51 asalah dengan zaman kita ialah masa depan
adalah tidak seperti sebelumnya...
Penyair Perancis dan juruterbang, Paul Valéry
Apabila satu pintu ditutup, yang lain terbuka; tetapi kita selalu melihat dan memerhati terlalu lama dan yang malang dan kesalnya ialah sebaik sahaja pintu ditutup kita hanya melihat kepada yang baru ditutup itu bukan kepada yang terbuka tadi.
Alexander Graham Bell
Di tengah-tengah kesukaran terdapat peluang.
Albert Einstein
Kreativiti manusia difokuskan terhadap penyelesaian masalah yang boleh mencetuskan mitos perletakan jawatan dan perasaan putus asa.
Kenny Ausubel
Persekitaran, Ekonomi
Dan Keusahawanan
52
Objektif
Persekitaran, Ekonomi Dan Keusahawanan
Setiap tahun terdapat musim pembakaran di Indonesia. Merentasi kepulauan yang luas , berhektar-hektar hutan hujan tropikal ditebang dan dibakar oleh usahawan berskala kecil dan korporat besar untuk pengeluaran minyak sawit. Ribuan pekerja Indonesia diambil bekerja dan banyak keluarga berkeusahawanan yang terlepas dari belenggu kemiskinan kerana perniagaan tersebut. Namun demikian, hasilnya ialah malapetaka kepada persekitaran. Pencerahan hutan Indonesia, yang terbesar di dunia telah membawa negara ke kedudukan ke-14 dari segi peratus pelepasan karbon pada kadar pelepasan per kapita Indonesia telah meningkat sebanyak sepuluh kali ganda sejak awal 1970an. Menyemarakkan lagi ledakan keusahawanan terhebat dalam sejarah, pelepasan gas karbon dioksida telah meningkat dengan banyak sehingga 66.2 peratus sejak tahun 2000 (lihat jadual 3.3). Di seluruh dunia, pertumbuhan ekonomi dan aktiviti adalah berkaitan secara kerosot – negatif tetapi juga positif – sehingga ke pemanasan global.
Ini merupakan buku teks pertama yang melihat kepada keusahawanan global dari konteks perubahan iklim, ekonomi persekitaran dan keusahawanan ekologi. Usahawan yang faham tentang realiti iklim baru – dan yang sanggup untuk melabur sebagai persediaan dan menguruskan risiko – adalah secara terbaiknya bersiap sedia untuk merebut peluang.
1. Untuk menghargai peranan keusahawanan di masa krisis
3. Untuk mengkategorikan konsep-konsep penting dalam ekonomi perubahan iklim yang menjejaskan kegiatan keusahawanan
5. Untuk menghargai beberapa rangka kerja dalam keusahawanan ekologi yang sedang muncul.
2. Untuk mengklasiikasikan jenis-jenis perubahan iklim yang memberi kesan kepada usahawan di dalam konteks Asia Pasiik
53 Buku ini ialah mengenai ‘keusahawanan seandainya jika planet
masih dipentingkan’.
Keusahawanan Semasa Waktu Krisis
Setengah idea yang paling inovatif telah muncul semasa berlakunya krisis. Hanya kerana pasaran kredit telah kering dan pemanasan global meningkat, semangat inovasi tidak tidur tapa. Jika ahli teori keusahawanan paling tersohor, Joseph Schumpeter masih hidup hari ini, beliau mungkin mengatakan bahawa kemorosotan ekonomi ‘mencuci papan batu menggunakan pemusnahan kreatif dan mencipta perubahan yang bertahan lama dan positif’. Berikut adalah beberapa tajuk penting: ‘Pasaran saham jatuh sehingga 50 peratus’, ‘Bank-bank berada dalam masalah dan telah mengurangkan jumlah pinjaman’, ‘Kebankrapan industri meluas seperti yang dijangka’, ‘Pengangguran meningkat dengan cepat’. Semuanya kedengaran begitu lazim, tetapi tajuk-tajuk tersebut bukanlah hari ini. Ianya adalah dari tahun 1974. Kemudian sehingga kini, sesiapa yang pernah terikir mereka mempunyai jawapan menyedari bahawa anggapan mereka adalah kurang tepat. Namun demikian, peluang muncul daripada krisis tersebut sebagaimana manusia dengan penyelesaian kreatif dan kemahiran melaksanakannya dimajukan dan membangunkan cara baru untuk mendapatkan modal, menggabung sumber dan mengkomersilkan inovasi mereka. Sepanjang dua tahun akan datang pasaran pulih seutuhnya. Kemahiran mencari peluang baru apabila keadaan kelihatan kabur dipanggil keusahawanan.
54 Krisis yang mendorong kepada pemikiran inovatif. Proses kreativiti selalu berlaku apabila ambang pengetahuan kita telah dicapai dan terdapat kegagalan dalam sistem yang perlu ditangani. Dalam tempoh-tempoh krisis yang suram ini anda boleh sama ada duduk diam dan tidak membuat apa-apa dan tenggelam lebih jauh ke dalam atau anda boleh berundur ke belakang, ikirkan tentang satu penyelesaian dan cari keperluan manusia. Adalah mengkagumkan bahawa manusia mempunyai sistem pengemudian terbina seperti GPS di dalam kereta. Apabila anda membuat pusingan yang salah kita akan dinasihatkan supaya membuat pusingan semula (apabila perlu, buat pusingan ‘U’). Pusingan semula tersebut adalah satu inovasi – satu kaedah yang belum pernah dicuba sebelum ini.
Apabila kemerosotan mendongakkan kepalanya yang hodoh itu ia akan melemahkan semangat sesebuah ekonomi, justeru keusahawananlah yang mampu menyemai kembali tenaga ke dalam ekonomi dan masyarakat. Itulah yang telah dikaji oleh ahli ekonomi Carl Schramm terhadap implikasi pertumbuhan dan pemulihan daripada kemerosotan di dalam kitaran perniagaan. Schramm menyenaraikan empat sebab: (1) ledakan dorongan kreatif yang menjurus kepada inovasi, (2) kekurangan pilihan yang tersedia, (3) kos operasi lebih rendah dan (4) memukul korporat besar dengan teruk. Dalam tahun 1942, Schumpeter yang akan dicatat secara meluas dalam buku ini, telah memberi amaran bahawa pembirokrasian kapitalis telah membunuh semangat keusahawanan. Daripada mengambil risiko melalui kekacauan ‘pemusnahan kreatif’ yang dilepaskan oleh usahawan, golongan Keynes percaya bahawa hanya kerajaan dan korporat yang sahaja boleh memberikan kemakmuran. Namun demikian, perspektif telah berubah melalui celahan masa berdekad lamanya dan usahawan-usahawan Schumpeter kini sekali lagi berkeliaran di sekeliling bumi dengan tenaga kreatif meledak di dalam ekonomi dan mengeluarkannya daripada kemerosotan. Sejak zaman Reagan – Revolusi Thatcher tahun 1980an, hampir semua kerajaan dengan bakat ideologi masing-masing telah mengamalkan keusahawanan. Kesatuan Eropah, Bangsa-bangsa Bersatu dan Bank Dunia juga telah menjadi pendakwah dalam keusahawanan. Bagi ahli ekonomi berfahaman Schumpeter, boleh bertindak sebagai ‘mandian sejuk untuk sistem ekonomi’ yang baik, melepaskan modal dan buruh daripada sektor yang sedang nazak dan mengizinkan pendatang baru untuk bergabung semula dengan cara baru yang imaginatif. Kejatuhan ekonomi boleh mendatangkankan kesan positif. Mereka boleh memaksa syarikat-syarikat untuk meningkatkan kecekapan mereka, menghapuskan pembaziran dan berjuang melakukan sesuatu dengan lebih bijak lagi. Dalam keadaan sedemikian telah nyatakan bahawa inovasi adalah satu-satunya keadaan penting untuk menukarkan keadaan krisis kepada peluang.
55 global, mereka juga adalah agen perubahan yang boleh mengubah keadaan
menjadi yang sebaliknya. Logik perniagaan tulin adalah hanya muzik kepada telinga kita: ‘Manfaat tindakan awal yang kuat terhadap perubahan iklim adalah lebih utama daripada kos’. Perkataan-perkataan tersebut muncul dengan tegas dalam ‘Ringkasan Eksekutif dalam Stern Review tentang ekonomik dalam perubahan iklim. Bilangannya telah mencatatkan: Mengambilkira masalah sekarang akan melibatkan kos lebih kurang 1 peratus dari Keluaran Negara Kasar setahun. Tidak melakukan apa-apa, mengikut banyak model ekonomi, akan melibatkan kos yang perlu dibayar oleh dunia 5 peratus dari KNK setahun – ‘kini dan selama-lamanya‘, mengikut laporan. Angka 5 peratus tersebut adalah merupakan gambaran terbaik jika tidak melakukan apa-apa: Jika semua faktor risiko diambilkira dan semuanya berlaku serentak, maka angka boleh jadi tinggi sehingga 20 peratus. Rumusan ini serta angka-angkanya adalah apa yang akan paling diingati mengenai laporan ini.
