VÊn ®Ò x©y dùng ý thøc x· héi míi ë níc ta hiÖn nay

VÊn ®Ò x©y dùng ý thøc x· héi míi ë n­íc ta hiÖn nay

NguyÔn ThÞ Nga^*

Trong sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n, ngoµi c¸c yÕu tè thuËn vÒ chñ thÓ, hä cßn bÞ chi phèi bëi quan ®iÓm, t­ t­ëng, t×nh c¶m, t©m tr¹ng, truyÒn thèng cña céng ®ång, tøc lµ bÞ chi phèi bëi ý thøc x· héi. V× vËy, khi ý thøc x· héi tiÕn bé, lµnh m¹nh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n vµ ng­îc l¹i. Bëi thÕ, muèn x©y dùng x· héi míi, tÊt yÕu ph¶i x©y dùng ý thøc x· héi míi vµ viÖc x©y dùng ý thøc x· héi míi trë thµnh mét nhiÖm vô cña c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi.

Cã thÓ hiÓu ý thøc x· héi míi mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ toµn bé quan

®iÓm, t­ t­ëng, t×nh c¶m, t©m tr¹ng... cña x· héi míi mµ h¹t nh©n lµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶n ¸nh lîi Ých c¨n b¶n cña nh©n d©n nh»m phôc vô c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi. Trªn thùc tÕ, ý thøc x· héi míi ®ã biÓu hiÖn rÊt phong phó, ®a d¹ng.

Ngoµi hÖ t­ t­ëng, nã cßn ®­îc biÓu hiÖn ra ë t©m tr¹ng, t×nh c¶m, nhu cÇu vµ c¶

thãi quen, phong tôc, tËp qu¸n cña céng ®ång x· héi.

T¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh: "X· héi x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta x©y dùng lµ mét x· héi d©n giµu, n­íc m¹nh, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh; do nh©n d©n lµm chñ; cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, dùa trªn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt; cã nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; con ng­êi ®­îc gi¶i phãng khái ¸p bøc, bÊt c«ng, cã cuéc sèng

* TS. Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh.

Êm no, tù do, h¹nh phóc, ph¸t triÓn toµn diÖn; c¸c d©n téc trong céng ®ång ViÖt Nam b×nh ®¼ng, ®oµn kÕt, t­¬ng trî, gióp nhau cïng tiÕn bé; cã Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n; cã quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi"(¹).

Cã thÓ nãi, m« h×nh x· héi x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®ã lµ ®Þnh h­íng cã tÝnh chiÕn l­îc trong viÖc x©y dùng ý thøc x· héi míi ë n­íc ta hiÖn nay.

Cïng víi ®Þnh h­íng c¬ b¶n trong viÖc ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X còng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh mét sè ®Þnh h­íng lín trong qu¸ tr×nh x©y dùng ý thøc x· héi míi. VÊn ®Ò nµy cã thÓ kh¸i qu¸t l¹i trªn mét sè ®iÒu c¬ b¶n sau:

Thø nhÊt, x©y dùng ý thøc x· héi míi lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

VÒ b¶n chÊt, x· héi míi lµ x· héi d©n chñ mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kh¼ng ®Þnh:

"I - N­íc ta lµ n­íc d©n chñ Bao nhiªu quyÒn lîi ®Òu v× d©n.

Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n.

C«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng lµ tr¸ch nhiÖm cña d©n.

Sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc lµ c«ng viÖc cña d©n.

ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn ChÝnh phñ Trung ­¬ng do d©n cö ra.

§oµn thÓ tõ Trung ­¬ng ®Õn x· do d©n tæ chøc nªn.

Nãi tãm l¹i, quyÒn hµnh vµ lùc l­îng ®Òu ë n¬i d©n"(²).

§©y lµ t­ t­ëng c¬ b¶n kh¼ng ®Þnh chñ thÓ tÝch cùc còng lµ ®èi t­îng phôc vô chÝnh cña x· héi míi. ý thøc x· héi míi ph¶n ¸nh lîi Ých cña nh©n d©n vµ chÝnh do nh©n d©n x©y dùng. Tinh thÇn nµy ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c quan ®iÓm, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, trong c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ cña tõng ngµnh, tõng ®Þa ph­¬ng. V× vËy, mäi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Òu cã sù tham gia x©y dùng cña nh©n d©n, ph¶n ¸nh lîi Ých cña nh©n d©n. Nh©n d©n cã quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm trong viÖc x©y dùng, ho¹ch ®Þnh vµ thi hµnh c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc; x©y dùng, tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸, ph¸t triÓn ý thøc x· héi míi.

