• Tidak ada hasil yang ditemukan

Tukar Menukar Hak Atas Tanah Antar Wilayah Oleh Pejabat Pembuat Akta Tanah

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "Tukar Menukar Hak Atas Tanah Antar Wilayah Oleh Pejabat Pembuat Akta Tanah"

Copied!
9
0
0

Teks penuh

(1)

T UK AR M E NUK AR H AK AT AS T ANAH ANT AR W IL AY AH O L EH PE J AB AT

PE M B UAT AK T A T ANAH

Ol eh

I Ma d e Ad i Wi r an eg a r a *

NI M. 1 1 9 2 4 6 1 0 0 3

Ma h a si swa Pr og r am Ma gi st er Ken ot ar ia t an Un i ver si t a s Ud a ya n a

em a i l :

a d i wi r an eg ar a sh @ gm a il . com

Pe mbi mbi ng I: I G ust i Ng ur a h W a i r oc a na * *

Pe mbi mbi ng I I: I W a y a n W i r y a wa n * * *

AB ST RAK

T an ah m er u p a kan sa l ah sat u ba g i an t er p en t in g d al a m k el a n g sun g an h i d u p

m an u si a . Sel a in tan ah seba g a i t em p a t tin g g a l, t an ah ju g a seba g a i t em p a t un t u k

m en ca r i r ej ek i , m a k a d ar i i t u set i a p m an u sia b er u sa h a un t u k m en g ua sa i sebi d a n g

t an ah un t u k k ep er l u an k eh i d u pan n ya .

Men i n g ka tn ya k e bu t u h an a kan t an ah un t u k k eg i a t an u sah a, ma k a sem a k in

m en in g k at p u l a k ebu t u h an a kan d u k un g an ber u pa ja m in an k ep a st ian h u k u m d i bi d a n g

p er t an ah an un t u k m en ek an t er ja d i n ya k on fl i k d i m a s ya r a k at . Ol eh k ar en a it u d a l am

m en ja m in a dan ya k ep a st i a n h u k u m d an k et er t i ba n d i ma s ya r a k at Neg a r a san g a t

b er k ep en t in g an un t u k m en ga t ur ba i k t en t an g p en g u a sa an ma u p un m en g en ai p er al ih an

a t a u p un p en g a lih an h a k a ta s t an ah d i In d on esi a . Sa l ah sa t u p en g a t ur an p er a l ih an h a k

a t a s tan ah di k en a l d a la m p er un d an g - un dan g an p er tan ah an d i In d on esi a a d a l ah d en gan

“Tukar Menukar Tanah”. Secara substantif tukar menukar merupakan bagian dari

p er i k a tan ya n g l ah ir da r i p er jan ji an ol eh k ar en an ya t u n d u k pa d a az a s k ebe ba sa n

b er k on tr a k t et a pi k ar en a ob yek n ya a d a l ah h a k a ta s t an ah m a ka d al a m p el a k san a an n ya

h ar u s t un d u k d en g an s ya r a t - sya r a t f or m a l ya n g d i t et a p k an d a l am p er a t ur an

p er u n dan g - un d an g an d i bi d an g h u k um p er tan ah a an .

Un t u k t u k a r m en u k ar t an ah ya n g l et a k t an ah n ya an t ar a t an ah ya n g t er l et a k di

Ka bu p a t en Ba d u n g d en g an t an ah ya n g t er l et a k d i Kot a Den p a sa r m en ur u t Per a t ur an

Pem er i n tah Rep u bl i k I n d on esi a N om or 2 4 T a h un 2 0 1 6 t en t an g Per u ba h an a ta s

Per a t ur an Pem er in tah n om or 3 7 T ah un 1 9 9 8 t en t an g Per a t ur an Ja ba t an Peja ba t

Pem bu a t Ak t a T an ah , ya n g d a er ah k ewen a n g an n ya b er d a sa r kan p a sal 1 2 da er ah k er ja

PPAT a d a l ah sa t u wi l a ya h p r ovi n si . Ol eh k ar en an ya u n t u k t u k ar m en u k ar tan ah

sep er t i t er sebu t d i a t a s Ak t a PPAT n ya cu k u p d i b u a t sa t u Ak t a .

