"...aernuanya i n i rnerupakan awal d a r i langkah
yang t i d a k pernah b e r a k h i r
...
IIPENGARUH PENGGUNAAN ES
DALAM PENGANKUTAN TERTUTUP
TERHADAP KELANGSUNGAN HlDUP BENlH UDANG GALAH
(
Macrobrachiurn rosenbergii de Man
)
.
KARYA ILMIAH
Oleh
TRlA MARHENDRA
C. 17. 1107
BUDIDAYA PERAIRAN
I N S T I T U T P E R T A N l A N BOGOR
F A K U L T A S P E R I K A N A N
PENGARUH PENffiUVAAtd ES DALAM RMGRNGKUf'AIY T E M U P
TERHADRP HELANGSUNGAN HIWP
BENIH
UOANG GALAH(Macrobrachiurn r o s e n b e r g i i de Man)
,"
...,'
,.,
-..l > ,; c? ,
,
WIRYA ILMIAH .... .._ _. ....
J ; ! ' i
.~ * * , .
.-
. . : , I .. .
...
_
_, Sebagai Salah Satu Syarat Untuk heniperoleh6 : #
:.
Gelar Sarjana pada Fakultaa Perikanan . . .. .
. .
l n s t i t u t Pertanian Bogor
o l e h TRIA MARHEMA
C17.1107
Budidaya Perairan
Ir. S ~ h d 0
h.~.
WARDOYO M. Agr. Ana'
gota\-c/~ra.
DART1
SATYANI11 Oktober 1985
RINGKASAN
T R I A MARI-iENDRA, P e n g a r u h Penggunaan E s Dalam P e n g a n g k u t a n
i e r t u t u p T e r h a d a p Kelangsungan Hidup O e n i h Udang G a l a h (Macro-
b r a c h i u r n r a s e n b e r g i i de Man) S e l a m a J a n g k a U a k t u P e n g a n g k u t a n
T e r t e n t u , ( D i b i m b i n g o l e h C h a i r u l Muluk, Supomo T.H. Wardoyo
d a n D a r t i S a t y a n i ) .
P e n g a n g k u t a n b e n i h udang maupun i k a n p a d a umumnya d i l a k u k a n
dengan dua c a r a , y a i t u p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a t e r b u k a dan t e r -
t u t u p . I:'ada c a r a yang p e r t a m a , a i r dalam wadah p e n g a n g k u t a n h e r -
hubungan l a n g s u n g dengan u d a r a s e h i n g g a dengan c a r a
i n i
t i d a k d i -p e r l u k a n penambahan o k s i g e n . C a r a p e n g a n g k u t a n s e p e r t i i n i s e r i n g
d i l a k u k a n u n t u k p e n g a n g k u t a n b e r j a r a k d e k a t yang d a p a t d i t e m p u h
d a l a m w a k t u k u r a n g d a r i e m p a t jam. Pada p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a
t e r t u t u p , pada umumnya d i l a k u k a n dengan menggunakan k a n t o n g p l a s -
t i k dimana a i r dalam wadah p e n g a n g k u t a n t i d a k b e r h u h u n g a n d e n g a ~ l
u d a r a l u a r k e c u a l i u d a r a yang t e r d a p a t d a l a m wadah p e n g a n g k u t a n .
Untuk mencegah k e k u r a n g a n o k s i g e n s e l a m a p e n g a n g k u t a n yang d a p a t
d i t e m p u h l e b i h d a r i empat jam, d i l a k u k a n p e n a m a h a n o k s i g e n .
C a r a s e p e r t i i n i l e b i h rnenguntungkan d a r i pada c a r a yang p e r t a m a
k a r e n a rnemberikan e P f i s i e n s i yang r e l a t i ? t i n g g i dalam penggunaan
t e m p a t s e h i n g g a jumlah b e n i h yang d i a n g k u t L e b i h banyak.
