan Irong trong danh gui lac ddng lan tda cong nghe cdn kha khiem ton so vdi tiem nang So dd lii xac dinh difdc dau lii doanh nghiep cd cong nghe lieu ihdng ke cho th.i_\. hfdiig tieu thu thife cao, thi \iin chtfa cd Idi giai ihoa dang,
phii'm etia Viel Nam nam 2015 da tilng Nghien eifu nii> nhilni xac itinh doanh nghiep hoat 18'' GDP. "frong khi dd. san xuiil che ddng lien dtfdng hien cong nghe (difdc coi la doanh bien Ihifc phiim chi liing S.5'r. san xiiiil nghiep cd cong nghe cao|. u'dc lifdng hieu qua ky thual do uong clii liing 7.4'< nam 21115 (Thh\ \ii iddd d.inh gia lac lidng lan tda edng nghe den hicu Du'dng. \gii\cn I'lui'dng. 20l6i Tiing qua cac doanh nghiep ngimh che'bie'n ihife phii'm ini'dii!: s.in xiiiil \aii du"a chii \eii \iio L;ic
\eii id dau viio. nhif \dn xii lao Jdiig. CO SO LY THUYET nong kill ap dung cac Iieii bd \e khoa
hoc, edng iighe ikfiic coi lii Jdii h;i\ \ ii sir Ghi dhdi md binh Imm sdn xui'a di6iiig hien ngdu nhien lan lo.i cua edng nghe mdi chinh lii ':^^ hdi \ghien cij-u sif dung md hinh hi'im san xua'l bien giup doanh nghiep edng nghe thjphfit kip ngau nhien cua Batlese \ii Coclli (1995) difde \ict e.ic doanh nghiep co cong nghe cao hdn, dtfdi dang Log.i sieu \ let nhtf sau
LnY =a +^^nK +P^LnL^+p.;r-^^JLnKf+PJLn Lf+^^-+^JLnK)(LnL}+^^JLnK + p^JLnL+ v„- «„
Trong dd:
t U thdi gian, T la tie'n bo cong nghe;
Y , K va L la dau ra, vo'n va lao dong lu'dng iJng cua doanh nghiep thi? i d nam t;
v^^ la sai so' ngSu nhien du'dc gia dinh la doc ISp va phan pho'i chuan N(0,(T^-);
a^ la bie'n ngau nhien khdng am dai dien cho nhifng anh hu'dng phi hieu qua ky thuat tac dong den hieu qua, gia dinh la doc lap va phan phd'i ban chuati {pij o^).
Phifdng piiap kiem dinh ty so'hdp ly long quat mot phia difdc su" dung de lifa chon mot md hinh phu hdp.
Mo hinh xac dinh dUdng bien cong ngh^
De xac dmh du'dng bien cong nghe, nghien ciJu de xua't su" dung difdng bien ciia ham san xua't bien ngau nhien vdi cac he so' thay ddi. Theo each tie'p can nay,' gia siJ cd hai thdi ky nghien ciJu ky hieu la thdi ky 1 va 2, doanh nghiep cd du'dng bien san xua't tifdng tJng la F| va F,. Neu mot doanh nghiep dai hieu qua ky thuat, san lu'dng se la y'^ trong thdi ky 1, va y", trong thdi ky 2. Neu hoat dong thie'u hieu qua, san lifOng thdc tecua doanh nghiep la y^ trong thdi ky 1 va _v, trong thdi ky 2.
Tang iru'dng dau ra se la y^-y,. se du'dc phan ra thanh ddng gop ciia hieu quii, tie'n bd cong nghe va tiing iru'dng dau vao. Vii, tie'n bd cong nghe la khoang each gitfa du'dng bien F, va F^. Theo dd, nhifng diem n"am tren F2 se nSm tren du'dng hien cong nghe niim H-1.
Do vay, dd'i vdi mdi nhdm nganh, de xac dmh doanh nghiep niim tren difdng bien cong nghe nam l, nghien cti\i thtfc hien u'dc lu'dng hiim san xuii'l bien nam t, tinh y'^ va xac dinh doanh nghiep nam tren du'dng bien cong nghe neu y'- v' > 0.
