CHINH SACH VA e
ThiTc trang va y6u to tac dpng tdi nang suat lao ildng ciia \ tilling qua iiiiao sat doanh ngliiep san xuat cdng nghiep
dam
ThS Nguyen Thanh Hdi, ThS Nguyen Thi Le Hoa
V i e n N a n g suat Vifit Nam
Thdng qua khao sat nang suat lao dpng cua cac doanh nghiep thuoc 7 nganh kinh te, cac tac giS da neu bat nhdng van de can trd tang nang suat lao dpng trong cac doanh nghiep cua nUdc ta hien nay, tCf do de xuat mpt so glai phap nham thiic day nang suat lao dpng cho cac doanh nghiep.
T
heo To chifc Lao dong quoc te (ILO), To chifc Nang su^t chau A (APO) cung nhu ket qua nghien cifu, tinh toan tai Viet Nam cho th^y, nang suat lao dpng cDa Viet Nann hien dang 6 mifc thap so vdi cac nadc trong khu vUc, la mpt trong nhQng vSn de dUdc Quoc hpi, Chi'nh phu, xa hpi, cac chuyen gia dac biet quan tam trong thdi gian visa qua.De hilu ro hdn ve thuc trang nang suat lao dpng cCia cac nganh va doanh nghiep, nhdm nghi§n cifu da tien hanh dieu tra 2.000 doanh nghiep thuoc 7 nganh kinh te trong ITnh vuc s^n xu^t cong nghigp.
7 nganh kinh te thuoc cac nhdm nganh cdng nghe tCf thap den cao, qua dd cho thay bifc tranh v6 nang suat cac nganh cdng nghiep cua Vidt Nam. Cac doanh nghiep thudc 7 nganh kinh t^ dupc dieu tra gom: (1) Nhdm nganh cdng nghe thap (s§n xuat che bien thifc pham; ddt; s^n xuat trang phyc; san xuat da va sSn pham cd lien quan); (2) Nhdm nganh cdng nghe trung binh (san xuat san ph^m tif cao su
Sin xual chebien thUc pham la nhom nganh cdng nghe thap 6 ni/dc ta
']
6 |HOf.HO?
va plasitics); (3) Nhom nganh cdng nghe cao (sSn xuat hda chat va slin pham hda chat; skn xuat thiet bj dien).
K^t qua nang suSt lao dpng thdng qua Oi^u tra doanb nghl$p thudc 7 nganh kinli te
Nang suat lao ddng chung ciia cac doanh nghidp thudc 7 nganh nghidn cifu vao khoang 258 trieu ddng/ngUdi vao nam 2014. Neu so vdi mifc chung cua nganh cdng nghidp che bien, che tao thl n&ng suat chung cua cac doanh nghiep thudc 7 nganh nay cao hdn kha nhidu.
Trong cac nganh neu tren, nhOng nganh thudc nhdm cdng nghe cao cd nang su^t lao dpng cao hdn han nhung nganh cong nghe thap sCf dyng lao ddng^la chu yeu. Vf du, sU khac biet ro rang ve nang su^t lao dpng cua nganli san xuat hda chat va nganh skn xuat thidt bj dien so vdi nganh s^n xuat trang phyc, nganh s^n xuat da va san phim cd lien quan.
