38 Eva lua si Ke b o c o ra n Te p i Bo nd ing G e ne ra si V d a n Bo nd ing G e ne ra si VII Pa d a Re sto ra si Ke la s V Re sin Ko m p o sit Mic ro hy b rid
(Evaluatio n o f Mic ro le akag e b e twe e n Fifth G e ne ratio n and Se ve nth G e ne ratio n Bo nding Sy ste m s in Fifth C lass Re sto ratio n o f Mic ro hy b rid C o m po site Re sin)
Re tna ni Dria stuti, Sa rtika Pusp ita
Pro g ra m Stud i Pe nd id ika n Do kte r G ig i Fa kulta s Ke d o kte ra n d a n Ilm u Ke se ha ta n Unive rsita s Muha m ma d iya h Yo g ya ka rta
ABSTRAC T
Mic ro hyb rid c o mp o site re sin is the re c e nt d e ve lo p me nt o f hyb rid c o mp o site re sin whic h ha s a p a rtic le size 0,6-0,8 µm a nd the mic ro fille r size is 0,04 µm. Mic ro hyb rid c o mp o site re sin c o nsist o f up to 78% o f fille r. It inc re a se s the me c ha nic a l fe a ture o f the c o mp o site . Bo nd ing is the ma te ria l tha t a d he re c o mp o site re sin to e ma il o r de ntin, in o rde r to re duc e the mic ro le a ka g e re sto ra tio n. The a im o f this study wa s to e va lua te the mic ro le a ka g e diffe re nc e s b e twe e n the fifth g e ne ra tio n b o nd ing a nd se ve nth g e ne ra tio n b o nd ing in fifth c la ss re sto ra tio n o f mic ro hyb rid c o mp o site re sin. It wa s in vitro e xp e rime nta l la b o ra to rie s. The sa mp le s we re p o st e xtra c tio n to o th tha t p re p a re d into fifth c la ss c a vity o f Bla c k c la ssific a tio n. The re we re two g ro up s, the first g ro up wa s using fifth b o nding g e ne ra tio n a nd the se c o nd wa s se ve nth b o nding g e ne ra tio n. Mic ro le a ka g e wa s me a sure d b y o b se rving the p e ne tra tio n o f 2% me thyle n b lue thro ug h b y ste re o mic ro sc o p e . Da ta we re a na lyze d b y Ma nn-Whitne y U. The re sult sho we d sig nific a nt diffe re nc e s o f mic ro le a ka g e b e twe e n g ro up s (p <0,05). This study wa s c o nc lud e d tha t mic ro le a ka g e in se ve nth b o nding g e ne ra tio n mo re c o mmo n tha n fifth b o nding g e ne ra tio n.
Ke y wo rds: mic ro le a ka g e , mic ro hyb rid c o mp o site re sin, fifth g e ne ra tio n b o nding , se ve nth g e ne ra tio n b o nding
Ko re spo nde nsi (C o rre spo nde nc e ): Pro g ra m Stud i Pe nd id ika n Do kte r G ig i Fa kulta s Ke d o kte ra n d a n Ilm u Ke se ha ta n Unive rsita s Muha mm a d iya h Yo g ya ka rta . e m a il:tika d e ntist@ ya ho o .c o .id
Ka rie s m e rup a ka n p ro se s d e mine ra lisa si p a d a p e rmuka a n g ig i se b a g a i a kib a t d a ri m e ta b o lism e b a kte ri ya ng m e m b e ntuk b io film a ta u p la k p a d a ja ring a n ke ra s g ig i.1 Re sto ra si me rup a ka n tind a ka n ya ng b e rtujua n untuk m e ng e m b a lika n fung si d a n e ste tika g ig i d e ng a n te rle b ih d a hulu m e ng hila ng ka n ja ring a n ka rie s, ra sa sa kit a ta u tid a k nya m a n p a d a p a sie n.2
Re sin ko m p o sit a d a la h sa la h sa tu je nis b a ha n tum p a ta n ya ng se ring d ig una ka n d i b id a ng ke d o kte ra n g ig i. Ba ha n re sin ko m p o sit sa a t ini b e lum m e miliki ke ma m p ua n untuk m e na ha n ke b o c o ra n te p i, p a d a ha l p ro se s p o lime risa si ya ng te rja d i se la m a p e ng e ra sa n ko m p o sit d a p a t m e ng a kib a tka n te rja d inya ke b o c o ra n te p i.3
Bo nd ing a d a la h b a ha n ya ng d ig una ka n untuk m e m b a ntu p e rle ka ta n a nta ra ko m p o sit d e ng a n d e ntin a ta u e m a il se hing g a d a p a t m e nc e g a h te rja d inya ke b o c o ra n te p i p a d a re sto ra si re sin ko m p o sit. Ba ha n b o nd ing ya ng b a nya k d ig una ka n sa a t ini a d a la h b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII.4 Tujua n d a ri p e ne litia n ini a d a la h untuk m e ng e va lua si a d a nya ke b o c o ra n te p i re sto ra si re sin ko m p o sit p a d a b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII.