Namun d e m i k i a n pada p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a t e r t u t u p
t e r -
n y a t a m a s i h d i h a d a p k a n p a d a b e r b a g a i m a s a l a h yang m e n g a k i b a t k a n
t i n y k a t k e m a t i a n b e n i h yang c u k u p t i n g g i . H a l i n i d i s e b a b k a n be-
b e r a p a f a k t o r , a n t a r a l a i n : M e n i n g k a t n y a m e t a b o l i s m e h e n i h s e h i n g -
o k s i g e n t e r l a r u t , t e r ~ k u ~ n l u a s i n y a m e t a b o l i t - m e t a b o l i t b e r a c u n d a n
rnunculnya s i f ' a t k a n i b a l i s m e s e s a m a b e n i h
P e n d e k a t a n m a o a l a h yang d i l a k u k a n p a d a p e n e l i t i e n i n i a d a l a h
mencoba n e n g h i l a n g k a n P a k t o r - f a k t o r p e n y e b a b k e m a t i a n b e n i h yang
t e l a h d i s e b u t k a n d i a t a s . S a l a h s a t u upnyanya a d a l a h menekan me-
t a b o l i s m e b e n i h d e n g a n menurunkan s u h u medium m e l a l u i p e m b e r i a n
s e j u m l a h bahan p e n d i n g i n s e h i n g g a d i h a r a o k a n memberikm dampak
yang p o s i t i f b a q i k o n d i s i b e n i h d a n l i n g k u n g m .
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e n g e t a h u i p e n g a r u h a k i b a t pem-
b e r i a n s e j u m l a h bahan penclingin t e r h a d a p k e l a n g s u n g a n h i d u p b e n i h
udang g a l a h (Macrobrachiurn r o s e n b e r g i i d e Man) dalam p e n g a n g k u t a n
t e r t u t u p d i b a n d i n g k a n dengan t a n p a p e m b e r i a n bahan p e n d i n g i n p a d a
lama p e n g a n g k u t a n yang sama.
H i p o t e s a yang d i g u n a k z n a d a l a h p e r l a k u a n p e m b e r i a n a e j u r n l a h
b a h a n p e n d i n g i n p a d a p e n g a n g k u t a n s e c a r a t e r t u t u p & a n memberikan
t i n g k a t k e l a n g s u n g a n h i d u p b e n i h udang g a l a h yang l e b i h t i n g g i
j i k a d i b a n d i n g k a n dengan p e r l a k u a n t a n p a p e m b e r i a n s e j u m l a h bahan
p e n d i n g i n u n t u k lama p e n g a n g k u t a n yang sama.
P e n e l i t i a n d i l a k s a n a k a n pada b u l a n S e p t e m b e r
-
Nopember 1984d l L a b a r a t n r i u m Pembenihan Udang G a l a h P a s a r i n g g u
-
J a k a r t a .Metoda p e n g a n g k u t a n yang d i g u n a k a n dalam p e n e l i t i a n i n i i a l a h
d e n g a n p e n g a n g k u t a n s e c a r a t e r t u t u p dengan menggunakan wsdah kan-
t o n g p l a s t i k dan b e r s i f a t s i m u l a s i .
P a d a u j i p e n d a h u l u a n mula-mula menentukan p e r b a n d i n g a n b e r a t
a i r s e b a g a i medium dengan b a h a n p e n d i n g i n dengan t u j u a n u n t u k men-
d a p a t k a n w a k t u yang p a l i n g Lama dimana k i s a r a n s u h u yang p a l i n g
l l j i p e n d a h u l u a n s e l a n j u t n y a a d a l a h menentukan k e p a d a t a n b e n i h
udang g a l a h yang t e r b a i k d a r i empat t i n g k a t k e p a d a t a n yang b e r b e d a
y a i t u 3 0 0 , 4 0 0 , 500 dan 6 0 0 e k o r / l i t e r p a d a l a v a p e n g a n g k u t a n h a s i l
u j i p e n d a h u l u a n p e r t a m a .
Kotak p e n g a n g k u t a n t e r h u a t d a r i b a h a n t r i p l e k s dengan u k u r a n
60 x 6 0 x 30 cm3 dan d i d a l a m n y a d i l a p i s i s t y r o f o a m dengan k e t e b a l -
a n 2 em. Kotak p e n g a n g k u t a n i n i d i s e k a t d e n g a n rnenggunakan a l u m i -
nium m e n j o d i t i g a r u a n q a n . Adapun t u j u a n p e n y e k a t a n i n i a d a l a h
a g a r b e n i h t i d a k t e r k e n a l a n g s u n g bahan p e n d i n g i n s e h i n g g a t e r h i n -
d a r d a r i
-
b l o c k i n g a k i b a t p e r u b a h a n s u h u dan j u g a p e n y e k a t a n i n ib e r f u n g s i s e b a g a i u l a n g a n dalam p e r l a k u a n .