Md hinh danh gid tdc dong ciia Ion toa cong nghe den hieu qud doanh nghiep
Cdc kenh km ida cong nghe
Trong nghien ct'fu niiy. doanh nghiep f dtfdc dinh nghTa lii doanh nghiep cd edng nghe cao nam I [FHJ neu doanh nghiep / nam iren du'dng hien edng nghe nam l (nam trong t;ip hdp iJ = \i. v > y,\)
Tac ddng ciia lan tda edng nghe den hieu qua doanh nghiep du'dc nghien cifu danh gia theo 02 nhdm kenh.
di'i la kenh lan II'KI iheo chieu ngang \'a kenh lan tda iheo chieu doc Bicn lan toa difdc do hfdng nhtf sau:
Bien lan ida cong nghe, ky hieu LH^^ phan anh mdc dd cd miil eiia doanh nghiep i cd edng nghe lien tie'n irong ngiinh dang xem xet lai thdi gian l dUdc do bang md hinh ill
FH * \
/ . / / ^— •• ( I I
Q dii\. .1 lii nip li(fp cac doanh nghiep cd cdii'i nyhd lien nen. / / / =/ neu f£./ \a FH =)i iid'ii ;s,/ \'a. li lii so c.ic doanh nghiep uong ngiinh nghien edu \ lii dau I.I llui'c ddi \di doanh nghiep i
Bien lan toa i.niig nghe iheo chieu ngang l.Hhm- bieu ihi nhdng anh hifoiig cua lan liia ngang di nr mdi doanh nghiep cdiig nghe LJO sang mdi doanh nghiep
cong nghe thap hdn trong cung m6t nganh the hien qua mo hinh (2):
LHhor, = -^^^-V '- (2) Bie'n lan toa ngifdc LHback ^ bieu thi nhiJng Ian toa ngddc di iii cac doanh nghiep cong nghe cao sang cac nha cung cap cong nghe tha'p hdn phia thu'dng nguon theo mo hinh (3):
LHback,= S y^^*LHhor^^ (3) C( day, y^^ la ty le dau ra ciia nganhy cung cap cho nganh k tai thdi gian t. Cac y du'dc tinh toan X\i cac bang 10 thay doi thdi gian dd'i vdi lieu diing trung gian (loai trif cac dau vao ban trong ndi bo nganh).
Tifdng i\i, bie'n lan tda xudi LHfor^.
Day lii cac hieu tfng lan tda cong nghe giiJ'a cac khach hang la doanh nghiep edng nghe thap va cac doanh nghiep edng nghe cao cung cap dau vao trung gian lai dia phifdng theo md hinh (4),
I///or, = S ^j,,*^^^, (4) O dSy, cac bang 10 cho ta ty le S^^
cua cac dau vilo cua nganh j du'dc mua tif nganh ihifdng nguon I (loai triycacdau viio difde mua trong ndi bd ngiinh)
Bic'n ian tda ngu'dc cung LHshack^, tren cd sd gia ihic't Markusen va Venables (1999) irong thu'dng mai qud'c te, tac gia sifdung each tinh bang md hinh (5)
LHsback Y. (V * LHhack, (5)
" i l l - '
Trong dd, d^^ lai cting la ty Ic cac dau viio cua nganh j mua tif ngimh phia thifdng nguon 1, ma den lifdt no cung cap cho cac nganh phia ha nguon cua cac doanh nghiep edng nghe cao dififc do bdi LHback^^
Md hinh danh gid tdc ddng ciia lan tda (dng nghe den hieu qud TF
Md hinh anh hifdng co dinh (EEM) vii anh hifdng ngau nhien IREM) difdc xay difng de danh gia tac ddng etia lan ida cong nghe den hieu qua, Md hinh cu the nhif sau:
TL^^= rj„ + d^LH , + SMHhor + d,LHior^ +'()J.Hback^, ¥ (\fHsl>acl^^ +
<\,KL^^^ + '') LC_^ 4- d.yng ^+1'^^ +11^ (6l' Tiong dd
- l.C=w/L lii ihu nhiip tren dim ngifdi.
- KL=K/L bieu ihi mdc Hang bi \6'ii lien d.iu ngu'di ciia doanh nghiep.
- \ •/;,!,'= I - \dn chii sd hCru/tdng nguon von, bleu thi \dii \a\ ttf ben ngoiii.
12
_ N g h i e n cu\i suf d u n g n g u o n so' lieu h d n h d p du'a t r e n ke't q u a d i e u tra d o a n h n g h i e p h a n g n a m cua T o n g c u e T h o n g k e giai d o a n 2 0 0 0 dg'n 2 0 1 3 c u a 2 6 3 d o a n h n g h i e p n g a n h c h e bie'n thUc p h a m (tdng c o n g 3.682 q u a n sat).