Perubahan Iklim Mempengaruhi Usahawan
Keadaan perubahan iklim di Asia Pasiik sudah menunjukkan kesan di Asia Pasiik. Semakin ianya diperkuatkan ia akan menyebabkan peningkatan gangguan dan ketidakstabilan yang akan mempengaruhi jutaan manusia. Bandaraya mega Asia dan kawasan yang padat penduduknya disepanjang pantai lautan Pasiik dan India telah diancam dengan peningkatan paras laut ditambah dengan kebanjiran sungai-sungai akibat mendapan dari hulu sungai yang meningkat. Kesan gabungan ini mencepatkan perubahan iklim dan tekanan kegunaan tanah semakin berpecah dan besar kemungkinan akan memusnahkan ekosistem Asia dengan meluas merangkumi beberapa kepelbagaian biologi terkaya di dunia. Banyak jenis binatang mamalia dan burung di Asia Pasiik boleh jadi terhapus hasil dari kesan sinergistik peruhahan iklim dan pecahan habitat. Mereka yang mempunyai sumber paling sedikit mempunyai keupayaan paling kecil untuk penyesuaian dan akan paling terkesan dengan kemusnahan oleh perubahan iklim. Peningkatan suhu purata secara global akan menghasilkan kerugian ekonomi bersih di dalam banyak negara-negara membangun untuk semua magnitud kepanasan, keadaan adalah paling ekstrim di kalangan orang paling miskin di dalam negara berkenaan.
56 berjuta-juta tahun dulu, begitu juga dengan beberapa kepelbagaian biologi di muka bumi, juga boleh terjejas oleh perubahan iklim. Ekosistem Australia terutamanya yang mudah rosak akibat perubahan iklim termasuklah terumbu karangnya, habitat kawasan tandus dan separuh tandus di barat daya Australia dan pedalaman Australia dan sistem banjaran gunungnya. Tanah berair tawar di zon pesisir pantai di Australia dan New Zealand juga mudah terancam.
Negeri-negeri di kepulauan kecil di kawasan Asia Pasiik juga telah mengalami kesan peningkatan paras laut yang telah menyebabkan hakisan, kehilangan tanah, penempatan semula penduduk, risiko meningkat akibat serangan ribut dan kos yang tinggi untuk tindak balas dan penyesuaian dengan perubahan tersebut. Air tawar akan menjadi lebih genting kepada pulau-pulau kecil dengan perubahan iklim. Terumbu ikan yang menyokong penduduk di negeri-negeri kepulauan kecil terancam dengan teruk akibat ekosistem pesisir pantai adalah semakin lemah sebagaimana yang dijangka. Batasan pertanian akan menjadi semakin buruk oleh perubahan mendapan dan peningkatan paras laut hasil dari perubahan iklim. Akibat perubahan iklim juga menjejaskan dan mengancam harapan kepulauan kecil dalam industri ekopelancongannya dan pembangunan berdaya tahan.
Marilah kita selusuri lima masalah asas tersebut: populasi, air, kepelbagaian bio, makanan dan tenaga.
Populasi
Datuk dan moyang kita memasuki abad ke-20 dengan bilangan populasi dunia kurang dari dua billion. Sehingga 2009 angka tersebut dianggarkan menjadi kira-kira 6.76 billion meningkat sebanyak satu billion dalam hanya 12 tahun (lihat rajah 3.1). Ini merupakan tempoh masa paling singkat dalam sejarah untuk pertambahan satu billion dalam populasi dunia. Daripada 78 juta orang ditambah kepada dunia setiap tahun, 95 peratus tinggal dalam kawasan sedang membangun, terutama di Asia dan Afrika. Di Asia, dengan hampir 3.8 billion penduduk, kini merangkumi lebih 60 peratus daripada jumlah populasi dunia, manakala China dan India merangkumi 20 peratus dan 16 peratus mengikut urutan. Taburan populasi dunia dan kepadatan adalah sangat tidak seimbang, tetapi separuh daripada 25 negara-negara paling padat penduduknya adalah di Asia Pasiik. Negara-negara paling ramai penduduk ini juga mempunyai beberapa aktiviti keusahawanan paling tinggi kadarnya di dunia ramai daripada kalangan usahawan yang melancarkan perniagaan di dalam negara tersebut dipanggil usahawan keperluan kerana mereka mempunyai hanya sedikit pilihan.
57 adalah negara yang penduduknya sedang meningkat tua. Satu daripada 10
orang di seluruh dunia kini berumur 60 tahun atau lebih tua, tetapi angka tersebut akan berubah menjadi satu kepada lima menjelang 2050. Pada 2050 terdapat lebih dari satu billion penduduk di dalam kumpulan umur tersebut. China berhadapan bukan sahaja dengan terlebih populasi tetapi juga populasi yang sedang meningkat tua dengan cepat kerana dasar satu-anak. Masalahnya ialah anak seorang dewasa kini seharusnya menjaga dua ibu bapa dan empat datuk dan nenek. Usahawan China mempunyai peluang yang besar di dalam bidang penjagaan orang tua. Sebaliknya, terdapat kawasan seperti India dan negara-negara di tenggara Asia pula mempunyai populasi remaja yang tersangat besar. Umur peringkat median di India, Malaysia dan Vietnam ialah 20-25 tahun. Umur median di Kampuchea pula ialah di antara 14-20 tahun.
Rajah 3.1 Pertumbuhan Populasi Jangka Panjang, 1750 Hingga 2050
100
80
60
40
20
Saiz populasi
Kenaikan populasi Juta
Kenaik
an tahunan
0
1750 1800 1850 1900 1950 2000 2050
10 Billion
8
6
4
2
59 USAHAWAN PENDUDUK @ POPULATION-PRENEURS
>>ENTREPRENEURIAL EDGE
Di seluruh dunia terdapat usahawan yang menangani isu air dari konteks kekurangan, irigasi, sanitasi dan kemudahan untuk air minum yang bersih dan sihat. Inisiatif ini disokong oleh Yayasan Skoll.
>> Isaac Durojaiyeis ialah Pengarah Urursan DMT Toilet di Lagos. Beliau melancarkan syarikatnya selepas sedar bahawa walaupun 20 juta orang dalam masa terdekat akan tinggal dalam sesebuah negeri, tetapi tandas awam adalah sangat sedikit, keadadan begini akan membahayakan kesihatan. Kini beliau membina tandas bergerak secara tempatan menggunakan bahan tempatan, yang pertama di Afrika Barat. Disamping menambah baik sanitasi dan kesihatan awam, Durojaiye menggunakan tandas-tandas tersebut untuk menjana pekerjaan. Kebanyakannya diberikan kepada ketua-ketua geng jalanan (kini telah tidak melakukan jenayah lagi) dan kepada janda/balu, yang selalunya dalam masyarakat ini tidak mempunyai sumber.
>> Martin Fisher ialah CEO kepada Kickstart, sebuah enterprais tanpa keuntungan yang menganmbil berat tentang kegagalan utama pasaran dengan mengilang pam pengairan seperti ‘the Super MoneyMaker’ untuk membantu peladang kecil di dalam dunia yang sedang maju ini. ‘Mereka memiliki hanya satu harta – satu plot kecil tanah. Serta satu kemahiran asas: berladang.’
>> Jack Sim pengasas kepada ‘the World Toilet Organization’ (‘satu lagi WTO!’) dalam tahun 2001 apabila beliau menyedari bahawa 40 peratus dari populasi dunia tidak mempunyai tandas: ‘kadang kala mereka mempunyai TV, tapi tidak mempunyai tandas!’ Pada hari beliau mencapai umur 40 tahun, beliau tersedar bahawa beliau telah melakukan separuh untuk dirinya dan terus membuat keputusan untuk melakukan sesuatu yang penting: ‘Kehidupan seseorang adalah terhad, ia tidak akan melebihi 80 tahun. Jika anda mahukan kehidupan yang sepenuhnya, anda tidak sepatutnya menumupkan kepada hanya mencari duit. Anda seharusnya mencari makna yang lebih besar dan menggunakan masa yang diperuntukkan dengan cara yang lebih berguna untuk membantu orang lain.’
>> Adrien Couton pengasas International Development Enterprises (India) mengekspot teknologi pengairan titisan ke Pakistan dan Africa Timur, dan telah mencipta sistem untuk penjual semula membuat tempahan dan kini melayan empat juta peladang kecil.
60 • Peluang untuk populasi yang semakin tua. Populasi yang semakin tua ini dipanggil ‘baby boomers’, mereka dilahirkan selepas Perang Dunia Kedua. Dunia tidak pernah melihat begitu ramai orang berumur yang senang. Terdapat begitu banyak peluang-peluang dalam bidang: penaian umur dan produk rekabentuk umur, pengembaraan, jaringan pembinaan hubungan, produk nostalgia, perkhidmatan penyediaan makanan, peruntukan penjagaan kesihatan, teknologi penjimatan buruh untuk menggantikan pesara, pembinaan rumah untuk percutian, ubat-ubatan penjanaan semula, ubat berkait umur dan biotek.
Air
Di dalam milenium baru ini, planet kita dengan bentuk kehidupan yang berbagai dan banyak, sedang menghadapi krisis air yang teruk. Semua tanda-tanda menunjukkan bahawa keadaan adalah semakin buruk dan akan berterusan begitu. Walaupun air adalah berkurangan, krisis sebenarnya ialah tentang pentadbirannya – disebabkan oleh cara bagaimana kita tersalah urus air – bukannya tentang bekalan. Tragedi sebenarnya ialah kesan krisis air terhadap kehidupan seharian manusia yang dijangkiti penyakit berpunca dari air, mereka hidup dalam persekitaran yang merosot dan merbahaya dan tidak mendapat makanan yang mencukupi kerana kekurangan air. Persekitaran alam semulajadi juga terjejas. Ia terkurung di dalam timbunan sampah yang dibuang ke atasnya setiap hari akibat salah guna dan terlebih guna oleh mereka yang tidak mempunyai keprihatinan akan akibatnya kepada generasi akan datang.