Met od e p en el i t i an in i m en g g un a kan m et od e yu r i d i s em p er i s ya i t u m en g g un a k an

d a t a la p an g an (

f ie l d re se a rc h )

se ba g a i d a t a pr i m er dan p er un d an g - un dan g an ser t a

bu k u - bu k u ya n g m em ba h a s t en t an g p er m a sal ah aan ya n g d i ka ji se ba g a i d a ta sek u n d er .

B er d a sar k an d at a - d at a ya n g t er k um p u l d an d i an a l i si s seca r a k wa l i t a t i f d i si m p u l kan ,

ba h wa t u k a r m en u kar t an ah ya n g l et a k tan ah n y a a n tar a tan ah ya n g t er l et a k d i

Ka bu p a t en Ba d u n g d en gan t an ah ya n g t er l eta k d i Kot a Den p a sar bel u m d a p a t

d i l a k san a kan k ar en a , Per a t ur an Pem er in t ah Re p u bl i k I n d on esi a Nom or 2 4 T ah un

2 0 1 6 t en t an g Per u ba h an a t a s Per a t ur an Pem er in tah Nom or 3 7 T a h un 1 9 9 8 t en t an g

Per a t ur an Ja ba t an Peja ba t Pem bu a t Ak t a T an ah bel u m d i t aa t i ya n g d i seba bk a k a n ol eh

fa k t or k u r an gn ya k o or d i n a si an t ar a p ih a k - pih a k ter k a i t dan fa k t or bu d a ya h u k u m pa r a

p el a k sa n a p er at ur an t er sebu t .

K a t a K unc i : t uk a r me nuk a r , ha k , t a na h, a nt ar wi l a y a h.

A B ST R A C T

La n d i s o n e o f t h e mo st i mp o rt a n t p a rt of h u ma n su rv i v a l . I n a d d it i o n t o t h e l a n d

a s a re si d e n c e , l a n d a s we l l a s a p l a c e t o se e k f o rt u n e , a n d t h e re f o re e ve ry h u ma n

b e i n g n ee d s t o c o n t ro l a p i ec e o f l a n d f o r t he p urp o se s o f l i f e .

I n c re a si n g t h e n e e d f o r l a n d f o r b u si n e ss a c t i v i t i e s, t h e i n c re a si n g n e e d f o r

su p p o rt i n t h e f o rm o f l e g a l ce rt a i n t y i n t h e f i eld o f l a n d t o re d u c e t h e o c c u rre n ce o f

c o n f l i ct i n t h e c o mmu n i ty . Th e ref o re , i n e n su ri ng l a w a n d o rd e r i n so c i e t y, t h e St a t e

i s v e ry c o nc e rn e d t o r e g u l a te b o t h a b o ut c o n t ro l a n d a b o u t t he t ra n si t i o n o r t ra n sf e r

o f l a n d ri g h t s i n I n d o n e si a . On e o f t h e t ra n sf e r o f l a n d ri g h t a rra n g e me n t s k n o wn i n

t h e l a n d l a ws i n I n d o n e si a i s t he "La n d S wa p ". S u b st a n t i v el y , e xc h a n g e o r swa p i s

p a rt o f t h e e n g a g e me n t t h a t wa s b o rn o u t o f t h e a g re e me n t , t h e re f o re, i t i s su b j e c t t o

A c t a C o m i t a s ( 2 0 1 7 ) 2 : 2 2 8 – 2 3 6 I S S N : 2 5 0 2 - 8 9 6 0 I e - I S S N : 2 5 0 2 - 7 5 7 3
(2)

t h e p ri n c i p l e o f f re e d o m o f c o n t ra c t, b u t b e c au se t h e o b j e c t i s a l a n d ri g h t , t h e

i mp l e me n t a t i o n mu st c o mp l y wi t h t h e f o rma l re q u i re me n t s se t o u t i n t h e l e g i sl a ti o n

i n t h e f ie l d of a g ra ri a n o r l a n d l a w.