Ning suS^C lao ddng cua 7 nginh trong so sJnh vi/\ nginti cSng nghidp ch^ bi&>, che t ; o vi chung
cian6i\ kinh t ^ (binh quSn 2011-2014)
Sdn njjtlwa chit v i sin phim hba ch^ i Sin xuat thiet bl difn • 5inxuJlchibi£nlhi;cphJm • Sin xi)i\ sin pham <i> cao su v i plasiUca • Oil • Sin xult da v i M n pham CO liin quan • Sin xuit Irang phuc • Chungcda7nginh • Nganh cong nghidp che bi^achS t$i
NSLOni
100 200 300
Hinh 1: nang suat lao dong so sdnh giOa cac nganh bmh quSn 2011-2014 (tri$u dong/ngUdi/nam)
S o 6 n a m 2 0 1 6
CHINH SACH VA QUAN LY
k-
Nang iudl lao ilO'ighi 2011-2014
Gi&tn ming binh Sai sa Heu chudn Tmngvi MOI 09 l¥ch chuin
238.4 10.6 97.7 61.4 444.6
Nang suSt trung b'mti
Hinh 2: biiu dd phin b6n§ng suit lao dgng binh quin 2011-2014 cOa doanh nghiep ttiuoc 7 ngdnh kmh tS (tri$u dong/ngUdi/nam)
Nang suat lao ddng binh qu&n cua 7 nganh nghien cifu trung bmh 2011 -2014 khoang 238 trieu ddng/ngifdl/nam. Nang suat lao ddng cd dp dao ddng Idn (dd Idch chuan = 444,6) cho thay stf khac bidt Idn vd nang su^t. Ve tong the chung, nang suat lao ddng cd sU khac bidt rd ndt giOa cac nganh, xep theo cap dp cdng nghd, tCf cdng nghe thap tdi cdng nghe trung binh va cdng nghe cao. Trong do, nganh det, may, che bien thiiy san dUpc coi la nganh cdng nghe thap, nganh cao su va nhi/a la nganh cdng nghe trung binh, nganh hda chat va thiet bi dien la nganh cdng nghe cao.
Trong cac yeu to cd kha nang tac dpng tdi nang suat lao dpng cd the thay mdt sd yeu to noi bat nhU:
Lao dong co trinii do cao: nhQng doanh nghiep cd ty Id iao ddng cd trinh dp tii cao dang trd len cang cao thi nang suat lao ddng cang cao.
Nguon goc thiet bj: nhQng doanh nghiep sif dung thiet bi cd ngudn gdc tif cac ni/dc phat trien (My, chau Au) cd nang suat lao ddng cao hon nhQng doanh nghiep si!f dung thiet bi cd nguon goc tQ nhOng nUdc dang phat trien.
Dau tif cho nghi§n c&u - phat trien: cac doanh nghiep cd trien khai thyc hien cac du an nghien cQu - phat then va cd dau tU cho hoat dpng nghien cQu - phat trien cd nang suat lao ddng cao hdn nhQng doanh nghiep khdng chu trpng tdi hoat ddng nay.
Nang life thiet bi (bao ham yeu t6 cong nghe cua thiSt bi): doanh nghiep cang dQdc danh gia cao ve nang iQc thiet bi so vdi mQc dp trung binh cua nganh cho thay nang suat lao dpng cao hdn.
Pi/J&c dp Uing dung cong nghe thong tin: doanh nghiep Qng dung cdng nghe thdng tin cang cao thi nang suat lao dpng cang cao.
H$ thong quin ly va cai tien nang su^t chat luang: doanh nghiep cd ap dung he thdng quan ly va c^i tien nang suat chat iQpng se cd nang su^t lao dpng cao hdn nang suat lao dpng cua doanh nghiep khdng cd he thong quan ly va cai tidn nang suat chat lupng nao.
Nhiimg viln Oe can trd tdng nang suat lao ddng Thdng qua dieu tra doanh nghiep, cd the nhan thay cac van dd gay c^n trd tang nang suat lao dpng nhin tQ gdc dp cac yeu td ndi tai trong doanh nghiep nhQ sau:
1- Nhdn thQc cua lanh dao ve sQ can thiet nang cao nang suat chQa that day du, the hien d sQ thieu Qu tien cho cac myc tieu nang suat va chQa cd dQdc chien iQdc cai tien nang suat rd rang.
2- Thieu SQ quan tam dau tQ cho cac dy an nghien cQu - phat trien va cai tien nang suat. Mdt phan do chQa nhan thQc dQdc sQ can thiet cua viec dau tQ cho cac hoat dpng nay, mpt phan do sy han che ve nguon iQc.
3- Thieu SQ dau tQ cho phat tnen khoa hpc va cdng nghe (KH&CN), mdt phan do chQa nhan thay rd vai tro, Ipi fch kinh te tQ viec dau tQ; mdt phan do doanh nghiep quy md nhd khdng cd nang iQc cho phat trien KH&CN nen phai loay hoay trong bai toan cdng nghe gia rd; ben canh dd, cac doanh nghiep cung dang cdn thieu mpt tam nhin chien iQpc dai han ve phat trien.