S e b a g a i t e m p a t b c n i h d i g u n a k a n k a n t o n g p l a s t i k dengan k e t e b a l a n
s e k i t a r 0.05 nun, cukup k u a t u n t u k d i i s i 10
-
15 l i t e r d a n cukupl u n a k u n t u k d i i k a t e r a t , Sebelum b e n i h dimasukkan k e d a l a m k a n t o n g
p l a s t i k u n t u k d i a n g k u t , b e n i h udang g a l a h t e r s e b u t d i p u a s a k a n
ter-
l e b i h d a h u l u s e l a l a 24
-
4 8 jam dengan t u j u a n u n t u k rnengurangi me-t a b o l i t - m e t a b o l i t yang d i h a s i l k a n o l e h b e n i h s e l a m a p e n g a n g k u t a n
b e r l a n g s u n g .
Untuk m e n g a u a s i s u h u medium d i g u n a k a n t h e r m o m e t e r Hg yang d i -
masukkan k e dalam k a n t o n g p l a s t i k dan d i i k a t e r a t . Sedangkan u n t u k
mengambil c o n t o h a i r u n t u k d i a n a l i s a , d i s u d u t k a n t m g p l a s t i k d i -
p a s a n g s l a n g k a r e t yang d a p a t m e n g a l i r k a n a i r dan d a p a t d i t u t u p
d e n g a n p e n j e p i t . Adapun p a r a m e t e r yang d i a n a l i s a s e l a i n p e r u b a h a n
s u h u , j u g a d i l a k u k a n a n a l i s a O2 t e r l a r u t dan GO2 b e b a s s e t i a p b
jam s e k a l i , s e d a n g k a n ammcnia dan pH d i a n a l i s a pada a w a l , p e r t e n g a h -
a n dan a k h i r p e n g a n g k u t a n .
k a n t o n g p l a s t i k yang t e l a h b e r i s i a i r dengan k e p a d a t a n h a s i l u j i
p e n d a h u l u a n p e r t a m a . Kemudian o k s i g e n d i a l i r k a n k e d a l a m k a n t o n g
p l a s t i k dengan p e r b a n d i n g a n volume u k s i g e n dengan volume a i r 2 : 1.
S e t e l a h h a 1 semua d i a t a s d i k e r j a k a n , b a r u k a n t o n g p l a s t i k yang
t e l a h b e r i s i b e n i h udang g a l a h dirnasukkan k e dalam k o t a k pengang-
ku t a n .
S e s u a i dengan s y a r a t a n a l i s a f a k t o r i a l , y a i t u a d a f a k t u r yang
s a l i n g n e r k a i t dan b e r i n t e r a k s i (waktu dan s u h u ) maka a n a l i s a yang
rligunnk,ln i a l a h a n c r l i s a f a k t o r i a l dengan w a k t u dan s u h u medium
s c h a g n i f a k t o r .
Untuk m e n g e t a h u i p e r b e d a a n d a r i t i a p p e r l a k u a n d i g u n a k a n ann-
l i s a s i d i k ragam u j i F (F t e s t ) p a d a t a r a P n y a t a 0.01 dan 0.05.
S e d a n g k a n u n t u k m e n g e t a h u i b e s a r n y a p e r b e d a a n d i a n t a r a p e r l a k u a n
d i g u n a k a n u j i Beda N y a t a T e r k e c i l (BNT).
S e b a g a i i n d i k a t o r k e b e r h a s i l a n p e r c o b a a n i a l a h k e l a n g s u n g m
h i d u p b e n i h s e l a m a p r o s e s p e n g a n g k u t a n .