To e x c h a n g e l a n d o f wh i c h l o c a t i o n o f l a n d b e t we e n t h e l a n d l o c a t e d i n B a d u n g

wi t h l a n d l o c a t e d i n De n p a sa r a c c o rd i n g t o t he I n d o n e si a n Go v e rn me n t Re g u l a t i o n

N u mb e r 2 4 o f 2 0 1 6 a b o u t t h e a me n d me n t t o G o v e rn me n t R e g u l at i o n N u mb e r 3 7 o f

1 9 9 8 o n re g u l a t i o n s o n t h e Po si t i o n s o f La n d De e d Of f ic i a l s, t h e l o c a l a ut h o ri t y

p u rsu a n t t o a rt i c l e 1 2 of PPA T wo rk a re a i s i n o n e p ro v i n ce . Th e ref o re f o r t h e

e x c h a n g e o f l a n d a s a f o re sa i d, t he Dee d o f PPA T i s e n o u g h i n o ne l a n d c e rt if i c at e .

Th e re se a rc h me t h o d u si n g j u ri d i c al e mp i ric a l me t h o d n a me ly b y u si n g fi e l d d a t a

(f i e l d re se a rc h ) a s t h e p ri ma ry d a t a a n d l e g i sl ati o n a s we l l a s b o o k s t h a t d i sc u ss t he

p ro b l e ms a s t h e se c o n d a ry d a t a . B a se d o n t h e d a t a c ol l ec t e d a n d a n a ly ze d

q u a l i t a t iv e ly , it c a n be c o n cl u d e d t h at t h e e xch a n g e o f l a n d t h a t l oc a t e d be t we e n

B a d u n g a n d l a n d De n p a sa r C i t y c o u l d n o t b e i mp l e me n t e d b e c a u se t he I n d o n e si a n

Go v e rn me n t R e g u l at i o n N u mb e r 2 4 o f 2 0 1 6 a bo u t t h e a me n d me n t t o Re g u l a t i o n of

Go v e rn me n t N u mb e r 3 7 o f 1 9 9 8 re g a rd i n g r e g u l a t i o n o f La n d De e d Of f i ci a l s

Po si t i o n h a s n o t a d h e re d t o b e c a u se o f f a c t o r o f l a c k of c o o rd i n a t i o n be t we e n t h e

re l e v a n t p a rt i e s, a n d t h e l e g a l c u l t u ra l f a cto rs o f t h e h u ma n re so u rc e s wh o

i mp l e me n t i n g t h e re g u l a t i o n s.

K e y w o rd s: e x c ha ng e , l a nd , ri g ht s, b e t we e n re g io ns

.

* Mah a si swa Pr og r a m St u d i Ma gi st er Ken ot ar ia ta n T. A. 2 0 1 1 / 2 0 1 2

* * Pem bi m bi n g I

*** Pembimbing II

I.

PENDAHULUAN

Ket en t u a n t en tan g t u k ar -m en u k ar

d a l a m Ki ta b Un d an g - Un d an g Hu k u m

Per d a t a ( KUH p er d a t a ) d ia t ur p a d a ba b

k e

VI .

K et en t u a n

t er sebu t

sa n g a t

si n g k a t kar en a h an ya t er d i r i d ar i en am

Pa sa l ya i t u Pa sa l 1 5 4 1 sa m p a i d en gan

Pa sa l 1 5 4 6 , a k an t et a pi wa l a u p un h an ya

t er d ir i

dar i

en am

Pa sa l,

k et en t uan

t er sebu t sa n g a t l ua s k ar en a Pa sal 1 5 4 6

K UH P er d a t a m en g at a k an bah wa a t u r an

-a t ur -an t en t-an g p er set u ju -a n ju -a l - b el i

b er l a k u

t er h a d a p

p er set u ju a n

t u k ar m en u kar .

T u k ar m en u k ar h a k a ta s t a n ah t i d a k

sel a m a n ya o b ye k t r a n sa k si ber a d a d al am

sa t u wi l a ya h k er ja PPAT , d al a m ar ti

d i sa t u

p ih a k

ob ye k

t u k a r

m en u kar

b er a d a an tar k a bu p a t en a t a u pr ovi n si .

