S BD 1102478 Chapter1

(1)

Rida Padilah, 2015

Ajen falsafah upacara seba ciburuy desa Pamalayan kecamatan Bayongbong kabupaten Garut pikeun bahan pangajaran maca di SMA kelas XII

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB 1

BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Panalungtikan

Budaya mangrupa cicirén hiji bangsa anu turun tinurun ti para karuhun ka

turunannana. Saupama budaya teu dimumulé jeung diraksa, mangka éta budaya

bakal leungit jeung hiji bangsa tangtuna moal boga cicirén deui. Saupama hiji

bangsa geus teu boga cicirén, mangka éta bangsa moal dianggap ku bangsa lianna.

Wangun budaya téh teu lepas tina akal, pikiran, jeung paripolah manusa. Alatan

kitu, budaya miboga kalungguhan nu penting pisan pikeun kahirupan manusa.

Budaya nurutkeun Koentjaraningrat (2009, kc. 165), kabagi jadi tujuh unsur

kabudayaan. Unsur-unsur budaya éta ngawengku: (1) sistem basa; (2) sistem

pangaweruh; (3) organisasi kamasarakatan; (4) sistem pakakas hirup manusa

jeung téknologi; (5) sistem pakasaban; (6) sistem religi; jeung (7) sistem kasenian.

Tina éta tujuh unsur kabudayaan, sistem religi mangrupa unsur budaya anu

panghéséna robah atawa kapangaruhan ku budaya séjén. Sistem religi mangrupa

kayakinan ka pangéran (Allah Swt). Sistem religi éta bisa nyangkaruk dina

rupa-rupa upacara tradisional, boh anu dilaksanakeun sacara rutin boh anu ngan saukur

kakapeungan. Dina enas-enasna, éta upacara tradisional téh mangrupa wujud tina

interaksi antara manusa jeung pribadina, manusa jeung masarakat

sabudeureunnana, manusa jeung alamna, sarta utamana manusa jeung Nu maha

kawasa.

Dina budaya Sunda, patalina antara upacara tradisional jeung kaagamaan téh

geus teu ahéng kadéngéna, alatan budaya Sunda kasohor ku upacara-upacara

kaagamaannana. Upacara kaagamaan dina kabudayaan suku bangsa, ilaharna

mangrupa unsur kabudayaan anu geus nyampak. Hal ieu saluyu jeung anu

ditétélakeun ku Ronald Robertson, yén agama téh raket patalina jeung

ajaran-ajaran bebeneran anu luhung jeung mutlak ngeunaan tingkah laku manusa, sarta

pituduh pikeun kasalametan hirup di dunya jeung di ahérat atawa dina harti séjén,

(2)

jeung cara hirup sato atawa mahluk goib. Ritual atawa upacara, ilaharna

lumangsung kalayan tuluy-tumuluy boh saban poé, saban minggu, atawa saban

bulan (http://forester-untad./makalah-tentang-budaya-ritual-upacara.html).

Salah sahiji wangun upacara nu aya dina kabudayaan Sunda, nya éta Upacara

Séba Ciburuy anu aya di Kampung Ciburuy, Désa Pamalayan, Kecamatan

Bayongbong, Kabupatén Garut. Sakumaha upacara adat séjénna, upacara Séba

Ciburuy miboga maksud jeung tujuan anu tangtu, salah sahijina nya éta pikeun

ngaluarkeun jeung ngaberesihkeun barang-barang pusaka anu aya di Kabuyutan

Ciburuy.

tradisi anu dilaksanakeun ku masarakat pikeun ngadeuheus ka karuhun,

nyérénkeun sagala rupa hal anu geus dilakonan salila sataun, kalayan ngariksa

tempat jeung barang-barang pusaka anu aya di éta situs Ciburuy.

Upacara Séba minangka pangajén ka karuhun nu boga kalungguhan luhung

dibarengan ku nyérénkeun perkara nu hadé. Anapon sérénan éta ditujukeun ka

arwah-arwah karuhun, hususna ka arwah Prabu Siliwangi jeung Kian Santang

alatan dua inohong éta miboga élmu jeung kasaktian anu luhung sarta geus

ninggalkeun barang-barang pusaka anu miboga kakuatan goib di Kabuyutan

Ciburuy.