METO DE PENELITIA N
De sa in p e ne litia n ini a d a la h p e ne litia n e ksp e rim e nta l la b o ra to ris m urni se c a ra in vitro m e ng g una ka n b a ha n b o nd ing se b a g a i va ria b e l p e ng a ruh d a n ke b o c o ra n te p i re sto ra si re sin ko m p o sit se b a g a i va ria b e l
te rp e ng a ruh. Ke b o c o ra n te p i d itunjukka n d e ng a n m e liha t p e ne tra si za t me thyle ne b lue 2% m e la lui ha sil fo to ste re o m ikro sko p . Pe ne litia n ini d ila kuka n d i Rua ng Skilla b 2 Pro g ra m Stud i Pe nd id ika n Do kte r G ig i Unive rsita s Muha m m a d iya h Yo g ya ka rta .
Ke lo m p o k p e rla kua n b e rjum la h d ua ke lo m p o k, d e ng a n m a sing -m a sing ke lo m p o k te rd iri d a ri lima sa m p e l. Ke lo m p o k p e rta m a a d a la h b o nd ing g e ne ra si V d a n ke lo m p o k ke d ua a d a la h b o nd ing g e ne ra si VII. Sa m p e l ya itu g ig i p re m o la r p o st e kstra ksi b e b a s ka rie s ya ng d ip re p a ra si ke la s V m e ng g una ka n b ur d ia m o nd d e ng a n ukura n p a nja ng 3 m m , le b a r 3 m m d a n ke d a la m a n 2 m m p a d a
b uc o se rvic a l.
Ke lo m p o k p e rta m a , ka vita s d ib e rsihka n d a n d ike ring ka n la lu d ia p lika sika n e tsa se la m a 15 d e tik, d ic uc i d a n d ike ring ka n sa m p a i ke a d a a n mo ist. Bo nd ing g e ne ra si V (Sing le Bo nd, 3M ESPE, USA) d ia p lika sika n d ia ta s p e rmuka a n g ig i ya ng te la h d ie tsa se b a nya k 1 ka li o le sa n, la lu d ila kuka n p e nyina ra n se la m a 10 d e tik m e ng g una ka n ha lo g e n lig ht c ure. G ig i ya ng te la h d ib o nd ing d ire sto ra si me ng g una ka n re sin ko m p o sit (Z250, 3M ESPE, USA), la lu d ila kuka n p e nyina ra n se la m a 40 d e tik. Se te la h itu d ila kuka n finishing m e ng g una ka n e nha nc e .
Eva lua si Ke b o c o ra n Te p i Bo nd ing G e ne ra si V... (Re tna ni d a n Sa rtika )
ko m p o sit (Z250, 3M ESPE, USA). Ke mud ia n d isina r 40 d e tik, se te la h itu d ila kuka n finishing m e ng g una ka n e nha nc e .