A n a l i s a d a t a s e l a n j u t n y a a d a l a h rnengenai l a j u k e c e p a t a n ke-
m a t i a n dan t i n g k a t k e m a t i a n b e n i h ,
D a r i h a s i l p e n e l i t i a n t e r n y a t a p e r l a k u a n dengan p e m b e r i a n
s e j u m l a h b a h a n p e n d i n g i n s e b a n y a k s a t u s a m p a i dua k a l i b e r a t s i r
B e s : a i r = I : I ; B es:Bair= 2 : 1) rnemberikan k e l a n q s u n g a n h i d u p
yang l e b i h t i n g g i j i k a d i b a n d i n g k a n dengan p e r l a k u a n t a n p a pembe-
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i J a k a r t a pada t a n y y a l 17 Nopernber 1950
d a r i a y a h hernarna S u f y a r R a s m i t a p u t r a clan i h u E t t y S u m i a t y .
P e n u l i s merupakan a n a k k e t i g a d a r i enam b e r s s u d a r a .
Pada t a h u n 1 9 7 3 p e n u l i s l u l u s d a r i S e k o l a h D a s a r N e g e r i
B a l u e l
I
J a k a r t a , kemudian p a d a t a h u n 1976 l u l u s d a r i S e k o l a h EIenengah T i n g k a t Pertaina 14 J a k a r t a . Sedanijkcln p a d a t a h u n 1980p e n u l i s b e r h a s i l l c i l u s d a r i S e k o l a h Flenenyah T i n g k a t A t a s N e g e r i 14
J a k a r t a dan pada t a h u n yang sai;la p e n u l i s masuk I n s t i t u t P e r t a r ~ i a n
Dogor. Pada t a h u n 1901 p e n u i i s masuk F a k u l t a s P e r i k a n a n d a n merni-
l i h b i d a n g k e a h l i a n Dudidaya P e r a i r a n .
P e n u l i s d i n y a t a k a n l u l u s d a r i F a k u l t a s P e r i k a n a n I n s t i t u t
8 :B. db
I
ex_x)2es 。セイ@
セ@ ・xMxIHャョvMャョyIセHャョvMャョケIR@
db JK Residu KT ResiduWithin
Common 2 1
o
Reg. Koef.
Total
Adj. means
1 1 1 35 29 20 1577.56250 1346.26875 868.2857143
84 3792.116964
86 3979.228448
_ 0.22157841
Fhitung - 0.141921867
=
1.5612704 (slope) 299.6510947 284.1923443 161.8453667 745.6888057 721.9157913fィゥエオョァセエ。「・ャ@
=
Tidak berbeda nyata pada taraf nyata 5%F 9.6060419 _
hitung = 0.143841302 - 66.78 (elevation)
fィゥエオョァセfエ。「・ャ@
= Berbeda nyata pada taraf nyata 5%Lampiran 4. Analisa varian dari semua perlakuan
"...aernuanya i n i rnerupakan awal d a r i langkah
yang t i d a k pernah b e r a k h i r
...
IIPENGARUH PENGGUNAAN ES
DALAM PENGANKUTAN TERTUTUP
TERHADAP KELANGSUNGAN HlDUP BENlH UDANG GALAH
(
Macrobrachiurn rosenbergii de Man
)
.
KARYA ILMIAH
Oleh
TRlA MARHENDRA
C. 17. 1107
BUDIDAYA PERAIRAN
I N S T I T U T P E R T A N l A N BOGOR
F A K U L T A S P E R I K A N A N
PENGARUH PENffiUVAAtd ES DALAM RMGRNGKUf'AIY T E M U P
TERHADRP HELANGSUNGAN HIWP
BENIH
UOANG GALAH(Macrobrachiurn r o s e n b e r g i i de Man)
,"
...,'
,.,
-..l > ,; c? ,
,
WIRYA ILMIAH .... .._ _. ....
J ; ! ' i
.~ * * , .
.-
. . : , I .. .
...
_
_, Sebagai Salah Satu Syarat Untuk heniperoleh6 : #
:.
Gelar Sarjana pada Fakultaa Perikanan . . .. .
. .
l n s t i t u t Pertanian Bogor
o l e h TRIA MARHEMA
C17.1107
Budidaya Perairan
Ir. S ~ h d 0
h.~.
WARDOYO M. Agr. Ana'
gota\-c/~ra.
