Panitikan Sa Panahon Ng Isinauling Kalayaan

m

  m


 



.
.

w
  w     Ang paghihintay ng mga Pilipino sa pangakong pagbabalik ng mga Amerikano ay natupad noong 1945. Nagdiwang ang mga Pilipino at ang mga namundok na gerilya nang may higit sa tatlong taon ay kasa-kasama na ng mga hukbong mapagpalaya ng mga Amerikano. Naging makasaysayan sa ating mga Pilipino ang ika-4 ng Hulyo, 1946 sapagkat dito isinauli ang kalayaan. Nawala ang tanikala, nawala ang gapos. Sa unang pagkakataon ay naging malaya sa turing ang mga Pilipino..

w
    w  ëila naging mapaghangad sa makukuhang gantimpala ang mga manunulat nang panahong ito bago pa sumulat ng anumang akda ay inaalam muna kung aling pahayagan kaya ang magbabayad dito ng malaking halaga.Isa sa naging kapansin-pansing pangyayari sa Panitikang Pilipino sa panahong ito ay ang pagsulpot ng mga kabataang mag-aaral sa larangan ng panulat. Naging mga ulirang manunulat na Amerikano sina Ernest Hemingway, William Saroyan, at John Steinbeck sa kanilang mahusay na teknesismo ng panulat.Sila ang nagbigay ng diwang mapanghimagsik at kapangahasan sa panitikang Tagalog at Ingles..

m  w   w  1. ëungkol sa kalupitan ng mga Hapones 2. Kahirapan ng pamumuhay sa ilalim ng pamamahala ng mga Hapones 3. Kabayanihan ng mga gerilya.

m      m   1. LIWAYWAY 2. BULAKLAK 3. ILANG-ILANG 4. SINAG-ëALA.

m  w
  
m   mGA PILING KAëHA ² (1947-1948) ni Alejandro G. Abadilla; kinilala bilang ´AmA NG mALAYANG ëALUDëURANµ ANG mAIKLING KWENë NG ëAGAL G (1886-1948) ni ëeodoro Agoncillo AK
Y ISANG ëINIG (1952)-katipunan ng mga tula at sanaysay ni Genoveva Edroza matute mGA PILING SANAYSAY-(1952) ni Alejandro G. Abadilla.

mANLILIKHA, mGA PILING ëULA (19611967) ni Vogelio Mangahas mGA PILING AKDA NG KADIPAN (1965) ni °
en Abueg PIë NG DULA (1968) ² ni Dionisio Salazar mANUNULAëmGA PILING AKDANG PILIPIN (1970) ni °
en Abueg SINING Aë PAmAmARAAN NG PAG-AARAL NG PANIëIKAN (1965) ni Vu ino Alejand
o.

m  w
w 


Nang musmos Pa si Rizal at Ulirang magaaral si Rizal na sinulat ni èIOSèAèO CAPINO Ang Buhay at mga Akda ni Rizal ² BEN UNGS N Rizal, Ang Bayani at Guro at iba pa ² èOMINGO LANèICHO Gabay sa Pag-aaral ng Noli at Gabay sa Pagaaral ng Fili ² °V°N ABU°G.

m

 
   w  
 mGA PAHAYAGANG INGLES Philippine Free Press morning Sun ² Se
gio Osmena S
. Daily News- Vamon Voces Philippines Herald ² pamilya So
iano Îhronicle ²pamilya Lopez Bulletin - Menzi.

m  w
 
 Heart of the Islands (1974) ni Manuel Vi
aykalipunan ng mga tula Phil. Îross Section(1950) nina Maximo Vamos at lo
entino Vale
os Prose and Poems (1952) ni Nick Joaquin Phil. Writing (1953) ² ni T.è. Agcaoli Phil. Harvest (1953) nina Maximo Vamos at lo
entino Vale
os Horizon
s East (1967)A
temio Patacsil at Silve
io Baltaza
.

 m
w
 Isa ring nakapagpasigla sa ating mga manunulat na Pilipino ang pagkakalunsad ng ´ëimpalak-Palancaµ o ´Palanca memorial Awards for Literatureµ na pinamumunuan ni Ginoong Îarlos Palanca Sr. noong 1950. magpahanggang ngayon ay patuloy pa rin sa pagbibigay gantimpala ang timpalak na ito bagama
t ang nagtatag ay yumao na. Ang larangang pinagkakalooban dito ay ang mAIKLING KWENë , DULA at ëULA..

m w
w      mABANGIS NA KAmAY..mAAm NG KAmAY ² Pedro Dandan PLANEëA, BUWAN Aë mGA BIëUIN ² Elpidio Kapulong KWENë matute. NI mABUëI ² Genoveva Edroza-.