C a c bie'n gia tri difdc tinh b a n g d d n vi trieu d o n g va d e u dtfdc d i ^ u chinh t h e o chi s o ' l a m p h a t n a m gd'c la 1994.
C a c bie'n sd: d o a n h thu, gia i n gia tang va Idi n h u a n d^u cd td'c d o tang tnfdng c a o h d n so vdi td'c dp tang cua vd'n va lao d o n g , trong dd Idi n h u a n cd td'c d o t a n g irifdng Idn nha't (tang ga'p 3,7 lan trong 14 n a m ) .
N g h i e n cu'u suf d u n g chifdng trinh m a y tinh F r o n t i e r 4.1 d e tinh loan hieu q u a . Sau dd, sv( d u n g hieu qua l a m bie'n phu Ihudc ifdc lifdng lac d d n g cua k e n h lan Ida c o n g n g h e d e n hieu q u a .
KET QUA NGHIEN cCu
Cdc kiem dinh gid thie't C a c k i e m dinh v e sif phii hdp cua d a n g h a m , k i e m d m h sU phu hdp cua m d hinh (phi hieu qua ky thuat, p h a n phd'i ban c h u a n . bat bie'n t h e o thdi gian) va kiem dinh sif phii hdp cua dau vao (tien ho edng n g h e ) d e u bi bac bd d mifc y nghia 1%. D i e u do cd nghTa lii, h a m san xua'l bien ngau nhien d a n g loga sieu viel
\ di 3 dau vao T. K, L va nhieu cua h a m cd phiin phd'i chuii'n la md hinh phu hdp vdi bd so' h e u nay.
Ddnh gid hieu qua ky thuat Ke't quii Udc lUdng hieu qua cho iha'y.
hieu qua trung binh bie'n dong nhe qua cac nam. dat niiVc trung binh 0.607 (Bang 1).
Dieu dd cd nghia liu doanh nghitip ngiinh che' bie'n tlutc pham cd Ihe net kicm ilifdc M).?-'^ dau vao d e san xua'l mt'i'c dau ra nlufhicn nay.
Hieu (.|ua liung binh ciia cac doanh n g h i e p edng nghe cao cd sir lang/giam nhc L|iia s a c n a m . nhifng d e u Idn hdn mifc hidu qua liung Kmh cOa nganh (0.770).
e d n g nghe c.io giiip ciic doanh nghiep id chii'c san xiiai ho*n K' hiin. mans: lai hieu
BANG 1: HIEa QOA KY THUAT CUA NGANH CHE BIEH THtfC PHAM VIgT NAM^
HignqoS
Ljll ) ho'n
Ddnh gid tdc ddng eiia tan Ida edng nghe den hieu qua doanh nghiep
Kel qua ifdc Iti'iing (( Bang 2 cho lha_\.
lai ca cae hien diie trtfng doanh n g h i e p hi.. I C. ( ng deu ed y nghia thdng ke (f iiiu'L e a o I'f Trong dd.^he so hien KI.
sii \'/(u' d e u mang dau am \ii he sd hien I.C m a n g ila'u difdng Dieu nil} cho i h a \ .
DN cong nghe cao Trung binh nganh
BANG 2: M O HINH T A C DONG CUA LAN TOA CONG f DEN HIEU QUA DOANH NGHIEP
LH LHhor LHfor LHback LHsbiick KL I.C Vng Cons
98,9***
(27,3) 66,0**
(30.4) -60,1 (5^2) 525.8**-"
(185,4) 85,4 (98,45) -0.001**
(0.0003) 0.03***
(0.004) -6,25***
(0,96) 53.7***
(0.88) N&i dia (2)
78,6**' (28,9) 74,8**
(33.2) -13,3 (60,5) 620.3***
(206,2) 25,4 (108,7) -0,002***
(0.0004) 0.029***
(0,005) -6,225***
(01,225) 51.9***
(i ,02)
Ouv md nho (3) 317,7*
(190,5) 112,1**
(52,3) -103,6 (66-5) 248.05 (238,7) 262,7**
(130.0) -0,002***
(0,0006) 0.03***
(0,005) -3.6***
(1,4) 54,78''**
11,3)
Ouv mo i)Jn (4) 93,7***
(25,1) 37,23 (39.3) 4!,2 (90.7) 1630***
(330,71 -360.9**
(166,4) -0,002* -••'
(0,0005) 0,079***
(0,015) -19.74**-^' (2.1121 44.7**'' (1.609)
•*•""' , '**• va •*• rhi-\ nghTa ihong ke I'f inih 19c , 59c \ii 109c