Salian ti éta, Upacara Séba ogé mangrupa upacara ngaberesihkeun

barang-barang pusaka minangka tanda hormat ka karuhunna. Dina upacara ieu, sok

disuguhkeun rupa-rupa sasajén kadaharan anu bahanna tina ketan, sarta dihaja

dikumpulkeun ti swadaya masarakat kalayan gotong royong

(3)

Dina upacara saperti kieu, tinangtu miboga ajén inajen séwang-séwangan,

boh ajén kapercayaan, boh ajén falsafahna. Loba définisi ngeunan harti jeung ma’na falsafah (filsafat). Nilik kana ma’nana falsafah miboga harti kamampuh pikeun intropeksi-refleksi sarta kagiatan hiji jalma dina nga-kontémplasi dirina.

Pamikiranna museur kana hiji perkara anu abstrak disatukangeun anu katingali

wujudna (Suryalaga, 2010, kc.5).

Kasang tukang panalungtik milih ieu panalungtikan alatan hayang nyukcruk

ajén inajén anu nyampak dina upacara Séba Ciburuy, utamana ajén falsafahna.

Ajén Falsafah anu kapaluruh téh udagannana pikeun jadi gambaran di masarakat

kiwari yén upacara Séba Ciburuy lain ngan saukur simbol budaya wungkul tapi

ogé ku ngaliwatan ajén falsafah ieu bisa dijadikeun piwuruk dina ngajalankeun

kahirupan sapopoé.

Panalungtikan anu maluruh budaya hiji daérah, mémang geus réa ditalungtik

ku mahasiswa, utamana anu patali jeung ajén falsafah sarta nu kairut ku budayana.

Di handap ieu, aya sawatara judul-judul skripsi ngeunaan budaya anu geus

ditalungtik ku mahasiswa/i S1 Departemen Pendidikan Bahasa Daerah:

1) Ajén Falsafah Upacara Sawér Pangantén Pikeun Bahan Pangajaran Basa

Sunda di SMPN 12 Bandung Kelas VII Ngagunakeun Métode Démonstrasi,

ku Temmy Widyastuti taun 2008.

2) Ajén Falsafah anu Aya dina Simbol-simbol Prosés Hatam Al Qur’an dina

Upacara Kawinan Désa Citanglar Kecamatan Suradé Kabupatén Sukabumi,

ku Risna Setiani taun 2008.

3) Ajén Falsafah dina Simbol-simbol Upacara Adat Sedekah Bumi di Kampung

Urug Tonggoh Désa Kiara Pandak Kecamatan Sukajaya Kabupatén Bogor,

ku Trias Handoko taun 2009.

4) Fungsi Ajén Falsafah dina Upacara Tradisi Ruatan Bumi di Kampung

Banceuy Kecamatan Ciater Kabupatén Subang, ku Virda Sufia Haetami taun

(4)

5) Ajén Falsafah Upacara Sidekah Tutulak Désa Karangtawang Kecamatan

Kuningan Kabupatén Kuningan Pikeun Bahan Pangajaran Maca di SMA, ku

Euis Siti Fathimah taun 2013.

Panalungtikan ngeunaan ajén falsafah dina Upacara Séba Ciburuy, dipiharep

bisa méré mangpaat pikeun bahan dina ngajembaran budaya. Ku ayana ieu

panalungtikan, dipiharep para nonoman bisa leuwih wanoh, mikanyaah,

mikareueus jeung miboga tarékah pikeun ngamumulé, ngariksa, tur

ngamekarkeun deui tradisi titinggal karuhunna.

Salasahji cara ngawanohkeun tradisi karuhun ka para nonoman, di antarana

bisa ngaliwatan pendidikan formal di sakola. Luyu jeung Kompetensi Inti &

Kompetensi Dasar dina KIKD dan Silabus (2013, kc. 47) ngeunaan maca artikel

budaya, kaunggeul dina Kompetensi Inti (KI) nya éta “memahami, menerapkan,

menganalisis pengetahuan faktual, konseptual, prosedural berdasarkan rasa

ingin tahunya tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya, dan humaniora

dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban terkait

dengan fenomena dan kejadian serta menerapkan pengetahuan prosedural pada

bidang kajian yang spesifik sesuai dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan

masalah”.

Satuluyna, éta Kompetensi Inti (KI) téh diijembarkeun deui ngaliwatan

Kompetensi dasar (KD), saperti nu kaunggel: “mengidentifikasi, memahami, dan

menganalisis teks artikel berdasarkan kaidah-kaidahnya secara lisan dan

tulisan.” Ku kituna, lian ti nepikeun informasi, ieu panalungtikan ogé dipiharep

bisa jadi pangdeudeul pikeun pangaweruh siswa/siswi sangkan apal jeung

nyangkem kana upacara Séba Ciburuy sarta weruh kana ajén inajén anu

nyangkaruk dina éta upacara.