Ha l i n i d a p a t d i la k u k an ol en PPAT

k a r en a ber d ar k an Per at ur an Pem er in tah

R ep u bl i k I n d on esi a Nom or 3 7 T ah un

1 9 9 8 t en t an g Per a t ur an Ja ba t an Peja ba t

Pem bu a t

Ak t a

Tan ah

seba g a i m an a

t er m a kt u b d a l a m Pa sa l 4 a ya t ( 2 ) ya i t u

a k t a t u kar m en u kar , a kt a p em a su k an k e

d a l a m p er u sah aan , d an a k ta p em ba g i an

h a k ber sa m a m en g en a i be ber a p a h a k

a t a s t an ah dan h a k m i li k a t a s sa t uan

r u mah

su su n

ya n g

t i d a k

sem u an ya

t er l et a k d i d al a m da er ah k er ja se or an g

PPAT d a p a t d i bu a t ol eh P PAT ya n g

d a er ah k er jan ya m el i p u t i sa l ah sa t u

bi d a n g t an ah a t a u sa t uan r u m ah su sun

ya n g h a kn ya m en ja d i o bj ek p er bu a t a n

h u k u m da l am a k ta . Di d al a m pr a k t i kn ya

d a l a m pr oses t u k a r m en u k ar h a k at a s

t an ah fa k t a m en un ju k k an t er h am ba t n ya

p r oses t r an sa k si t u k ar m en uk ar h a k at a s

t an ah d i seba bk a n k ar en a t u k ar m en u kar

h a k at a s t an ah an t ar wi l a ya h k a bu p a t en

ser i n g t i d a k da p a t di l a k u k an ol eh sa t u

PPAT ya n g ber d a sa r kan obs er va si h an ya

d a p a t

d il a k u k an

pa d a

tan ah

ya n g

o b jek n ya b er d a m p in gan d an t er l et a k

d a l a m sa t u wi l a ya h k er ja k er ja PPAT .

B er d a sar k an h al t er sebu t , d a p a t

d i r um u sk an p er ma sa l ah an - p er ma sa l ah an

se ba g a i be r i k u t :

1 .

Ba g a i m an a k ah

im p l em en ta si

t u k ar

m en u k ar t an ah a n t ar wi l a ya h ol eh

PPAT ?

2 .

Fa k t or a p a kah ya n g m em p en g ar uh i

p el a k sa n aan t u kar m en u k ar t an ah

a n t ar wi l a ya h ol eh PPAT ?

II.

Metode Penelitian

Ad a p u n m et od e p en el i t i an ya n g

d i g u n a k an d a la m p en el i t ian in i d a p at

d i u r a i k an seba g a i b er i k u t :

a .

Jen i s p en el i t i an

Ad a p u n jen i s - jen i s p en u l i san ya n g

d i l a k u k an

d al a m

p en u l i san

in i

m er u p a k an p en u li san h u k u m, seba g a i

p en u l i san

h u k um

ya n g

ber si fa t

em p i r i s.

b.

Si fa t p en el i t i an

Pen el i t i an in i ber si fa t d esk r i p t i f

ya n g

man a

ber t u ju a n

u n t u k

m en g g am ba r k an seca r a t ep a t si fa t - si fa t

su a t u i n di vi d u , k ea d a a n , g eja l a a t a u

k el om p ok t er t en t u un t u k m en en t u k an

p en ye ba r a n

su a t u

g eja l a ,

un t u k

m en en t u kan a d a t i da kn ya h u bu n g a n

(3)

su a t u g eja l a d en g a n g eja l a l a in ya n g

t er d a p at d i d a la m su at u ma s ya r a k at .

1

c.

Jenis data

Jen i s d a t a ya n g d i g un a k an da l am

m en g k a ji

p en u l i san

p en el i ti an

in i

a d a l ah d a ta pr im er dan d at a sek u n d er .

Pen d ek a t a n

ya n g

d i g un a k an

d a la m

p en u l i san in i a d a lah p en d ek a t an fa k t a

(

f a c t a p p ro a c h

) t er h a da p i m p l em en t a si

Per a t ur an Pem er in t ah Nom or 3 7 T a h un

1 9 9 8

t en t an g

Per a t ur an

Ja ba t an

Pe ja ba t Pem bu a t Ak t a Tan ah t er ka i t

t u k ar m en u kar h a k a ta s t an ah an t ar

wi l a ya h ol eh Pe ja ba t P em bu a t Ak t a

T an ah .

d .