4- Han che trong viec xay dyng mdt doanh nghiep hpc hdi, thfch Qng vdi thay ddi va ap dyng cac phQdng thQc quan ly tien tien, ddng thdi thieu sy khich Id ngQdi lao dpng trong cac hoat ddng cai tien.
5- Trinh dp lao ddng trong cac doanh nghiep cdn han che; ben canh dd, ngQdi lao dpng cdn thieu tac phong cdng nghiep, y thQc ky luat, nhan thQc ve phap luat va cac quy djnh. Doanh nghiep khd khan trong viec thu hut va duy tri lao ddng gidi, lanh nghe.
6- Doanh nghiep quan tam tdi md rdng, phat tnen thi trQdng nhQng chQa thyc sy nhan thQc dypc van de phat trien doanh nghiep theo dinh hQdng khach hang, coi khach hang la trung tam de dinh hQdng cho cac hoat ddng cua doanh nghiep. Vi vay, tao ra
So 6 nam 2016 KHOAHOC ObNGNGHe
VietN, lam
mdt vdng luan quin; doanh nghiep thieu nang IQc - tao ra ch^t IQdng thap - khdng thda man dQpc khach hang - khach hang rdi bd - khdng sQ dyng het cdng suat - nang suat gi&m; va ludn ph^i ddi mat vdi cac van de thQdng trQc: thidu von, thj trQdng dau ra khd khan, gia ck dau vao tang, khk nang sinh ldi th^p...
Mdt sd gdi y chinh sach
Nang suat lao dpng ciia mdt qudc gia la tong hpp nang suat lao ddng ciia tat ck cac nganh trong nen kinh te qudc dan. Do dd, mudn tang nSng su^t lao ddng cua ck nen kinh te thi trQdc hdt pnk\ tang nang suat cua tQng khu vQc trong ndn kinh te. Vi vay, can tap trung thao gd cac nut that ddi vdi sy phat tnen bdn vQng ciia tQng nganh. Dya vao kdt qua dieu tra va y kidn ciia cac doanh nghiep, nhdm nghien cQu de xuat mdt sd gi^i phap nham thuc day nang suat lao ddng cho cac doanh nghidp Viet Nam:
Dau tif cho KH&CN
ThQc te dieu tra doanh nghiep cho thay, sd doanh nghiep chu trpng cho dau tQ phat triln KH&CN rat ft. Nh§n thQc ve vai trd cua KH&CN trong nang cao nang su^t cung chua day du. Nhieu doanh nghiep cho rang, cac giai phap hieu qua can dQa ra de nang cao nang suat trong giai doan nay la: phat tnen thi trQdng hoac nang cao chat IQdng s^n pham, hang hda ma chQa nhin nhan ra dQdc KH&CN chfnh la nen tang cho giai phap tren. Ket quk ph§n tfch cung cho thay, nhQng doanh nghiep chu trpng ddn phat trien cdng nghe, doi mdi va cai tien cd nang suat cao hdn han nhOng doanh nghiep khdng quan tam ddn van de nay. Trong bdi cknh sQ quan tam dau tQ phat trien KH&CN d khdi doanh nghidp khdng nhieu, ddng thdi doanh nghiep chQa nhan thay tac ddng cua cac chfnh sach ho trp vd KH&CN ciia Nha nQdc thi trong thdi gian tdi can cd nhieu bien phap thuc day doanh nghiep dau tQ cho hoat ddng KH&CN, ddng thdi cd nhQng chfnh sach tao mdi trQdng cho cac hoat ddng phat trien KH&CN, gan ket dQdc cac nha khoa hpc vdi doanh nghiep, thu hut dau tQ nQdc ngoai cd ham IQdng tri thQc cao va tao didu kidn phat huy tac ddng lan tda tQ doanh nghidp nQdc ngoai sang doanh nghiep trong nQdc.
