Negeri-negeri M e l a y u Tidak Bersekutu tidak ditadbirkan sebagai satu unit pentadbiran. Negeri-negeri i n i terdiri daripada Johor, Perlis, K e d a h , K e l a n t a n dan Terengganu. Negeri-negeri M e l a y u T i d a k Bersekutu (seterusnya N M T B ) diletakkan d i bawah k a w a l a n Pesuruhjaya Tinggi merangkap Gabenor Negeri-Negeri Selat. Setiap negeri autonomi di bawah pemerintahan raja masing-masing,
Negeri-negeri di bahagian utara masuk ke d a l a m p e n g a r u h British selepas Perjanjian Bangkok, 10 Mac 1909. W a k i l pentadbiran British di N M T B ialah Penasihat British. Mereka menjadi penasihat dalam erti kata yang sebenarnya. Tugas mereka berbeza d e n g a n residen yang l e b i h memerintah daripada menasihat. Pentadbiran negeri dijalankan oleh pentadbir-pentadbir M e l a y u dengan b a n t u a n Inggeris terutama di bidang t e k n i k a l d a n profesional.
Kedah
Selepas s u l t a n , M a j l i s M e s y u a r a t N e g e r i m e r u p a k a n i n s t i t u s i pentadbiran d a n p o l i t i k yang penting. Majlis Mesyuarat Negeri K e d a h yang pertama d i t u b u h k a n pada t a h u n 1905. M a j l i s i n i mengandungi l i m a orang pegawai utarna negeri. A h l i - a h l i M a j l i s Mesyuarat Negeri yang pertama terdiri daripada T u n k u A b d . A z i z , Raja M u d a sebagai presiden, G . C . Hart (Penasihat Kewangan), E n c i k M d A r i f f i n (Setiausaha Sultan), H a j i A h m a d (Ketua H a k i m ) d a n Syed A b d u l l a h a l - M a h d a l i (Bendahara Negeri).
D a l a m pentadbiran negeri, pegawai-pegawai tadbirnya d i k e n a l i sebagai Kedah Civil Service ( K C S ) . Jawatan pentadbiran tertinggi ialah Setiausaha Kerajaan. Antara tokoh yang pernah memegang jawatan i n i termasuklah E n c i k M d A r i f f i n , W a n Yahya W a n M o h d Taib dan H a j i Syarif A w a n g O s m a n .2 2 Pegawai British yang terpen-ting ialah Penasihat British. Penasihat pertama yang berkhidmat di K e d a h ialah George M a x w e l l pacla 15 Julai 1910. T o k o h - t o k o h l a i n yang pernah memegang jawatan i n i termasuklah L . E . Wolferston, G . A . H a l l , W. Peel dan J.D. H a l l .
Perlis
Perlis seperti juga Kedah menerima pinjaman daripada kerajaan Siam pada tahun 1905. E k o r a n daripada itu d i t u b u h k a n M a j l i s Mesyuarat Negeri bagi m e m e n u h i salah satu syarat p e m b e r i a n pinjaman. Persidangan pertama majlis diadakan pada 18 N o v e m -ber 1905. A h l i - a h l i majlis yang pertama terdiri daripada Raja S y e d A l w i selaku Presiden. G . C . Hart (Setiausaha), Syed Salim al-Jafri (Bendahari Negeri), Syed Hasan J a m a l u l l a i l clan Syed A b d u l l a h Jamalullail. G . C . Hart sebenarnya Penasihat Kewangan Kedah y a n g hanya m e m b a n t u sementara kedatangan A . M . Duke sebulan ke-m u d i a n .
Setelah Perlis m a s u k ke d a l a m naungan B r i t i s h seorang pe-nasihat dilantik. Beliau ialah L . A . A l l e n . Selain itu beliau juga ber-tanggungjawab mengendalikan kewangan negeri dan pentadbiran. Beliau nampaknya tidak menghadapi banyak masalah clengan raja dan pembesar Perlis yang lain.
