gs.ts. ®ç tiÕn s©m ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc
õ khi thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa cuèi n¨m 1978 ®Õn nay, c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín, søc s¶n xuÊt x· héi, søc m¹nh tæng hîp cña ®Êt n−íc vµ
®êi sèng cña nh©n d©n ®−îc n©ng cao râ rÖt. Thµnh tùu trªn lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ kh«ng ngõng c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ, trong ®ã c¶i c¸ch vÒ chÕ ®é së h÷u ®ãng vai trß then chèt. Theo c¸c nhµ khoa häc Trung Quèc, cã 3 ®ét ph¸
lín vÒ lý luËn së h÷u – bao gåm c¸c lÜnh vùc kÕt cÊu, néi dung vµ h×nh thøc thùc hiÖn.
1. VÒ mÆt kÕt cÊu – ®ét ph¸ vµo kÕt cÊu së h÷u ®¬n nhÊt truyÒn thèng, nªu lªn khu«n khæ së h÷u míi lµ “nhÊt chñ
®a nguyªn”.
Tr−íc c¶i c¸ch më cöa, do chÞu ¶nh h−ëng cña m« h×nh CNXH truyÒn thèng cña Liªn X« cïng víi nh÷ng sai lÇm “t¶
khuynh” trong néi bé §¶ng – ®Ønh cao lµ
10 n¨m tiÕn hµnh c¸ch m¹ng v¨n hãa, kÕt cÊu së h÷u cña Trung Quèc lµ kÕt cÊu së h÷u c«ng h÷u XHCN ®¬n nhÊt – cßn gäi lµ
“kinh tÕ c«ng h÷u nhÊt thèng thiªn h¹”.
N¨m 1978, trong gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng c«ng nghiÖp c¶ n−íc, c«ng nghiÖp quèc doanh chiÕm 83,2%, c«ng nghiÖp tËp thÓ chiÕm 16,8%. Cßn trong tæng ng¹ch b¸n lÎ hµng hãa x· héi, th−¬ng nghiÖp quèc doanh chiÕm 92,2%, th−¬ng nghiÖp tËp thÓ chiÕm 7,7%, th−¬ng nghiÖp c¸ thÓ chØ chiÕm 1,1%. Mét kÕt cÊu së h÷u v−ît qu¸
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt ë møc
®é rÊt lín ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt x· héi.
Tuy nhiªn, tõ sau Héi nghÞ Trung −¬ng 3 khãa 11 (12-1978), víi tinh thÇn gi¶i phãng t− t−ëng thùc sù cÇu thÞ, nh»m gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· kh«ng ngõng t×m tßi vµ ®¹t ®−îc nh÷ng nhËn thøc míi trong lý luËn vÒ së h÷u. BiÓu hiÖn ë chç:
T
Mét lµ, ®ét ph¸ vµo m« h×nh c«ng h÷u
®¬n nhÊt cña CNXH truyÒn thèng, nªu lªn lý luËn kinh tÕ phi c«ng h÷u lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN (v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n Trung Quèc lÇn thø 15 n¨m 1997)
Hai lµ, ®ét ph¸ vµo chiÕc khung cña chÕ
®é c«ng h÷u truyÒn thèng chØ cã hai h×nh thøc (toµn d©n vµ tËp thÓ), nªu lªn lý luËn cho r»ng thµnh phÇn kinh tÕ quèc h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ trong së h÷u hçn hîp còng thuéc chÕ ®é c«ng h÷u.
Ba lµ, ®ét ph¸ vµo quan ®iÓm truyÒn thèng giíi h¹n kinh tÕ tËp thÓ chØ cã thÓ qu¸ ®é theo h−íng së h÷u toµn d©n, x¸c nhËn së h÷u c¸c lo¹i cã thÓ ®i theo con
®−êng ph¸t triÓn riªng cña m×nh hoÆc ®an xen gi÷a c¸c con ®−êng kh¸c nhau.