Lebih dari dua-pertiga planet kita diliputi oleh air dan tubuh badan manusia yang juga mengandungi air. Walau bagaimanapun, air tetap merupakan sumber yang paling kurang. Jumlah sumber air bersih ialah kira-kira 2.5 peratus daripada jumlah semua air. Daripadanya 68.9 peratus adalah air bersih dalamm bentuk air batu dan salji tegar yang melitupi kawasan pergunungan, Antartik dan Artik, manakala 30.8 peratus tersimpan di bawah tanah. Air bersih di dalam tasik dan sungai hanyalah 0.3 peratus daripada bekalan air bersih dunia. Ini bermakna hanya satu kadar yang kecil sahaja air dunia tersedia untuk kegunaan manusia dan kebanyakannya digunakan untuk sanitasi, industri dan pengairan.
61 Sementara itu, usahawan bio mencipta tumbuhan dan binatang yang
62
Jadual 3.2 Perdagangan Air Maya
63 USAHAWAN AIR @ ‘WATER-PRENEURS’
>>KELEBIHAN KEUSAHAWANAN
>> Mengumpul air ribut dan hujan dengan lebih komprehensif. Secara ekonomi mendapatkan semula air ribut dan air hujan adalah satu cara ringkas untuk meningkatkan bekalan air sehingga 5-7 peratus seluruh dunia. Ini adalah umpama buah yang masak dan rendah kedudukannya untuk negara-negara yang mempunyai musim hujan yang banyak. Berasaskan skala lebih kecil, rumah-rumah boleh mengitar semula air untuk kegunaan sendiri selain yang untuk diminum, manakala bandar-bandar dan kampong boleh memungut air dengan lebih berkesan lagi.
>> Menyimpan dan mengangkut air dengan cara yang lebih lestari dan selamat. Terdapat keperluan yang besar untuk penyelesaian yang lebih boleh dipercayai untuk menyimpan, mengangkut dan menghantar air yang sudah ditapis yang kini dibazirkan atau dicemarkan semula berulang kali. Air bersih yang disimpan mudah dicemari. Mengangkut air yang boleh diminum juga merupakan satu cabaran. Infrastruktur air menyebabkan lebih dari 30 peratus air hilang semasa pengangkutan di India dan China. Membaiki infrastruktur dan mendapatkan semula 30 peratus air yang hilang tersebut memerlukan penyelenggaraan yang lebih tinggi dan justeru itu lebih banyak dana awam dibelanjakan.
>> Menjadikan air bersih selamat untuk diminum. Di India, penyakit seperti malaria, tifoid, kolera dan diarea membunuh 1600 kanak-kanak setiap hari. Dalam kes ini apabila pengguna tidak percayakan kualitinya. Mereka tidak akan meminumnya tanpa kawalan dalam penapisan. Penyelesaian primitif ialah dengan memasak air tersebut, iaitu cara yang mahal berkaitan penggunaan tenaga. Penyelesaian lain ialah dengan memasang penapis dan membubuh klorin atau bahan peluntur sebelum diminum. Jenis katrij pembersihan baru kelihatan memberangsangkan dan murah untuk dipasang. Penyelesaian lain menggunakan binatang cengkerang yang dikitar semula memproses bahan buangan yang mengasingkan keladak, besi berat dan pencemaran organik dari air pembinaan.
>> Menukar air laut menjadi air minuman. Proses ini dipanggil menyahmasinkan. Ianya dilakukan dengan ‘osmosis terbalik’ yang mengasingkan garam dan lain-lain pencemaran daripada air bersih dengan menolak air laut dari air bersih melalui membran penapisan pada kelajuan yang tinggi. Hanya sehingga beberapa tahun dahulu, proses ini adalah tidak tertanggung kerana kos tenaga untuk menyahmasinkan air laut adalah empat kali kos penyelesaian secara tradisi. Dibiayai oleh modal teroka, inovasi dalam nyahmasin dilakukan dengan beberapa cara – beberapa syarikat memberikan tumpuan kepada membran penapisan, yang lain kepada penjimatan tenaga yang diperlukan untuk osmosi terbalik dan yang lain kepada pendekatan terbaru keseluruhannya yang tidak memerlukan membran.
64
Untuk mengekalkan sesuatu dalam keadaannya maka wajarlah untuk diperhatikan bahawa usahawan air lain bertanggung jawab untuk satu daripada komoditi yang benar-benar membazir di dalam dunia hari ini: air yang dibotolkan. Air yang dibotolkan adalah lebih mahal daripada petrol dan menyumbang dengan banyak kepada pelepasan rumah hijau melalui pengeluaran botol yang dibuat menggunakan petrolium, besar kemungkinan di kilang yang membakar minyak fossil. Mengambil kira juga pelepasan melibatkan penghantaran botol kejarak yang jauh (air adalah agak berat), memastikannya sejuk dan akhirnya, mengangkutnya untuk dikitar semula atau ditimbus (maka berlaku lagi kesan ekologi). Di dalam ekonomi yang sedang membangun air yang dibotolkan meningkatkan jurang di antara apa yang ada pada air dan apa yang tidak ada pada air.
Kepelbagaian Bio
Akibat dari kekalutan yang dihadapi oleh usahawan hari ini, kepupusan beberapa jenis haiwan liar secara berterusan mungkin yang terburuk. Sebagaimana yang pernah dikatakan oleh ahli biologi pemenang hadiah Pulizer Edward O. Wilson dari Harvard University: Perkara paling buruk yang boleh berlaku ... bukanlah kepupusan sumber tenaga, kejatuhan ekonomi, perang nuklear yang terhad, atau penaklukan oleh sebuah kerajaan totalitarian. Sama hebat dengan malapetaka tersebut yang mungkin bagi kita, mereka boleh dibaikpulih dalam tempoh beberapa generasi. Satu proses yang berterusan akan mengambil jutaan tahun untuk diperbetulkan ialah kehilangan genetik dan jenis haiwan liar dengan pemusnahan habitat semulajadi mereka. Inilah suatu hakikat yang keturunan kita paling tidak mahu memaakan kita kerananya.
Wilson menjangkakan menjelang 2010 separuh daripada jenis-jenis haiwan liar akan hilang dari muka bumi ini jika keadaan ini berterusan.
Kepelbagaian bio bermakna berbagi jenis kehidupan di dalam semua 5 peratus oleh rumah tangga. Terdapat peluang yang besar untuk teknologi baru untuk mencipta semula pertanian – makanan akan ditanam di atas tanah yang lebih sempit untuk menjimatkan air yang semakin kurang dan mungkin mahal. Proses transfomasi asas yang lain perlu direka untuk mengurangkan penggunaan air industri dan rumah tangga. Dalam tempoh lima tahun akan datang, pendorong utama untuk penggunaan teknologi dan proses baru akan meningkatkan harga air dengan cepat. Kaedah lain untuk mengurangkan penggunaan air ialah dengan mengitar semula air rumah tangga.
65 bentuknya. kepelbagaian biologikal yang besar di atas planet kita
mengambil masa berbillion tahun untuk berubah perlahan-lahan dan hanya satu bahagian dari jenis hari telah dikenalpasti dan diberikan nama-nama rasmi. Bumi tidak boleh berfungsi dengan teratur tanpa kepelbagaian bio kerana ekosistem yang bekerja dengan baik menyediakan persekitaran dengan khidmat yang sesuai seperti pembersihan dan perlindungan air dan sumber-sumber air, pembentukan tanah, penyimpanan nutrien dan kitar semula, kestabilan dan menyederhanakan iklim, makanan, ubat-ubatan, kepebagaian genetik, sumber masa hadapan, kesenggangan dan budaya, estetik dan faedah intelektual.
Masalahnya ialah manusia telah memusnahkan kepebagaian bio di muka bumi dengan rakusnya. Ahli sains menggelarkannya sebagai kejadian kepupusan Holocene, kepupusan jenis haiwan secara besar-besaran dan berterusan semasa zaman Holocene (moden – akhir 100 000). Satu contoh yang baik tentang bagaimana usahawan telah menyumbang kepadanya diterangkan dalam bahagian yang lain.
Kira-kira 10 000 tahun yang lalu apabila manusia bertambah maju dan berpecah-pecah, kepupusan haiwan mula bertambah cepat – secara dramatiknya sejak 1950an. Secara bertentangan, sebab-sebab mengapa kepupusan secara besar-besaran ini adalah berpunca dari daya cipta manusia serta semangat keusahawanan sebagaimana ciptaan bandar dan industri telah membuatkan ruang tempat tinggal untuk beribu jenis kejadian tidak dapat didiami.
HARGA SEBENAR UNTUK AIR FIJI
>>KELEBIHAN BERKEUSAHAWANAN
Pulau kecil negara Fiji dengan penduduk lebih kurang 150 000 orang kini dikawal oleh rejim tentera yang berkuasa melalui rampasan kuasa Fiji 2006. Dengan sebuah kerajaan yang tidak stabil seperti itu, setengah penduduk menderita manakala beberapa industri bertambah maju. Satu daripada syarikat yang bertambah maju tersebut ialah Fiji Water. Air dimport ke AS daripada negara pulau kecil Fiji yang mengambil tempat kedua dalam air yang dibotolkan. Perancis, sudah tentu, nombor 1.