D a l a m m e m b e n t u k u n d a n g u n d a n g negeri clan sistem p e n -tadbiran, Perlis menjadikan m o d e l British di negeri-negeri T a n a h M e l a y u sebagai ikutan. Ini disesuaikan mengikut keperluan negeri tersebut. A p a b i l a diletakkan dalam pentadbiran British, jabatanjabatan kerajaan disusun semula dan sesetengah pegawai d i p i n -j a m k a n dari Negeri-Negeri Selat atau Kedah. O l e h kerana Perlis
k e c i l sahaja keluasannya maka pentadbiran daerah tidak d i w u j u d -k a n . N e g e r i h a n y a d i b a h a g i -k a n -k e p a d a m u -k i m - m u -k i m y a n g d i t a d b i r k a n oleh p e n g h u l u .2 3
P E R K E M B A N G A N P E N T A D B I R A N T A N A H M E L A Y U H I N G G A 1942
Kelantan
Kelantan juga dikuasai oleh pegawai-pegawai M e l a y u dalam u r u s a n p e n t a d b i r a n n y a . Terdapat juga pegawai-pegawai P e r k h i d m a t a n A w a m Tanah M e l a y u y a n g d i p i n j a m k a n sebagai penasihat ter-utamanya di bidang teknikal. Kelantan m u l a menerima penasihat pada tahun 1903 dengan pelantikan W . A . G r a h a m . Beliau bertugas d i K e l a n t a n s e l a m a e n a m t a h u n . B e l i a u d a n beberapa o r a n g kakitangan Inggeris yang lain tidak banyak menghadapi masalah dalam pentadbiran di Kelantan. Selepas Perjanjian Inggeris-Siam 1909, kerajaan British menghantar J.S. M a s o n menggantikan G r a -h a m .
Majlis Mesyuarat Negeri Kelantan dipengerusikan oleh sultan sendiri. J u m l a h keanggotaannya agak ramai berbanding dengan K e d a h . Bilangan a h l i majlis seramai l i m a belas orang termasuk penasihat British. Salah satu kesan kemasukan pentadbiran baru z a m a n B r i t i s h i a l a h p e n y u s u n a n s e m u l a p e n t a d b i r a n . A p a b i l a W i l l i a m L a n g h a m — C a r t e r m e n g a m b i l a l i h tugas penasihat (1912) beliau telah memperketatkan peraturanperaturan d a n m e n i m b u l -k a n rasa tida-k puas hati di -kalangan pegawai-pegawai M e l a y u . Beliau juga cuba m e n i n g k a t k a n pentadbiran daerah d a n m e m p e r l u a s k a n tanggungjawab Pegawai Daerah (Jajahan).2 4 Ini m e n y e b a b k a n ber-l a k u penentangan di jajahan bersempadan Terengganu. Penentangan i n i berlaku di Pasir P u t i h kerana pentadbiran baru menjejaskan golongan elit tradisional tempatan. Pemberontakan i n i meletus pada tahun 1915. P e m i m p i n - p e m i m p i n utama penentangan i n i ialah H a j i M a t Hassan yang l e b i h dikenali sebagai Tok Jangut d a n E n g k u Besar Jeram. Bagaimanapun kebangkitan i n i ditumpaskan dan Tok Janggut
terkorban.2 5 Selepas pemberontakan i n i penasihat-penasihat B r i t i s h yang menggantikan L o n g h a m - C a r t e r lebih m e n u m p u k a n perhati-a n kepperhati-adperhati-a p e m o d e n perhati-a n yperhati-ang l e b i h u m u m . Penperhati-asihperhati-at A . C . Bperhati-aker misalnya berjaya m e w u j u d k a n h u b u n g a n rapat clengan M e n t e r i Besar Dato N i k M a h m u d d a n a n a k n y a Dato N i k A h m a d K a m i l (Setiausaha Kerajaan). Pegawai-pegawai M e l a y u d i p i l i h daripada kerabat diraja d a n golongan bangsawan. Mereka b e r k h i d m a t d a l a m pelbagai jabatan negeri dan pegawai jajahan. Bagi m e n g e n d a l i k a n
hal-ehwal agama Islam maka dibentuk Majlis A g a m a dan Istiadat M e l a y u pada tahun 1916. D i peringkat m u k i m p u l a institusi p e n g -h u l u tents digunakan. Peng-hulu di Kelantan d i k e n a l i juga sebagai T o h K w e n g .2 6
Terengganu
Di Terengganu kerana adanya tentangan daripada kerajaan negeri maka penasihat British tidak dilantik sehingga tahun 1919. Pegawai utama British hanyalah seorang agen. A g e n British yang pertama ialah W . L . Conlay. Oleh itu Sultan Zainal A b i d i n (1881-1918) sendiri m e n g a m b i l daya usaha m e m p e r k e m a s k a n p e n t a d b i r a n negeri. Baginda menitahkan diadakan perlembagaan bertulis negeri pada 2 N o v e m b e r 1911.