mti'c trang bi vd'n tren d a u ngu'di c a n g c a o , ty le von b e n ngoai c a n g Idn se lam giam miJc hieu q u a cua n g a n h . T r o n g khi dd. h e sd'bie'n LC m a n g da'u du'dng. Q u a dd cho tha'y, thu nhiip d a u ngifdi c a n g c a o se ciing liim tang hieu qua ky ihual cua d o a n h n g h i e p Dieu nay cd the giai thich la d o ngifdi lao d d n g khi dtfdc tra lifdng c a o se tao d d n g life k h u y e n khich g i u p ho lam v i e c hieu quii hdn. iCf dd m a n g lai Irii ich cho doanh n g h i e p . Ddnh gid tdc dong ciia cdc kenh lan tda cong nghe den bieu qud
T h e o ke't qua ifdc Itfdng d B a n g 2, bien LH m a n g dau difdng vii cd y nghTa thdng k e trong la'l ca cac md hinh Dieu niiy cho thay, lan UKI cong n g h e ttf d o a n h nghiep edng nghe e a o sang doanh n g h i e p edng n g h e ihap hdn etia nganh c h e bie'n llitfc p h a m lii cii y nghTa
\ a difcfc hieu hien ihdng qua cac bien bieu ihi k e n h lan l<')a nhtf B a n g 2
B i e n LHhor m.ing dau du'dng \ii cd y nghia ihd'ng ke Ingoai trif bien Lllho) trong md hinh (2) d o a n h n g h i e p q u \ md Idn) N g a n h c h e bien thifc phiim du'dc SOI lii ngiinh eiiiu a p life c a n h iranh kha Idn nga> tren
"siin iihii" \ d i eiic d o a n h n g h i e p trong c u n g n g a n h . Cd Ic ehiiih sir hien dicn etia cac doanh n g h i e p e d n g n g h e eao da kieh thieh d d n g life eanh tranh t i c n thi tnfdng.
iluic giue cae doanh n g h i e p e d n g n g h e lac hiiu hdn phai iha> doi ihdi q u e n . st'f dung cong n g h e c a o hifn hoac st'r dung nguon life hien qua hdn iie'u mud'n ion iai. tif dd nimg c a o hieu qua hoat ddng ciia e a c doanh nghiep Uons ngiinh T a c ddng difdng ciia lan loa iiijanLJ eiing ed ihe do stf di c h u y e n lao ddnt; difdc diio \:u>
d cac doanh nghi$p edng ngh$ cao va sU" bat chtfdc c6ng nghe. Diem dang lifu J la cifdng dO tac dong cua bi^n LH v^ Lhhor 11 Idn nhgt trong m6 hinh quy mo nh6. Cdc doanh nghiep quy m6 nho difdc hirdng Idi nhilu ttf lan t6a ngang hdn c^c doanh nghiSp quy mo li3n vk so v6i toan mSu. Di^u nSy cho thCy, lan toa c6ng nghe ddng vai trd rat quan trong, la ccf hdi giup cac doanh nghiep quy m6 nh6, liim Itfc y^u co the nhanh ch6ng bSt kip doanh nghiSp cong nghe cao.
Ngoki ra, ciTdng dO tac d^ng cfla bien LH Ik nho nhat d mSu doanh nghidp ndi dia. Tilm Itfc va khS nang hSp thu k6m khi^n nliilu doanh nghiep ndi dia chiu &p lUc canh tranh Idn, it co khd nSng dung nap, ti^p c$n cong ngh$ tOf doanh nghiep c6ng ngh$ cao.
Bi^n LHback bieu thi kdnh lan toa ngu'dc mang dS'u difdng vS cd y nghia th^ng ke trong cac c6ng thtfc ngoai trijf mo hinh (3). Vdi yeu ctu chCt lifting dau vko cao hdn, cdc doanh nghiep cong ngh6 cao co the s^n sang truy^n ba c6ng nghd, trd giup cong nghd, d&o tao lao dOng v^ ki^m sodt ch^t che chat lu'dng sSn phim tiJf b6n cung cSp 1^ cac doanh nghidp cong nghe lac hSu hdn. Diiu nay trd gidp cac doanh nghi$p lac h$u cai thiSn chS^t lifdng san pham, dSy chuyen c6ng nghe va cung cd thi giup tang nhu cau san pham trung gian do cac doanh nghi$p cong nghe thap cung cap. Qua dd, gitip nang cao hieu qua boat dong ciia cac doanh nghi6p niy. He so bien LHback trong md hinh mlu ndi dia cd ci/dng do Idn hdn trong mo hinh toan m§u.