Hari ini, lebih kurang satu pertiga daripada penduduk Fiji kurang kemudahan untuk mendapatkan air minuman bersih, menyebabkan berlakunya insiden tipoid dan lain-lain penyakit berkaitan dengan air. Ironi kepada statistik tersebut Fiji Water mengekspot lebih kurang 130 juta liter air Fiji tahun lepas.
66
ibu negara Fiji iaitu Suva mempunyai sistem air yang tidak boleh dipercayai iaitu infrastruktur yang gagal berfungsi.
Oleh itu, jangan terlupa tentang kuasa transnasional Air Fiji yang menggunakan pemerintah-pemerintah Fiji yang tidak berkuasa. Di awal bulan Julai 2008, kerajaan Fiji mencadangkan satu cukai dikenakan terhadap air yang dibotolkan untuk tujuan menjana pedapatan dan membantu menambah baik dan memulihkan sumber air pulau tersebut. Dalam jangka masa beberapa minggu sahaja kerajaan menggugurkan cukai air yang dibotolkan kerana ancaman terhadap ekonominya secara terang oleh pelobi-pelobi air yang dibotolkan. Ancaman wujud apabila syarikat pembotol menyatakan bahawa mereka tidak beroperasi jika dikenakan cukai tersebut. Protes air yang dibotolkan ini telah mengakibatkan Fiji dengan perbelanjaan sehingga $3 juta sebab kehilangan hasil ekspot seminggu. Dengan senapang yang begitu besar di kepala mereka kerajaan Fiji dengan segera menggugurkan cukai yang dicadangkan.
Namun demikian, terdapat satu aspek penting tentang kejatuhan Air Fiji yang jarang sekali disebut. Ini adalah natijah persekitaran jangka panjang dengan mengambil air yang tidak ternilai harganya dan meletakkannya ke dalam botol plastik. Air bersih di atas pulau gunung berapi adalah luar biasa dan jarang dijumpai kerana pulau sedemikian terbina oleh tanah yang berliang atau poros dan berbatu. Oleh sebab itu, air segar yang dijumpai di atas pulau gunung berapi adalah bernilai kerana ia menyokong ekosistem tropikal dan selalunya mengalir keluar ke lautan dengan agak cepat. Air segar adalah cecair yang paling bernilai di muka bumi ini. Melalui keajaiban kimia daripada kitaran hidrologi-air segar kita selalunya diproses oleh alam semulajadi dan disimpan buat sementara waktu di daratan. Hanya satu bahagian kecil sahaja, iaitu lebih kurang seratus dari satu peratus yang boleh digunakan oleh manusia.
Kunci kepada kejayaan dan ketahanan semua kehidupan ialah aliran bertenaga air melalui biosfera kita. Apabila air segar yang tidak ternilai mengalir daripada daratan dan bercampur dengan air masin dunia- terdapat satu letupan ajaib kehidupan bersama dengan apa yang kita panggil ‘zon pantai’. Letupan kehidupan pantai adalah penting untuk asas rantaian makanan untuk lautan kita. Apabila kita mengepam air dari mana-mana pulau gunung berapi, seperti yang ditemui di Fiji kita mengalih satu tenaga pemberi kehidupan yang penting keluar dari kawasan lautan global kita. Menurut fakta, Fiji Water bercakap besar mengenai bagaimana terpencilnya pulau Fiji – oleh itu mereka membolot kesucian air Fiji. Namun demikian, keterpencilan ini yang membuatkan air segar Fiji semua lebih bernilai kepada penduduk tempatan, ekosistem tropikal mereka serta ekosistem lautan yang telah berubah perlahan-perlahan di dalam kawasan tersebut jutaan tahun dahulu lagi.
Justeru itu, setiap kali kita melihat sebotol air Fiji, mari nilaikan harga sebenarnya botol tersebut kepada dunia kita yang hidup ini untuk hari ini dan masa depan. Harapannya, kita akan melihat harganya yang jauh lebih tinggi daripada wang yang ada dalam poket kita.
67 Keusahawanan dan ciptaan mendorong penggunaan sumber yang lebih
tinggi, yang mana tidak boleh diganti oleh alam semula jadi secepat mungkin. Sebagaimana pengembaran bersimpang-siur di planet, mereka membawa bersama mereka alat teknologi yang memusnahkan secara besar-besaran serta ancaman oleh jenis haiwan dan tumbuhan yang telah diperkenalkan yang mengganggu keseimbangan ekosistem. Ini bukanlah apa yang dimaksudkan oleh Schumpeter apabila ia menggelarkan usahawan sebagai agen ‘pemusnahan secara kreatif’.
Kerosakan terbesar kepada kepelbagaian bio berkemungkinan besar dilakukan oleh usahawan keperluan dalam ‘paru-paru bumi’ – hutan hujan tropika. Hutan hujan tropika dijumpai di Asia Tenggara, termasuklah negara dari Myanmar hingga ke Filipina. Papua New Guinea dan timur laut Australia. Hutan hujan secara berterusan memproses kuantiti karbon dioksida menjadi oksigen dengan banyak dan menyokong puluhan juta jenis tumbuhan, serangga dan haiwan lain. Usahawan bio-minyak yang menebang hutan hujan untuk menanam kelapa sawit di Malaysia atau Indonesia mungkin berjaya membawa keluarga mereka keluar dari belenggu kemiskinan, tetapi kilang mereka mengancam keseimbangan persekitaran dan mengakibatkan hilangnya jenis tumbuhan dan haiwan dengan banyaknya, tidak diambilkira budaya pribumi lagi.
Dari sudut keusahawanan jika anda mempunyai satu dollar untuk melabur, dalam bidang apakah di dalam dunia ia akan menyumbang paling banyak ke arah memperlahankan kadar kepupusan jenis tumbuhan dan haiwan semasa? Satu cara untuk menjawab soalan tersebut ialah dengan merujuk kepada peta tentang tempat panas berbagai bio yang tidak boleh diganti lagi yang paling terancam oleh kepupusan jenis tumbuhan dan haiwan.
68
Rajah 3.3 Kawasan Penting Untuk Kepelbagaian Bio Di Dunia
Petunjuk
1. The Tropical Andes 18. The Philippines
2. Mesoamerica 19. Indo-Burma
3. The Caribbean Islands 20. The Mountains of Southwest China
4. The Atlantic Forest 21. Western Ghats and Sri Lanka
5. Tumbes-Chocó-Magdalena 22. Southwest Australia
6. The Cerrado 23. New Caledonia
7. Chilean Winter Rainfall-Valdivian Forests 24. New Zealand
8. The California Floristic Province 25. Polynesia and Micronesia
9. Madagascar and the Indian Ocean Islands 26. The Madrean Pine-Oak Woodlands 10. The Coastal Forests of Eastern Africa 27. Maputaland-Pondoland-Albany 11. The Guinean Forests of West Africa 28. The Eastern Afromontane
12. The Cape Floristic Region 29. The Horn of Africa
13. The Succulent Karoo 30. The Irano-Anatolian
14. The Mediterranean Basin 31. The Mountains of Central Asia
15. The Caucasus 32. Eastern Himalaya
16. Sundaland 33. Japan
17. Wallacea 34. East Melanesian Islands
69 Kepelbagaian bio yang sedang menurun tentang lautan perlu mendapat
perhatian khusus kerana ia meliputi lebih dari dua-pertiga muka bumi kita. Aktiviti manusia telah memberikan ancaman yang serius kepada kepelbagaian bio lautan dan keupayaan mereka untuk menyokong sistem perikanan, rekreasi dan pembersihan air serta perkhidmatan lain yang kita pandang ringan sahaja. Bertahun-tahun perikanan perindutsrian New England di AS, dalam pencarian tanpa jemu mereka untuk mendapatkan syer pasaran dan mengatasi pesaing, telah menggunakan George Bank di Atlantik Utara ke tahap maksima. Terlebih tangkap ikan, pencemaran, serta ambil ringan dan banyak lagi kerapuhan dan kompleks daripada yang kita pernah terikir, ruang tempat tinggal kita yang luas ini kini sedang mereput dengan cepat. Tindakan diperlukan dengan seberapa segera yang boleh untuk menyekat hilangnya kepelbagaian bio, tetapi kerajaan dan badan bukan kerajaan tidak boleh melakukannya sendirian. Di sinilah tempat usahawan kepelbagaian bio perlu melangkah masuk. Perniagaan kepelbagaian bio boleh dideinisikan sebagai ‘enterprais komersil yang menjana keuntungan melalui aktiviti-aktiviti yang memulihara kepelbagaian bio, menggunakan sumber biologikal secara lestari dan berkongsi manfaat daripada penggunaan ini secara seimbang’.
Kes perniagaan berkeusahawanan untuk kepelbagaian bio adalah mudah untuk dilakukan apabila sebuah irma bergantung secara langsung kepadanya untuk beroperasi. Ini mudah untuk dilihat di dalam pelancongan berasaskan alam semulajadi, di mana aliran pendapatan kepada enterprais persendirian bergantung dengan jelas kepada kesihatan ekosistem sekitarnya. Dalam kes sedemikian, pemilik dan pengurus perniagaan perlukan sedikit pujukan untuk melabur ke dalam pengurusan kepelbagaian bio. Usahawan juga boleh mencari peluang di dalam sektor lain, di mana kepelbagaian bio adalah berkaitan dengan kos lebih rendah, produktiviti yang meningkat dan akhirnya keuntungan yang lebih tinggi.