DART1
SATYANI11 Oktober 1985
RINGKASAN
T R I A MARI-iENDRA, P e n g a r u h Penggunaan E s Dalam P e n g a n g k u t a n
i e r t u t u p T e r h a d a p Kelangsungan Hidup O e n i h Udang G a l a h (Macro-
b r a c h i u r n r a s e n b e r g i i de Man) S e l a m a J a n g k a U a k t u P e n g a n g k u t a n
T e r t e n t u , ( D i b i m b i n g o l e h C h a i r u l Muluk, Supomo T.H. Wardoyo
d a n D a r t i S a t y a n i ) .
P e n g a n g k u t a n b e n i h udang maupun i k a n p a d a umumnya d i l a k u k a n
dengan dua c a r a , y a i t u p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a t e r b u k a dan t e r -
t u t u p . I:'ada c a r a yang p e r t a m a , a i r dalam wadah p e n g a n g k u t a n h e r -
hubungan l a n g s u n g dengan u d a r a s e h i n g g a dengan c a r a
i n i
t i d a k d i -p e r l u k a n penambahan o k s i g e n . C a r a p e n g a n g k u t a n s e p e r t i i n i s e r i n g
d i l a k u k a n u n t u k p e n g a n g k u t a n b e r j a r a k d e k a t yang d a p a t d i t e m p u h
d a l a m w a k t u k u r a n g d a r i e m p a t jam. Pada p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a
t e r t u t u p , pada umumnya d i l a k u k a n dengan menggunakan k a n t o n g p l a s -
t i k dimana a i r dalam wadah p e n g a n g k u t a n t i d a k b e r h u h u n g a n d e n g a ~ l
u d a r a l u a r k e c u a l i u d a r a yang t e r d a p a t d a l a m wadah p e n g a n g k u t a n .
Untuk mencegah k e k u r a n g a n o k s i g e n s e l a m a p e n g a n g k u t a n yang d a p a t
d i t e m p u h l e b i h d a r i empat jam, d i l a k u k a n p e n a m a h a n o k s i g e n .
C a r a s e p e r t i i n i l e b i h rnenguntungkan d a r i pada c a r a yang p e r t a m a
k a r e n a rnemberikan e P f i s i e n s i yang r e l a t i ? t i n g g i dalam penggunaan
t e m p a t s e h i n g g a jumlah b e n i h yang d i a n g k u t L e b i h banyak.
Namun d e m i k i a n pada p e n g a n g k u t a n b e n i h s e c a r a t e r t u t u p
t e r -
n y a t a m a s i h d i h a d a p k a n p a d a b e r b a g a i m a s a l a h yang m e n g a k i b a t k a n
t i n y k a t k e m a t i a n b e n i h yang c u k u p t i n g g i . H a l i n i d i s e b a b k a n be-
b e r a p a f a k t o r , a n t a r a l a i n : M e n i n g k a t n y a m e t a b o l i s m e h e n i h s e h i n g -
o k s i g e n t e r l a r u t , t e r ~ k u ~ n l u a s i n y a m e t a b o l i t - m e t a b o l i t b e r a c u n d a n
rnunculnya s i f ' a t k a n i b a l i s m e s e s a m a b e n i h
P e n d e k a t a n m a o a l a h yang d i l a k u k a n p a d a p e n e l i t i e n i n i a d a l a h
mencoba n e n g h i l a n g k a n P a k t o r - f a k t o r p e n y e b a b k e m a t i a n b e n i h yang
t e l a h d i s e b u t k a n d i a t a s . S a l a h s a t u upnyanya a d a l a h menekan me-
t a b o l i s m e b e n i h d e n g a n menurunkan s u h u medium m e l a l u i p e m b e r i a n
s e j u m l a h bahan p e n d i n g i n s e h i n g g a d i h a r a o k a n memberikm dampak
yang p o s i t i f b a q i k o n d i s i b e n i h d a n l i n g k u n g m .
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e n g e t a h u i p e n g a r u h a k i b a t pem-
b e r i a n s e j u m l a h bahan penclingin t e r h a d a p k e l a n g s u n g a n h i d u p b e n i h
udang g a l a h (Macrobrachiurn r o s e n b e r g i i d e Man) dalam p e n g a n g k u t a n
t e r t u t u p d i b a n d i n g k a n dengan t a n p a p e m b e r i a n bahan p e n d i n g i n p a d a
lama p e n g a n g k u t a n yang sama.
