Perkataan “tamadun” sering digunakan
untuk menggambarkan kemajuan kebendaan ( material) sesebuah masyarakat.
Perkataan ini diperkenalkan oleh penulis
Bahasa Latin : Civitas, civilis, civis
dan civilitas = Civilization. Bererti warganegara,
undang-undang dan sistem pemerintahan Rom.
Bahasa Greek : Kei yang bererti
Bahasa Inggeris :
Civilize bererti memperbaiki
tingkahlaku, menjinakkan dan menyelaraskan
mengikut keperluan masyarakat.
Ia juga bererti keluar dari kehidupan
barbarian (primitif) kpd. kehidupan
Bahasa Tamil : Nakarikam, nakar ialah
kota dan ikam pula ialah pembentukan bandar.
Bahasa Cina : Wen Ming, Ming bererti
cerah atau bercahaya. Juga merujuk kpd. unsur-unsur
material dan spiritual yang. muncul drpd.
pencapaian sejarah perkembangan manusia.
Kedua-dua Bahasa Tamil dan Cina
Bahasa Arab :
Tamadun berasal dari perkataan Arab
“maddana, yamuddunu, madinatan”
Madani (sifat nama)- erti sifat pembangunan,
atau perbandaran serta keadaan budi bahasa yang terpuji. Ini bererti pembangunan sifat
kekotaan dan insaniah di dalam diri.
Lawan kepada sifat tersebut ialah “Badw”
yang bererti kehidupan badwi. Nama Kota Madinah kepada suatu tempat yang
dahulunya dinamakan Yathrib.
Perkataan-perkataan lain yang biasa
digunakan dalam bahasa Arab ialah
thaqafah, madaniyat, umran dan
Thaqafah (Bahasa Arab) bermaksud
kebudayaan.
Kart Wittfogel dalam bukunya
Approaches to Asian Civilization, iaitu ciri kebudayaan secara keseluruhan
daripada sesuatu negara berdasarkan pemikiran dan kepercayaan.
Arnold Toynbee menerusi bukunya, A
Study of History menjelaskan bahawa tamadun sebagai sejenis kebudayaan
Madaniyat (Bahasa Arab) bermaksud
kota-kota.
Profesor Madya Dr. Lutfi Ibrahim
menyatakan bahawa madaniyat ialah kemajuan yang dicapai oleh satu-satu bangsa di dalam membangun dan
memodenkan diri mereka agar dapat duduk di tahap yang lebih tinggi iaitu pencapaian dari segi kebendaan seperti alat teknologi dalam pertanian, pengeluaran,
Abu Nasir al-Farabi ( abad 11M )
memperkenalkan istilah al-madaniyat
dalam kitabnya, Siasah
Al-Madaniyat bermaksud kota, kehidupan yang berasaskan akidah, syarak dan
akhlak.
Muhammad Farid Wajdi dalam
kitabnya Al-Madaniyat wa al-Islam ( abad 20M ).
Syeikh Muhammad Abduh di dalam
risalahnya Al-Islam wa al-Nas wa al-‘Ilmu wa al-Madaniyat dan Tafsir al-Mannar.
Umran (Bahasa Arab) bermaksud
Hadharah (Bahasa Arab) bermaksud kebudayaan. Menurut Ibnu Khaldun hadharah ialah
sekumpulan manusia yang tinggal kekal di sesuatu tempat atau kota atau wilayah dan tanah
pertanian. Istilah ini telah digunakan oleh Kurdi Ali dalam kitabnya, Al-Islam wa Hadharah
al-Arabiah.
M.A.J Beg dalam bukunya The Image of Islamic
Civilization, menjelaskan bahawa hadharah dan umran mempunyai pengertian yang sama. Istilah umran lebih popular digunakan dalam abad 14M manakala hadharah dalam abad 20M.
Dr. Lutfi Ibrahim, hadharah ialah merupakan
pencapaian dalam hal kerohanian seperti
Kamus Dewan mendifenisikan tamadun
sebagai keadaan kemajuan kebendaan atau pemikiran, budaya,sosial, politik, peradaban dll (Teauku Iskandar : 1994).
Keadaan masyarakat manusia yang dicirikan
oleh taraf perkembangan pemikiran (sosial & budaya) yang tinggi - peradaban.
Negara dan penduduknya yang telah
mencapai taraf perkembangan pemikiran (sosial & budaya) yang tinggi.
Budaya hidup atau cara hidup orang-orang
(negara, kawasan atau sesuatu zaman) tertentu.
Keadaan pemikiran (budaya & sosial) yang
Beberapa perkataan yang biasa digunakan
dalam bahasa inggeris ialah Culture, Reneissance, Urbanization, dan
Civilazation. Adakah semua perkataan itu menyamai makna perkataan tamadun
dalam bahasa Arab?
Umumnya memang terdapat perbezaan
antara perkataan tersebut yang
mencakupi makna dan skop perbahasan mengenainya walaupun ada ciri dan
perkaitan di antara satu sama lain.
Culture, Urbanization dan Renaissance
mempunyai makna yang sempit dan
Lihat pula zaman Nabi Nuh as. Tentu
anda tahu kemajuan yang telah dicapai pada masa itu. Ceritakan dengan
rakan-rakan anda. Bagaimana pula pencapaian dunia masa kini? Buat suatu kesimpulan tentang
1.3.1- Tamadun Menurut Sarjana Barat
a) Arnold Toynbee
Tamadun ialah sejenis kebudayaan yang
berkembang di kota.