Tõ nh÷ng ®ét ph¸ trªn, ë Trung Quèc hiÖn nay ®· h×nh thµnh nªn kÕt cÊu së h÷u “c«ng h÷u lµ chñ thÓ, nhiÒu së h÷u cïng ph¸t triÓn”, ®−îc gäi v¾n t¾t lµ “nhÊt chñ ®a nguyªn”. Mét kÕt cÊu së h÷u nh−
vËy hoµn toµn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng tr−íc ®©y lÊy ý chÝ chñ quan cña con ng−êi thay thÕ cho quy luËt kh¸ch quan;
®¸p øng yªu cÇu héi nhËp tham gia vµo toµn cÇu hãa kinh tÕ; ®ång thêi còng lµ ®ßi hái ®a nguyªn hãa chñ thÓ thÞ tr−êng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN, chØ cã ®a nguyªn hãa chñ thÓ thÞ tr−êng trong qu¸ tr×nh ®a nguyªn hãa míi cã c¹nh tranh, míi cã ph¸t triÓn, míi cã kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN.
2. VÒ mÆt néi dung
Trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt, ®Þa vÞ vµ vai trß cña kinh tÕ phi c«ng h÷u, ®ét
ph¸ vµo thuéc tÝnh giai cÊp cña “hä T−”
(tøc TBCN), nªu lªn lý luËn vÒ “hä X·”
(tøc XHCN), chuyÓn biÕn tõ “lý luËn bæ sung” thµnh “lý luËn cïng ph¸t triÓn”.
Tr−íc c¶i c¸ch më cöa, kinh tÕ t− nh©n bÞ coi lµ “c¸i ®u«i” cña CNTB, lµ m¶nh ®Êt míi nu«i d−ìng sù phôc håi cña CNTB, v×
vËy ph¶i “c¾t bá”, cßn chñ cña nã bÞ quy lµ
“phÇn tö bãc lét”, trë thµnh ®èi t−îng cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp.
Sau c¶i c¸ch më cöa, nhËn thøc míi vÒ lý luËn së h÷u dÇn dÇn kh¼ng ®Þnh tÝnh hîp lý trong viÖc tån t¹i kinh tÕ phi c«ng h÷u vµ cã nh÷ng ®ét ph¸ trong nhËn thøc vÒ tÝnh chÊt, ®Þa vÞ vµ vai trß cña nã. Tuy nhiªn, nhËn thøc lµ mét qu¸ tr×nh. Trong mét thêi gian dµi tõ th¸ng 9 n¨m 1979 khi lÇn ®Çu tiªn c«ng khai thõa nhËn kinh tÕ phi c«ng h÷u ®Õn th¸ng 9 n¨m 1995, Héi nghÞ Trung −¬ng 5 khãa 14 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (16 n¨m), nhËn thøc ®èi víi khu vùc kinh tÕ nµy tuy ®· cã nh÷ng thay
®æi, nh÷ng vÉn chØ døng l¹i ë nh÷ng côm tõ, ®i tõ “phô thuéc, bæ sung” ®Õn bæ sung
“tÊt yÕu, cã hiÖu qu¶, cã Ých” cña kinh tÕ XHCN.
§¹i héi 15 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (10-1997) chÝnh thøc ®Æt vÊn ®Ò “kinh tÕ phi c«ng h÷u lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN”. Nh−
vËy, vÒ tÝnh chÊt, kinh tÕ phi c«ng h÷u kh«ng cßn bÞ quy thuéc lµ “hä T−” (TBCN) mµ lµ “hä X·” (XHCN). Cßn vÒ mÆt ®Þa vÞ vµ vai trß, kinh tÕ phi c«ng h÷u chÝnh thøc
®−îc kh¼ng ®Þnh lµ “bé phËn hîp thµnh quan träng”, thay thÕ cho quan niÖm “bæ sung” tr−íc ®©y. §¹i héi 15 còng chØ râ:
“C«ng h÷u lµ chñ thÓ, nhiÒu së h÷u cïng ph¸t triÓn lµ chÕ ®é kinh tÕ c¬ b¶n trong giai ®o¹n ®Çu cña CNXH”.