MASALAH DENGAN MINYAK SAWIT
>>KEUSAHAWANAN AMALAN
Minyak sawit kini merupakan minyak sayuran paling popular di dunia. Namun demikian, kenaikan dalam penguasaan pasaran telah membebankan persekitaran dengan kos yang tinggi – pengeluarannya adalah satu daripada punca utama kemusnahan hutan hujan di Asia Tenggara. Juru kempen persekitaran sedang berusaha untuk meregulasikan industri tersebut, tetapi masa nampaknya semakin suntuk, bukan sahaja untuk 2000 orang utan yang dibunuh setiap tahun, tetapi untuk planet ini sendiri.
70
Sebagai contoh:
• Ekosistem yang lebih berbagai sebagai destinasi pelancongan • Berbagai tanah secara biologi untuk pertanian yang lebih produktif • Kepelbagaian marin untuk meningkatkan produktiviti perikanan
• Kepelbagaian tanaman genetik untuk mengekalkan ketahanan penyakit dan hasil
mempercepatkan pemanasan global tetapi dapat dilihat kepupusan salah satu jenis haiwan yang dekat dengan kita. Minyak sawit, dinilai kerana ia pejal pada suhu bilik, digunakan dalam setiap masakan daripada sarapan sehingga kepada bijirin dan sabun. Majoriti yang luas dalam minyak sawit dunia datangnya dari Malaysia dan Indonesia, di mana perkembangan industri tersebut telah memusnahkan berjuta-juta hektar hutan hujan.
Lambat laun, kita akan berhadapan dengan kesan persekitaran oleh minyak sawit. Pembasmian hutan diikirkan untuk menyumbang 20 peratus daripada karbon dioksida atmosfera yang dilepaskan setiap tahun. Industri minyak sawit sedang menyumbang dengan signiikan kepada jumlah pembakaran hutan untuk mengosongkan tanah. Kesannya adalah buruk apabila paya gambut dikeringkan dan seterusnya mudah terbakar kerana ia melepaskan karbon yang terasing untuk tempoh beribu tahun. Ini telah berlaku dalam beberapa kejadian di dekad yang lepas.
Menurut beberapa anggaran, kawasan yang diberikan kepada minyak sawit Indonesia sahaja mungkin meningkat tiga kali ganda kepada 16.5 hektar menjelang 2020. Syarikat-syarikat perladangan telah pun mempunyai konsesi di dalam kawasan yang luas di Aceh, Sumatra dan Kalimantan Barat dan Tengah di Borneo. Kerajaan kedua-dua negara sedang mempertimbangkan untuk memajukan 18 000 kilometer persegi ‘pagar’ kelapa sawit sepanjang sempadan Malaysia-Indonesia di Borneo, yang boleh merentasi habitat kritikal orang utan di hutan terlindung dan tidak terlindung dan memberikan implikasi yang serius kepada hidrologi di seluruh pulau.
Jadi apakah pengguna boleh lakukan mengenainya? Jawapan yang jelas ialah dengan memboikot minyak sawit dan mana-mana syarikat yang terlibat dalam pengeluaran dan perdagangannya. Malangnya, ia bukanlah mudah. Untuk permulaan, walaupun minyak sawit dan derivatifnya adalah semuanya berkaitan, ianya sukar untuk mencari senarai kandungannya. Dalam kebanyakan makanan, minyak sawit dirujuk sebagai minyak sayuran, manakala derivatifnya mempunyai beberapa nama, majoritinya ialah yang tidak dapat difahami oleh semua tetapi lulusan biokimia.
71 • Hutan tropikal yang berbagai sebagai lokasi utama di mana boleh
mencari baka baru serta kompaun untuk pertanian, perindustrian dan kegunaan farmasi
• Perikanan termasuklah akuakultur
• Rampasan atau sequestratio karbon dalam biomass • Bayaran untuk perlindungan batasan kawasan perairan • Pencarian bio
• Khidmat pengurusan kepelbagaian bio
• Cabang-cabang kepelbagaian bio – termasuk skim wajib dan sukarela
• Pemburuan rekreasi dan sukan memancing
Syarikat-syarikat besar dan kecil telah pun mendapat hasil daripada usaha pemuliharaan, secara lestari menggunakan dan (dengan satu cara atau yang lain) berkongsi manfaat daripada keuntungan dalam pertanian organik, pelancongan ekologi dan lain-lain usaha kepelbagaian bio.
Makanan
Hak manusia terhadap makanan adalah tertakluk di bawah Pengisytiharan Umum Hak-Hak Manusia, Artikel 25, yang mengatakan, ‘Setiap orang mempunyai hak kepada satu taraf kehidupan untuk tinggal secukupnya dengan kesihatan dan kesejahteraan untuk diri dan keluarganya, termasuklah makanan’. Hak ini paling terancam di kalangan negara berpendapatan rendah dan kekurangan makanan. Kelaparan dan kekurangan zat masih menjadi risiko nombor satu kepada kesihatan di seluruh dunia. Di sana sudah pasti terdapat banyak peluang untuk usahawan.
Makanan – atau kekurangannya – ialah di mana iklim yang berubah akan memberikan kesan masalah utamanya di dalam abad ke-21 ini. Disebabkan oleh kemarau, perubahan corak hujan dan suhu yang tinggi, besar kemungkinan kita akan melihat perubahan besar tentang di mana dan bila makanan telah dikeluarkan di atas muka bumi. Dunia yang kaya melihat untuk menuai sementara tanaman mengeluarkan hasil di tropik, tempat tinggal beratus-ratus orang daripada jutaan peladang secukup hidup, kemungkinannya adalah akan semakin berkurang.
72 perladangan dan tujuan lain-lain. Pengeluaran makanan adalah usaha yang paling meluas di dunia. Tiga puluh peratus daripada populasi dunia berladang 40 peratus daripada muka bumi di dunia. Menjelang suku akhir abad ke-20, kita sebenarnya telah memenangi peperangan melawan kelaparan. Daripada 1970 hingga 1997, bilangan manusia menderita daripada kelaparan telah menurun daripada 959 juta orang kepada 791 juta orang – sebab utama adalah hasil dari kemajuan yang besar dalam mengurangkan bilangan golongan kekurangan zat makanan di China dan India. Di dalam penggal separuh kedua 1990an, sebaliknya, bilangan manusia menderita kelaparan yang kronik meningkat pada kadar hampir 4 juta setiap tahun. Menjelang 2000-2002, bilangan manusia yang kekurangan zat makanan di seluruh dunia telah meningkat kepada 852 juta orang – 815 juta di negara-negara sedang membangun, 28 juta di negara-negara dalam peralihan dan 9 juta di negara-negara perindustrian. Hari ini, satu dalam hampir tujuh orang tidak mendapat makanan yang cukup untuk menjadi sihat dan menjalani kehidupan yang aktif. Ini membuatkan kelaparan dan kekurangan zat makanan sebagai risiko utama kepada kesihatan di seluruh dunia – risiko yang lebih besarr daripada AIDS, malaria dan TB jika digabungkan.
73 Afrika Utara dan Eropah.
Usahawan kini perlu menilai negara atau kawasan tertentu yang sangat dipengaruhi oleh perubahan iklim apabila membuat keputusan perniagaan. Daya mudah terpengaruh ini adalah fungsi kepada pendedahan, sensitiviti dan keupayaan penyesuaian.
Tenaga dan iklim
Bumi telah dipanaskan kira-kira 0.85 darjah celsius dalam 100 tahun dahulu. Tahun kalendar 2008 adalah tahun yang paling sejuk sejak tahun 2000, menurut Goddard Institute untuk kajian angkasa lepas NASA (GISS), analisis pengukuran suhu seluruh dunia, tetapi ia masih dalam golongan 10 teratas tahun paling panas sejak permulaan pemegang rekod dalam tahun 1880. Diberikan julat ketidakpastian dalam pengukuran, pasukan GISS merumuskan bahawa 2008 berada di antara yang ketujuh dan ke-10 tahun paling panas yang pernah direkodkan. Tempat ke-10 tahun paling panas semuanya berlaku di antara tahun ke-12 daripada 1997 hingga 2008. Musim panas 2005 adalah yang terpanas yang pernah direkodkan.
Bahan api atau minyak fosil adalah sumber tenaga yang tidak boleh diperbaharui. Apabila ianya terbakar tenaganya dilepaskan. Penggunaan minyak fosil yang banyak adalah bermula dari zaman Revolusi Perindustrian. Fikirkan tentang usahawan dan ciptaan mereka yang
RAJAH 3.4 Musim Panas 2080–2100, Kemungkinan Mereka Akan Menjadi Yang Paling Panas Direkodkan
74 bergantung kepada minyak fosil: kapal terbang, automobil, kilang berkuasa elektrik, kertas, plastik, roket, enjin wap, keluli dan lampu elektrik. Di masa kini, lebih dari 85 peratus dari permintaan tenaga dunia bergantung kepada minyak fosil. Satu liter petrol regular adalah hasil dari masa pembentukan kira-kira 23.5 metrik tan bahan organik kuno yang tersimpan di dasar lautan. Jumlah minyak fosil yang digunakan dalam tahun 1997 adalah hasil daripada 422 tahun daripada semua bahan tumbuhan yang tumbuh atas seluruh permukaan bumi dan di dalam semua lautan bumi yang kuno. Masalah seperti kehabisan sumber dan kependudukan terlebih padat adalah sebahagian daripada akibat penggunaan pertanian berintesikan tenaga, pencemaran dan lain-lain masalah persekitaran. Sementara penggunaan tenaga bertumbuh secara minima di dunia barat (sebagai contoh, Amerika Utara) atau tidak berubah (sebagai contoh, Kesatuan Eropah), jumlah penggunaan tenaga terus berkembang secara beterusan. Sebab utama ialah akibat ledakan dalam penggunaan tenaga di Asia di mana jumlah paling besar adalah di China dan India. Vietnam telah meningkatkan penggunaan hampir 300 peratus, manakala penggunaan Singapura semakin menurun (lihat jadual 3.3). Semakin tinggi penggunaan tenaga oleh masyarakat dengan membakar minyak fosil, simpanannya semakin berkurang secara tetap.
