( So 10 (87) - 2010 ) TAI CHINH VI MO
r
Tap doan kinh te can c6 he thong
kiem soat
>4 ''••'•i>l'\. ''fKX. ~:!
TS. Nguyen Tuan PhuoTig
^ > ^ ' hoi nhap vao nen kinh te the giffi ngay cdng sau rgng ciia Viet Nam doi hoi nen kinh
^ ^ te Viet Nam phai cd nhiing tap doan kinh te manh, giie vai trd chii dao va dieu tiet mot W^J so linh vu-c quan trgng trong nen kinh te de han che sie thao tiing va chiphoi cua nhieu
cong ty da quoc gia va cac tap doan kinh te tie ban quoc te xdm nhap vao Viet Nam khi Viet Nam tr&thdnh thdnh vien ciia To chiec thieffng mai quoc te (WTO).
Tap doan kinh te la mot ca truang va dudng loi phat trien, cau sd hiJu dugc to chuc thanh
he thong vdi quy mo Idn, viia cd chuc nang san xuat - kinh doanh, vua cd chuc nang lien ket kinh te nham tang cudng kha nang tich tu, tap trung cao nhdt cac nguon luc (tai chinh, lao dong, cong nghe...) de cd siic manh canh tranh tren thi trudng nham toi da hoa Igi nhuan thong qua boat dong tren nhieu nganh, nhieu linh vuc d nhieu vung lanh tho khac nhau.
Ci mot so nude nhu Nhat va Han Quoc, Tap doan kinh te deu huy dong von (phan Idn) true tiep tir dan, do tu nhan dieu hanh, cd trach nhiem bao cao rach roi vdi c6 dong va nha nude. Vdi tinh than trach nhiem cao va kha nang quan ly tot, cac tap doan kinh te nay da cd nhirng thanh tuu vugt bac trong miy thap nien qua.
Tuy nhien, vi cd moi quan he chat che va mat thilt vdi nha nude (nhat tri ve chu
nhan uu dai ve mat thong tin thi trudng va tin dung tii" nha nude), nen mo hinh nay da cd nhiing mam mong riii ro Idn, chua dung tinh doe quyen, be phai, tham nhung.
Tii hai thap nien nay, cac tap doan kinh te Nhat da gap phai nhieu khd khan vi kinh doanh qua dan trai, thieu tinh linh boat, ty suat Igi nhuan thap (thudng dudi 1% tren doanh thu) cho nen khd ton tai trong tinh huong kinh te gap khd khan. Riii ro Idn nhat la cac tap doan kinh te d hai nude nay tap trung qua nhieu quyen va Igi vao mot thieu so doanh nghiep cho nen khi gap khd khan, bj giai the (nhu trudng hgp tap doan Daewoo cua Han Quoc) se cd anh hudng Idn den xa hoi - nhieu lao dong bi that nghiep, ng xau qua Idn, he thong tai chinh bi qua tai khd dieu chinh kip thai gay anh hudng day chuyen. ,, K ,,:.
Trong khi do, Dai Loan
cd cung mot xuat phat diem sau The chien thu hai nhu Nhat va Han Quoc va ciing da trd thanh mot con rong chau A chi sau hai, ba thap nien. Tuy nhien, chien luge phat trien ciia Dai Loan dua vao: Su chii dong ciia thanh phan kinh te tu nhan, dac biet la cac cong ty vua va nhd, vdi Tat it ho trg ciia chinh quyen va gidi han cac nganh nghe linh vuc then chdt can chinh quyen tham gia.
Trong nhiing nam thap nien 1950, cac cong ty thuge chinh quyen dong gdp tren 75% GDP. Nhung vi chinh sach ho trg su phat trien cac cong ty viia va nhd, den thap nien 1980 thi thanh phan kinh te tu nhan chiem ban 75%o GDP. Den nay thi ro rang la Dai Loan da thanh cong han vdi mot nen kinh te phat trien tot, ben vii'ng, cdng bang ban ca Nhat Ban va Han Quoc.
Vdi kinh nghiem ciia cac nen kinh te da di trudc va thuc te hien tai cua kinh te nude ta
Tap chi nghien ctfu Tdi chfnh ke'todn <(5
TAI CHINH VI MO ( So 10 (87) - 2010 )
thi cd le khai niem tap doan kinh te can dugc nhin dudi mot gdc do md va linh boat han: Do la nen nhin tap doan kinh te la mot hien tugng phat trien tu nhien tu nhu cau thi trudng va kha nang phat trien ciia moi doanh nghiep ma khong can phai cd mot ca che dp dat, uu dai, ngoai tru mot so dieu kien phap ly ca ban de tranh su doc quyen, thao tiing thi trudng.