H i p o t e s a yang d i g u n a k z n a d a l a h p e r l a k u a n p e m b e r i a n a e j u r n l a h
b a h a n p e n d i n g i n p a d a p e n g a n g k u t a n s e c a r a t e r t u t u p & a n memberikan
t i n g k a t k e l a n g s u n g a n h i d u p b e n i h udang g a l a h yang l e b i h t i n g g i
j i k a d i b a n d i n g k a n dengan p e r l a k u a n t a n p a p e m b e r i a n s e j u m l a h bahan
p e n d i n g i n u n t u k lama p e n g a n g k u t a n yang sama.
P e n e l i t i a n d i l a k s a n a k a n pada b u l a n S e p t e m b e r
-
Nopember 1984d l L a b a r a t n r i u m Pembenihan Udang G a l a h P a s a r i n g g u
-
J a k a r t a .Metoda p e n g a n g k u t a n yang d i g u n a k a n dalam p e n e l i t i a n i n i i a l a h
d e n g a n p e n g a n g k u t a n s e c a r a t e r t u t u p dengan menggunakan wsdah kan-
t o n g p l a s t i k dan b e r s i f a t s i m u l a s i .
P a d a u j i p e n d a h u l u a n mula-mula menentukan p e r b a n d i n g a n b e r a t
a i r s e b a g a i medium dengan b a h a n p e n d i n g i n dengan t u j u a n u n t u k men-
d a p a t k a n w a k t u yang p a l i n g Lama dimana k i s a r a n s u h u yang p a l i n g
l l j i p e n d a h u l u a n s e l a n j u t n y a a d a l a h menentukan k e p a d a t a n b e n i h
udang g a l a h yang t e r b a i k d a r i empat t i n g k a t k e p a d a t a n yang b e r b e d a
y a i t u 3 0 0 , 4 0 0 , 500 dan 6 0 0 e k o r / l i t e r p a d a l a v a p e n g a n g k u t a n h a s i l
u j i p e n d a h u l u a n p e r t a m a .
Kotak p e n g a n g k u t a n t e r h u a t d a r i b a h a n t r i p l e k s dengan u k u r a n
60 x 6 0 x 30 cm3 dan d i d a l a m n y a d i l a p i s i s t y r o f o a m dengan k e t e b a l -
a n 2 em. Kotak p e n g a n g k u t a n i n i d i s e k a t d e n g a n rnenggunakan a l u m i -
nium m e n j o d i t i g a r u a n q a n . Adapun t u j u a n p e n y e k a t a n i n i a d a l a h
a g a r b e n i h t i d a k t e r k e n a l a n g s u n g bahan p e n d i n g i n s e h i n g g a t e r h i n -
d a r d a r i
-
b l o c k i n g a k i b a t p e r u b a h a n s u h u dan j u g a p e n y e k a t a n i n ib e r f u n g s i s e b a g a i u l a n g a n dalam p e r l a k u a n .
S e b a g a i t e m p a t b c n i h d i g u n a k a n k a n t o n g p l a s t i k dengan k e t e b a l a n
s e k i t a r 0.05 nun, cukup k u a t u n t u k d i i s i 10
-
15 l i t e r d a n cukupl u n a k u n t u k d i i k a t e r a t , Sebelum b e n i h dimasukkan k e d a l a m k a n t o n g
p l a s t i k u n t u k d i a n g k u t , b e n i h udang g a l a h t e r s e b u t d i p u a s a k a n
ter-
l e b i h d a h u l u s e l a l a 24
-
4 8 jam dengan t u j u a n u n t u k rnengurangi me-t a b o l i t - m e t a b o l i t yang d i h a s i l k a n o l e h b e n i h s e l a m a p e n g a n g k u t a n
b e r l a n g s u n g .