Sau 10 n¨m, §¹i héi 17 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (10-2007) mét lÇn n÷a kh¼ng
®Þnh “kiªn tr× vµ hoµn thiÖn chÕ ®é kinh tÕ c¬ b¶n c«ng h÷u lµ chñ thÓ, kinh tÕ nhiÒu së h÷u cïng ph¸t triÓn”. §èi víi kinh tÕ phi c«ng h÷u, v¨n kiÖn tiÕp tôc nhÊn m¹nh: Kiªn tr× kh«ng dao ®éng “khuyÕn khÝch, hç trî h−íng dÉn kinh tÕ phi c«ng h÷u ph¸t triÓn”. C¸ch biÓu ®¹t nµy thÓ hiÖn nhËn thøc míi n÷a vÒ th¸i ®é cña
§¶ng Céng s¶n Trung Quèc víi kinh tÕ phi c«ng h÷u. Bëi lÏ, v¨n kiÖn Héi nghÞ Trung
−¬ng 5 khãa 14 (th¸ng 9-1995), khi thõa nhËn kinh tÕ phi c«ng h÷u lµ sù “bæ sung cÇn thiÕt” ®· nªu lªn ph−¬ng ch©m 12 ch÷
bao gåm: “H−íng dÉn ®óng ®¾n, t¨ng c−êng gi¸m s¸t, qu¶n lý theo luËt”. Cßn th¸i ®é hiÖn nay nh− V¨n kiÖn §¹i héi XVII ®· nªu ë trªn lµ “khuyÕn khÝch, hç trî” tr−íc, sau ®ã míi ®Æt vÊn ®Ò “h−íng dÉn”. Tuy nhiªn chØ sau 2 n¨m, khi ®Æt vÊn ®Ò cÊu tróc nÒn kinh tÕ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu, v¨n kiÖn Héi nghÞ Trung −¬ng 5 kho¸ XVII §CS Trung Quèc (10-2010) – mét mÆt tiÕp tôc “hç trî vµ h−íng dÉn kinh tÕ phi c«ng h÷u ph¸t triÓn”, nh−ng mÆt kh¸c chØ râ “khuyÕn khÝch doanh nghiÖp phi c«ng h÷u tham gia c¶i c¸ch doanh nghiÖp quèc h÷u”.
Trong khi kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt, ®Þa vÞ vµ vai trß cña kinh tÕ phi c«ng h÷u, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc còng cã nh÷ng nhËn thøc míi vÒ vai trß cña kinh tÕ quèc h÷u.
Nh− ®· nªu ë trªn, ®Õn nay §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vÉn kh¼ng ®Þnh “c«ng h÷u lµ chñ thÓ”. Tuy nhiªn, nhËn thøc vÒ kinh tÕ quèc h÷u ®· cã nh÷ng thay ®æi vµ diÔn
®¹t kh¸c nhau. V¨n kiÖn §¹i héi 15 (10 - 1997) §¶ng Céng s¶n Trung Quèc chØ râ néi hµm cña kinh tÕ c«ng h÷u vµ ®Þa vÞ
chñ thÓ cña chÕ ®é c«ng h÷u, theo ®ã: Kinh tÕ c«ng h÷u kh«ng chØ bao gåm kinh tÕ quèc h÷u vµ kinh tÕ tËp thÓ, mµ cßn bao gåm thµnh phÇn quèc h÷u vµ thµnh phÇn tËp thÓ trong së h÷u hçn hîp. Cßn ®Þa vÞ chñ thÓ cña chÕ ®é c«ng h÷u ®−îc biÓu hiÖn ë chç: Vèn c«ng h÷u chiÕm −u thÕ trong tæng vèn x· héi, kinh tÕ quèc h÷u khèng chÕ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong ph¸t triÓn kinh tÕ. V¨n kiÖn §¹i héi 15 cßn nhÊn m¹nh: XÝ nghiÖp quèc h÷u lµ trô cét cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Õn §¹i héi 17 (10-2007), v¨n kiÖn mét mÆt kh¼ng ®Þnh kiªn tr× vµ hoµn thiÖn chÕ ®é kinh tÕ c¬
b¶n, ®Æt vÊn ®Ò “kh«ng dao ®éng cñng cè vµ ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng h÷u”, nh−ng mÆt kh¸c, v¨n kiÖn ®· kh«ng nh¾c l¹i – hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn “vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u”, mµ chØ nhÊn m¹nh: “T¨ng c−êng søc sèng, søc khèng chÕ, søc ¶nh h−ëng cña kinh tÕ quèc h÷u”.
§iÒu ®¸ng chó ý lµ, trong DiÔn v¨n ®äc t¹i LÔ Kû niÖm 30 Héi nghÞ Trung −¬ng 3 khãa 11 (1978 – 2008) – còng lµ 30 n¨m c¶i c¸ch më cöa, khi rót ra 10 bµi häc kinh nghiÖm – Tæng BÝ th−, Chñ tÞch n−íc Trung Quèc Hå CÈm §µo ®· nh¾c l¹i cã tÝnh dung hßa c¶ hai quan ®iÓm ®· ®−îc nªu lªn trong c¸c v¨n kiÖn §¹i héi 15 vµ 17, nªu râ: “Kh«ng dao ®éng cñng cè vµ ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng h÷u, ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u…, t¨ng c−êng søc sèng, søc khèng chÕ, søc ¶nh h−ëng cña kinh tÕ quèc h÷u”.