Satu daripada peraturan alam semula jadi penting tentang daya ketahanan ialah dengan bergantung kepada sumber tenaga yang boleh diperbaharui yang boleh didapati daripa lima sumber berikut:
1. Bumi (geothermal): tenaga diekstrak daripada haba di dalam bumi 2. Matahari (solar): radiasi ditukarkan menjadi tenaga elektrik
3. Angin: tenaga elektrik daripada iklim dan geograi yang mengeluarkan angin yang bertiup merentasi lanskap bumi
4. Air (hidro): menggunakan kuasa air yang bergerak atau terjun untuk menjana elektrik hidro
76
Ekonomi Perubahan Iklim Untuk Usahawan
Usahawan perlu tahu mengenai asas prinsip ekonomi perubahan iklim (juga dikenali sebagai ekonomi persekitaran). Bidang ini melihat tentang bagaima-na aktiviti ekonomi – termasuklah aktiviti keusahawabagaima-nan – mempengaruhi persekitaran. Ia mencari penyelesaian ekonomi untuk meminimakan bahaya kepada persekitaran sambil memberi laluan kepada manfaat ekonomi secara maksima. Ia mengutarakan masalah persekitaran seperti pencemaran, ekter-naliti negatif dan penilaian kesan persekitaran bukan pasaran. Pertama kita ulas beberapa konsep asas dalam ekonomi perubahan iklim dan kemudian kita lihat kepada bagaimana keusahawanan lestari boleh membantu meny-elesaikan masalah persekitaran sistem sosioekonomi global.
Kegagalan pasaran dalam kebiasaan
Memang jelas sekali terdapat kegagalan pasaran dalam usaha melindungi sumber-sumber muka bumi kita. Kegagalan pasaran bukan sahaja mencegah tindakan usahawan untuk menyelesaikan masalah persekitaran tetapi sebenarnya menggalakkan kelakuan yang merugikan mengenai persekitaran. Inilah yang menjelaskan mengapa usahawan perniagaan telah menjadi pelanggar dan pencemar alam sekitar di dalam pencarian untuk mendahului dalam mencipta nilai.
Pasaran yang berjaya adalah dijangkakan untuk disifatkan sebagai maklumat lengkap di mana semua pesaing boleh melihat gerakan oleh pesaing lain, begitu juga dengan hasil mereka. Pengguna kemudiannya boleh memilih produk yang terbaik, dan pasaran akan menganugerahkan syarikat terbaik dengan jualan yang lebih tinggi. Yang mengejutkan kita, pasaran mempunyai ketidaksempurnaan yang sangat benar. Kita tahu semua ini sebagai eksternaliti, kedua-duanya iaitu positif dan negatif.
• Ekternaliti positif ialah satu manfaat yang mungkin diterima oleh seseorang walaupun mereka bukan sebahagian daripada keputusan dan tidak diambilkira dalam apa keadaan pun oleh usahawan. Sebagai contoh, daya tarikan terhadap ladang yang kemas akan melimpah keluar ke dalam industri pelancongan. Contoh baik yang lain ialah apabila usahawan mencipta sesuatu atau mewujudkan maklumat tentang nilai tambah, maka orang lain boleh memanfaatkannya dengan mengeksploitasi ciptaan atau maklumat tersebut.
77 Sehingga kini, perniagaan adalah bebas untuk mengeksploit atmosfera
dan membiarkan kerajaan dan awam untuk membersihkannya.
Masalah di sini ialah barangan awam yang bernilai seperti atmosfera atau bekalan air boleh terjejas oleh tragedi harta milik semua Hardin yang tersohor. Bayangkan pengembala kambing yang berkongsi padang rumput milik semua (harta milik semua), di mana mereka semua mempunyai hak untuk membiarkan kambing mereka meragut di situ. Setiap gembala mahukan sehabis banyak lembu yang boleh meragut di padang rumput tersebut walaupun jika harta milik semua tersebut itu akhirnya musnah. Penggembala individu mendapat keuntungan manakala kerosakan kepada harta milik semua itu dikongsi oleh semua kumpulan. Jika semua penggembala membuat keputusan ini secara rasional berseorangan maka harta milik semua tadi dimusnahkan dan semua orang menderita. Dalam keadaan ini terdapat hanya sedikit insentif untuk seorang individu usahawan untuk mengawal aktivitinya bagi manfaat orang lain. Tiada siapa memiliki sumber tetapi setiap orang bergantung kepadanya. Adalah sukar untuk mengenalpasti siapakah yang mempunyai hak dan tanggung jawab dan pasaran bebas tidak boleh memperuntukkannya dengan berkesan barangan tersebut sebagai sumber atmosfera. Perniagaan adalah bebas untuk mengeksploit dan merompak manakala penerima hiliran perlu membersihkan kekotoran atau memulihkan sumber.
Keadaan menjadi kacau bilau. Kerajaan campur tangan untuk mengutarakan risiko-risikonya, tetapi kerjasama antarabangsa adalah sukar untuk dicapai. Negara-negara maju – bertanggung jawab untuk sejumlah pelepasan yang melimpah ruah ke dalam atmosfera – enggan untuk membiayai komitmen yang semakin meningkat kosnya apabila mereka melihat terdapat pilihan yang lebih murah untuk mengekang pelepasan di negara-negara sedang membangun. Negara-negara sedang membangun – punca utama pertambahan pelepasan di masa hadapan – mahu memiliki peluang untuk membuat pencemaran untuk mendapatkan taraf hidup yang lebih tinggi. Mereka enggan untuk mengawal pelepasan mereka apabila mereka dahulunya menyumbang hanya sedikit kepada peningkatan konsentrasi gas rumah hijau dan mungkin menderita secara lebih tidak sekata akibat kesan itu jika tidak berbuat apa-apa. Kumpulan perunding antarabangsa KPMG percaya bahawa ‘kegagalan pasaran ini berkemungkinan besar boleh diperbetulkan dalam satu tempoh masa dengan menggunakan satu gabungan kerjasama, perundangan, teknologi, promosi dan insentif berasaskan pasaran antarabangsa.
Program perdagangan pelepasan pencemaran
78 menyediakan insentif ekonomi untuk mencapai pengurangan pelepasan. Ianya kadang kala dipanggil penutup dan berdagang dan negara-negara Asia adalah yang berada di barisan hadapan. Angka Bank Dunia menunjukkan bahawa pasaran perdagangan pelepasan bernilai $47 billion dalam tahun 2007, di mana Asia menguasainya lebih kurang 80 peratus. Logik program penutup dan berdagang adalah mudah sahaja. Berdasarkan anggaran ahli-ahli sains, kerajaan menetapkan tahap kemuncak (penutup) terhadap gas rumah hijau yang dibenarkan (atau karbon) di lokasi tertentu yang boleh dilepaskan dalam satu tempoh masa (sebagai contoh, setahun). Pihak berkuasa kerajaan (kadang kala swasta) kemudian mengeluarkan permit untuk membenarkan pelepasan yang berjumlah kepada tahap jumlah penutup. Kerajaan meluluskan undang-undang yang mengenakan denda atau lain-lain hukuman terhadap mana-mana pihak yang melanggar permit pelepasan, mungkin termasuk juga penalti jenayah untuk pemilik atau eksekutif syarikat. Pada tahap itu mekanisma pasaran perdagangan dan pertukaran pun bermula. Perniagaan yang perlu untuk melepaskan pencemarannya untuk membuat keuntungan boleh mendagangkan atau menjual permit yang mereka tidak perlukan lagi kepada mereka yang lebih memerlukannya. Ini diandaikan bahawa mana-mana perniagaan yang boleh mengurangkan pelepasan untuk harga yang lebih kurang daripada harga permit dengan mengurangkan pelepasan dengan tidak perlu membeli permit. Secara teori mekanisma ini sepatutnya mempercepatkan lagi pelaburan di dalam teknologi penjimatan pelepasan, termasuklah mereka yang terlibat dalam kecekapan tenaga dan tenaga bersih.
Masalah utama yang dihadapi oleh program penutup dan berdagang bukan sahaja siapa yang mengeluarkan permit tetapi kepada siapa permit dikeluarkan dan atas dasar apa. Patutkah pelepas pencemaran semasa diberikan permit untuk membantu mereka terus dengan perniagaan mereka dan menyumbang kepada pekerjaan dan pertumbuhan? Patutkah permit diberikan kepada setiap orang lelaki, wanita dan kanak-kanak, supaya orang miskin secara teori boleh menjual permit mereka untuk mendapatkan wang bagi membayar harga tenaga dan alat penjimat tenaga? Atau patutkah kerajaan mengutip yuran terhadap semua perdagangan untuk membiayai usaha menambah baik kecekapan dan menggalakkan lebih banyak pelaburan dalam tenaga bersih? Di Australia, Garnaut Climate Change Review dalam tahun 2008 mencadangkan supaya permit pelepasan pencemaran sepatutnya dijual secara bersaing dan tidak diperuntukkan secara percuma kepada para pencemar karbon. Ia mengiktiraf keperluan keluarga berpendapatan rendah supaya diberi ganjaran dan dicadangkan lebih sokongan terhadap penyelidikan tentang teknologi pelepasan pencemaran yang rendah.