Su m b er d a ta

Da t a

Pr i m er

ya n g

d i g un a kan

d a l a m p en el i t ian in i su m ber d a tan ya

d i p er ol eh d a r i p en el it i an l a pan g an

(

f i e l d re se a rc h

), ya i t u d a t a - da t a ya n g

d i p er ol eh

d en g an

m en g a da k an

p en el i t i an l an g sun g k e l a p a n gan , ya n g

d i l a k san a kan

d en g an

m et od e

wa wa n ca r a d an k ui si on er .

Da t a

sek u n d er

ya n g

su m ber

d a t an ya

d i p er ol eh

d a r i

p en el i ti an

k ep u st a k a a n (

l i b ra ry re se a rc h

) , ya i t u

d a t a - d at a

a t a u bah an

p en u l i san

in i

d i p er ol eh d a r i l i t er a t ur - li t er a t ur d an

p er a t ur an p er un d an g - un d an gan ya n g

a d a

k ai t an n ya

d en g a n

ma sa l ah

p en el i t i an in i ,

2

m el i p u ti :

1 .

Un d a n g - Un d an g

Da sar

Neg a r a

R ep u bl i k I n d on esi a T ah un 1 9 4 5.

2 .

Un d a n g - Un d an g

Pok ok

Ag r ar i a

Nom or

5

T a h un

1 9 6 0

t en t an g

Per a t ur an Da sar Pok ok Ag r ar i a.

3 .

Per a t ur an

Pem er in t ah

Rep u bl i k

I n d on esi a Nom or 2 4 T a h un 1 9 9 7

t en t an g Pen d a ft ar an T an ah .

4 .

Per a t ur an

Pem er in t ah

Rep u bl i k

I n d on esi a Nom or 3 7 T a h un 1 9 9 8

t en t an g Per a t ur an Ja ba t a n Peja ba t

Pem bu a t Ak t a T an ah .

5 .

Per a t ur an

Pem er in t ah

Rep u bl i k

I n d on esi a Nom or 2 4 T a h un 2 0 1 6

t en t an g Per u ba h an At a s Per a t ur an

Pem er i n tah

Rep u bl i k

I n d on esi a

Nom or 3 7 T ah un 1 9 9 8 T en t an g

Per a t ur an Ja ba t an Peja ba t Pem bu a t

Ak t a Tan ah .

e.

T ek n i k p en g u m p u lan da t a

Da l a m

p en g u m p u lan

d at a

di

l a p an g an , t ek n i k ya n g d i p er g u n a k an

a d a l ah

t ekn i k

wa wa n ca r a

at a u

i n t e rv i e w

.

I n str u m en

ya n g

d i p er g un a k an

un t u k

m en g u m p ul k an

d a t a sek u n d er a d a lah k ar t u ya n g d i bu a t

1

Amiruddin

&

Zainal

Asikin,

2004,

Pengantar Metode Penelitian Hukum,

PT Raja

Grafindo Persada, Jakarta, h.25.

2

Burhan Ashshofa, 2001,

Metode Penelitian

Hukum

, Cet. III, Rhineka Cipta, Jakarta, h.103.

sesu a i d en g a n p ok ok ba h a san ya n g a d a

h u bu n g an n ya

d en g a n

p er m a sa lah an

p en el i t i an .

f.

Pengolahan dan analisis data

1)

Teknik pengolahan data

T ek n i k p en g ol a h an d at a da l am

p en u l i san in i d en gan m en g u m p ul k an

d a n m en ga m bi l d at a ba i k d ar i l a pan g an

m a u p un d ar i k ep u st a k a an k em u d i an

d i ol a h seca r a k u a li t a ti f d a n d i sa ji k an

se ca r a d esk r i p t i f k u a l it a t i f.

2)

Analisis data

An a li si s d a t a m er u p a k an k eg i a tan

u n t u k m en g k a ji a ta u m en el aah h a si l

p en g ol a h an da t a ya n g d i ba n t u d en g an

t eor i - t e or i

h u k u m,

pr oses

u n t u k

m en g an al i si s d a ta d i la k u k an seba g a i

b er i k u t :

a .

