Th*Bf iin
VAI TRO CUA LICH ^0 TRONG Oai SONG XA HOl
PANG THI BICH PHlTiyNG
(C
N
gay xu deu car xua, nguo! ta 1 can cir vao sy thay ddi cua bdn iniia va ngay ddm dd xdp dat cac cdng viec ddng ang, chan nudi. san ban, danh ca... nen lich da cd tir rat lau" (1). Cac nha nghign ciru cho rang, tien than cita lich ngay nay da xuat hien ban 30 nghin nam trudc, phat hien tren nhiing manh xuong trdn cd khac vach ngang, doc dupc coila de danh giau ngay va ddm hoac nhirng qudng thdi gian dai ban. Day la hinh thtic sa khai ciia lich. De cd each tinh lich nhu ngay nay cac nha nghign ciru mat rat nhigu thdi gian. Cd nhidu quan niem va each djnh nghTa khac nhau vd lieh.
Theo Tir diin bdch khoa, "Lich la mdt he thdng td ehiic, ghi chep thdi gian theo each thuan tien cho vide dieu ijgt cudc sdng dan su, cac Id nghi tdn giao ciing nhu cho cac mite dich lich sir va khoa hoc". Dinh nghTa nay nhin manh vai trd ciia ljeh ddi vdi ddi sdng cita eon ngudi, Ijch giiip eon ngudi digu tigt cude sdng, ap dung vao cac hoat ddng Id nghi, tdn giao va muc dich Ijch sir khoa hpc.
Theo tae gia Hoang Xuan Han: "Ljeh la phep dinh nghTa khoang thdi gian gpi la ngay, va xdp ngay thanh thang, xdp thang thanh nam, lam sao cho tuan hoan nam gin vdi tuIn hoan thdi tiet
\a tuan hoan thdng gdn vdi tuIn trang". Trong dd, ngdy la don vi nhd nhat trong lich, ngudi ta tinh toan va ghep ngay thanh thang, ghep cdc thang thanh nam sao cho phit hop vdi tuIn hoan ctia thdi tigt va tudn hoan trang de eon ngudi de
Treo lich vao Sau ndm mbl la phong tuc ciia nhieu nuoc phuong Ddng. r^oai viec xem ngay thang, lich con the hien nhieu vai tro trong cuoc song. Trong thdi ky cdng nghe so nhu hien nay, tuong r^ng lich se mat ffi gia irl cua no, nhung thuc te cho thay, cac an pham lich vin ton tai va phat trien song hanh ciing vbi cac sir kien lich su cita dat nudc.
dang dira vao dd ma didu chinh nhirng boat ddng trong cuoc sdng cua minh.
Khdng edn cir vao thdi liet va su chuydn dich ciia mat trang nhu tac gia Hoang Xuan Han, Nguyin Mau Tiing cho rang con ngudi tao ra Ijch can cir vao sy ehuygn ddng gifJa mat trang vd mgt trdi.
Cudn sach ThM gian va ddng ho CO ghi: "Lich Id mot chuoi ngdy ciia ndm dupc chia tuan va thang.
Ndi tdng quat hem, khai nidm Ijch chi toan bp h?
thdng do ludng thdi gian" (2).
Cd thg thdy ring, dd tinh hch, con ngudi da can cir vao nhidu yeu td tu nhidn thdng qua qud trinh quan sat trong thdi gian dai. Tuy nhien, d mdi thdi ky, mdi viing dia ly khac nhau thi tuan hoan thdi tidt, chuyen ddng mat trang va mat trdi cd nhiJng didm khac nhau va thdi diem giao nhau giua cde miia khdng rd ret, khdng cd mde cu the de ddi chimg. Vi vay, each tinh lich cita con ngudi hien nay chi mang tinh chinh xdc tuong ddi.
Tir nhirng djnh nghTa trgn cd thd thdy Hch dupc hinh thanh khi hpi tu dii cdc yeu td sau:
mpt la, he thdng do ludng, ghi chep thdi gian;
hai la, sap xdp ngay, thang, ndm mpt each khoa hpc; ba la, tuan hodn ciia thdi gian trong nam nhat thiet phdi gin vdi tuIn hoan thdi tiet, thign nhien vd cudi cung, lich phai cd vai trd phuc vu ddi sdng eon ngudi.
Nhu vay, lich la toan bd h? thdng do ludng thdi gian. Thdi gian cua con ngudi dupc hinh thanh tir sy cam nhdn tinh chu ky, lap di-lgp lai
m
So 368 Thang 2-2015TU'Ll£U
ctia cac hien tupng ty nhidn nhu ngay, ddm, mat trdi mpc lan, mat trang trdn, khuyet, mua ddng, miia he,.. Ljeh su ciia nhan logi eung nhu cudc sdng ciia mdi con ngudi ludn didn ra trong mdt khoang khdng gian va thdi gian nhdt dinh. Vi vay, vide ghi nhd vd tinh toan thdi gian tir ldu da trd thanh mdt nhu eau thidt yeu trong ddi sdng xd hdi.