Ke d ua ke lo m p o k sa m p e l d ire nd a m d a la m sa liva b ua ta n d a n d isim p a n d a la m inkub a to r p a d a suhu 370C se la m a 24 ja m , se te la h itu se m ua p e rmuka a n g ig i d io le si d e ng a n c a t kuku d ua la p is ke c ua li p a d a d a e ra h 1 m m d i se kita r te p i ka vita s d a n p a d a b a g ia n a p ika l d a ri sa m p e l d ila p isi d e ng a n m a la m m e ra h. Sa m p e l d ire nd a m d a la m
me thyle n b lue 2% se la m a 24 ja m p a d a suhu rua ng . C a t kuku d ihila ng ka n m e ng g una ka n a se to n. G ig i d ib e la h a ra h sa g ita l p a d a b a g ia n te ng a h re sto ra si m e ng g una ka n d iskus. Pe ng ujia n sa m p e l d ila kuka n d e ng a n m e liha t p o to ng a n g ig i m e ng g una ka n ste re o m ikro sko p p e rb e sa ra n 15x.
HA SIL
Ke b o c o ra n te p i a d a la h c e la h ya ng te rb e ntuk a kib a t p ro se s p o lim e risa si se la m a w a ktu p e ng e ra sa n re sin ko m p o sit ya ng d ia m a ti m e ng g una ka n ste re o m ikro sko p d e ng a n m e liha t p e ne tra si m e thyle n b lue 2% p a d a g ig i ya ng te la h d ire sto ra si. Ha sil sko ring d a e ra h ya ng m e ng a la mi ke b o c o ra n te p i p a d a re sto ra si ke la s V re sin ko m p o sit d a p a t d iliha t p a d a ta b e l 1.
Ana lisa d a ta ya ng d ig una ka n untuk m e ng e ta hui a d a nya a d a nya ke b o c o ra n te p i
re sto ra si re sin ko m p o sit p a d a b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII a d a la h uji no n p a ra m e trik Ma nn-Whitne y U.
Ha sil uji sta tistik m e ng g una ka n a na lisa Ma nn-Whitne y U me nunjukka n b a hw a te rd a p a t p e rb e d a a n sig nifika n ke b o c o ra n te p i ke lo m p o k b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII p a d a re sto ra si ke la s V re sin ko m p o sit mic ro hyb rid (p <0,05) d a n ke b o c o ra n te p i p a d a b o nd ing g e ne ra si VII le b ih ting g i d a rip a d a ke b o c o ra n te p i p a d a b o nd ing g e ne ra si V.
PEMBA HA SA N
Ha sil p e ne litia n m e nunjukka n b a hw a te rd a p a t p e rb e d a a n ya ng sig nifika n ke b o c o ra n te p i b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII p a d a re sto ra si ke la s V re sin ko m p o sit (p <0,05). Ha l ini d ise b a b ka n ka re na b o nd ing g e ne ra si V d ia p lika sika n d a la m 2 ta ha p , p e rta m a p e ng a p lika sia n e tsa a sa m d a n d ila njutka n a p lika si b a ha n p rim e r-a d he sive . Se d r-a ng kr-a n b o nd ing g e ne rr-a si VII ha nya sa tu ta ha p p e ng a p lika sia n, ka re na e tsa , p rim e r d a n a d he sive a d a d a la m sa tu b o to l.4 Untuk m e ng ha silka n ika ta n ya ng se m p urna a nta ra b a ha n a d he sive a ta u b o nd ing d e ng a n a d he re nd a ta u p e rmuka a n ka vita s Ha l ya ng ha rus d ip e rha tika n d a la m a p lika si b o nd ing a d a la h p e rmuka a n ka vita s ha rus d a la m ke a d a a n b e rsih.5
Ta b e l 1. Sko r Ke b o c o ra n Te p i Bo nd ing G e ne ra si V d a n Bo nd ing G e ne ra si VII Pa d a Re sto ra si Ke la s V Re sin Ko m p o sit Mic ro hyb ride
Bo nd ing G e ne ra si V Bo nd ing G e ne ra si VII
0 2 0 2 0 3 0 3
Ke te ra ng a n:
0 : Tid a k a d a p e ne tra si me thyle n b lue .