Nh­ vËy, cã thÓ nãi, sù nghiÖp ®æi míi kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu thiÕu sù

®ãng gãp cña nh©n d©n; c«ng cuéc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, b¶o tån gi¸ trÞ truyÒn thèng d©n téc, kÕ thõa nh÷ng c¸i tèt, läc bá nh÷ng thãi h­ tËt xÊu, chèng sù xuyªn t¹c, bãp mÐo cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu thiÕu sù ®ãng gãp cña nh©n d©n. MÆt kh¸c, ph¶i thÊy r»ng, viÖc x©y dùng ý thøc x·

héi míi còng kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu thiÕu sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n -

®éi tiªn phong cña giai cÊp c¸ch m¹ng, còng lµ ®éi tiªn phong cña toµn d©n téc, bëi §¶ng ta lµ mét tæ chøc chÝnh trÞ bao gåm nh÷ng c¸ nh©n ­u tó nhÊt cña x· héi.

Tuy nhiªn, ®Ó lµm tèt vai trß l·nh ®¹o, §¶ng ph¶i ®æi míi, tù chØnh ®èn nh»m n©ng cao n¨ng lùc, søc chiÕn ®Êu mµ tr­íc hÕt lµ b¶n lÜnh chÝnh trÞ, tr×nh

®é trÝ tuÖ cña §¶ng.

Thø hai, x©y dùng ý thøc x· héi míi trªn c¬ së ®Èy m¹nh sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, lµm cho v¨n ho¸ thùc sù trë thµnh môc tiªu, ®éng lùc cña ph¸t triÓn, thµnh nÒn t¶ng tinh thÇn cña x· héi.

Sù ph¸t triÓn x· héi kh«ng chØ cã ®êi sèng vËt chÊt, mµ cßn cã ®êi sèng tinh thÇn. §ã lµ hai mÆt kh«ng thÓ thiÕu vµ gi÷a chóng cã sù g¾n bã, t¸c ®éng t­¬ng hç cã thÓ lµm giµu, phong phó cho nhau vµ còng cã thÓ k×m h·m nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Bªn c¹nh kinh tÕ, v¨n ho¸ lu«n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ sù tr­êng tån cña mçi quèc gia, d©n téc. H¬n n÷a, tõ trong b¶n chÊt, v¨n ho¸ ®· mang tÝnh nh©n v¨n, chøa ®ùng c¸i ®óng, c¸i tèt, c¸i ®Ñp ®­îc céng ®ång d©n téc s¸ng t¹o, l­u gi÷, truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau thµnh truyÒn thèng v¨n ho¸, thµnh hån thiªng d©n téc. C¸c truyÒn thèng nµy

®­îc chuyÓn t¶i vµo c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, ph¸p luËt, nghÖ thuËt, t«n gi¸o, v.v. t¹o thµnh m«i tr­êng v¨n ho¸ nu«i d­ìng ®êi sèng tinh thÇn mçi c¸

nh©n vµ c¶ céng ®ång. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, v¨n ho¸ cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo h­íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, h¹n chÕ bít nh÷ng mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy, x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc lµ néi dung cèt lâi trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi, lµ nhiÖm vô quan träng trong sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi.

Quan ®iÓm x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc ®· ®­îc §¶ng ta ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt sím, ®­îc ph¶n ¸nh trong §Ò c­¬ng v¨n hãa ViÖt Nam (n¨m 1943), trong c¸c v¨n kiÖn sau ®ã cña §¶ng. Ngay trong §Ò c­¬ng v¨n ho¸ ViÖt Nam, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh v¨n ho¸ lµ mét trong ba mÆt trËn: kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ ba mÆt trËn nµy cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau, t¹o thµnh ®éng lùc ®­a c¸ch m¹ng tíi thµnh c«ng. Vµ còng ë ®©y, v¨n ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh "gåm c¶ t­ t­ëng, häc thuËt, nghÖ thuËt". Nh­ vËy, v¨n hãa lµ cèt lâi cña ý thøc x· héi vµ x©y dùng nÒn v¨n hãa míi lµ cèt lâi cña viÖc x©y dùng ý thøc x· héi míi. Víi quan niÖm ®ã, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ba ph­¬ng ch©m x©y dùng v¨n hãa míi lµ: d©n téc, khoa häc vµ ®¹i chóng. Trong C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ®­îc th«ng