Tamadun ialah satu gaya kebudayaan yang
bertanggungjawab membentuk institusi politik, kesusasteraan, agama dan moral. (Mustafa Haji Daud: Tamadun Islam)
Tamadun ialah suatu sistem masyarakat
yang dapat membantu manusia menambah hasil pengeluaran atau produktiviti dan ia mempunyai empat elemen iaitu
A.S. Hornby dan E.C. Parnwell
Menyatakan dalam bukunya “The
Progressive English Dictionary” tamadun bermaksud “meningkatnya pencapaian hidup manusia daripada kemunduran
J. R. Strayer
Menerangkan dalam bukunya “ The
Mainstream of civilization” menjelaskan perkataan tamadun amat rapat
hubungan dengan perbandaran. Beliau
J.K. Fiebleman
Tamadun ialah kepandaian
mengeksploitasi material oleh
masyarakat. Dengan perkataan lain, proses masyarakat ke atas material
E.B. Taylor:
Tamadun ialah suatu rangkaian rumit yang merangkumi aspek-aspek
keilmuan kepercayaan, kesenian, nilai-nilai moral, perundangan, tradisi, bakat dan kebolehan yang dihasilkan oleh
Oswarld Spengler
Tamadun Barat lebih mementingkan
kebendaan, kerana kebendaan itu membawa kepada kemajuan.
g) Will Durat :
Tamadun ialah peraturan masyarakat
yang dapat membantu meningkatkan pengeluaran, kebudayaan dan ia
merangkumi empat elemen iaitu
a) Ibnu Khaldun
menerangkan tamadun ialah sekumpulan
manusia yang mendiami sebidang tanah yang mempunyai perbekalan ekonomi yang
mencukupi, keselamatan nyawa dan harta yang
terjamin yang membolehkan mereka
Muhammad Idris Abdul Rauf
al-Marbawi
mengatakan tamadun bermaksud
kehalusan budi pekerti orang yang hidup di kota yang memiliki peraturan yang baik sehingga berjaya menghasilkan
Muhammad Rasyid Redha
Agama adalah asas tamadun, Ini kerana
peningkatan unsur maknawi (spiritual) akan mendorong kebanyakan fizikal.
Rasionalnya semua tamadun di dunia ini ditegakkan berasaskan kepercayaan
agama. Peningkatan atau kemusnahan sesuatu tamadun itu bergantung kepada keteguhan pegangan agama atau
Sayyid Qutb :
Tamadun Islam ialah segala bentuk
Said Hawa
Tamadun terbahagi kepada dua kategori
iaitu tamadun Islam dan tamadun Jahiliah.
Tamadun Islam ialah segala aspek
kemajuan yang tegak di atas kebudayaan Islam serta hasilnya relevan dengan
kebudayaan itu.
Manakala Tamadun Jahiliah pula ialah
segala kemajuan yang dijelmakan dalam bentuk kebendaan dengan tidak
Umar Audah al-Khatib
Tamadun ialah himpunan ilmu
pengetahuan, syariat, peraturan tradisi dan moral yang menunjukkan keadaan pemikiran, ekonomi, akhlak, politik,
Muhammad al-Bahiy
Tamadun ialah keseluruhan
penghasilan atau produktiviti yang menggambarkan nilai keperibadian
manusia sama ada berbentuk falsafah, pengetahuan, kesenian, politik,
1. Wujud penempatan masyarakat manusia di kawasan tertentu (Kota, bandar, kepolisan…) 2. Peningkatan kualiti kehidupan dan jangka
hayat.
3. Wujud sistem organisasi dan institusi sosial dlm bidang politik, pentadbiran, ekonomi
dan pendidikan yang sempurna.
4. Muncul satu bahasa atau beberapa bahasa serumpun dengan satu sistem tulisan
5. Wujud sistem perundangan dan sistem nilai/moral yang berkuatkuasa.
6. Peningkatan daya reka cipta dlm bidang teknologi & pembinaan.
7. Perkembangan daya kreativiti dalam bidang falsafah, kesenian,
1. Kedudukan yang strategik memungkinkan penggunaan sumber semulajadi demi
kelangsungan kehidupan.
2. Rangsangan keagamaan dan kerohanian. 3. Penghayatan yang tinggi terhadap moral
dan nilai yang terpuji.
4. Kesengsaraan hidup: Tamadun Jepun 5. Keterbukaan dan toleransi terhadap
Perkataan kebudayaan adalah sama dengan maksud tamadun.
Pendapat lain mengatakan kebudayaan ada sedikit perbezaan dengan tamadun dan berdasarkan pengertian-pengertian yang dinyatakan
Konsep ketamadunan meliputi pencapaian tatasusila dan moral yang tinggi serta kemajuan petempatan dan kemudahan yang sempurna.
Dalam sejarah Islam, tiga istilah digunakan iaitu madaniyyah,
‘umran dan hadharah yang. menggambarkan pencapaian umat Islam dalam pemurnian aqidah, perlaksanaan syariah,
Tamadun berasal dari perkataan Arab, madana
yaudunu madinatan dan lahir sifat kata
tamadunan. Tamadun dalam Bahasa Melayu
ialah keadaan kemajuan kebendaan atau
pemikiran, budaya, sosial , politik, peradaban dan lain-lain.
Dalam bahasa Inggeris pula perkataan yang biasa digunakan ialah Culture, Renaissance,
Sejarah ketamadunan manusia bermula
seawal kewujudan Adam dan sentiasa ada
peningkatan dari satu tahap ke satu tahap
dan tidak akan terhenti.
Ramai tokoh yang memperkatakan
Tamadun dapatlah dikatakan sebagai suatu perubahan atau pembangunan atau kemajuan yang berlaku dalam setiap bidang kehidupan masyarakat samada berbentuk fizikal, peraturan, pentadbiran atau sebagainya dan juga pembangunan spiritual.
Tamadun mementingkan kedua dua aspek kehidupan namun pembangunan akhlak dan spiritual adalah