Men g g a bu n g k an an t ar a d a t a sa t u

d en g an d a ta ya n g l a in n ya s esu a i

d en g an p er m a sa lah an ya n g a k an

d i k a ji .

b.

Un t u k

m em ah a mi

m a kn a

d ar i

k es el u r uh an

d a ta

h a si l

su a t u

p en el i t i an

di g un a k an

t ek n i k

i n t er pr et a si , seh in g g a m em p er ol eh

g a m ba r an p er m a sa lah an ya n g a k a n

d i t el i t i .

Ja d i ,

ben t u k

a n a li si s

ya n g

d i l a k u k an

m er u p a k an

p en jel a san

-p en jel a sa n , bu k an ber u -p a an g k a - an g ka

st a t i st i k a t a u ben t u k an g k a l ain n ya .

3

3)

Teknik penyajian data

Set el a h m en g an a l i si s d a ta m el a l ui

p en a fsi r an at a s k esel u r u h an d a ta ya n g

d i p er ol eh d a r i p en el i t i an , sel a n ju tn ya

d a t a

t er sebu t

d i sa ji k a n

seca r a

d esk r i p t i f

d en g a n

m en g g a m bar k an

se ca r a r in ci p er m a sa l ah an ya n g d i t el i t i

d en g an u l a san m en g g un a kan t eor i

-t eor i h u k um .

III.

TEORI DAN TINJAUAN UMUM

3.1.

Teori Efektifitas Hukum

La wr en ce

M.

Fr i ed m an

m el ih a t

h u k u m a d a lah sesu a t u ya n g b er d i r i

sen d i r i. Si st em h u k um ber k a i t d en gan

el em en - el em en ya n g l ain ya i t u ek on om i

d a n p ol i t i k. Ket er k a i t an an tar a el em en

-el em en t er se bu t t er ca k u p d a l a m ur a ian

b el i a u

m en g en ai

a p a

ya n g

d i se bu t

si st em h u k u m (

l e g al S y st e m

). Si st em

h u k u m i t u sen d ir i t er d ir i d ar i t i ga

k om p on en u t a ma , ya i t u :

l e g a l st ru c t u re

( st r u k t ur

h u k u m ),

l e g a l

s u b t a n ce

( su b st a n si

h u k um ) ,

l e g a l

c u lt u re

( bu d a ya

h u k u m ) .

4

Ket i g a

k om p on en

t er sebu t sa l i n g m en en t u kan d an sa l in g

m em p en g ar uh i sa t u dan la in n ya .

3

Ibid

., h. 106.

4

Lawrence M. Friedman, 1984,

American

Law,

W.W. Norton& Company, New

(4)

B er d a sar k an T eor i Si st em Hu k u m

(

Le g a l S y st e m Th e o ry

) d ar i La wr en ce

M. Fr i ed m an ,

Soer j on o

So ek a n t o

m en g em ba n g k an t e or i t er sebu t m en ja d i

T eor i

E fk t i vi t a s

Hu k u m

d a n

m en ye bu t k a n

ba h wa

h u k u m

d a p at

b er l a k u d en g an efek t i f d i t en t u k a n ol eh

l i m a fa k t or ya n g m en en t u kan ef ek t i vi t a s

b er l a k un ya h u k u m d i m a sya r a k a t :

a .

Fa k t or h u k u mn ya s en d i r i ( Un d a n g

-u n d an g ).

b.

Fa k t or p en eg a k h u k u mn ya ya k n i

p i h a k - p ih a k

ya n g

m em ben t u k

m a u p un m en er a p k an h u k um .

c.

Fa k t or sa r an a at a u fa si l i t a s ya n g

m en d u k un g p en eg a k an h u k u m.

d .

Fa k t or

m a s ya r a k at ,

ya k n i

l in g k un g an d i man a h u k um t er sebu t

b er l a k u a t a u d i t er a p k an .

e.

Fa k t or k ebu d a ya a n , ya k n i seba g a i

h a si l k ar ya , ci p t a d an r a sa ya n g

d i d a sar k an p a d a k ar sa m an u si a d i

d a l a m p er g a ul an h i d u p .