qua t¹i §¹i héi VII (1991), §¶ng ta ®· chØ râ, x· héi mµ chóng ta x©y dùng lµ x· héi cã nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Mèc ®¸nh gi¸ sù ®æi míi toµn diÖn trong t­ duy vÒ v¨n hãa cña §¶ng thÓ hiÖn ë NghÞ quyÕt Trung

­¬ng 5 khãa VIII - VÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn,

®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Trong V¨n kiÖn nµy, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn v¨n hãa míi, chóng ta kh«ng chØ chó ý gi÷ g×n, kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ vµ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, mµ cßn ph¶i chó träng tiÕp thu, kÕ thõa tinh hoa v¨n hãa cña nh©n lo¹i.

Thø ba, x©y dùng ý thøc x· héi míi g¾n víi t¨ng c­êng häc tËp lý luËn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, vËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, lµm cho hÖ t­ t­ëng cña §¶ng trë thµnh nÒn t¶ng vµ kim chØ nam cho nhËn thøc, hµnh ®éng cña toµn §¶ng vµ nh©n d©n.

Bµi häc ®Çu tiªn tõ 5 bµi häc lín mµ §¶ng ta ®· rót ra sau 20 n¨m ®æi míi lµ: "Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph¶i kiªn ®Þnh môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh".

§©y kh«ng ph¶i lµ chñ tr­¬ng míi, bëi tinh thÇn nµy ®· ®­îc §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æt ra ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng. N¨m 1939, khi

®­a ra quan ®iÓm cña m×nh vÒ ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng trong thêi kú MÆt trËn D©n chñ (1936-1939), Hå ChÝ Minh ®· chØ râ: " Ph¶i tæ chøc häc tËp cã hÖ thèng chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó n©ng cao tr×nh ®é v¨n hãa vµ chÝnh trÞ cho c¸c ®¶ng viªn"(³). Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p ®i vµo giai

®o¹n quyÕt ®Þnh, trong B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II, Ng­êi ®· kh¼ng ®Þnh: "Häc tËp chñ nghÜa, dïi mµi t­ t­ëng, n©ng cao lý luËn, chØnh ®èn tæ chøc - lµ nh÷ng viÖc cÇn kÝp cña §¶ng"(⁴). T¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø III, trong DiÔn v¨n khai m¹c, mét lÇn n÷a, Ng­êi kh¼ng ®Þnh:

"Chóng ta ph¶i ra søc häc tËp chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t¨ng c­êng gi¸o dôc t­

t­ëng trong §¶ng"(⁵). VÊn ®Ò nµy tiÕp tôc ®­îc §¶ng ta kh¼ng ®Þnh qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng. §Æc biÖt, trong giai ®o¹n hiÖn nay, nã ®­îc coi lµ mét néi dung quan träng trong c«ng t¸c x©y dùng §¶ng. Bëi lÏ, ®Ó gi÷ v÷ng vai trß l·nh

®¹o cña §¶ng, gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, bªn c¹nh yªu cÇu vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, ®¶ng viªn cßn ph¶i cã phÈm chÊt chÝnh trÞ tèt, kiªn ®Þnh lËp tr­êng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x·

héi... Do vËy, x©y dùng ý thøc x· héi míi cÇn tiÕp tôc t¨ng c­êng ho¹t ®éng lý luËn, nghiªn cøu s©u réng vµ cã nh÷ng bæ sung vÒ lý luËn ®Ó lµm phong phó kho tµng tri thøc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong t×nh h×nh míi.

Thø t­, x©y dùng ý thøc x· héi míi cÇn ý thøc s©u s¾c sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a “x©y” vµ “chèng”.