§Õn Héi nghÞ Trung −¬ng 5 kho¸ 17 (10-2010), §CS Trung Quèc chÝnh thøc ®Æt vÊn ®Ò: “Thóc ®Èy ®iÒu chØnh mang tÝnh chiÕn l−îc ®èi víi kinh tÕ quèc h÷u, kiÖn
toµn c¬ chÕ l−u ®éng hîp lý, cã tiÕn cã lui cña vèn quèc h÷u. §Èy nhanh c¶i c¸ch doanh nghiÖp quèc h÷u lo¹i h×nh lín. §i s©u c¶i c¸ch ngµnh ®éc quyÒn. Hoµn thiÖn thÓ chÕ qu¶n lý c¸c lo¹i vèn quèc h÷u.
KiÖn toµn chÕ ®é dù to¸n vµ h−ëng lîi khi kinh doanh vèn quèc h÷u”.
So víi V¨n kiÖn ®¹i héi 17 (10-2007), nhËn thøc cña §CS Trung Quèc t¹i Héi nghÞ Trung −¬ng 5 kho¸ 17 (10-2010) vÒ thµnh phÇn kinh tÕ quèc h÷u ®· cã sù kh¸c nhau. Mét lµ, kh«ng ®Æt vÊn ®Ò “t¨ng c−êng søc sèng, søc khèng chÕ, søc ¶nh h−ëng”, mµ nªu lªn yªu cÇu “®iÒu chØnh mang tÝnh chiÕn l−îc”; hai lµ, nªu lªn vµ lµm râ h¬n vÊn ®Ò qu¶n lý ®èi víi vèn quèc h÷u, bao gåm “mét hoµn thiÖn vµ hai kiÖn toµn”. Hoµn thiÖn thÓ chÕ qu¶n lý, kiÖn toµn c¬ chÕ l−u ®éng vµ kiÖn toµn chÕ ®é dù to¸n, h−ëng lîi khi kinh doanh vèn quèc h÷u; ba lµ, ®èi víi doanh nghiÖp quèc h÷u - §CS Trung Quèc kh¼ng ®Þnh mét mÆt ®Èy nhanh c¶i c¸ch ®èi víi doanh nghiÖp quèc h÷u lo¹i lín, mÆt kh¸c ®Æt vÊn ®Ò ®i s©u c¶i c¸ch ngµnh ®éc quyÒn.
3. VÒ h×nh thøc thùc hiÖn, ®ét ph¸
vµo tÝnh ®ãng cöa trong h×nh thøc thùc hiÖn c«ng h÷u, nªu lªn ph−¬ng thøc thùc hiÖn më, ®a d¹ng hãa së h÷u
ChÕ ®é së h÷u vµ h×nh thøc thùc hiÖn cña chÕ ®é së h÷u lµ hai kh¸i niÖm võa cã sù liªn hÖ l¹i võa cã sù kh¸c biÖt nhau.