5

T eor i in i a k an d i g un a kan un t u k

m en g k a ji r u m u san ma sa l ah ya n g k ed u a

t en t an g

ef ek t i fi t a s

h u k u m

d a l am

i m p l em en ta si t u k ar m en u k ar tan ah an tar

wi l a ya h

ol eh

PPAT

. Hu k u m

d a p a t

b er l a k u

ef ek t i f

a k a n

m en im bu l k an

p er u ba h an di da l am ma s ya r a k at dan

p er u ba h an i t u d a p at d i se bu t k a n seba g a i

p er u ba h an sosi a l .

6

3.2.

Teori Perlindungan Hukum

T eor i

p er l in d un g an

h u k um

d ar i

Pa r et o, ji k a su a t u p er jan ji a n d i p an d an g

d a r i

su d u t

ek on om i

se ba g a i m an a

d i p a p ar k an da l am t eor i Par et o, su a t u

t r an sa k si a ta u a t ur an a da l ah sah ji k a

m em bu a t k ea d a a n sese or an g m en ja d i

l ebi h ba i k d en g an t i d a k seor a n g pun

d i bu a t m en ja d i l ebi h bu r u k .

7

3.3.

Teori Kepastian Hukum

Men u r u t

Ra d br u ch

d a la m

p en g er t ian h u k u m da p a t d i bed a k an t i ga

a sp ek ya i t u k ea d i l a n , fi n al i t a s dan

l eg a l i t a s ya n g k et i g a - t i gan ya d i p er l u k an

5

Soerjono Soekanto, 2008,

Faktor-Faktor

yang Mempengaruhi Penegakan Hukum,

Raja

Grafindo

Persada,

Jakarta,

h.8.(Selanjutnya

disebut dengan Soerjono SoekantoI).

6

Soerjono Soekanto, 2004,

Pendekatan

Sosiologi terhadap Hukum,

Bina Aksara, Jakarta,

Cetakan II, h.17. (Selanjutnya disebut dengan

Soerjono Soekanto II).

7

Niken Saraswati, 2011, “Standar Kontrak

Dalam

Hukum

Perjanjian

,

http://kennysiikebby.wordpress.com/2011/03/07/

Kennysiikebby’s

Blog

Just

Another

Wordpress.Com Site (diakses pada 11/06/2016).

u n t u k sam p a i p a da p en g er t i an h u k um

ya n g m em a da i .

8

3.4.

Teori Keadilan

Ar i st ot el es m en g em u k a k an ba h wa

k ea d i l an d i ba g i m en ja d i 2 ( d u a ) ba g i an

ya i t u :

a .

Kea d i l a n d i str i bu t i f

b.

Kea d i l a n k or ek t i f .

9

3 . 5 .

Pe j a ba t Pe m b ua t Ak t a T a na h

Da sa r h u k um t er h a da p ek si st en si

a t a u k eber a d a an Peja ba t Pem bu a t Ak t a

T an ah ( PPAT ) ya n g b er l a k u sa a t in i

a d a l ah

Per a t ur an

Pem er in tah

( PP)

Nom or

3 7

T ah un

1 9 9 8,

t en t an g

Per a t ur an Peja ba t Pem bu a t Ak t a T an ah

ya n g t el a h dir u ba h d en gan p er u ba h an

Per a t ur an

Pem er in tah

Rep u bl i k

I n d on esi a Nom or 2 4 Tah un 2 0 1 6 t en t an g

Per u ba h an At a s Per a t ur an Pem er in tah

Pem er i n tah Nom or 3 7 T a h un 1 9 9 8

t en t an g Ja ba t an Peja ba t Pem bu a t Ak t a

T an ah .

T u g a s p ok ok P PAT d i a t u r d a la m

Pa sa l 2 PP Nom or 3 7 T ah un 1 9 9 8,

d en g an

ya i t u

m el a k sa n a k an

ya i t u

m el a k sa n a k an

seba g i a n

k eg i a tan

Pen d a ft a r an T an ah d en gan m em bu a t

a k t a se ba g a i bu k t i t el a h d i l a k u k an n ya

p er bu a t a n h u k um

t er t en t u

m en g en ai

m en g en ai Ha k a t a s Tan ah a t a u Ha k

Mi l i k a t a s Sa t u an Ru m ah Su su n ya n g

a k an d i ja d i k an d a sar ba g i p en d a ft a r an

p er u ba h an d at a p en d a ft ar an t an ah ya n g

d i a k i ba t k an

ol eh

p er bu a t an

i t u.