D i T e r e n g g a n u d i w u j u d k a n J e m a a h M e n t e r i d a n J e m a a h Mesyuarat Kerajaan. A h l i - a h l i n y a terdiri daripada orang M e l a y u beragama Islam. Jemaah Mesyuarat Kerajaan bertugas m e m b a n t u dan menasihat sultan dalam perkara-perkara u m u m berhubung soal luar dan dalam negeri, manakala Jemaah Menteri m e n g u r u s k a n hal p e n t a d b i r a n . Bagi mengemaskan pentadbiran daerah, kerajaan
Terengganu melantik Pegawai Daerah m u l a i tahun 1912.2 7 O l e h
kerana penglibatan Inggeris k u r a n g m a k a Pesuruhjaya T i n g g i mencari alasan u n t u k membolehkan pengaruh British diperluaskan lagi d a l a m pentadbiran negeri. Pada tahun 1918, Pesuruhjaya T i n g g i Sir A r t h u r Young membentuk suruhanjaya penyiasat u n t u k m e n g -kaji pentadbiran di Terengganu. British berpendapat pentadbiran Terengganu tidak cekap dan mencadangkan pegawai British di-beri kuasa lebih banyak. Pada 24 M e i 1919 termeterai perjanjian Terengganu-Inggeris. Salah satu syaratnya, Terengganu bersedia m e n e r i m a seorang penasihat British. Penasihat yang pertama ialah J . L . H u m p h r e y s (sebelumnya agen British). Sultan M u h a m m a d
(1918-1920) menentang beberapa percubaan penasihat B r i t i s h u n t u k membuat perubahan sehingga baginda memprotes dan t u r u n takhta.2 8
Pada masa pemerintahan Sultan Sulaiman (1920-1942) banyak berlaku perubahan dalam pentadbiran Terengganu. Salah satu kesan
perkembangan pengaruh pentadbiran British ialah p e m b e n t u k a n jabatan-jabatan baru. A d a tiga pejabat penting di Terengganu i a i t u pejabat penasihat British, pejabat M e n t e r i Besar dan pejabat Setia-usaha Kerajaan. Jabatan-jabatan kerajaan p u l a termasuklah k a s t a m ,
tanah dan galian, kerja raya, perubatan dan hal-ehwal agama Islam.2 9
D i peringkat jajahan pula Terengganu dibahagikan kepada t i g a — timur, tengah dan barat. Setiap jajahan pula ditadbirkan o l e h se-orang Pesuruhjaya d a n d i b a n t u o l e h Pegawai Daerah. B a n y a k peraturan yang didapati bertentangan dengan amalan biasa rakyat. Ini terutamanya berhubung kait dengan tanah, pertanian dan c u k a i . Satu pemberontakan telah meletus antara tahun 1922-1928 di U l u Terengganu kerana memprotes peraturan b a r u .3 0 P e m i m p i n u t a m a kebangkitan i n i ialah H a j i A b d u l R a h m a n L i m b u n g . Bagaimanapun akhirnya Haji A b d u l Rahman ditangkap dan d i b u a n g negeri k e M a k k a h .
