MAKNA PROSESI PEMAKAMAN BAGI KELUARGA DUKA SUKU HAKKA DI KECAMATAN PANJI KABUPATEN SITUBONDO
THE MEANING OF FUNERAL PROCESSION TO FAMILY GRIEF HAKKA PEOPLE IN PANJI DISTRICT SITUBONDO REGENCY
SKRIPSI
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk menyelesaikan Program Studi Sosiologi
dan mencapai gelar Sarjana Sosial (S1)
Oleh Feronica Lauren
060910302141
PROGRAM STUDI SOSIOLOGI
FAKULTAS ILMU SOSIAL DAN ILMU POLITIK UNIVERSITAS JEMBER
i
MAKNA PROSESI PEMAKAMAN BAGI KELUARGA DUKA SUKU HAKKA DI KECAMATAN PANJI KABUPATEN SITUBONDO
THE MEANING OF FUNERAL PROCESSION TO FAMILY GRIEF HAKKA PEOPLE IN PANJI DISTRICT SITUBONDO REGENCY
SKRIPSI
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk menyelesaikan Program Studi Sosiologi
dan mencapai gelar Sarjana Sosial (S1)
Oleh Feronica Lauren
060910302141
PROGRAM STUDI SOSIOLOGI
FAKULTAS ILMU SOSIAL DAN ILMU POLITIK UNIVERSITAS JEMBER
2012
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
PERSEMBAHAN
Skripsi ini saya persembahkan untuk:
1. Papa dan Mama tersayang, terimakasih atas doa dan dukungan yang
diberikan,
2. Keluarga Merdeka, terimakasih atas doa yang diberikan,
3. Kakak tercinta Andrew dan Vienca Lauren adik tersayang Diel Lauren,
ponakan terlucu Jayden terimakasih atas semangat yang kalian berikan,
4. Ko, terimakasih atas doa dan dukungan yang diberikan,
5. Almamater tercinta Sosiologi Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik
Universitas Jember.
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
iii MOTTO
Kita hidup untuk hari ini, kita bekerja untuk masa depan
dan kita belajar untuk kehidupan abadi
(Chiang Kai Sek)∗
∗ Chiang Kai Sek, 2011. Touchdown : 157 Tuturan Biak Leluhur Tionghoa. Yogyakarta: Gradien
Mediatama.
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
PERNYATAAN
Saya yang bertanda tangan di bawah ini,
Nama : Feronica Lauren NIM : 060910302141 Jurusan : Sosiologi
Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa karya tulis ilmiah yang berjudul MAKNA PROSESI PEMAKAMAN BAGI KELUARGA DUKA SUKU HAKKA DI KECAMATAN PANJI KABUPATEN SITUBONDO adalah benar-benar hasil karya saya sendiri, bukan karya jiplakan/memplagiat dari karya tulis ilmiah yang lain
dan merupakan hasil penelitian yang telah dilakukan sendiri selama 2 bulan (mulai 30
Maret 2012 s/d 30 Mei 2012) di Kecamatan Panji Kabupaten Situbondo. Saya
bertanggungjawab atas kebenaran dan keabsahan isinya sesuai dengan sikap ilmiah
yang harus dijunjung tinggi.
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
paksaan dari pihak manapun, serta bersedia menerima sanksi akademik jika ternyata
di kemudian hari pernyataan ini tidak benar.