1 : Pe ne tra si me thyle n b lue m e nc a p a i se te ng a h d a ri d ind ing ka vita s.
2 : Pe ne tra si me thyle n b lue m e le b ihi se te ng a h d a ri d ind ing ka vita s te ta p i tid a k me nc a p a i d ind ing a ksia l ka vita s. 3 : Pe ne tra si me thyle n b lue m e lip uti se m ua d ind ing ka vita s te rma suk d ind ing a ksia l.
G a m b a r 1. Ha sil p e ng a m a ta n d e ng a n ste re o mikro sko p p e rb e sa ra n 15x ke b o c o ra n te p i p a d a re sto ra si ya ng m e ng g una ka n b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII.
(G a m b a r A. Sko r 0: Tid a k te rd a p a t p e ne tra si me thyle ne b lue 2% p a d a b o nd ing g e ne ra si V; G a m b a r B. Sko r 3:Pe ne tra si me thyle n b lue 2% m e lip uti se m ua d ind ing ka vita s te rm a suk d ind ing a ksia l p a d a
b o nd ing g e ne ra si VII)
Sto m a to g na tic (J. K. G Une j) Vo l. 12 No . 2, 2015: 38-41
Etsa m e ng a nd ung a sa m fo sfo rik ya ng e fisie n untuk m e ng hila ng ka n sme a r la ye r, m e nd e mine ra lisa si p e m uka a n a no rg a nik e m a il d a n m e m b e ntuk m ikro p o ro sita s untuk me nc ip ta ka n ika ta n m e ka nis. Pe ning ka ta n a re a p e rm uka a n untuk d e ntin d e ng a n c a ra m e ng a p lika sika n e tsa a sa m d a p a t m e ning ka tka n a d he si re sin ko m p o sit d e ng a n p e rmuka a n g ig i se hing g a d a p a t m e ng ura ng i te rja d inya ke b o c o ra n te p i.6
Pre p a ra si d e ng a n b e ve l le b ih re siste n te rha d a p ke b o c o ra n te p i d ib a nd ing ka n d e ng a n p re p a ra si ta np a b e ve l.7 Be ve l d a p a t m e ng hila ng ka n la p isa n e na m e l a p rism a tic sup e rfisia l, ya ng jug a ka ya ka nd ung a n fluo rid e , m e nd ukung p ro se s p e ng e tsa a n, m e ning ka tka n e ne rg i p e rmuka a n b e b a s, m e nd ukung p e m b a sa ha n p e rm uka a n, m e ning ka tka n lua s p e rm uka a n e m a il ya ng te rke na , m e nye d ia ka n m a rg ina l se a l ya ng le b ih b a ik, ha sil e ste tika ya ng le b ih b a ik se hing g a sulit untuk m e nd e te ksi inte rfa c e se rta d a p a t m e ning ka tka n re te nsi.8
Pa d a b o nd ing g e ne ra si V, p e rle ka ta n re sin ko mp o sit d a n e m a il g ig i d im ula i d a ri te rb e ntuknya mikro p o ro sita s se te la h p e ng a p lika sia n e tsa . Mikro p o sita s te rse b ut d a p a t te rb e ntuk se m p urna a p a b ila p e rm uka a n e m a il b e rsih d a ri sm e a r la ye r d a n te rja d i d e m ine ra lisa si sup e rfisia l p e rm uka a n e m a il a kib a t p ro se s p e ng e tsa a n. Sm e a r la ye r m e rup a ka n la p isa n d e b ris ya ng m e nutup i p e rm uka a n e m a il a ta u d e ntin sa a t g ig i d ip re p a ra si d e ng a n ke te b a la n se kita r 0,5– 5um . La p isa n ini d a p a t m e m p e ng a ruhi ika ta n a d he sive a nta ra g ig i d e ng a n b a ha n re sto ra si. Se te la h p ro se s p e ng e tsa a n d ila njutka n d e ng a n p e nc uc ia n d a n p e ng e ring a n la lu d ila njutka n p e ng a p lika sia n b a ha n b o nd ing ya ng te rd iri d a ri b a ha n p rim e r d a n a d he sive . Ba ha n b o nd ing a ka n me m b a sa hi e m a il d e ng a n e ne rg i