ChÕ ®é së h÷u lµ chØ sù quy thuéc cuèi cïng cña vèn, tøc ai së h÷u – bao gåm quan hÖ së h÷u, chiÕm h÷u, chi phèi, sö dông. Cßn h×nh thøc thùc hiÖn cña chÕ ®é së h÷u, ng−îc l¹i, nh»m chØ quan hÖ kinh tÕ nµy th«ng qua h×nh thøc cô thÓ ®Ó thùc hiÖn, chñ yÕu lµ chØ h×nh thøc tæ chøc vµ
ph−¬ng thøc kinh doanh cña vèn. Mét bªn lµ néi dung, cßn mét bªn lµ h×nh thøc. Mét së h÷u cã thÓ cã nhiÒu h×nh thøc thùc hiÖn, nh−ng còng cã tr−êng hîp nhiÒu së h÷u kh¸c nhau nh−ng cã thÓ cã cïng mét h×nh thøc thùc hiÖn. H×nh thøc thùc hiÖn chÕ ®é së h÷u lµ do t×nh tr¹ng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, ng−îc l¹i, nã còng sÏ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn, Trung Quèc mét thêi gian dµi tr−íc ®©y, ®· coi h×nh thøc thùc hiÖn cña chÕ ®é së h÷u ®ång nhÊt víi b¶n th©n chÕ ®é së h÷u, quy kÕt thµnh chÕ ®é kinh tÕ c¬ b¶n cña x· héi. H×nh thøc thùc hiÖn cña së h÷u nhµ n−íc, lÊy Nhµ n−íc lµm h×nh thøc tæ chøc vèn ®Çu t− ®¬n nhÊt, thùc hiÖn ph−¬ng thøc kinh doanh ®¬n nhÊt së h÷u nhµ n−íc, nhµ n−íc kinh doanh. §èi víi së h÷u tËp thÓ, h×nh thøc thùc hiÖn cña nã vÒ c¬ b¶n còng gièng nh−
h×nh thøc thùc hiÖn së h÷u nhµ n−íc. Gi÷a hai lo¹i së h÷u nµy còng kh«ng ph©n biÖt râ rµng, “kÝn cæng cao t−êng”. Tõ ®ã h×nh thµnh nªn h×nh thøc thùc hiÖn ®ãng cöa
®¬n nhÊt hãa, t¹o nªn t×nh tr¹ng chÝnh quyÒn vµ doanh nghiÖp kh«ng t¸ch rêi, doanh nghiÖp ¨n nåi c¬m to cña Nhµ n−íc, cßn c«ng nh©n ¨n nåi c¬m to cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp bªn trong thiÕu
®éng lùc, bªn ngoµi kh«ng cã søc Ðp, hiÖu qu¶ kinh tÕ kÐm, søc s¶n xuÊt kh«ng ph¸t triÓn. Sau mét thêi gian tån t¹i vµ thö nghiÖm, trªn c¬ së tæng kÕt kinh nghiÖm thùc hiÖn chÕ ®é cæ phÇn, v¨n kiÖn §¹i héi 15 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc x¸c ®Þnh râ:
“H×nh thøc thùc hiÖn cña chÕ ®é c«ng h÷u cã thÓ vµ h¬n n÷a cÇn ph¶i ®a d¹ng hãa.
Mäi ph−¬ng thøc tæ chøc vµ kinh doanh ph¶n ¸nh quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi
hãa ®Òu cã thÓ m¹nh d¹n lîi dông, ph¶i tÝch cùc t×m tßi h×nh thøc thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u cã thÓ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña søc s¶n xuÊt.” V¨n kiÖn nµy cßn nhÊn m¹nh: “ChÕ ®é cæ phÇn lµ h×nh thøc tæ chøc vèn cña doanh nghiÖp hiÖn
®¹i, cã lîi cho viÖc ph©n t¸ch quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh, cã lîi cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vËn hµnh cña doanh nghiÖp vµ vèn, CNTB cã thÓ sö dông, CNXH còng cã thÓ sö dông”. Tõ ®©y, kinh tÕ së h÷u hçn hîp nhiÒu chÕ ®é cæ phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §¹i héi 17 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh sÏ “®i s©u c¶i c¸ch chÕ ®é cæ phÇn c«ng ty trong doanh nghiÖp quèc h÷u..., nhanh chãng x©y dùng chÕ ®é dù to¸n kinh doanh vèn quèc h÷u, hoµn thiÖn thÓ chÕ vµ chÕ ®é qu¶n lý vèn quèc h÷u”.
4. Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸
Qua 30 n¨m t×m tßi, nhËn thøc lý luËn vÒ chÕ ®é së h÷u ë Trung Quèc ®· cã nh÷ng ®ét ph¸ quan träng. Theo chóng t«i, cã thÓ quy n¹p thµnh mét sè ®iÓm ®¸ng chó ý sau ®©y:
Mét lµ, ®· lo¹i bá ®−îc “chñ nghÜa thµnh phÇn” (tiÕng Trung Quèc gäi lµ “duy thµnh phÇn luËn”) trong nhËn thøc vÒ kÕt cÊu së h÷u, nhÊt lµ trong viÖc kú thÞ ®èi víi kinh tÕ phi c«ng h÷u. Tr−íc ®©y, chØ cÇn lµ kinh tÕ c«ng h÷u lµ nhÊt lo¹t ®−îc
“bËt ®Ìn xanh” hç trî b»ng mäi c¸ch; cßn
®èi víi kinh tÕ phi c«ng h÷u lµ “bËt ®Ìn
®á”, h¬n n÷a cßn h¹n chÕ. Mét sù ®èi xö kh«ng c«ng b»ng nh− vËy, võa kh«ng ph¸t huy ®−îc t¸c dông tÝch cùc cña kinh tÕ phi c«ng h÷u, ng−îc l¹i còng lµm ¶nh h−ëng
®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ c«ng h÷u. Do mét thêi gian dµi ¨n chung nåi c¬m lín cña Nhµ n−íc, ®−îc Nhµ n−íc “−u ¸i” b¶o hé,
lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp c«ng h÷u chiÕm ®Þa vÞ ®éc quyÒn do kh«ng cã ®éng lùc bªn trong vµ thiÕu søc Ðp bªn ngoµi nªn sinh ra tr× trÖ, thèi n¸t. Sau c¶i c¸ch më cöa, trªn c¬ së thõa nhËn sù tån t¹i hîp lý, kh¼ng ®Þnh ®Þa vÞ vµ vai trß cña kinh tÕ phi c«ng h÷u, kinh tÕ phi c«ng h÷u
®· ®−îc b×nh ®¼ng nh− víi kinh tÕ c«ng h÷u, tõ ®ã h×nh thµnh nªn “côc diÖn míi thóc ®Èy lÉn nhau, c¹nh tranh b×nh ®¼ng cña kinh tÕ thuéc c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau”.
Hai lµ, ®· thay ®æi trong nhËn thøc vÒ thuéc tÝnh cña kinh tÕ phi c«ng h÷u, tõ chç thuéc “hä T−” (tøc TBCN) sang xem nã thuéc “hä X· (tøc XHCN). Còng nhê vËy, c¸c «ng chñ cña kinh tÕ phi c«ng h÷u trong
®ã cã kinh tÕ t− nh©n ®· ®−îc thay ®æi th©n phËn – tõ “phÇn tö bãc lét” vµ lµ ®èi t−îng cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp tr−íc
®©y thµnh “ng−êi x©y dùng” sù nghiÖp X· héi chñ nghÜa ®Æc s¾c Trung Quèc. Khi
®· trë thµnh “ng−êi x©y dùng”, nÕu c¸c
“«ng chñ” nµy t¸n thµnh C−¬ng lÜnh, §iÒu lÖ §¶ng th× tæ chøc §¶ng cã thÓ xem xÐt kÕt n¹p. Thèng kª cho thÊy, tÝnh ®Õn 1 – 7- 2009, tæng sè ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Trung Quèc lµ 75,6 triÖu, trong ®ã cã 3,5 triÖu §¶ng viªn lµ kinh tÕ phi c«ng h÷u, riªng 2008, kÕt n¹p ®−îc 2,8 triÖu ®¶ng viªn trong ®ã ®¶ng viªn phi c«ng h÷u lµ 126 ng−êi.
Ba lµ, nhËn thøc vÒ kinh tÕ c«ng h÷u còng cã nh÷ng thay ®æi quan träng, néi hµm cña nã ®· ®−îc më réng h¬n kh«ng chØ bao gåm kinh tÕ quèc h÷u vµ kinh tÕ tËp thÓ, mµ cßn bao gåm hai thµnh phÇn kinh tÕ trªn trong së h÷u hçn hîp. §Æc biÖt, ®Æt vÊn ®Ò “tÝch cùc thi hµnh c¸c h×nh thøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ®èi víi chÕ ®é c«ng h÷u” , thùc hiÖn “®a nguyªn hãa chñ
thÓ ®Çu t−” , trong ®ã “chÕ ®é cæ phÇn lµ h×nh thøc thùc hiÖn chñ yÕu cña chÕ ®é c«ng h÷u” . Riªng vÒ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u, v¨n kiÖn §¹i héi XV (1997) ®· cã nhËn thøc míi khi cho r»ng:
“Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u chñ yÕu thÓ hiÖn ë søc khèng chÕ. D−íi tiÒn ®Ò kiªn tr× c«ng h÷u vµ chñ thÓ, nhµ n−íc khèng chÕ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, søc khèng chÕ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ quèc h÷u ®−îc t¨ng c−êng - th×