Teori sumber kemuncak
79 untuk mengukur penghujung sumber terhad seperti arang batu, gas asli dan
uranium, tetapi teori itu kini semakin meningkat penggunaannya terhadap sumber lain seperti air dan gandum. Satu ‘keluk kemuncak’ digunakan kepada apa-apa sumber yang boleh dituai dengan lebih cepat berbanding dengan ia boleh digantikan.
Rajah 3.5 Teori Kemuncak Hubbert – Berapa Lamalagikah Sumber Akan Bertahan?
Sumber: Hubbert peak theory, http://en.wikipedia.org/wiki/File:Hubbert_peak_oil_plot.svg 14
P
roduc
tion (10
9 bbls/yr)
cumulative production 90x109 bbls
proven reserves 250x109 bbls
Future discoveries 910x109 bbls
12
10
8
6
4
2
0
1850 1900 1950 2000
Year
80
Pelonggaran dan penyesuaian
Untuk menetapkan sesuatu pendekatan irma terhadap perubahan iklim dan untuk menaksir peluang strategik, usahawan perlu melihat di dalam dan di luar untuk memahami impak aktiviti irma terhadap iklim begitu juga ke luar di dalam untuk melihat kepada bagaimana iklim berubah (dalam kedua-dua manifestasi izikal dan perundangan) boleh mempengaruhi persekitaran perniagaan di mana irma itu bersaing. Strategi di dalam ke luar dikenali sebagai pelonggaran. Sebaliknya ialah strategi penyesuaian. Berikut adalah soalan-soalan asas:
• Haruskah anda melonggarkan secara agresif risiko berikut, sebagai contoh, dengan mengurangkan pelepasan gas rumah hijau? Ini bermakna menguruskan risiko sosial, perundangan, reputasi dan pasaran daripada pelepasan, atau
• Haruskan anda menyesuaikan secara berperingkat terhadap suhu, paras laut, corak ribut dan sebagainya? Ini bermakna mengubah amalan kerana keadaan baru.
Jadual 3.4 Bilakah Ia Akan Kehabisan?
2025 Kemuncak air tiba apabila kadar di mana air diminta lebih banyak daripada kadar bekalan di isi semula.
2030 Kemuncak gas ialah satu titik di mana kadar gas asli global maksima telah sampai masanya, selepas kadar pengeluaran memasuki zaman kejatuhan yang berterusan.
2010 Kemuncak minyak dicapai ialah titik di mana kadar maksima pengambilan petrolium global dicapai, selepas kadar pengeluaran memasuki zaman kejatuhan akibat minyak semakin habis.
2025 Kemuncak arang batu ialah satu titik di mana pengeluaran arang batu global maksima sudah tiba masanya, selepas kadar pengeluaran akan memasuki kejatuhan yang tidak boleh diubah lagi.
81 Sudah tentu strategi-strategi ini tidak saling menyingkiri, tetapi
menggunakan syarat sederhana pergerakannya akan pasti bermula dengan pelonggaran menuju ke arah penyesuaian, di mana IPCC mendeinisikannya sebagai ‘penyesuaian di dalam sistem semula jadi atau manusia dalam tindak balas kepada stimuli iklim yang dijangka atau kesannya, di mana menyederhanakan bahaya atau mengeksploitasi peluang yang bermanfaat’. Daripada sudut strategik ini bererti usahawan perlu membiasakan diri untuk membuat perubahan untuk menangani keadaan iklim baru.
Beberapa penyesuaian akan hampir pasti diperlukan walaupun jika pelepasan pencemaran di berhentikan dengan serta merta. Namun demikian, dari sudut strategik, terdapat pertukaran di antara pelonggaran, iaitu reaktif dan penyesuaian, iaitu proaktif. Strategi dibentuk oleh satu analisis risiko dan kos yang dijangkakan begitu juga dengan tanggapan awam. Jika anda percaya bahawa kesan perubahan iklim adalah terlalu jauh dan boleh diuruskan, maka halatuju anda adalah penyeseuaian. Tetapi jika anda percaya bahawa kesan adalah dekat dan teruk, maka pelonggaranlah halatuju strategik anda.
Rajah 3.6 Penyesuaian Lwn. Pelonggaran
Sumber: Citigroup, Climatic Consequences: Investment Implication of a Changing Climate, www.climateactionproject.com/docs/Citigroup_2007.pdf, p. 19
Boleh urus
Teruk
Hampir
Pelonggaran
Penyesuaian
Lambat
Masa
82 Analisis risiko iklim
Kini usahawan di abad ke-21 perlu untuk menilai kesan risiko dan ekonomi tertentu tentang aktiviti mereka. Siapakah yang paling berisiko apabila berlaku perubahan iklim? Terdapat empat jenis risiko:
• Risiko izikal: Ia melibatkan kesan langsung daripada kejadian berkaitan dengan cuaca, termasuklah kemudahan air, tahap hujan, paras laut, kerosakan harta benda, penyakit berkaitan dengan haba, penguatkuasaan supaya memindahkan operasi ke lokasi lain dan harga komoditi. Pihak penyedia insurans kini percaya bahawa mereka telah terkurang nilai tentang kos kewangan dalam kerosakan akibat perubahan iklim dan diberi amaran bahawa mereka boleh menggandakan premium. Tiga tahun yang lepas (2006-2009) adalah tahun malapetaka yang paling tinggi kosnya untuk industri insurans dalam sejarah, dengan kerugian ekonomi berkaitan malapetaka sebanyak $269 billion.
• Risiko reputasi: Ancaman ini adalah terhadap nilai jenama syarikat. Nilai jenama merangkumi sehingga 70 peratus daripada permodalan pasaran syarikat. Perubahan iklim telah pun menjadi keprihatinan pelanggan utama. Pelanggan memberikan perhatian yang lebih kepada gelagat perniagaan dan syarikat yang tidak bersedia untuk menghadapi perubahan iklim yang akan menghadapi risiko kerosakan pasaran dan nilai jenama mereka. Mana-mana pihak yang boleh mencari peluang yang sesuai untuk membezakan diri mereka dengan ukuran yang telah ditetapkan, sebagai contoh, untuk mengurangkan jejak karbon.
MEMAHAMI EKONOMI PENYESUAIAN
>>KEUSAHAWANAN AMALAN
Penyesuaian adalah penting untuk menangani impak yang tidak boleh dielakkan akibat perubahan iklim di mana dunia telah melakukan komitmennya. Ia akan menjadi pentign khususnya untuk membangunkan negara yang akan terjejas paling teruk dan dalam masa terdekat oleh perubahan iklim.
Penyesuaian boleh mengurangkan impak tetapi tidak boleh menyelesaikan masalah perubahan iklim dengan sendirinya. Penyesuaian akan menajdi penting untuk menghadkan impak negatif daripada perubahan iklim. Namun demikian, walaupun menggunakan penyesuaian masih terdapat kos tinggalan; sebagai contoh, jika peladang menukarkan tanaman yang lebih berdaya tahan terhadap iklim tetapi hasilnya lebih rendah.
83
• Risiko perundangan: Perubahan iklim dilihat semakin meningkat oleh kerajaan dan juga awam sebagai kegagalan pasaran yang serius yang hanya boleh diperbetulkan menggunakan perundangan dan campur tangan kerajaan. Syarikat berkeusahawanan hendaklah menyesuaikan diri dengan undang-undang dan peraturan baru yang mencipta kelebihan daya saing kerana ketidakapastian perundangan akan membuatkannya sukar untuk merancang ke hadapan. Terdapat dua jenis perundangan: perundangan seperti permit dan keperluan produk, perundangan asas pasaran seperti cukai karbon, skim perdagangan pelepasan pencemaran dan tarif bahan api.
• Risiko dakwaan: Lebih banyak perundangan akan mendorong lebih banyak dakwaan. Tidak diragui lagi mahkamah akan mengambil tindakan terhadap pelepas bahan tercemar, cabaran-cabaran keberkesanan relatif penyesuaian akan semakin hilang. Dalam sistem semula jadi, wujud had yang jelas kepada kelajuan di mana haiwan dan ekosistem boleh berpindah atau melakukan penyesuaian. Untuk masyarakat manusia, juga terdapat had-hadnya – sebagai contoh, jika paras laut meningkat akan menjadikan setengah negara tidak boleh didiami lagi.
Tanpa pelonggaran yang kuat dan awal, had iizikalnya – kosnya – penyesuaian akan berkembang dengan cepat. Ini akan berlaku khusus di negara-negara membangun, maka perlu ditangani dengan segera menggunakan pelonggaran.
Penyesuaian akan memberikan manfaat setempat di dalam kebanyakan kes, dapat dikenalpasti tanpa masa menunggu yang lama, pelonggaran adalah sebaliknya. Oleh itu beberapa penyesuaian akan wujud secara autonomi, sebagaimana individu bertindak balas kepada pasaran atau perubahan persekitaran. Banyak akan berlakuu di peringkat tempatan. Penyesuaian berautonomi juga boleh melibatkan kos yang sangat tinggi terutama untuk yang termiskin dalam masyarakat.