ý thøc x· héi míi lµ cèt lâi trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi míi; nã kh«ng h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t trong lßng x· héi cò; nã cÇn ®­îc chñ ®éng nhËn thøc, x©y dùng, truyÒn b¸ thµnh ý thøc chung cña con ng­êi trong x· héi míi, thµnh ®éng lùc tinh thÇn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi míi. V×

vËy, cÇn x©y dùng ý thøc x· héi míi ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong thêi kú ®æi míi vµ héi nhËp. Tr­íc hÕt, ®ã lµ tri thøc, t×nh c¶m, quyÕt t©m kiªn

®Þnh con ®­êng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Bªn c¹nh ®ã, cÇn trang bÞ cho con ng­êi nh÷ng tri thøc míi cña thêi ®¹i, tri thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tri thøc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ... §ã lµ yªu cÇu tiªn quyÕt trong qu¸

tr×nh x©y dùng x· héi ta hiÖn nay. §i cïng víi nã lµ viÖc båi d­ìng lý t­ëng sèng, hoµi b·o, ­íc m¬, kh¸t väng cèng hiÕn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi thÕ hÖ trÎ.

Ngoµi ra, cÇn ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng vµ ph¸t huy ý thøc lµm chñ trong nh©n d©n, båi d­ìng vµ ph¸t huy lßng yªu n­íc, ý thøc vÒ d©n téc vµ tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc; n©ng cao ý thøc phßng chèng tham nhòng, l·ng phÝ, tr­íc hÕt lµ trong

®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn.

Cïng víi viÖc x©y dùng, båi d­ìng ý thøc x· héi míi, cÇn chèng nh÷ng biÓu hiÖn c¶n trë sù nghiÖp x©y dùng ®ã. VÒ hÖ t­ t­ëng, ®ã lµ viÖc tËp trung kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ t­ t­ëng chÝnh trÞ trong mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn víi c¸c biÓu hiÖn nh­: dao ®éng vÒ lý t­ëng, môc tiªu vµ con ®­êng ph¸t triÓn cña d©n téc; phñ nhËn thµnh qu¶ c¸ch m¹ng vµ gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc; thiÕu thèng nhÊt víi c¸c quan ®iÓm, chñ tr­¬ng cña §¶ng, tõ ®ã nãi vµ lµm kh«ng theo ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc; ý thøc mÊt c¶nh gi¸c tr­íc ©m m­u vµ thñ ®o¹n “diÔn biÕn hoµ b×nh” cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch; kh«ng kÞp thêi vµ kiªn quyÕt phª ph¸n, ®Êu tranh víi nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm sai tr¸i...

T¹i héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø chÝn, kho¸ IX, §¶ng ta ®· nhÊn m¹nh: "Th­êng xuyªn chØ ®¹o uèn n¾n nh÷ng nhËn thøc lÖch l¹c, m¬ hå, nh÷ng biÓu hiÖn dao ®éng vÒ t­ t­ëng, suy gi¶m niÒm tin vµo chñ nghÜa x· héi vµ sù l·nh

®¹o cña §¶ng, ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng chèng chñ nghÜa c¸ nh©n, nh÷ng biÓu hiÖn c¬ héi, thùc dông, bÌ ph¸i, côc bé, phª ph¸n b¸c bá c¸c quan ®iÓm sai tr¸i thï ®Þch, chñ ®éng ®èi phã víi c¸c ©m m­u, thñ ®o¹n cña c¸c thÕ lùc lîi dông vÊn ®Ò t«n gi¸o, d©n téc vµ nh©n quyÒn chèng ph¸ c¸ch m¹ng n­íc ta"(⁶).