p e rmuka a n ya ng ting g i d a n m a suk ke d a la m m ikro p o ro sita s d e ng a n te ka na n ka p ile r. Po lime risa si b o nd ing se te la h b o nd ing d isina r a ka n m e m b e ntuk p e rle ka ta n re sin ke m ikro p o ro sita s e m a il d e ng a n ika ta n m ikro m e ka nik ya ng kua t a ta u re sin ta g ya ng m e rup a ka n m e ka nism e uta m a a d he si ke e m a il. Re sin ko m p o sit a ka n b e rika ta n d e ng a n b a ha n b o nd ing p a d a re sin ta g m e la lui ika ta n kimia .9
Bo nd ing g e ne ra si VII p e ng a p lika sia n b a ha n ha nya d ila kuka n d a la m sa tu ta ha p . Ba ha n e tsa , p rime r d a n a d he sive d ija d ika n d a la m sa tu ta ha p . Siste m ini d a p a t m e ng ura ng i te rja d inya o ve re tc hing , o ve rd rying d a n o ve rw e tting . Siste m ini jug a m e m b ua t p ro se d ur b o nd ing m e nja d i le b ih se d e rha na se hing g a d a p a t m e m p e rsing ka t w a ktu ke rja se rta me ng ura ng i e fe k ne g a tif d a ri b a nya knya ta ha p a n p a d a siste m b o nd ing g e ne ra si V.9
Bo nd ing g e ne ra si VII m e ng a nd ung b a ha n o rg a nik ya ng sa ng a t a sa m untuk m e ng e tsa , b a ha n p e m b a w a ya ng d a p a t m e m b a sa hi p e rmuka a n ka vita s d a n re sin hid ro filik. Ma sa la h ya ng se ring tim b ul p a d a
b o nd ing ini a d a la h p e ng e tsa a n ya ng kura ng m a ksim a l se rta p o lime risa si re sin ya ng tid a k m a ksim a l d a p a t m e nye b a b ka n irita si p ulp a .5 Na mun, b o nd ing ini me m iliki ke le b iha n ya itu se m ua b a g ia n g ig i ya ng te re tsa o le h b a ha n p rim e r a ka n te rlind ung i o le h b a ha n a d he sif5 se hing g a d a p a t m e ng ura ng i se nsitifita s p a sc a o p e ra tif.9
Be rd a sa rka n p e ne litia n ya ng te la h d ila kuka n, ke b o c o ra n te p i re sto ra si re sin ko m p o sit le b ih b a nya k te rja d i p a d a p e ng g una a n b o nd ing g e ne ra si VII. Ha l ini te rja d i ka re na b o nd ing g e ne ra si VII, sm e a r la ye r tid a k d ihila ng ka n te ta p i ha nya d imo d ifika si untuk d ija d ika n se b a g a i re te nsi se hing g a p e rle ka ta n ya ng d iha silka n kura ng se m p urna d ib a nd ing ka n d e ng a n b o nd ing g e ne ra si V ya ng d a p a t m e ng hila ng ka n sm e a r la ye r.10
Bo nd ing g e ne ra si VII se mua b a ha n e tsa , p rim e r d a n a d he sive d ija d ika n d a la m sa tu b o to l. Ha l ini m e m p unya i ke le m a ha n, jika ko m b ina si m o no me r a sa m , hid ro filik d a n hid ro fo b ik m e nja d i sa tu la ruta n m e la lui p e nc a m p ura n d a p a t m e rusa k fung si d a ri m a sing -m a sing ko m p o ne n se hing g a d a p a t m e nurunka n p e rle ka ta n b a ik itu p a d a ko m p o sit re sin m a up un p e rm uka a n d e ntin.11
KESIMPULA N
Be rd a sa rka n ha sil p e ne litia n, d a p a t d isim p ulka n b a hw a te rd a p a t ke b o c o ra n te p i b o nd ing g e ne ra si V d a n b o nd ing g e ne ra si VII p a d a re sto ra si ke la s V re sin ko m p o sit
mic ro hyb rid. Ke b o c o ra n te p i le b ih b a nya k te rja d i p a d a re sto ra si d e ng a n m e ng g una ka n b o nd ing g e ne ra si VII.