Dumasar kana pedaran di luhur, utamana pikeun ngawewegan pangajaran

basa Sunda, ieu panalungtikan dilaksanakeun tur dipatalikeun jeung bahan

pangajaran maca artikel kabudayaan di SMA. Ku kituna, ieu panalungtikan

(5)

Kecamatan Bayongbong Kabupaten Garut pikeun Bahan Pangajaran Maca di

SMA kelas XII”.

1.2 Rumusan Masalah

Ieu panalungtikan medar ngeunaan ajén inajén kabudayaan Sunda. Ajén

inajén téh jembar ambahannana, di antarana ajén kaagamaan, sosial, politik,

ekonomi, éstétis ogé ajén falsafah. Sangkan teu lega teuing ambahannana, mangka

dina ieu panalungtikan rék diwatesanan ngan saukur medar ngeunaan ajén

falsafahna wungkul.

Dumasar kana watesan masalah tadi, nu jadi masalah dina ieu panalungtikan

dirumuskan dina wangun kalimah pananya di handap ieu.

1) Kumaha prak-prakan Upacara Séba Ciburuy di Désa Pamalayan Kecamatan

Bayongbong Kabupatén Garut?

2) Ajén falsafah naon waé anu nyampak dina upacara Séba Ciburuy di Désa

Pamalayan Kecamatan Bayongbong Kabupaten Garut?

3) Luyu atawa henteu dijadikeun alternatif bahan pangajaran maca artikel

budaya dina pangajaran di SMA kelas XII?

1.3 Tujuan Panalungtikan

1.3.1 Tujuan Umum

Tujuan umum nu hayang dihontal dina ieu panalungtikan nya éta pikeun

ngawanohkeun Upacara Séba Ciburuy di Désa Pamalayan Kecamatan

Bayongbong Kabupatén Garut, sarta wujud tina tarékah ngamumulé salah sahiji

budaya anu sumebar di tatar Sunda.

1.3.2 Tujuan Husus

Tujuan husus tina ieu panalungtikan nya éta pikeun ngadéskripsikeun:

1) prak-prakan upacara Séba Ciburuy di Désa Pamalayan Kecamatan

(6)

2) ajén falsafah nu nyampak dina upacara Séba Ciburuy di Désa Pamalayan

Kecamatan Bayongbong Kabupatén Garut;

3) kasaluyuan dijadikeun alternatif bahan pangajaran maca artikel kabudayaan di

SMA kelas XII ngeunaan upacara Séba Ciburuy di Désa Pamalayan

Kecamatan Bayongbong Kabupatén Garut.

1.4 Mangpaat Panalungtikan

1.4.1Mangpaat Tioritis

Ieu panalungtikan dipiharep bisa méré mangpaat pikeun balaréa, hususna

pikeun ngalengkepan data jeung référénsi ngeunaan budaya Sunda, sarta jadi

bukti yén nepi ka kiwari masih aya kénéh nu ngamumulé budaya Sunda. Lian ti

éta, ieu panalungtikan bisa jadi conto pikeun panalungtik ka hareupna nu hayang

nalungtik ngeunaan budaya Sunda, hususna nu nalungtik ngeunaan ajén

falsafahna.

1.4.2Mangpaat Praktis

Mangpaat praktis tina ieu panalungtikan di antarana:

1) pikeun panalungtik, dipiharep bisa nambahan pangaweruh kana tradisi

lokalnu aya di masarakat Sunda, salasahijina upacara Séba Ciburuy;

2) pikeun masarakat Pamalayan, ieu panalungtikan dipiharep bisa nambahan

kareueus kana budaya anu dipimilikna, nya éta upacara Séba Ciburuy;

3) pikeun guru, ieu panalungtikan bisa dijadikeun bahan ajar dina pangajaran

basa Sunda di kelas XII SMA nu mangrupa salasahiji pangajaran ngeunaan

budaya;

4) pikeun siswa, bisa nambahan pangaweruh ngeunaan tradisi anu aya di

masarakat Sunda. Dipiharep tina ieu panalungtikan bisa méré motivasi ka

siswa pikeun ngarojong usaha ngariksa budaya sunda.

(7)

1) BAB I : Bubuka medar perkara kasang tukang panalungtikan, rumusan

masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan jeung

raraga tulisan.

2) BAB II : Ulikan pustaka medar ngeunaan falsafah, budaya, upacara adat

jeung bahan pangajaran maca.

3) BAB III : Désain panalungtikan, partisipan jeung tempat panalungtikan,

ngumpulkeun data, panalungtikan saméméhna, jeung raraga

téori.

4) BAB IV : Hasil Panalungtikan jeung pedaran.

(8)