Kh«ng dõng ë gãc ®é hÖ t­ t­ëng, trong t©m lý x· héi còng cÇn cã nh÷ng biÓu hiÖn ph¶i kh¾c phôc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nh¾c nhë: “Thãi quen vµ truyÒn thèng l¹c hËu còng lµ kÎ ®Þch to; nã ngÊm ngÇm ng¨n trë c¸ch m¹ng tiÕn bé”(⁷). HiÖn nay, chóng ta cÇn ph¶i kh¾c phôc nh÷ng biÓu hiÖn t©m lý vèn ®­îc coi lµ hËu qu¶ cña nÒn kinh tÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp - t©m lý thô ®éng, tr«ng chê, û l¹i, xin cho, ®èi phã; kh¾c phôc t©m lý cña nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng,

s¶n xuÊt nhá l©u dµi cña lÞch sö vµ hiÖn vÉn cßn tån t¹i lµ t©m lý l¹c hËu, kinh nghiÖm chñ nghÜa, tuú tiÖn, ®è kþ, coi th­êng ph¸p luËt vµ c¶ nh÷ng t©m lý vèn kh¸ phæ biÕn ë nh÷ng n­íc chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng cña Nho gi¸o, nh­ t©m lý träng nam khinh n÷, t©m lý gia tr­ëng... §Æc biÖt, trong ®éi ngò c¸n bé l·nh

®¹o, qu¶n lý, nh÷ng t©m lý nµy cßn cã nhiÒu biÓu hiÖn, biÕn t­íng vµ g©y hËu qu¶ nÆng nÒ, biÕn hä thµnh nh÷ng kÎ c¬ héi, c¸ nh©n chñ nghÜa, v.v..

X©y dùng ý thøc x· héi míi lµ qu¸ tr×nh l©u dµi, phøc t¹p, ®Ó cã hiÖu qu¶, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau:

Thø nhÊt, ®Èy m¹nh c«ng cuéc x©y dùng ®êi sèng kinh tÕ míi, v¨n ho¸ míi, con ng­êi míi. Nghiªn cøu sù vËn ®éng cña lÞch sö qua c¸c thêi kú, C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· kh¸i qu¸t: “Kh«ng ph¶i ý thøc cña con ng­êi quyÕt ®Þnh tån t¹i cña hä; tr¸i l¹i, tån t¹i x· héi cña hä quyÕt ®Þnh ý thøc cña hä”(⁸). ý thøc x· héi míi lu«n bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña x·

héi míi. V× vËy, x©y dùng ý thøc x· héi míi ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc x©y dùng ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi míi. Nh÷ng biÓu hiÖn lÖch l¹c trong ®êi sèng tinh thÇn ë x· héi ta thêi gian qua cã nguyªn nh©n tõ nh÷ng yÕu kÐm trong c«ng t¸c t­

t­ëng, nh­ng còng cã nguyªn nh©n tõ nh÷ng kÕt qu¶ cßn rÊt h¹n chÕ trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ míi. Bªn c¹nh ®ã, x©y dùng ý thøc x· héi míi còng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kÕt qu¶ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, con ng­êi míi, bëi gi÷a kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ con ng­êi lu«n cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ, g¾n bã mËt thiÕt víi nhau, chi phèi vµ ¶nh h­ëng qua l¹i lÉn nhau.

Thø hai, kh«ng ngõng hoµn thiÖn ý thøc x· héi míi theo h­íng khoa häc, c¸ch m¹ng, tiÕn bé, ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng x· héi míi, con ng­êi míi.

VÒ mÆt lý luËn, chóng ta cÇn ®Èy m¹nh nghiªn cøu lý luËn, tæng kÕt thùc tiÔn, kÞp thêi lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn mµ cuéc sèng ®ang ®Æt ra, nh­

vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vÊn ®Ò x©y dùng §¶ng cÇm quyÒn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vÊn ®Ò x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa...

MÆt kh¸c, chóng ta còng cÇn chó träng vÊn ®Ò kÕ thõa vµ ®æi míi nh÷ng gi¸

trÞ truyÒn thèng cña d©n téc. §ã kh«ng chØ lµ sù g×n gi÷, b¶o l­u c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng, mµ cßn ph¶i tiÕp thu cã chän läc c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn ®­îc du nhËp tõ bªn ngoµi. Qu¸ tr×nh nµy cÇn ®­îc nh×n nhËn mét c¸ch cô thÓ trong

®iÒu kiÖn cô thÓ ë n­íc ta hiÖn nay. Lßng yªu n­íc nång nµn, lßng tù hµo d©n téc lµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn truyÒn thèng, song trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, nã cÇn ®­îc thÓ hiÖn ë tinh thÇn cÇn cï, s¸ng t¹o, ý chÝ quyÕt t©m v­ît khã ®Ó c¶i t¹o cuéc sèng, ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu. Tinh thÇn

®oµn kÕt d©n téc ph¶i ®­îc thÓ hiÖn thµnh tinh thÇn ®ång thuËn trªn c¬ së gi¶i

quyÕt hµi hoµ lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých céng ®ång, xo¸ bá mÆc c¶m vÒ thµnh phÇn, giai cÊp, d©n téc, t«n gi¸o v× mét n­íc ViÖt Nam ®éc lËp, thèng nhÊt, d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.