Tuy nhien, de Cac Tap doan kinh te phat trien lanh manh va diing hudng, ngoai cac quy dinh ve phap luat doi vdi cac linh virc san xuat kinh doanh cua tap doan, can thiet phai cd he thong kiem soat tai chinh.
CJ Viet Nam, Ca che giam sat tap doan kinh te nha nude da cd quy dinh tai Nghi dinh 101/2009/ND-CP \h thi dilm thanh lap, to chuc, boat dong va quan ly tap doan kinh te nha nude ciia Chinh phii ban hanh ngay 5/11/2009.
Theo do, chii the giam sat, danh gia dugc quy dinh la Chinh phu, Thu tudng Chinh phu, bg quan ly nganh, Bg Tai chinh, Bg Ke hoach va Dau tu, Bg Ngi vu... Cac cong cu, phuang thiic giam sat, danh gia dugc quy dinh la che do bao cao, che do kiem toan, boat dong kiem tra ciia chii the giam sat, he thong thong tin du: lieu.
Ngi dung giam sat dugc quy dinh tap trung vao cdng tac to chuc va can bg, ket qua boat dong quan ly va dieu hanh, boat dong san xuat - kinh doanh ciia doanhnghiep, boat dong tai chinh cua doanh nghiep...
Nhin chung nhung ket qua dat dugc trong thai gian qua ciia cac TDKT van chua dap ling ky vgng ban dau khi xay dung thi diem md hinh nay d nude ta.
Quy md von chii sd hiiu cua cac TDKT da tang len dang ke so vdi trudc nhung van con rat nhd be so vdi cac tap doan trong khu vuc va quoc te, lam ban che kha nang canh tranh trong xu hudng hoi nhap kinh te quoc te. Hieu qua boat dong ciia cac TDKT chua tuang xijng vdi su quan tam, dau tu ciia Chinh phii, con de xay ra tinh trang lang phi trong dau tu, dien hinh la hieu qua viec sii dung von thap, cham hoan thanh cac du an dau tu trgng diem. Con cd nhung dan vi thanh vien ciia TDKT boat dong thua 16 (cd 8 dan vi thanh vien ciia cac TDKT thua l6 trong nam 2007). Mot s6 tap doan chua dat cac muc tieu chii ylu, chua lam tot c6ng tac quan ly. Hoat dong dau tu ciia cac TDKT con dan trai, thieu trgng diem, kem hieu qua, cham thu h6i v6n, thieu chuyen m6n sau.
Muc tieu phat trien cac
tap doan da nganh, da ITnh vuc da bi thuc hien sai lech. Nhieu tap doan dau tu sang cac ITnh vuc khac ban vdi nganh nghe kinh doanh chinh, khien cho nguon luc von rat nhd be cua tap doan lai bi phan tan. Dac biet, mot s6 tap doan da cung dau tu vao cac ITnh vuc nhieu riii ro nhu: chiing khoan, bat dong san va vao cac ITnh vuc chuyen nganh dac thu nhu:
ngan hang, bao hiem vdi ty le rat cao so vdi tdng so von dau tu ra ngoai cua c6ng ty me, gay riii ro ve tai chinh.
Giiia cac TDKT chua cd su ph6i hgp t6t, chua tao ra dugc su lien ket, gan bd trong san xuat, kinh doanh nen chua phat huy dugc the manh ciia nganh nghe, ITnh vuc kinh doanh chinh cua tung tap doan.
Con cd hien tugng bien doc quyen nha nude thanh doc quyen doanh nghiep trong mot so TDKT; Igi dung vi the doc quyen trong phan ph6i san pham de tang gia mot so mat hang, trong khi it ehii trgng tdi bien phap cat giam chi phi san xuat.