DA FTA R PUSTA KA
1. Fe je rsko v O , Nyva d B, Kid d E. De nta l C a rie s: The Dise a se a nd It’ s C linic a l Ma na g e m e nt. 2th e d ., Whille y-Bla c kw e ll, 2008: 8-18.
2. C a ro le , H. Ba sic G uid e to De nta l Pro c e d ure s. UK: Wille y Bla c kw e ll, 2008. 3. Anusa vic e KJ. Philip s' Sc ie nc e De nta l
Ma te ria l. Ed .10. Alih Ba ha sa . Jo ha n AB Purw o ko S. Ja ka rta : EG C , 2004: 227-243 & 251-253.
4. Po w e r JM. C ra ig ’ s Re sto ra tive De nta l Ma te ria ls. USA: Mo sb y Else vie r, 2008: 169-207.
5. G la d w in M, Ba g b y M. C linic a l Asp e c ts o f De nta l Ma te ria ls. C hina : Wo lte rs Kluw e r, 2009: 43-53.
6. Ho m ud a IM. Mic ro le a ka g e o f Na no fille d C o m p o site Re sin Re sto ra tive Ma te ria l. Jo urna l o f Bio m a te ria ls a nd Na no b io te c hno lo g y, 2011, 2: 329-334. 7. Ba um L, Philip s RW, Lund MR. Buku Aja r
Ilm u Ko nse rva si G ig i. Ed 3. Alih Ba ha sa .
Eva lua si Ke b o c o ra n Te p i Bo nd ing G e ne ra si V... (Re tna ni d a n Sa rtika )
Ra sinta Ta rig a n. Ja ka rta : EG C ,1997: 251-262
8. C o e lho -De -So uza FH. Influe nc e o f Ad he sive Syste m a nd Be ve l Pre p a ra tio n o f Fra c ture Stre ng th o f Te e th Re sto re d Eith C o m p o site Re sin. Bra z De nt Jo urna l. 2010, 21(4): 327-331.
9. Surya ning sih Y. Diffe re nc e She a r Bo nd Stre ng th o f Bo nd ing Ag e nt Syste m To ta l Etc h And Se lf Etc hing Prim e r O n C o m p o site Re sin a t De ntina l Surfa c e . 15th Sc ie ntific Me e ting & Re fre sh C o urse
in De ntistry Fa c ulty o f De ntistry Unive rsita s Ind o ne sia .2009
10. C ra ig RG , Po w e rs JM, Wa ta ha JC . De nta l Ma te ria ls: Pro p e rtie s a nd Ma nip ula tio n. 9th Ed St Lo uis: Mo sb y Else vie r. 2008: 65-84
11. Sund a ri I. Ke kua ta n Re ka t Re sto ra si Ko m p o sit Re sin Pa d a Pe rmuka a n De ntin De ng a n Siste m Ad he sive Se lf-Etc h Da la m Be rb a g a i Te m p e ra tur. Ind o ne sia n Jo urna l o f De ntistry 2008, 15(3): 254-260.