è


  w m    m

 rHULY 4,1954 A.D. ² sinulat ni Dionisio Salazar.

 w m    m

 - ALAmAë NG PASIG ² sinulat ni Fernando monleon.

 w     w  m.

w
  w     Ang pagiging malaya sa turing ng mga Pilipino ay hindi maatim tanggapin ng ilang mga mamamayang Pilipino, lalo na ng mga kabataan. Naging mainit ang pamamalasak ng aktibismo ng mga kabataan noong 1970-1972. Samutsaring paniniwala ang dahilan ng kanilang pagiging aktibista. Sa masusing pagmamasid at pag-aaral sa takbo ng pamahalaan, marami sa ating mga kabataan ang naniniwalang di na ´demokratikoµ kundi isang ´gobyernong kapitalistaµ ang umiiral sa ating bayan sapagkat damang-dama raw nila ang lalong paghihirap ng mga mahihirap at lalong pagyaman ng mga mayayaman. Ang iba naman ay may patuloy na.

Nanalig na matatag ang pamahalaang demokratiko at mga tao lamang na nagpapatakbo ng pamahalaan ang mga kakulangan. Ang iba naman ay may paniniwalang dapat nang palitan ng Ñsosyalismoµ o Ñkomunismoµ ang bulok na pamahalaan. Iba
t ibang samahan ang naitatag at nasapian ng ating mga kabataan nang panahong ito. may mga kabataang napabilang sa ÑBagong Hukbo ng Bayan [ New Peoples
Army], may mga naging ´burgisµ radikal o rebelde at mayroon ding mga nanatiling parang walang pakialam sa takbo ng pamahalaan. Sa kalahatan, maraming kabataan ang naging aktibista upang humingi ng pagbabago sa takbo ng pamahalaan. Subalit sa kanilang pamamahayag hinggil sa pagbabagong ito na dala na rin marahil ng matinding damdaming makabayan at upang mabigyang diin na rin ang kahalagahan ng kanilang.

Kanilang kahingian ay naging matalim at mabalasik ang panunulat ng ilan nating kabataan. At dahil dito, kasama ng ilang rebeldeng manunulat, marami sa kanila ang nangapiit sa mga kampong militar ng bansa. marami ring akda ang naisulat sa panahong ito, ngunit dahil sa ang mga akda
y mahigpit na ipinagbawal sa una pa lang na paglalahathala at karamihan sa mga umakda
y kailangang lapitan pa
t makapanayam, ang pangangalap at pagpapahalaga ng mga akdang ito ay ipinauubaya na sa mga masusing nagsaliksik..

   w  m Humantong sa pagkakadeklara ng ´BAëAS mILIëAR [martial Law] noong 1972 ang BINHI NG AKëIBISm . Ngunit masasabing ang binhi ay naihasik na sa mga kabataan maging noong mga panahon pa nina Lapulapu, Lakandula, Rizal at iba pa. Sadya pa ring masasabi na monopolohiya ng kabataang may init ng dugong dumadaloy sa kanilang ugat ang dahilan ng paghihimagsik laban sa makapangyayaring lakas ng Pilipinas. Kaya
t balido ang sinabi ni Rizal na ´ANG KABAëAAN ANG SIYANG PAG-ASA NG BAYANµ..

w
    w  oo Punung-puno ng damdaming mapanghimagsik oo Nagkaroon ng kamulatang panlipunan oo maliban sa makinilya, gumamit din sila ng PINSEL at isinulat sa mga plakard, sa PULANG PINëURA ang mga kaugnay na salitang nagpapahayag ng karaingan at pakikibaka oo ëinalakay nila ang kabulukan ng lipunan at pulitika.

m w. 
m è
 R LAND R GELI. ëINI mANGAHAS. EFREN ABUEG VIRGILI. ALmARI. aka RI. ÎLEmENëE BAUëISëA. ALmA.



. 
 . Nagtataglay ng tatlong [3] katangian ang mga tulang naisulat ng mga batang makata at mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo A. ang pagmamasid at pagsusuri sa kalagayan ng bayan B. ang pagsisiwalat ng mga katiwalian at dayukdok na pagpapasasa ng mga nanunungkulan at; Î. ang tahasang masasabing labag sa kagandahangasal na panunungayaw at karahasan sa pananalita.

m 

 m     mGA A! NG PANAH N [1970] ni Alejand
o Q. Pe
ez KALIKASAN [1970] ² ni Aniceto Silvest
e PERIGRINASY N Aë IBA PANG ëULA [1970] ni Vio Alma mGA ëULA NG BAYAN K V.G. Sua
ez. Aë IBA PA [1972] ² ni. SIëSIë SA KULIGLIG [1972] ni Volando Tinio mGA GINë NG KAISIPAN [1972] ni Segundo °sgue

a.