Nang cao chat lifting va ky nang lao dong Sd lieu tQ dieu tra doanh nghiep cho thay, lao ddng cd trinh dp cao dang, dai hpc va tren dai hpc
Cac doanh nghiep nho hau he! khong duoc dau tu cong nghe.
Irang thiet bi hien dai do thieu von san xual
Chiem khoang 16%, trung cap nghe 21%, sd cap nghe 3%, chua qua dao tao chiem 16%, da dao tao nhung chuacd chQng chi la 4 1 % . Trinh do lao dpng d moi nganh nghe lai khac nhau. Trong dieu kien trinh dd lao dong thap, thi mac du doanh nghiep c6 thuoc nhdm nganh cong nghe cao cung chi thUc hien dupc nhQng mang cdng viec gia cdng va lap rap gian ddn, khd co the xam nhap vao dQdc nhQng itnh vuc CO gia tn gia tang cao trong chuoi gia tri toan cau
Con mdt dieu dang noi nua la ty le dao tao lai trong cac doanh nghiep la kha cao (34%). Nhieu doanh nghiep phai dao tao lai 100°o lao ddng, gay ra lang phi va ton kem. Trong cac y kien cua doanh nghiep, thi cac van de dao tao nghe, giao due tac phong cong nghiep, an toan lao dong, quy pham phap luat la nhQng van de con yeu kem, doanh nghiep rat can sQ hd trd cua Nha nudc va cac to chuc giao due - dao tao.
Day manh cac hoat dong nang suat tren ci nu'6'c
Thong qua dieu tra ve nang suat Ir -i ddng cua cac doanh nghiep cd the nhan dmh
nghiep co the nhln thay nhQng riii iruoc m&t ve mat thi trudng, kho kha' kmh doanh, kho khan ve tai chinh vat heu leo thang, nhu'ng it khi nhin ,,^ ^- doanh nghiep de nhan ra nhung van d§ c6n yeu kem
mg, doanh T nguy cO san xuat nguyen ndi tai
8
%m^'
So 6 nam 2016CHINH SACH VA QUAN LY
H suit I*'
t r o n g q u ^ n ly, v a hau het chQa n h ^ n m a n h dQpc tam q u a n t r p n g cOa ck\ tidn n a n g suat, c u n g nhQ c h d a d a n h gia c a o nhOng gi^i p h a p ck\ tidn t r o n g d o a n h n g h i e p . T r o n g s d it 6l nhOng d o a n h nghiep da cd m u c tieu va chidn IQdc n a n g s u a t , thi viec t r i l n khai thQc hidn c u n g chQa dQdc hieu quk. N g u y e n n h a n c h u y e u la chQa c h u y l n tai dQpc nhQng ldi fch c u a cai tien n&ng s u ^ t tdi ngudi lao d d n g , nhOng ngQdi tryc tidp t h y c thi nhQng chien IQdc n a n g suat nay.
Viec c h u y e n tai b a n g nhQng k h i u hieu cai tien chQa thQc sQ c d y nghTa, q u a n t r p n g nhat la ngQdi lao d d n g n h § n t h a y dQdc nhOng lpi ich tQ cac no lyc cai tidn cDa h p . D i e u nay ddi hdi c a n cd tQ duy chia se ldi ich, tQdng t y nhQ hdp tac c u n g c d ldi giQa ngudi c h i l , ngQdi q u a n ly d o a n h n g h i d p v a ngQdi lao d d n g . N h a m t h u c day dQdc cac hoat d d n g n a n g c a o n a n g s u ^ t d o a n h nghiep mdt each m a n h m e , cac hoat d d n g thuc d l y n a n g suat can q u a n tam tdi cac v ^ n d d s a u :
- Tiep tuc t u y e n t r u y e n cac lpi fch c i i a vide nang c a o n a n g suat d e t a o dQpc s y q u a n t a m , d d n g thuan va hpp tac c u a 3 b e n : Chfnh phu - C h u doanh nghiep - NgQdi lao d d n g . H d t r d doanh nghiep xay dQng v a n hda c^i tien n a n g suat va y thQc c d n g nghiep c u a ngQdi lao d d n g .