Tetapi penyesuaian adalah kompleks dan banyak halangan yang perlu diatasi. Kerajaan mempunyai peranan untuk dimainkan untuk memastikan penyesuaian berlaku, bermula dari sekarang, menyediakan garis panduan polisi dan ekonomi serta sokongan institusi kepada sektor swasta dan masyarakat awam. Aspek lain untuk penyesuaian, seperti keputusan tentang infrastruktur, akan memerlukan pandangan jauh dan perancangan, manakala yang lain, seperti pengetahuan dan teknologi, akan menjadi manfaat global.
Kajian-kajian dalam sektor yang sensitif dengan iklim juga menjurus kepada penyesuaian sebagai pilihan yang akan memberikan manfaat jika ada kos berlebihan. Namun demikian, maklumat kuantitatif terhadap kos dan manfaat penyesuaian secara ekonomi dalam keadaan semasa adalah terhad.
84 berkaitan cukai karbon dan kawalan, begitu juga pemeriksaan rapi terhadap pendedahan gas-gas rumah hijau dalam laporan tahunan. Menurut KPMG, terdapat enam sektor perniagaan yang berada dalam zon bahaya yang akan terjejas akibat risiko perubahan iklim. Ini termasuklah penerbangan (perundangan baru muncul dan risiko kepada reputasi), penjagaan kesihatan (peningkatan kos rawatan akibat penyakit bawaan iklim), sektoe kewangan (pelaburan yang salah dan tanggungan insurans yang meningkat), pelancongan (pelancong berkurang), minyak dan gas (risiko pengatur undang-undang) dan pengangkutan (terutama pengangkutan lori dan penerbangan). Sektor yang selamat dari segi terjejas akibat risisko perubahan iklim adalah telekomunikasi, kimia serta makanan dan minuman. Untuk kimia tanda selamatnya sekotr ini ialah kerana ia melibatkan penyediaan yang bertahap tinggi.
Manakala perubahan iklim sebagai satu fenomena global, terdapat perbezaan risiko di antara kawasan. Enam puluh sembilan peratus orang Australia percaya bahawa iklim adalah satu ‘masalah yang serius dan menekan, di mana kita perlu mengambil langkah awal walaupun ini melibatkan kos yang tinggi’, manakala China memberi penekanan pada 42 peratus dengan Filipina dan Thailand pada 27 peratus. Orang India adalah yang paling curiga mengenai keperluan untuk tindakan menghadapi pemanasan global dengan hanya 19 peratus mengatakan bahawa masalah ini cukup menekan untuk diberikan tindakan segera dan mahal.
Kadar diskaun sosial
85 kuasa hidrogen akan menjadi berdaya maju di mana kita boleh mengekalkan
penggunaan tenaga yang tinggi tanpa menyumbang kepada pertambahan pelepasan gas rumah hijau?. Apa yang mungkin kelihatan boleh membawa bencana kepada kita kini mungkin boleh diurus secara teknologi kepada pihak lain kemudian hari, jadi kos sebenar kepada mereka mungkin kecil dan dengan tepat dicerminkan dalam nilai yang didiskaunkan hari ini. Jadi ahli ekonomi perubahan iklim terpaksa bersetuju bahawa kadar diskaun yang tetap kepada masa hadapan adalah tidak sesuai. Mereka semakin bersetuju bahawa kita perlu mengambil kira kadar diskaun sosial, iaitu satu ukuran yang digunakan untuk membantu dalam memilih nilai dana yang dilencongkan kepada projek sosial. Pada asasnya ia adalah kadar yang digunakan untuk membandingkan kemakmuran generasi akan datang dengan kemakmuran dalam kehidupan hari ini. Oleh kerana perubahan iklim berlaku kepada kita, adalah penting untuk ditentukan satu kadar diskuan sosial yang tepat terhadap manfaat mengunrangkan pelepasan CO2 dan gas rumah hijau. Setengah orang telah membantah bahawa ‘memberi generasi masa depan pemberat yang kurang berbanding generasi semasa adalah secara etikanya tidak boleh dibela’.
Ekuiti lawan kecekapan
86 Perdagangan bebas dan persekitaran
Satu lagi bidang yang memerlukan perhatian usahawan ialah perdagangan dan perbahasan persekitaran yang telah muncul hasil daripada tekanan kumpulan pencinta alam sekitar di dalam ekonomi perindustrian untuk memperkenalkan isu-isu persekitaran kepada perbahasan perdagangan yang menjadi agenda di Organisasi Perdagangan Dunia atau WTO. Perdagangan bebas membenarkan usahawan untuk bertindak dan berurusniaga tanpa campurtangan oleh kerajaan. Perdagangan dunia meningkat dengan banyaknya sehingga berlaku krisis ekonomi global apabila ia mengalami penurunan yang paling besar sejak ‘the Great Depression’.
Terdapat tukar ganti di antara aktiviti ekonomi dengan pemeliharaan alam sekitar. Industri dan pengeluaran yang sesuai untuk perdagangan menggunakan sumber yang menghabiskan persekitaran kita dan melepaskan bahan buangan yang membahayakan persekitaran. Model teori perdagangan asas telah mengabaikan ekternaliti negatif hasil daripada aktiviti ekonomi yang merosakkan persekitaran. Penyelidikan semasa adalah bercanggahan, tetapi boleh dikatakan bahawa perdagangan bebas boleh menjejaskan persekitaran dan oleh kerana impak negatifnya kepada persekitaran maka ia mesti dilindungi ke tahap tertentu.
Perbahasan perdagangan-persekitaran berterusan mengkelompokkan ahli-ahli ekonomi. Terdapat kelompok yang percaya bahawa perdagangan yang meningkat akan melemahkan mutu alam sekitar manakala yang kelompok yang lain percaya bahawa perdagangan bebas mengupayakan negara untuk berkembang melalui masalah persekitaran dan untuk menjana hasil yang perlu untuk menguatkuasakan peraturan persekitaran dengan tegas. Lebih-lebih lagi, pendapatan per kapita yang lebih tinggi mewujudkan satu stimulus yang berkuasa untuk permintaan yang lebih tinggi di kalangan pengguna untuk tahap yang lebih baik dalam mutu alam sekitar. Apa pun hasilnya daripada perbahasan tersebut, usahawan yang berjaya seharusnya mengambil keprihatinan ini ke dalam pertimbangan dan menyesuaikannya dengan permintaan pelanggan.
Krisis gadai janji sub-prima
Krisis kewangan global telah mempengaruhi setiap orang. Pasaran jatuh, institusi roboh dan kerajaan walaupun di negara paling kaya terpaksa memikirkan tentang pakej menyelamat untuk menebus semula sistem kewangan mereka. Buih kewangan telah pecah.
87 banyak kelemahan yang tersurat dan yang tersirat di dalam sistem
kewangan global dan telah menggugat kepercayaan terhadap sistem yang sama.
Di dalam istilah yang luas ekonomi dunia adalah berasaskan pertaruhan yang mana hampir semua benda boleh mencipta jumlah wang yang tersangat banyak berasaskan tiada apa-apa. Ia hanya berasaskan sentimen pasaran. Ia merupakan kegagalan besar kewangan seluruh dunia yang dibawa oleh gadai janji sub-prima, hutang yang bercagarkan obligasi, kredit yang dibekukan dan pertukaran kredit mungkir.
Bagaimanakah ianya berlaku? Pelabur selalunya sentiasa mencari jalan untuk menambahkan wang mereka. Secara tradisi mereka melabur di dalam bon kerajaan, yang mana dengan kejutan akibat gagalnya dot-com dan peristiwa 11 September telah dipotong dengan drastik kepada satu peratus untuk memastikan ekonomi terus kuat di AS. Yang penting di sini ialah pelabur boleh meminjam wang dengan hanya satu peratus dan mereka juga mendapat kemudahan kredit yang murah dari Jepun, China dan negara-negara Arab. Wang tersebut digunakan untuk menyungkit keuntungan yang lebih besar.
KRISIS KREDIT UNTUK BONEKA
>>KEUSAHAWANAN AMALAN
Andaikan seoarang usahawan yang berniaga dalam bidang biji kopi. Usahawan tersebut membeli satu kontena biji kopi pada harga $10 000 dan menjualkannya kepada peruncit kopi pada harga $11 000 dengan keuntungan $1 000. Kemudian beliau berikir, ‘Mengapa saya tidak meminjam dari bank secukupnya untuk membeli 100 kontena biji kopi’. Untuk itu beliau memerlukan $990 000. Menggunakan logik leveraj, beliau pergi ke bank yang menawarkan pembiayaan murah pada kadar satu peratus, menjelaskan sedikit sebanyak tentangnya dan mendapatkan $990 000. Beliau kemudian membeli 100 kontena pada harga $1 juta dan menjualkannya pada harga $1.1 juta. Kemudian beliau membayar balik pinjaman $990 000 campur $10 000 faedah. Selepas pelaburan asas $10 000, beliau mendapat keuntungan $90 000. Ini merupakan cara hebat untuk kedua-dua usahawan dan bank untuk mendapatkan wang. Berikut ialah bagaimana ianya bertambah:
Sebuah keluarga mahukan sebuah rumah, jadi mereka menyimpan untuk membayar wang pendahuluan dan menghubungi seorang broker gadai janji. Broker tersebut mencarikan seorang pemberi pinjaman untuk keluarga tersebut, yang meluluskan mereka dengan satu gadai janji. Broker tersebut mendapat komisyen yang agak lumayan. Keluarga tersebut pun membeli sebuah rumah dan menjadi pemilik rumah. Ini adalah sangat baik untuk mereka kerana harga rumah sedang meningkat dan akan terus meningkat. Semuanya berjalan dengan lancar.