è

m w
w .  
Labis na naging mapangahas ang mga manunulat ng dula, maikling kwento o maging nobela sa panahong ito, hindi lamang sa paksa kundi maging sa usapan ng kanilang mga tauhan sa akda. Payak ngunit makatotohanan ang salitaan o lenggwaheng ginagamit nila ngunit kadalasa
y ang payak at makatotohanang usapan, bagama
t nasa makabagong panahon na ay hindi pa rin makayanang basahin ng mga babaeng may bakas pa ni maria Îlara, lalo
t ang usapan ay usapang lalaki o ginagamit sa tagpo ng pakikipagtalik..

m  
w

  wmw Nang panahon ding ito ng aktibismo, nagsimulang napanood ang mga pelikulang malalaswa na nakasisira sa kaugaliang silanganin-ang tinatawag na mga PELIKULANG B mBA. Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba pang babasahin na ang mga larawang iginuhit ay walang mga saplot sa katawan..

  

 .

w
  w     Nagsimula ang panahon ng Bagong Lipunan noong ika-21 ng Setyembre, 1972. Nagpatuloy pa rin ang gawad Îarlos Palanca sa pagbibigay patimpalak. Halos tungkol sa IKAUUNLAD NG BAYAN ang karaniwang paksain ng mga akda tulad ng Luntiang Rebolusyon (Green Revolution), Pagpaplano ng Pamilya, Wastong Pagkain ( Nutrition), ´Drug Addictionµ, Polusyon, at iba pa.Pinagsikapan ng Bagong Lipunan na maputol ang malalaswang mga babasahin, gayundin ang mga akdang nagbibigay ng masasamang impluwensya sa moral ng mga mamamayan.Ang lahat ng mga pahayagang.

pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at maging ang mga samahang pampaaralan. Nagtatag ang pamahalaang militar ng bagon kagawaran na tinawag na ´mINISëRI NG KABAëIRANG PANGmADLAµupang siyang mamahala at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat, at iba pang babasahing panlipunan. muling naibalik ng dating Unang Ginang IM°LèA MAVCOS sa pagpapanibagong-buhay ang ating mga SINAUNANG èULA tulad ng S°NAKULO, °MBAYOKA NG MGA MUSLIM at iba pa.Ipinatayo niya ang Îultural Îenter of the Philippines, Folk Arts ëheater, at maging ang metropolitan ëheater ay muli niyang ipinagawa upang mapagtanghalan ng mga dulang Pilipino..

Naging laganap din ang pag-awit noon sa wikang Pilipino. maging ang mga ipinadadala sa ibang bansa ay awiting Pilipino rin ang inaawit Ang mga lingguhang babasahin tulad ng KISLAP, LIWAYWAY at iba pa ay malaki ang naitulong sa pagpapaunlad ng Panitikan. Naging Lagusan ito ng manunulat upang mailathala ang kanilang mga akda. ëahasang masasabi na nagningning din ang Panitikang Filipino nang panahong ito..

 

. 
 -Naglabasan ang mga ´sloganµ sa panahon na ito ng Bagong Lipunan halimbawa Sa ikauunlad ng bayan, disiplina ang kailangan ëayo
y kumain ng gulay, upang humaba ang buhay magplano ng pamilya, nang ang buhay ay lumigaya Ang pagsunod sa magulang, tanda ng anak na magalang.

Naging paksa ng mga tula ang PAGKAKAISA, ëIYAGA, PAGPAPAHALAGA SA PAmBANSANG KULëURA, UGALI, KAGANDAHAN NG KAPALIGIRAN. Kabilang sa mga nagsisulat ng tula sa panahong ito sina P NÎIAN PINEDA, ANIÎEë SILVESëRE, J SE GARÎIA RELEV , BIENVENID RAm S, VIÎENëE DImASALANG, ÎIR L PEZ FRANÎISÎ .. Pilipino Isang Depinisyon ² P NÎIAN PINEDA.

m   
  Ganito ang ilan sa mga awiting lumitaw nang mga unang taon ng Bagong Lipunan ë

  .

  

   

ë ë        . .             ë  . .  

            .

   

         !           " #. Noong 1975, nagbago ang takbo ng kasaysayan ng awiting Pilipino nang ang ´ëL Ako sa Iyoµ ay awitin ng pangkat Îinderella. Ang awiting ito ay naging popular sa tawag na HImIG-mAYNILA. Binubuo ito ng ilang ´balbalµ na Pilipino may kakaibang kumpas kaya mabilis na tinanggap ng mga tao. Narito ang awit..

ë $. %&. ' ( ( (

)( (     $     (ë ( 

  

( 

 (*)(   

  (    (.        ( ë+ ( ,$-. $ 

)((  ( ( 



  ((  

   

 

  ë     ,    .  +ë ( / (  )0)(.