Johor
P e n t a d b i r a n J o h o r m o d e n s u d a h diasaskan o l e h T e m e n g g u n g Ibrahim sejak di Teluk Belanga lagi. Ini diperkemaskan lagi semasa pemerintahan S u l t a n A b u Bakar. J o h o r menjadi negeri M e l a y u pertama mengadakan perlembagaan bertulis. Salah satu p e r k a r a penting U n d a n g - u n d a n g T u b u h Negeri J o h o r (1895) ialah per-u n t per-u k a n p e n per-u b per-u h a n Majlis Negeri clan j e m a a h M e n t e r i .
Kuasa pentadbiran terletak di tangan sultan. Pegawai-pegawai k a n a n d i p i l i h d a n d i l a n t i k o l e h baginda clengan nasihat M a j l i s Mesyuarat Negeri d a n Jemaah M e n t e r i . Menjelang tahun 1909, perkhidmatan a w a m J o h o r telah mantap.3 1
A h l i - a h l i birokrat baru J o h o r d i p i l i h daripada kelas p e m e r i n t a h M e l a y u . D e n g a n i t u n i l a i - n i l a i t r a d i s i o n a l M e l a y u terus k e k a l . Jawatan tertinggi birokrasi J o h o r ialah M e n t e r i Besar. Ini d i i k u t i dengan timbalan dan setiausaha kerajaan. Pegawai-pegawai k a n a n pula terdiri daripada ketua-ketua jabatan perbendaharaan, p o l i s , audit, penjara dan jabatan kerja raya. J o h o r berjaya m e l a h i r k a n beberapa orang t o k o h pentadbir berkebolehan. Antaranya M o h a m a d I b r a h i m M u n s h i y a n g p e r n a h m e m e g a n g j a w a t a n S e t i a u s a h a
S E J A R A H M A L A Y S I A (1800-1963)
Kerajaan, Datu Bentara Dalam dan Timbalan Menteri Besar. Seorang lagi ialah M o h a m a d Saleh b i n Perang yang menjadi Dato' Bentara Luar. A b d u l Rahman A n d a k pula pernah menjawat jawatan Dato' A m a r Diraja, Setiausaha Sulit Sultan, Setiausaha Kerajaan d a n Setiausaha H a l - E h w a l Luar Johor. Seorang lagi t o k o h penting i a l a h Dato' Jaafar H a j i M o h a m m a d yang menyandang jawatan M e n t e r i Besar. Pada tahun 1914, Johor didesak menerima seorang Penasihat A m British. Ekoran daripada itu struktur baru pentadbiran diadakan dengan m e w u j u d k a n lima kelas,
DESENTRALISASI
Salah satu matlamat kolonial British ialah hendak m e w u j u d k a n satu u n i t pentadbiran British M a l a y a yang bersatu. Antara l a n g -k a h n y a t e r m a s u -k l a h m e m b e n t u -k P e r s e -k u t u a n N e g e r i - N e g e r i M e l a y u Bersekutu. Satu kesan daripadanya ialah pemusatan k u a s a d i K u a l a L u m p u r .
Kuasa Residen Jeneral begitu besar dan i n i mengurangkan kuasa residen. Residen tidak lagi m e m b u a t h u b u n g a n terus d e n g a n Pesuruhjaya T i n g g i d a n Setiausaha Tanah Jajahan tetapi m e s t i m e l a l u i R e s i d e n Jeneral. R e s i d e n j u g a d i k e h e n d a k i m e m b u a t belanjawan negeri pada setiap b u l a n Oktober u n t u k diteliti o l e h Residen Jeneral sebelum dihantar kepada Pesuruhjaya Tinggi, Be-gitu juga dengan kedudukan Majlis Mesyuarat Negeri yang s e m a k i n k u r a n g kuasanya. Tugas majlis k i n i dalam hal undang-undang d a n penasihatan dan tidak lagi mengawal perbelanjaan awam. B a h k a n undang-undang yang hendak d i l u l u s k a n p u n perlu dihantar terlebih d a h u l u kepada Residen Jeneral sebelum d i s a l u r k a n kepada Pe-suruhjaya Tinggi.