Sinh boat hang ngay cua chiing ta khdng thd quen ngdy, thang, nam.
NhiJng ngudi lam ndng nghidp phai bidt cdc miia de xep sap cdng viec lam dn vd san xuat. Vdi nhimg ngudi di cdng tdc, hpc sinh, sinh vien... quan tam dgn lich de theo ddi hogch dinh thdi gian Idm vide, hpc tap lien quan den ban than. Vdi cac dng ba hdt tudi lao dpng cdng khdng thd thigu Ijch treo trong nha de theo ddi cac ngay cting gid, Id tgt hang nam. Dieu dd cho thay, lich ed vai trd to Idn trong cudc sdng sinh hogt ciia con ngudi.
Ljeh giiip chung ta ghi nhd nhiJng su kien Ijch sir, ngay ky niem, nhiing dau mde dang nhd cita dat nude,... chiing dupc tai hien quacauchu' hoac hinh anh ed chu thich tren mdi cudn Ijch:
ngay thanh lap Mat tran Td qudc Viet Nam (10- 9-1955), ngay Xd Vidt Nghe TTnh (12-9-1930), ngdy thd gidi bao ve tang ozon (16-9), ngay Viet Nam gia nhdp lidn hpp qudc (20-9-1977),...
Hoac cd khi, lich cdn nhdc Igi nhiing thdng tin chi tidt ban nhu: "Ngdy 12-9-1930, 8.000 ndng ddn phii Hung Nguydn, Nghe An bigu tinh tign vg phii ly. Hoang sp trudc khi thg dau tranh cua quan chiing, Phap cho may bay nem bom vao doan bigu tinh gidt chgt hang tram ngudi"...
Tat cd nhOng kidn thirc dupc in tren lich da phan nao giiip chiing ta nhd Igi hay hieu biet them vd Ijch su nudc nha.
Lich gdp phdn bao tdn giao lint vdn luki giira cdc vitng mien trong cd nudc.
Cai dupe gpi la hdn thieng khi phach dan tdc thudng dupc luu truygn va sdng mai trong moi ngudi dan dat Viet. Ngodi nhiJng kien thuc vd khoa hpc Ijch sti trong ljeh cdn cd nhidu hinh anh md phdng cudc sdng, lao dpng sdn xuat cita
.^^
Mpt kilu Ijch tet 2015
cac vimg mien trong ca nudc. Ngoai ra cdn cd cac buc tranh ve rat nhieu dd tai cd lign quan den phong tuc tap quan ciia cu dan cac viing mien nhu cac trang phye ngay ll tgt, edc hinh anh md phdng cac trd choi dan gian tir thdi xa xua hay cac cau ve, ca dao tue ngiJ xuat hien trdn cdc san pham lich. Qua do, giup cho ngudi dan hidu biet thgm nhigu cac tap tuc truygn thdng thay dupc net dep van hda d mdi dia phuang trdn ca nudc ldm cudc sdng gan nhau hem.
Lich gdp phdn ndng cao kiin thuc phuc vu cho lao ddng sdn xudt
Nudc ta xuat phdt tir ndn ndng nghidp liia nudc, phu thupc rat nhidu vao thien nhidn nen cupc sdng ludn bi de dpa bdi thien tai nhu: han hdn, bdo lut, sau benh... ngudi ndng ddn phai mat rat nhieu nam diic rut ra nhiing kinh nghiem quy bau dd luu truyen lai cho eon chau mai sau.
NhiJng thdng tin do dirae truygn lai ihdng qua nhtmg an pham hch: "Lam rudng thang ndm, trdng trdng ram thang lam", "To trang mudi bdn dupc tam, td trang hdm ram thi dirpe liia chidm",
"Gid heo may, chudn chudn bay thi bao"...
Viec xem ngdy thang phiic vu cho ddi sdng san xudt cita con ngudi cd vai trd rat quan trpng va nhiJng kinh nghiem duoc diie kdt tir lao ddng da trd thanh mpt net dep van hda ciia eon ngudi Viet Nam.
Th^ng 2-2015 So 368 | X |
Lich gdp phdn ndng cao nhdn liiirc trong ddi sdng tdm linh
Tir xua ddn nay, trong cudc song hang ngay, moi khi cd vide trpng dai nhu lam nha, vao nha mdi, hdi vp cudi con hay chuydn tang tg... nhan dan ta thudng cd tuc le chpn ngay, gid dep. Digu nay giitp cho tinh thin cua con ngudi thoai mai ban, thd hien mdt net van hda tin ngudng:
"Miing nam, mudi bon, mudi ba di choi cdn nhd niia la di budn", "Hdm nay, ban ndn: Cting te, dinh hdn, dn hdi, eudi ga, nap tai", "Mot ngay dep thich hop dd lam viec hy", "Chd di ngay bay, chd ve ngay ba"...