Jember, 10 Juli 2012 Yang menyatakan,
Feronica Lauren NIM: 060910302141
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
v SKRIPSI
MAKNA PROSESI PEMAKAMAN BAGI KELUARGA DUKA SUKU HAKKA DI KECAMATAN PANJI KABUPATEN SITUBONDO
THE MEANING OF FUNERAL PROCESSION TO FAMILY GRIEF HAKKA PEOPLE IN PANJI DISTRICT SITUBONDO REGENCY
Oleh
Feronica Lauren
NIM. 060910302141
Pembimbing
Dosen Pembimbing : Drs. Sulomo, SU
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
PENGESAHAN
Skripsi berjudul “Makna Prosesi Pemakaman bagi Keluarga Duka Suku Hakka di
Kecamatan Panji Kabupaten Situbondo.” telah diuji dan disahkan oleh Fakultas Ilmu
Sosial dan Ilmu Politik, Universitas Jember pada :
Hari dan tanggal : Selasa, 10 Juli 2012
Jam : 09.00
Tempat : Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember
Tim Penguji
Penguji I Penguji II
Dra. Elly Suhartini, M.Si Drs. Sulomo, SU
NIP.195807151985032002 NIP.195006071980031002
Penguji III
Drs. Joko Mulyono, M.Si
NIP. 196406201990031001
Mengesahkan
Dekan Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik
Universitas Jember
Prof. Dr. Hary Yuswadi, MA
NIP. 195207271981031003
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
vii
KATA PENGANTAR
Puji syukur pada Tuhan Yesus Kristus yang telah memberikan hikmat
kepada penulis sehingga penulis bisa menyelesaikan karya tulis ilmiah yang berjudul
“Makna Prosesi Pemakaman bagi Keluarga Duka Suku Hakka di Kecamatan Panji
Kabupaten Situbondo”. Karya tulis ini disusun untuk memenuhi salah satu syarat
dalam menyelesaikan Pendidikan Strata Satu (S1) pada Program Studi Sosiologi
Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember.
Kepada seluruh pihak yang telah membantu penulisan skripsi ini sehingga
skripsi ini dapat selesai dengan bantuan dan bimbingan dari berbagai pihak, penulis
sampaikan ucapan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada:
1. Bapak Drs. Sulomo, SU selaku dosen pembimbing akademik dan pembimbing
skripsi yang bersedia meluangkan waktu daan membimbing penulis hingga
skripsi ini dapat selesai;
2. Bapak Prof. Dr. Harry Yuswadi, MA selaku Dekan Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu
Politik Universitas Jember;
3. Bapak Nurul Hidayat, S.Sos, M.Si. Ketua Jurusan Ilmu Sosiologi Fakultas Ilmu
Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember;
4. Ibu Dra. Elly Suhartini, M.Si. selaku ketua dosen penguji yang bersedia
meluangkan waktu sehingga skripsi ini dapat selesai;
5. Bapak Drs. Joko Mulyono, M.Si. selaku dosen penguji yang telah memberikan
saran demi kesempurnaan skripsi ini;
6. Semua Dosen Sosiologi yang telah memberi ilmu dan pengetahuannya kepada
penulis di Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember;
7. Seluruh informan dalam penelitian ini yang memberikan informasi yang berkaitan
dengan penelitian skripsi ini.
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
8. Seluruh mahasiswa sosiologi 2006, Naztar, Japrax, Amik, Ayib, Momo, Lia,
Arca, Dungkodung, Ciripa, Ima, Feriz, Sas, Mega, Dina, Ira, Yuni, Devi, Renny,
Zul, Ropek, Agung, Fodi, Rohmadi, Leo, Bee, Mai, Angel, Ayu e, Koteko,
Gembul, Fat, Gondrong dan semuanya, terimakasih untuk kebersamaan selama
ini.
Penulis menyampaikan banyak terima kasih atas segala kritik dan saran dari
semua pihak demi kesempurnaan skripsi ini. Penulis berharap semoga tulisan ini
dapat bermanfaat.
Jember, 10 Juli 2012 Penulis,
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
ix
Makna Prosesi Pemakaman bagi Keluarga Duka Suku Hakka di Kecamatan Panji Kabupaten Situbondo; Feronica Lauren, 060910302141, 2012. 105 halaman; Jurusan Sosiologi Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember.