Setelah j a w a t a n R e s i d e n J e n e r a l d i g a n t i k a n d e n g a n K e t u a Setiausaha keadaan yang sama berterusan. Ketua Setiausaha d i b a n t u oleh ketua-ketua jabatan Persekutuan terus menguasai pentadbiran negeri. Jabatan-jabatan penting y a n g m e m p u n y a i ketua jabatan persekutuan ialah perbendaharaan, penasihat u n d a n g - u n d a n g , setiausaha orang C i n a , b u r u h , kereta api, jabatan kerja raya, l o m -bong, tanah, perdagangan, kastam, polis, p e n d i d i k a n , pertanian, pos d a n telegraf, m u z i u m , hutan, perubatan dan j u r u u k u r .
P E R K E M B A N G A N P E N T A D B I R A N T A N A H M E L A Y U H I N G G A 1942
L a n g k a h awal ke arah m e n g u r a n g k a n kuasa p e g a w a i pusat d i a m b i l oleh Gabenor J o h n A n d e r s o n dengan m e m b e n t u k M a j l i s Mesyuarat Persekutuan pada tahun 1909. Ini ekoran k r i t i k a n y a n g dibuat oleh residen-residen, pegawai-pegawai m u d a " p r o - M e l a y u " seperti R. W i l k i n s o n , A . S . Haynes d a n R . O . Winstedt dan Sultan Idris. Langkah i n i diharap dapat mengurangkan kuasa Ketua Setia-usaha dan m e n g e m b a l i k a n kuasa raja-raja. Bagaimanapun tanpa
disedari kuasa semakin dipusatkan di Pejabat Ketua Setiausaha.3 2
Soal desentralisasi reda sehingga sebelas t a h u n . Perkara i n i d i b a n g k i t k a n semula oleh Pesuruhjaya Tinggi Sir Lawrence G u i l l e -m a r d . Beliau -m a h u -m e n i n g k a t k a n keberkesanan pentadbiran d i s a m p i n g m e n g e k a l k a n i n s t i t u s i bersifat k e b u m i p u t e r a a n d a n m e m b e r i perhatian lebih kepada k e p e n t i n g a n M e l a y u .3 3 Beliau m e n g u m u m k a n rancangannya pada akhir tahun 1923. Pada b u l a n Disember 1925 beliau menghantar cadangan ke Pejabat T a n a h Jajahan di L o n d o n . Antara cadangan G u i l l e m a r d yang d i k r i t i k hebat
ialah usaha menghapuskan jawatan Ketua Setiausaha. P e n g k r i t i k C i n a d a n E r o p a h m e n g a n g g a p l a n g k a h i n i a k a n m e n g a n c a m kestabilan kewangan, Hanya dua cadangan G u i l l e m a r d dilaksanakan iaitu:
(a) Kerajaan negeri dapat semula m e m u t u s k a n sebahagian perbe-lanjaan kewangan.
(b) P e m u l i h a n semula Majlis Mesyuarat Persekutuan. Sultan tidak lagi menjadi a h l i tapi boleh hadir j i k a baginda m a h u a h l i - a h l i tidak rasmi p u l a ditambah.