Untuk m e n g a u a s i s u h u medium d i g u n a k a n t h e r m o m e t e r Hg yang d i -
masukkan k e dalam k a n t o n g p l a s t i k dan d i i k a t e r a t . Sedangkan u n t u k
mengambil c o n t o h a i r u n t u k d i a n a l i s a , d i s u d u t k a n t m g p l a s t i k d i -
p a s a n g s l a n g k a r e t yang d a p a t m e n g a l i r k a n a i r dan d a p a t d i t u t u p
d e n g a n p e n j e p i t . Adapun p a r a m e t e r yang d i a n a l i s a s e l a i n p e r u b a h a n
s u h u , j u g a d i l a k u k a n a n a l i s a O2 t e r l a r u t dan GO2 b e b a s s e t i a p b
jam s e k a l i , s e d a n g k a n ammcnia dan pH d i a n a l i s a pada a w a l , p e r t e n g a h -
a n dan a k h i r p e n g a n g k u t a n .
k a n t o n g p l a s t i k yang t e l a h b e r i s i a i r dengan k e p a d a t a n h a s i l u j i
p e n d a h u l u a n p e r t a m a . Kemudian o k s i g e n d i a l i r k a n k e d a l a m k a n t o n g
p l a s t i k dengan p e r b a n d i n g a n volume u k s i g e n dengan volume a i r 2 : 1.
S e t e l a h h a 1 semua d i a t a s d i k e r j a k a n , b a r u k a n t o n g p l a s t i k yang
t e l a h b e r i s i b e n i h udang g a l a h dirnasukkan k e dalam k o t a k pengang-
ku t a n .
S e s u a i dengan s y a r a t a n a l i s a f a k t o r i a l , y a i t u a d a f a k t u r yang
s a l i n g n e r k a i t dan b e r i n t e r a k s i (waktu dan s u h u ) maka a n a l i s a yang
rligunnk,ln i a l a h a n c r l i s a f a k t o r i a l dengan w a k t u dan s u h u medium
s c h a g n i f a k t o r .
Untuk m e n g e t a h u i p e r b e d a a n d a r i t i a p p e r l a k u a n d i g u n a k a n ann-
l i s a s i d i k ragam u j i F (F t e s t ) p a d a t a r a P n y a t a 0.01 dan 0.05.
S e d a n g k a n u n t u k m e n g e t a h u i b e s a r n y a p e r b e d a a n d i a n t a r a p e r l a k u a n
d i g u n a k a n u j i Beda N y a t a T e r k e c i l (BNT).
S e b a g a i i n d i k a t o r k e b e r h a s i l a n p e r c o b a a n i a l a h k e l a n g s u n g m
h i d u p b e n i h s e l a m a p r o s e s p e n g a n g k u t a n .
A n a l i s a d a t a s e l a n j u t n y a a d a l a h rnengenai l a j u k e c e p a t a n ke-
m a t i a n dan t i n g k a t k e m a t i a n b e n i h ,
D a r i h a s i l p e n e l i t i a n t e r n y a t a p e r l a k u a n dengan p e m b e r i a n
s e j u m l a h b a h a n p e n d i n g i n s e b a n y a k s a t u s a m p a i dua k a l i b e r a t s i r
B e s : a i r = I : I ; B es:Bair= 2 : 1) rnemberikan k e l a n q s u n g a n h i d u p
yang l e b i h t i n g g i j i k a d i b a n d i n g k a n dengan p e r l a k u a n t a n p a pembe-
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i J a k a r t a pada t a n y y a l 17 Nopernber 1950
d a r i a y a h hernarna S u f y a r R a s m i t a p u t r a clan i h u E t t y S u m i a t y .
P e n u l i s merupakan a n a k k e t i g a d a r i enam b e r s s u d a r a .
Pada t a h u n 1 9 7 3 p e n u l i s l u l u s d a r i S e k o l a h D a s a r N e g e r i
B a l u e l
I
J a k a r t a , kemudian p a d a t a h u n 1976 l u l u s d a r i S e k o l a h EIenengah T i n g k a t Pertaina 14 J a k a r t a . Sedanijkcln p a d a t a h u n 1980p e n u l i s b e r h a s i l l c i l u s d a r i S e k o l a h Flenenyah T i n g k a t A t a s N e g e r i 14
J a k a r t a dan pada t a h u n yang sai;la p e n u l i s masuk I n s t i t u t P e r t a r ~ i a n
Dogor. Pada t a h u n 1901 p e n u i i s masuk F a k u l t a s P e r i k a n a n d a n merni-
l i h b i d a n g k e a h l i a n Dudidaya P e r a i r a n .
P e n u l i s d i n y a t a k a n l u l u s d a r i F a k u l t a s P e r i k a n a n I n s t i t u t