tû träng cña kinh tÕ quèc h÷u cã thÓ gi¶m
®i mét chót” , còng sÏ kh«ng ¶nh h−ëng
®Õn tÝnh chÊt x· héi chñ nghÜa cña Trung Quèc. M−êi n¨m sau, v¨n kiÖn §¹i héi XVII (2007) ®· kh«ng nh¾c l¹i vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u, thay b»ng mÖnh
®Ò “ t¨ng c−êng søc sèng, søc khèng chÕ cña kinh tÕ quèc h÷u” . Tuy nhiªn, ®Õn bµi DiÔn v¨n ®äc t¹i LÔ kØ niÖm Héi nghÞ Trung −¬ng 3 khãa XI, Chñ tÞch n−íc Hå CÈm §µo ®· ®ång thêi nh¾c l¹i c¶ hai quan ®iÓm cña §¹i héi XV vµ XVII. Thùc chÊt ®©y lµ sù dung hßa nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ quèc h÷u, nhÊt lµ khi tû träng cña kinh tÕ quèc h÷u suy gi¶m, doanh nghiÖp quèc h÷u kinh doanh thua lç. Thèng kª cho thÊy, n¨m 1992 kinh tÕ quèc h÷u chiÕm 48% trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh−ng tõ
®ã ®Õn nay, mét l−îng lín kinh tÕ quèc h÷u ®· ®−îc b¸n hoÆc thay ®æi c¬ chÕ chuyÓn cho t− nh©n së h÷u. T×nh tr¹ng doanh nghiÖp quèc h÷u kinh doanh hiÖu qu¶ thÊp (cã nh÷ng doanh nghiÖp tû suÊt lîi nhuËn chØ chiÕm 1-3%) hoÆc thua lç, chÝnh quyÒn c¸c cÊp ph¶i chu cÊp, ph¶i sö dông thuÕ cña d©n vµ cña doanh nghiÖp t−
nh©n ®Ó cøu doanh nghiÖp quèc h÷u.
Nh−ng nhµ n−íc còng kh«ng thÓ nu«i næi
ph¶i chuyÓn cho ng©n hµng, ng©n hµng hµng n¨m ph¶i ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kho¶ng 1500 tû Nh©n d©n tÖ, trong ®ã h¬n 70% cho doanh nghiÖp quèc h÷u vay, ®a phÇn trong ®ã ®· trë thµnh nî xÊu. §©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ®ang ®Æt ra trªn bµn nghÞ sù cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc trong thêi gian tíi.
Tãm l¹i, vÊn ®Ò c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u cña Trung Quèc tuy ®· cã nh÷ng nhËn thøc míi vµ ®¹t ®ùoc thµnh tùu b−íc ®Çu nh−ng hä còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc, nhÊt lµ trong viÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a “cñng cè vµ ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng h÷u,” víi thùc tiÔn tû träng kinh tÕ quèc h÷u trong nÒn kinh tÕ quèc d©n suy gi¶m, doanh nghiÖp quèc h÷u kinh doanh thua lç ®· x¶y ra vµ ®ang gia t¨ng. §Æc biÖt, vÊn ®Ò lín vµ bao trïm lµ mèi quan hÖ gi÷a c¬ së h¹ tÇng víi mét nÒn kinh tÕ ®a së h÷u vµ kiÕn tróc th−îng tÇng nhÊt nguyªn hãa. §©y chÝnh lµ ®iÒu mµ §Æng TiÓu B×nh ®· c¶nh b¸o tõ tr−íc khi cho r»ng: NÕu chØ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ mµ kh«ng c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ th× c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ sÏ kh«ng th«ng, thËm chÝ nh÷ng thµnh qu¶ cña c¶i c¸ch kinh tÕ còng sÏ bÞ xãa bá hÕt. Còng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ trong mét thêi gian ng¾n gÇn ®©y – Thñ t−íng Quèc vô viÖn Trung Quèc ¤n Gia B¶o – ng−êi ®øng
®Çu c¬ quan hµnh ph¸p, ®· nhiÒu lÇn nh¾c
®Õn vÊn ®Ò c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ.
Thùc tiÔn cho thÊy, mét x· héi hiÖn ®¹i ph¶i dùa vµo nh÷ng trô cét chÝnh lµ kinh tÕ thÞ tr−êng, nhµ n−íc ph¸p quyÒn vµ x· héi d©n sù. V× vËy, c¶i c¸ch ë Trung Quèc trong ®ã cã c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u vÊn ph¶i tiÕp tôc vµ vÉn cßn ph¶i ®i mét qu·ng ®−êng dµi n÷a.