Viec phan chia quyen ban va trach nhiem gitia cac ca quan quan ly nha nude ve chiic nang dai dien chii sd hiiu doi vdi cac TDKT con ed su cbdng cheo, phan tan. Ca che quan ly trong ngi bg tap doan con nhieu bat cap. Nhilu vSn de chua dugc xu ly trong moi
T a p c h f n g h i e n cufu Tdi c h f n h k e t o d n
( So 10 (87) - 2010 ) TAI CHlNH VI MO
quan he ngi bg tap doan, trong nhieu trudng hgp khong tien bg gi ban so vdi boat dong ciia mo hinh TCT. Viec dau tu cheo (th6ng qua mua ban c6 phan Ian nhau) ciing la mot trong nhiing nguyen nhan gay ra bong bdng tren tlii trudng ehiing khoan, tiem an riii ro cao vi gia tri cd phieu kbdng phan anh trung thuc ket qua san xuat, kinh doanh cua tap doan. Hach toan ngi bg tap doan con nhieu ton tai. Vai trd dieu tiet, chi ph6i ciia tap doan th6ng qua c6ng ty me con nhieu ban che. Chua cd ca che kiem tra, giam sat chat che boat dong tai chinh ciia cac tap doan.
Viec phan cdng ngudi dai dien phan von nha nude ciia cong ty me tai cac cdng ty con chua thuc su phu hgp dan tdi kem hieu qua, nang luc ngudi dai dien chua dap ling yeu cau, nhiem vu dugc giao. Tu duy ciia mot sd can bg lanh dao tap doan con cham doi mdi, chua theo kip qua trinh phat trien ciia tap doan trong xu the bgi nhap kinh te quoc te.
Mot so kien nghi
Thii' nhat, Tinh trang boat dong kem hieu qua, dau tu dan trai, ng nan chong chat ciia mot so tap doan kinh te da dugc phat hien va bao dong.
Mot trong cac ly do yeu kem trong hoat dong tai chinh dan Vinashin den tinh canh hien
nay la trong cac tap doan kinh te Viet Nam, hau nhu kiem soat tai chinh chua dugc coi trgng, kbdng duy tri he thong kiem soat ngi bo va kiem toan ngi bg. Dac biet trong mot sd tap doan, kiem soat tai chinh va thuc hien cac hoat dong tai chinh deu do ciing mot dan vi thuc hien, kh6ng dam bao tinh doc lap tuang doi ciia bg may kiem toan ngi bg. Vi vay, can thay doi ve ca ban c6ng tac quan ly tai chinh ciia cac tap doan. Cac TDKT can quan ly cac c6ng ty con th6ng qua kiem soat tai chinh. Kiem soat tai chinh la c6ng cu quan trgng de thuc hien muc tieu quan ly ciia c6ng ty me d6i vdi cac cdng ty con trong mdi quan he dau tu von, la cdng cu de cac chii sd hii'u, cac nha dau tu quan ly, giam sat hieu qua von dau tu, bao ve quyen Igi hgp phap ciia cac chii the sd hiiu von tham gia dau tu vao tap doan, bao dam quyen Igi ciia cac c6 d6ng, ban che rui ro cho cac khoan dau tu, la c6ng cu danh gia miic do phu hgp ciia cac muc tieu, quyet dinh va chinh sach ciia HDQT trong dieu hanh TDKT, dam bao cho tap doan su dung von mot each hieu qua.
Thu" hai. Can khdi phuc lai che do kiem toan ngi bg da ban hanh theo Quyet dinh 832 tu nam 1997, nhung sau dd da kbdng dugc trien khai
diing muc. Kiem toan ngi bg se nang cao do tin cay ciia thong tin tai chinh va quan trgng ban la phat hien kip thai nhiing ton tai trong kinh doanh ciia tap doan de giiip cong ty me nhanh cbdng dua ra cac quyet dinh dieu chinh boat dong phu hgp vdi yeu cau thi trudng, phat hien va khai thac triet de cac tiem nang cua cac cdng ty con, dua ra cac quyet dinh tai chinh diing dan, dat hieu qua cao.
Thu- ba, De lanh manh hda tai chinh TDKT, trudc bet can cd quy dinh phap ly ve nghTa vu va quyen cua dai dien chii sd hftu trong viec huy dong, to chiic va sii dung nguon luc cho boat dong kinh doanh. Thuc hien triet de ban viec tach chiic nang thuc,hien cac quyen chu sd huu vdi chiic nang quan ly hanh chinh nha nude; tach bach ro rang quyen chii sd hii'u vdi quyen chu dong kinh doanh cua doanh nghiep;
ton trgng quyen tu chii, tu chiu trach nhiem trong kinh doanh ciia doanh nghiep. Hoan thien ca che phan cap viec thuc hien quyen, nghTa vu cua chii sd hiiu nha nude theo nguyen tac cd mot dau moi chiu trach nhiem chinh, thuc hien nhiem vu theo doi, tdng hgp tinh hinh quan ly, sii dung von, tai san nha nude va phan tich, danh gia hieu qua san xuat, kinh doanh ciia doanh nghiep nha ( Xem tiep trang 4)
Tap chf nghien cufu Tdi chfnh k e ' t o d n \jy
THONG TIN SU- KIEN ( So 10 (87) - 2010 )
sach Nha nude nam 2011, Chinh phii du kien 125.100 ty dong, bang 5,5% GDP. Nguon bu dap bgi chi: vay trong nude la 97.100 ty dong, vay nude ngoai: 28.000 ty ddng. Miic du ng Chinh phii du tinh bang 45,3%o GDP, du ng quoc gia bang 42,8% GDP.