Prosesi pemakaman merupakan suatu kegiatan yang dilaksanakan oleh masyarakat di
dunia untuk menjadi penghormatan bagi orang yang telah meninggal. Secara umum
pemakaman Tionghoa sama dengan pemakaman pada umumnya dimana keluarga
memberikan penghormatan kepada keluarga yang sudah meninggal dengan cara yang
layak. Keluarga Tionghoa memberikan pemakaman yang baik bagi keluarga mereka
sekalipun biaya yang dikeluarkan tidak sedikit, hal ini dilatarbelakangi dengan
paham-paham mereka, antara lain : adanya reinkarnasi, adanya kutukan, adanya
hukum karma, sebagai bentuk penghormatan pada leluhur dan kepercayaan bahwa
apa yang dilakukan semasa hidup juga akan dialami di alam akhirat.
Saat ini adat istiadat banyak ditinggalkan oleh sebagian besar masyarakat, karena
masyarakat lebih berfikir secara logis dan rasional sehingga budaya-budaya yang
lebih bersifat tidak logis dianggap sudah tidak relevan. Hal ini juga berpengaruh
terhadap pergeseran makna budaya pemakaman bagi tiga sub-suku Tionghoa yang
ada di Situbondo yaitu Tiociu, Hokkian dan Hakka. Ketiga suku Tionghoa ini
memiliki cara berbeda dalam menyikapi dan memaknai prosesi pemakaman Tionghoa
Khususnya bagi masyarakat suku Hakka yang masih memegang teguh budaya
pemakaman mereka sampai saat ini.
Dengan adanya fenomena masyarakat hakka dalam pelestarian prosesi pemakaman
Tionghoa ini maka peneliti merumuskan masalah dalam penelitian ini yaitu “Apakah
mendeskripsikan dan menganalisis tentang makna prosesi pemakaman pada
masyarakat etnis Tionghoa Hakka di Situbondo.
Penelitian ini menggunakan metode penelitian kualitatif untuk mendapatkan data-data
yang diperoleh lewat perkataan para informan dan perilaku yang dapat diamati.
Penggalian data dilakukan dengan menggunakan metode observasi, wawancara dan
dokumentasi.
Hasil dan kesimpulan dari penelitian ini adalah bahwa makna dari prosesi
pemakaman Tionghoa di Panji dipengaruhi oleh: Pertama, makna perantara dimana
mereka percaya keluarga yang meninggal dapat menyampaikan harapan dan doa
kepada sang pencipta, Makna Jaminan Keselamatan Kekal. Kedua, makna
kepentingan pribadi dimana mereka mengharapkan dapat diberikan ketenangan,
rejeki, umur panjang dan keselamatan. Ketiga, menunjukkan kemampuan finansial.
*Program Studi Sosiologi, Jurusan Sosiologi, Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik,
xi DAFTAR ISI
halaman
HALAMAN JUDUL……… i
HALAMAN PERSEMBAHAN ……….… ii
HALAMAN MOTTO………. iii
HALAMAN PERNYATAAN……….… iv
HALAMAN PEMBIMBINGAN………. v
HALAMAN PENGESAHAN……….. vi
KATA PENGANTAR……….…. vii
RINGKASAN……… ix
DAFTAR ISI………. xi
DAFTAR TABEL……… xiv
DAFTAR BAGAN……….. xv
DAFTAR LAMPIRAN ……….. xvi
BAB 1. PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang.……….. 1
1.2 Rumusan Masalah………. 6
1.3 Fokus Kajian ………. 7
1.4 Tujuan dan Manfaat …….……….….. 8
1.4.1 Tujuan Penelitian………..…….… 8
1.4.2 Manfaat Penelitian………... 8
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Landasan Teori ………. 9
2.2 Konsep Makna ……….. 13
2.3 Konsep Pemakaman……….………. 13
2.4 Konsep Etnis Tionghoa………... 14