Bagaimanapun rancangan desentralisasi tidak disenangi o l e h W . G . M a x w e l l (Ketua Setiausaha Negeri M e l a y u Bersekutu) d a n proses i n i terhenti apabila H u g h C l i f f o r d menjadi Gabenor N e g e r i -N e g e r i Selat.34
Sewaktu pentadbiran Sir C e c i l C l e m e n t i beliau menggerakkan k e m p e n pembaharuan pentadbiran m u l a i b u l a n Ogos 1931. D a l a m ucapannya d i D u r b a r yang diadakan d i Seri M e n a n t i , b e l i a u m e n -cadangkan d i w u j u d k a n lembaga bagi jabatan-jabatan kereta api, pos, telegraf dan telefon. Beliau juga mencadangkan diadakan kesatuan
S E J A R A H M A L A Y S I A (1900-1963)
u k u r d a n kastam bagi m e n i n g k a t k a n kerjasama Negeri M e l a y u Bersekutu dengan Negeri M e l a y u Tidak Bersekutu serta N e g e r i -N e g e r i Selat. D a l a m pada itu jabatan pertanian, syarikat kerjasama, pelajaran, elektrik, hutan, perubatan, perlombongan dan kerja raya dipegang oleh kerajaan negeri. Dengan i n i kuasa pusat t i d a k l a h begitu besar. D a l a m hal Ketua Setiausaha Kerajaan, C l e m e n t i tidak m a h u ada lagi orang tengah antara Pesuruhjaya dengan kerajaan negeri.
Perkara-perkara yang berhubung kait dengan kewangan d a n pentadbiran Persekutuan terus dipegang oleh Persekutuan. Setiap n e g e r i m e m u n g u t h a s i l m a s i n g - m a s i n g d a n m e n y u m b a n g k a n kepada Persekutuan. Matlamat Clementi untuk memberi kuasa yang l e b i h kepada negeri bertujuan menarik Negeri M e l a y u Tidak Ber-s e k u t u menyertai PerBer-sekutuan. Dengan i n i diharap p e m b e n t u k a n M a l a y a Bersatu dapat diadakan.
Desentralisasi d i s o k o n g kuat oleh s u l t a n - s u l t a n d a n o r a n g M e l a y u serta residen di Negeri M e l a y u Bersekutu kerana mereka a k a n mendapat lebih banyak kuasa. T o k o h - t o k o h M e l a y u d a l a m M a j l i s M e s y u a r a t P e r s e k u t u a n seperti Raja C h i l i a n d a n D a t o ' A b d u l l a h Haji Dahan sangat m e n y o k o n g cadangan Clementi. Dasar desentralisasi dianggap satu p e l u a n g u n t u k m e m a j u k a n o r a n g M e l a y u . Akhbar-akhbar Melayu seperti Majlis, Saudara dan Majalah
Guru juga turut m e n y o k o n g dasar i n i . Manakala akhbar-akhbar
berbahasa Inggeris seperti M a l a y M a i l dan Malaya Tribune me-nentang kerana menganggap dasar i n i sebagai " M a l a y a untuk O r a n g M e l a y u " , Bagaimanapun perkara i n i ditentang o l e h orang C i n a d a n saudagar Eropah, Mereka menganggap desentralisasi akan m e m b e r i b a n y a k kuasa kepada sultan yang akan membawa mereka k e m b a l i kepada keadaan sebelum Persekutuan. Penghapusan jawatan K e t u a Setiausaha p u l a ditentang kerana i n i bererti pemusatan kuasa a k a n p e r g i k e S i n g a p u r a . A p a b i l a i n i terjadi p e n g k r i t i k - p e n g k r i t i k b e r p e n d a p a t Singapura tidak a k a n m e m b e r i perhatian k e p a d a masalah Tanah M e l a y u . Tentangan juga datang dari Negeri M e l a y u T i d a k Bersekutu. Johor dan K e d a h menjadi jurucakap utama N e g e r i M e l a y u T i d a k Bersekutu. A l a s a n penentangan mereka k e r a n a desentralisasi tidak menguntungkan kerana Negeri M e l a y u T i d a k
P E R K E M B A N G A N P E N T A D B I R A N T A N A H M E L A Y U H I N G G A 1942