Bid'n LHsback bieu thi kenh lan toa ngu'dc cung chi cd y nghTa thd'ng ke trong hai md hinh (3), (4). Tuy nhien, dau cua bie'n so nay md hinh doanh nghiep quy mo nho mang dau du'dng, trong khi mo hinh doanh nghiep quy md Idn lai mang dS'u am. Dieu nay mot lan ntfa lai khing dinh, lan tda cong nghe tao ra hieu tfng lan tda manh nhat d phan khuc doanh nghiep cd quy mo nho. Cac doanh nghiep cong nghe cao cd thi kich cau san pham trung gian tai dia phifdng, khuyen
khIch cdc nha cung cSp dia phi/dng dau tif vk sdn xuat cdc dau vdo theo tieu chuin chSt lifdng cao hdn. Nhd dd, giup tang hi6u qua cda cd nhd cung c^p dia phifdng, cung nhif cfia chinh cac doanh nghi$p dd.
Bien Zi^or khong c6 y nghia thong ke d b^t ky m6 hinh ndo. Nghi6n ctfu khdng tim thay tdc ddng Ian toa edng nghe ttf doanh nghi$p edng ngh$ cao la nh^ cung c^p dau vdo cho cdc khdch hing stf dung dau vko Id cac doanh nghiep cong ngh6 tha'p hdn.
K^'T LUAN
B^i viet da nghien ctfu thifc nghiSm ve tdc ddng cua lan tda edng ngh$ den nganh che' bien thtfc pham Viet Nam theo tid'p c$n mdi trong xdc dinh dtfdng bien edng nghe cua doanh nghiep.
Ket qud nghien ctfu cho thS'y- lan toa edng nghd co tdc ddng tich ctfc den hieu qua ciia cac doanh nghiep trong ng&nh.
Tac dong lan toa cong nghd Id Idn nh^t d quy md doanh nghidp nhd. Va, hieu ihig lan tda ngtfdc dong vai trd quan trong d6i vdi cac doanh nghidp ndi dia. Tuy nhien, nghidn ctfu khdng tim tha'y bang chtog v l tdc ddng Ian tda theo chilu xudi.
Kelt qua nghien ctfu nay cung gdi md mot so' chinh sdch phat trien nganh, nhif:
Can tang chi phi cho dao tao nang cao chS't Itfdng nguon nhSn life; Tao cd hdi cho cdc doanh nghiep trong ntfdc ti6'p can nhilu hdn vdi cac doanh nghiep cong nghe cao.Q
TAI LIEU THAM KHAO _ _ _ _ _ _ _ 1. Nguyen Khac Minh va cong sif (2014). Tac ddng cua lan toa cong nghe den td'c do hdi m trong nganh cong nghiep phi kim, Tap chi Kinh leva Phdt trien, so' 209 , tr. 95-101
2. Thuy DiJdng, Nguyin Phu'dng (2016). Cong nghiep thuc pham Viet Nam: Tiem nang cho gidi ddu tu, truy cap tif http://baocongthuong.com.vn/cong-nghiep-thuc-pham-viet-nam-tiem-nang- cho-gioi-dau-tu.html
3. Aigner, D.J., Lovell, C.A.K., and Schmidt, P. (1977). Formulation and Estimation of Stochastic Frontier Production Models, Journal of Econometrics, 6, 21-37
4. Batlese & Coelli, T.J. (1995). AModel for Technical Inefficiency Effects in a Stochastic Frontier Production Function for Panel Data, Empirical Economics, 20, 325-332
5. Griffith, R., Redding, S. and H. Simpson (2003). Productivity Convergence and Foreign Ownership at the Establishment Uvel, Discussion Paper No. 572, London: Centre for Economic Performance
6. Markusen, JamesR .and Venables, AnthonyJ. (1999). Rjreign Direct Investments Catalyst Industnal Development, European Economic Review, 43(2), pp.335-56
7. Merlevede B. & Schoors K. (2008). How and By How Much does Foreign Direct Investment Increase the Productivity of Domestic Firms!, Hub Research paper 2008/39.
8. O'Donnell, et al. (2008). Metafrontier frameworks for the study of firm-level efficiencies and technology ratios. Empirical Economics 34: 231 -255