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
2.5 Konsep suku Hakka….………... 15
2.6 Penelitian Terdahulu ………... 17
BAB 3. METODE PENELITIAN 3.1 Metodologi Penelitian………... 18
3.2 Lokasi Penelitian …………..………... 18
3.3 Teknik Penentuan Informan ……….……… 19
3.4 Metode Pengumpulan Data……..……….………….…. 20
3.5 Pemeriksaan Keabsahan Data…………..……….. 23
3.6 Teknik Analisis Data ……… 24
BAB 4. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN 4.1 Kondisi Geografis Kecamatan Panji…………....…….. 27
4.1.1 Pemerintahan………. 27
4.1.2 Jumlah Penduduk……….. 28
4.1.3 Tingkat Pendidikan……… 30
4.1.4 Perdagangan……… 31
4.1.5 Latar Belakang Sosial Budaya………..………… 32
4.2 Karakteristik Informan………..………. 37
4.2.1 Umur Informan…….……… 37
4.2.2 Pendidikan Informan……… 38
4.2.3 Pekerjaan Informan………... 39
4.3 Sejarah Pemakaman Etnis Tionghoa.………..….. 40
4.3.1 Fasilitas Rumah Persemayaman “Ping I Kwan”…. 47 4.3.2 waktu operasional ……..……… 48
4.4 Prosesi pemakaman Tionghoa di Situbondo..………… 48
4.4.1 Semenjak terjadinya kematian………. 49
4.4.2 Upacara Penutupan Peti……….………. 58
4.4.3 Upacara inap-an………..………. 62
4.4.4 Sembayangan Pelepasan Arwah ……… 66
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
xiii
4.4.5 Prosesi pengangkatan peti……… 68
4.4.6 Prosesi penguburan…………..……….….. 71
4.4.7 Setelah pemakaman………..…………... 73
4.5 Simbol-simbol dalam Pemakaman Tionghoa….……. 78 4.6 Makna Prosesi Pemakaman………….………..…. 84
4.6.1 Makna Perantara dan Harapan-harapan dalam
pemakaman ……….…. 85
4.6.2 Makna Kepentingan………..…… 95
BAB 5. PENUTUP
5.1 Kesimpulan……….. 103
5.2 Saran ..………..… 104
DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
DAFTAR TABEL
halaman
Tabel 4.1.1 : Jumlah Anggota Hansip dalam Angka ……… 28
Tabel 4.1.2 : sex ratio ……… 29
Tabel 4.1.2 : Jumlah kepadatan penduduk tiap Kelurahan di Panji………. 29
Tabel 4.1.3 : Penduduk Panji yang sedang menempuh Pendidikan……….. 30
Tabel 4.1.4 : Jumlah sarana perekonomian dalam tabel……….. 31
Tabel 4.1.5 : Jumlah Penduduk menurut Agama………. 32
Tabel 4.1.5 : Jumlah Rumah Ibadah menurut Agama……….... 34
Tabel 4.1.5 : Jumlah Rumah Tangga menurut Kewarganegaraan……….. 35
Tabel 4.2.1 : Karakteristik Umur Informan Pokok………. 37
Tabel 4.2.2 : Tingkat Pendidikan Informan Pokok………. 38
Tabel 4.2.3 : Mata Pencaharian Informan Pokok……….. 39
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
xv
DAFTAR BAGAN
halaman
Bagan 3.5 Cross check data……… 24
Bagan 3.6 Tahapan analisis data……..………. 26
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
DAFTAR LAMPIRAN
A. Guide Interview
B. Profil Informan
C. Dokumentasi Penelitian
D. Peta Kabupaten Situbondo
E. Surat Ijin Lembaga Penelitian (LEMLIT); Lampiran Universitas Jember
nomor : 159/UN 25.3.1/PL.5/2012
F. Surat Ijin Penelitian Badan Kesatuan Bangsa (Bakesbang) Kab. Situbondo
nomor : 072/431.302.2/2012
G. Surat Ijin Penelitian Kecamatan Panji Kabupaten Situbondo
nomor :072/185/431/511.1/2012
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/
http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/ http://digilib.unej.ac.id/