Ngay rim thdng Bay trimg vdi tdt Trung Nguyen ciia dgo Lao. Lg ldn tai cac chiia cd lg Vu Lan ciia Phdt giao (cdn gpi la Id xd tdi vong nhan), dd la Id bdo bilu cua nha Phgt: cau kinh giai oan, ll md ciia xd lpi vong nhan, ll cting vong va thi thuc. Day cung la ngay dia quan xa ldi cho cac linh hdn chdt dupc Ign Iran hudng ldc. Bdi vay trdn duang thd mpi gia dinh deu lam CO ban, ddt vang ma ciing gia tidn va ddng thdi Cling nhirng linh hdn bo vo khdng duoc ai cham sdc. Ngudi ta ciing tha chim len trdi, tha ea xudng sdng, dt lam didu phiic dire...
Tat ca cac kien ihiic dd giiip cho ngudi su dyng hch higu bigt ban vg eae nghi lg trong tdn giao tin ngudng ciia ngudi Viet.
Lich gap phdn ndng cao y ihirc dgo dire trdch nhiem ciia bdn thdn
Trong mdi cudn lieh ddu the hidn nhidu didu rdn dgy, nhac nhd con chau dao lam ngudi. Sy due kgl tinh tiiy tir cac mdi quan he giiJa cha me va con cai, giira anh chi em trong gia dinh, giira trd vdi thay, giiJa bgn be vdi nhau,... qua cac eau ca dao, cham ngdn, tuc ngti hay va hap din. Ai nhin lai nhiJng cdu dd trgn cudn lich cung deu thay dupc cai edt ldi trong timg eau chir an ehiia trong dd: "Mpt cay lam chang len non/ Ba eay chym lgi len hdn niii cao", "Bau ai thuong lly bi ciing/ Tuy rang khac gidng nhung chung mdl gidn", "Cdng eha nhu nui thdi son/ NghTa me nhu nudc trong ngudn chay ra/ Mpt Idng thd me kinh cha cho trdn chu hieu mdi la dao con",
"Khdng thay dd may lam ndn", "Mpt con ngua dau ca tau bd cd"...
Lich gop phdn ndng cao gid tri ve thdm my Ciing gidng nhu cdc san phdm nghe thuat khdc, Ijch la san phim phuc vu ddi sdng vdn hoa tinh thin, lam cho cudc sdng them phong phii.
Vdi tinh dgc thu. Id sdn pham dupc su dung vao mdi djp ddu xuan nam mdi, nen san phdm lich ludn dupe cdc nha sdn xuit quan tam den kieu ddng, mau md, chat lieu sao cho hap dan nhat.
Ngudi su dung Ijch khdng chi de xem ngay thang, ma cdn la sdn pham dimg trang tri trong khdng gian moi co quan, gia dinh hay trudng hpc... Yeu td nay da giiip cho san pham lich dupc ydu thich ban.
Ngoai ra, Hch edn la mdt san phdm mang thdng diip qudng cdo. Dupc sir dyng vao djp til din xudn ve vdi rdt nhieu cde tien ich ma gia thanh lai re ndn cdc san phdm ljeh cdn phit hpp vdi vide truydn tdi thdng diep quang cao cita cac doanh nghigp, edng ty, td chuc ca nhan. Hinh anh CLia ca quan, doanh nghiep xuit hien an tupng trdn lich va dupc sir dyng lam mdn qua quy gia thd hien thanh y thay ldi chiie dau nam din ngudi than, bgn hOu cung nhu giira cac doanh nghidp va ddi tac.
Lich khdng nhiing chita dung rat nhidu cac thdng tin da dang phong phii ma cdn cd dii mau ma va thd logi khac nhau vdi chdt ligu, hip din va bat mat.
Vao thdi diem nam cu qua di, ndm mdi dang tdi, ngudi dan Viet thudn&ed thdi quen mua Ijch vg treo d nhd hoae mang bigu tang bgn be, ngudi than nhu mdt truydn thdng. Xem lich khdng chi de phye vu ndng nghidp, sinh hoat, cdng tac ma cdn gdn lidn vdi ddi sdng tam linh, tinh than cita nhan dan. Cd thd ndi, lich la san pham van hoa truyen thdng ti'ch hpp rat nhidu cdc thdng tin htJu ich phuc vu cho cupc sdng. Nd gdp phan khdng nhd vao vide nang cao nhgn thirc ciia mdi con ngudi, nhac chiing ta hidu hon gia trj cita thdi gian va y nghTa cudc sdng _,
D.T.B.P
1. Nha Khi Tuang, Lich va tlurigiati, Nxb Pho thong.
HaNoi, 1960.
2. r/(fffg/aH Vfld^HgAJ, Nxb Tre. TPHCM, 2000.tr.6.