Uy ban Tai chinh - Ngan sach cho rang, nen kinh te nam 2011 da bit dau di vao the on dinh, nen khong the tiep tuc thirc hien cac bien phap dac biet von da dugc linh boat dp
dung trong thai ky chong suy giam kinh te trong 2 nam vua qua. Do do, de nghj khong che muc bgi chi nam 2011 d miic gia tri tuyet doi thap han hoac toi da la bang vdi nam 2010 (khoang 120 nghin ty dong) thap hon miic Chinh phii trinh khoang 5.100 ty dong, va chi phat hanh trai phieu chinh phii d miic 40 nghin ty dong (cho cac cong trinh cap bach nhat), thap han du kien ciia Chinh phii 5 nghin ty dong. Dong thai, de nghi dua cac khoan chi dang quan
ly qua ngan sach Nha nude vao trong can doi Ngan sach Nha nude (x6 so kien thiet, von trai phieu Chinh phu) de phan anh so bgi chi thuc te diing han va theo thong le chung Quoc te. "Vdi tinh hinh bgi chi ngan sach Nha nude d miic cao trong nhieu nam lien tuc va toe dp phat hanh trai phieu chinh phu nhu hien nay, thi viec cac chi so ng vugt nguang an toan rat de xay ra trong trung han", ca quan tham tra bay to lo ngai.
r •>
Tap doan kinh te can...
nude, ke ca cac tap doan, tong cong ty dac biet.
Thu' tu, Chan chinh boat dong dau tu tran Ian d mot so dan vi, nhat la sii dung von nha nude dau tu vao nhiing ITnh vuc riii ro khi khong cd bg may, nhan lire thich hgp, gay that thoat von hoac su dung von khong hieu qua ciia mot so tap doan, tong cong ty; v6n nha nude phai dugc uu tien tap trung dau tu thuc hien nhiem vu chinh dugc giao. Cd giai phap xii' ly triet de tinh trang ng day dua, ng chiem dung khong lanh manh trong nen kinh te dang gay trd ngai nghiem trgng cho nhieu doanh nghiep. Kien quyet xu
ly sdm, xii' ly diit diem cac doanh nghiep boat dong khong hieu qua, thua 16 keo dai; can thi cho pha san de to ehiic lai.
Lam ro trach nhiem tap the, ca nhan, khong de tinh trang von dau tu ciia Nha nude tiep tuc bi thit thoat. Day nhanh tien do sap xep CO phan hda.
Thii' nam, Xay dung he thong kiem tra, giam sat du nang luc va dieu kien ve quan ly von, tai san tai cac tap doan, T6ng cong ty song song vdi viec tang tinh trach nhiem ciia ca quan quan ly; quy dinh ro trach nhiem ciia HDQT, TGD vk hieu qua boat dong san xuk - kinh doanh cua doanh nghiep; cd cac ca che thudng,
(Tiep theo trang 7)
phat bao dam cho HDQT, TGD thuc hien tot nhiem vu dugc giao. Hoan thien quy che danh gia, xep hang chat lugng boat dong ciia doanh nghiep ciing vdi cac bien phap che tai du manh va kien quyet thuc hien de lam ca sd danh gia ket qua, chan chinh boat dong, nhan su HDQT va TGD. CSn xay dung cac tieu chi mang tinh bat huge doi vdi cac TDKT nhu ti suat Igi nhuan tren dong von can phai dat, toe do tang nang suat lao dong, tang xuat khau, ti le giam tieu hao nang lugng va nguyen vat lieu, cac sang che, phat minh, viec bao ve moi trudng, can dugc giao va danh gia hang nam, roi cong bo cong khai cho nhan dan.
T a p c h i n g h i e n cuTu Tdi c h f n h k e ' t o d n