Thø ba, t¨ng c­êng c«ng t¸c t­ t­ëng ph¶i ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, ph¸t huy vai trß cña c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng trong qu¸ tr×nh tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ý thøc x· héi míi.

Trong c«ng t¸c t­ t­ëng, chóng ta cÇn b¸m s¸t thùc tiÔn, l¾ng nghe t©m t­, nguyÖn väng vµ t×m ra nh÷ng v­íng m¾c trong t­ t­ëng cña c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n ®Ó kÞp thêi gi¶i ®¸p. T¨ng c­êng vai trß cña b¸o chÝ, cña c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng kh¸c trong viÖc tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ®Þnh h­íng d­ luËn theo chiÒu h­íng tÝch cùc,

®ång thêi phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm sai tr¸i, luËn ®iÖu ph¶n ®éng. Trong c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c -Lªnin, cÇn tiÕp tôc ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc ®Ó viÖc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc chñ nghÜa M¸c - Lªnin hiÖu qu¶ h¬n.

Thø t­, ph¸t huy vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, më réng d©n chñ, kh¬i dËy tÝnh chñ ®éng, tù gi¸c cña c¸n bé, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nh©n d©n.

X©y dùng ý thøc x· héi míi lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh gay go, phøc t¹p nh»m kh¾c phôc nh÷ng t­ t­ëng, tËp qu¸n l¹c hËu, lµm thÊt b¹i cuéc tÊn c«ng vÒ t­

t­ëng cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng, kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ tÝch cùc trong truyÒn thèng vµ h×nh thµnh ý thøc x· héi míi. §©y lµ qu¸ tr×nh l©u dµi, phøc t¹p, ®ßi hái tÝnh tù gi¸c cao. V× vËy, th«ng qua chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, §¶ng cÇn ph¶i kh¾c phôc nh÷ng biÓu hiÖn cña khuynh h­íng coi nhÑ vai trß cña nh©n tè t­

t­ëng, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc. T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng vÒ chÝnh trÞ, t­

t­ëng vµ tæ chøc trong c¸c c¬ quan b¸o chÝ, kh¾c phôc nh÷ng biÓu hiÖn lÖch l¹c trong ho¹t ®éng b¸o chÝ, xuÊt b¶n, v¨n ho¸, v¨n nghÖ, nhÊt lµ nh÷ng biÓu hiÖn xa rêi t«n chØ, môc ®Ých, ch¹y theo thÞ hiÕu thÊp kÐm... Cïng víi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, cÇn më réng c¸c h×nh thøc d©n chñ ®Ó nh©n d©n cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng ý thøc x· héi míi mét c¸ch chñ ®éng vµ trùc tiÕp.

Sù nghiÖp x©y dùng ý thøc x· héi míi ph¶i lµ qu¸ tr×nh tù gi¸c, cÇn sù ®ãng gãp cña tÊt c¶ mäi ng­êi, trong ®ã ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn, c¸c chñ thÓ l·nh

®¹o, qu¶n lý cã vai trß ®Æc biÖt quan träng(**).

Chó thÝch

** Bµi ®· ®¨ng trªn T¹p chÝ TriÕt häc, sè 4/2007.

1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2006, tr. 17-18.

2. Hå ChÝ Minh. Toµn tËp, t.5. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2002, tr. 698.

3. Hå ChÝ Minh. S®d., t.3, tr.139.

4. Hå ChÝ Minh. S®d., t.6, tr.167.

5. Hå ChÝ Minh. S®d., t.10, tr.201.

6. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø chÝn, kho¸

IX. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2004, tr.147.

7. Hå ChÝ Minh. S®d., t.9, tr. 287.

8. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen. Toµn tËp, t.13. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1993, tr. 15.