Naging tanyag din si RIÎ J. PUN sa pag-awit ng himig-maynila tulad ng kanyang ´ëhe Way We Wereµ. Narito ang isang saknong ng kanyang awit.    



 )))     

 )    )  ) )))) ) ë)

)))-)) ))

))).

Sa kaligirang ito, ang ilan pang mga mang-aawit na kompositor ay nadagdag pa. Kabilang dito sina Freddie Aguilar, Florante, Jose marie Îhan, at ang magkakasamang ëito, Vic at Joey. Naging matagumpay ang ´ANAKµ ni Freddie Aguilar dahil sa dalang diwa at damdaming ipinahahayag ng awiting ito. Sa katunayan ay nagkaroon pa nga ito ng salin sa Hapon at sa iba pang wika. Narito ang awit.

 $  (    (     ( 

  

    

  

 *      .      .  

 

 

 

          

( ( 

   ë   

.

. 

 

  ((   

  

*  

      (  

         

  

 



. ! *    (      

   %

  (   

  

 *    !.            

   ( 

      

.

     

    1  ( (  (  

23 !.  

  

               ( 

 (  ,45.. Narito pa ang awit ni FL RANëE na kaisa ng Bagong Lipunan sa panawagan sa lalong makabuluhang pamamayan..

$&&   (

 

  

      (

 

 (   

 (



 

 ( $- 6(      (  ë

(  7  ( 

( 

. . 
8)-9 

 ( 



              (

   

  .

è

  

  Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng ating mga sinaunang dula ang ating Unang Ginang ng bansa na si GNG. ImELDA mARÎ S. Binuhay niya ang sarsuwela ng mga ëagalog, Sinakulo at Embayoka ng mga muslim na pawang itinanghal sa ipinakumpuni niyang metropolitan ëheater at ipinatayong Folk Arts ëheater at Îultural Îenter of the Philippines. Lalong nakapagpasigla sa dula nang panahong iyon at maging sa kasalukuyan ang mga sumusunod na samahang pandulaan..

1. PEëA ² nina Îecille Guidote Alvarez at Lino Brocka 2. REPERë RY PHILIPPINES ² nina Rebecca Godines at Zenaida Amador 3. UP REPERë RY ² ni Behn Îervantes 4. ëEAëR. FILIPIN. ² ni Rolando ëinio. 
'$ 
 Nagkaroon ng taunang Pista ng mga Pelikulang Pilipino sa panahong ito. Sa tuwing may ganitong kapistahan ay pawang mga pelikulang Pilipino lamang ang ipinalalabas sa mga sinehan sa metro manila. Ginagawaran ng gantimpala at pagkilala ang nagwawaging mga pelikula at artista..

Nagsilabas sa panahong ito ng Bagong Lipunan hanggang 1979 ang mga pelikulang walang romansa o seks subalit tinangkilik dahil sa kakaibang kayarian nito, tulad ng  r & 
$$
6 
+  '  -)

)  )(  )(

ë:(      ë) -: r  & 


    

    r
ë$   $ &
&2     ;))) 
 * 9 r  
+   7 $) r
 +     <) )8 8

    ;))).

  wmw m        Sa panahong ito ng Bagong Lipunan, nagbihis ng panibagong anyo ang nilalaman ng mga pahayagan. Ang mga balitang dati
y naglalahad ng karahasan tulad ng patayan, nakawan, panggagahasa, at iba pa ay napalitan ng mga balitang pangkaunlaran, pang-ekonomiko, disiplina, pangkultura, turismo at iba pa. Narito ang mga sumusunod na pahayagan.

1. BULLEëIN ë DAY 2. ëImES J URNAL 3. PE PLE
S J URNAL 4. BALIëA 5. PILIPIN. EXPRESS. 6. PHIL. DAILY EXPRESS 7. EVENING EXPRESS 8. EVENING P Së.

Sadyang nakahiligan nang basahin ng mga mamamayang Pilipino ang magasing LIWAYWAY simula pa noong 1922. Bukod sa Liwayway, ang ilan pang magasing mababasa nang panahong ito ay ang ! $   = ë $ $ 4 '>ë- 7ë 8
' '. ë.

Bukod sa mga magasin, para namang mga kabuteng nagsisulpot ang mga komiks na siyang kinagiliwang basahin ng marami. Kabilang dito ang mga sumusunod !  = '>ë4 !'<' 76
? $. $. @ ' ' & .

w

     w     

  Sa kabuuang tanaw, masasabing ang sangay ng Panitikang Pilipino na nanaluktok sa Bagong Lipunan ay ang mga SANAYSAY, AWIë, mGA ëALUmPAëI, Aë ëULA.. Walang pinag-iba ang mga maikling kwento nang panahong ito sa mga naisulat noong bago magkaroon ng aktibismo, gayun din naman ang mga nobela at dula..