- T a p t r u n g thuc d l y m a n h m e nhQng nganh kinh t d m u i n h p n , Idl t h d c a o va tac d u n g lan toa tdl cac n g a n h khac b a n g each tac d d n g tdng hdp cac chQdng trinh h d t r d : chQdng trinh Qng d u n g eac c d n g cu cai tien lien tuc, chQdng trinh hd trd ve phat trien K H & C N , hd trp doi mdi qukn l y v a q u a trinh, hd t r d phat t r i l n n g u d n nhan luc.
- Xky dQng, d a o tao va phat t r i l n c h u y e n gia gidi, hieu biet, nhieu kinh n g h i e m lam n o n g cdt cho cac hoat d p n g thuc d l y n a n g suat va chat l u p n g .
- T a n g cQdng cac khda d a o tao, n a n g c a o nang s u ^ t lao d d n g , n a n g cao trinh dp v a n hda, nhan thQc v e p h a p iuat c h o ngQdi lao d d n g .
T^o moi tnidng thuan ldi thuc day phat trien doanh nghiep
T h e o cac y kien c i i a d o a n h n g h i e p , eac v a n de dQdc coi la y e u i d c a n trd t a n g n a n g suat c u a d o a n h n g h i e p dQpc cho la: thieu v d n , thj trQdng dau ra khd k h a n v a gia ca n g u y e n vat lieu t a n g . T o n g hdp y kidn d a n h gia c u a d o a n h nghiep ve chfnh sach va
the c h e trong v a n de hd trp n a n g c a o nSng suat d o a n h nghidp cho thay, k h u n g phap luat ve dat dai, bao hiem xa hdi, t h u d va tfn d y n g c d nhQng y e u t d chUa thuan ldi ddi vdi doanh nghiep.
T h e o Bao c a o ve ch? s d kinh d o a n h c u a Viet N a m nam 2 0 1 4 c u a P h d n g ThQdng m a i v a c d n g nghiep Viet N a m , dai da sd cac d o a n h nghiep tQ n h d n 6 Viet N a m deu c d quy m d nhd va sidu nhd ( 9 5 - 9 6 % la eac d o a n h nghiep nhd va sieu nhd). C a c d o a n h n g h i e p n h d g a p v a n de thieu v d n s a n x u a t , vi vay, viec d a u tQ c d n g nghe v a t r a n g thiet bj hien dai (hdu het la phai nhap tQ nQdc ngoai) la rat k h d khan nen rat khd t h a m gia vao m a n g iQdi san xuat toan c a u .
Trong dieu kien d a n g thieu nhQng d o a n h nghiep dau tau Idn m a n h , lam ehii iQc t r o n g hpi nhap kinh t d qudc te thi cac chinh sach ciia Nha nude nen tap t r u n g thiic day phat trien cae d o a n h nghiep nhd tiem nang t a n g trQdng ve quy m d t h d n g q u a cac giai phap tao m d i trQdng kinh doanh thdng t h o a n g , giQp cac doanh nghiep c d co hpi tiep can v d n phat trien kinh doanh va dae biet hd t r d thdng tin, kien thQc de cac doanh nghiep cd the xay dQng dQdc cac dinh hQdng phat trien dai h a n , dac biet Qu tien phat t r i l n doanh nghiep t r o n g eae nganh kmh te ehu lyc c u a Viet Nam gs
1, ChiUdng trinh quoc gia "Nang cao nang suat va chat iL/dng san ptiam, hang hoa cua doanh nghi§p Viet Nam 2010-2020".
2, Vien Nang suat Viet Nam, Bao cao nang suat Viet Nam 2015
3, ADB-ILO, ASEAN Commumity 2015 - Managing intergration for better jobs and shared prosperity, 2014,
4 APO, Productivity Databook 2015.
5. Josepti Prokopenko, Productivity Management - A practical handbook, ILO, 1987.
7. OECD, Measuring Productivity OECD Manual, Measurement of Aggregate and Industry - Level Productivity Growth, 2002.
S o 6 n o m 2 0 1 6 KHOAHOC roNGNGHE