Per bu a t a n ya n g d im a k su d k an i t u a d a lah :

1 .

Ju a l Bel i .

2 .

T u k ar Men u kar .

3 .

Hi ba h .

4 .

Pem a su k a n k e d a l am Per u sah a an

(

i n b re n g

) .

5 .

Pem ba g i a n Ha k Ber sa m a .

6 .

Pem ber i a n Ha k Gu n a Ban g un an /

Ha k Pa k a i a t a s T an ah Ha k Mi l i k

7 .

Pem ber i a n Ha k T an g g un g an .

8 .

Pem ber i a n

Kua sa

Mem be ba n k a n

Ha k T a n g g un gan .

Ke wen an g an PPAT un t u k m em bu a t

a k t a d i da sar k an pa d a k en ya t a a n d im an a

t an ah a t a u Ha k Mi l i k at a s Sa t uan

Ru m a h Su su n t er sebu t t er l et a k / b er a d a,

bu k a n h a l d im an a kah p ar a p en gh a d a p

( m i sa ln ya p en ju a l d a n p em bel i ) d a p a t

b er k u m p u l , a ta u p a da h a l d i man a kah

d om i si l i p em eg a n g h a k a ta u d om osi l i

p em eg a n g

h a k

a ta u

d om i si l i

ca l on

p en er i ma h a k ber a d a .

Se b el u m ber l a k u n ya PP No 2 4

T ah un

2 0 1 6

su d a h

di k en al

a d an ya

p er l u a san d a er ah k er ja , n a m un t er ba t a s

8

Theo Huijbers, 2007,

Filsafat Hukum dalam

Lintas Sejarah,

Kanisius, Cetakan Keempat belas,

Yogyakarta, hal. 163.

9

(5)

h an ya u n t u k p em bu a t an t i ga m a cam

Ak t a d i m an a sa l ah sa t u bi d an g t an ah

ya n g m er u p a kan ob ye k p em bu a t a n Ak ta

b er a d a d i d a la m d a er ah k er ja n ya , ya i t u

u n t u k p em bu a t a n a k ta ;

1 .

t u k ar m en u k ar ,

2 .

p em a su k a n k e d a l am p er u sah a an

(

i n b re n g

) d an

3 .

p em ba g i a n h a k ber sa m a .

B er d a sar k an

k et en t u an

t er sebu t

d i a t a s d a p a t d i pah a mi ba h wa u n t u k

p er bu a t a n a k t a T u k ar Men u kar at a s

se bi d a n g

T an ah

ya n g

ber a d a

d i

Ka bu p a t en Ba d u n g d en g an sebi d a n g

t an ah ya n g ber a d a d i Kot a Den p a sa r ,

m a k a PPAT ya n g b er wen an g u n tu k

m em bu a t Ak t a T u k a r Men u k ar t er sebu t

a d a l ah sa l ah sat u d ar i PPAT ya n g

d a er ah k er jan ya Ka bu p a t en Ba d u n g a ta u

PPAT

ya n g

d a er ah

k er ja n ya

K ot a

Den p a sa r .

3 . 6 . Pe r al i ha n H ak At a s T a na h

Men u r u t Pa sa l 3 7 PP N om or 2 4

T ah un 1 9 9 7 p er a lih an h a k at a s t an ah

d a n h a k mi l i k a ta s sa t u a n Ru m ah su su n

m el a l u i ju a l bel i , t u k ar m en u k ar , h i ba h ,

p em a su k a n

da l am

p er u sah a an

dan

p er bu a t a n h u k um d a p a t di d a ft a r kan ji k a

d i bu k t i k a n d en g an a k t a ya n g d i bu a t ol eh

PPAT ,

ya n g

b er wen a n g

m en ur ut

k et en t u an

p er a t ur an

p er un dan g

-u n d an gan

ya n g

ber l a k u ,

Da l am

k et en t u an t er seb u t t i d a k d i jel a sk an a pa

ya n g

d i m a k su d

ber a l ih

dan

d i p er a l ih kan ,

t et a p i

h an ya

d i a t u r

t en t an g p er al ih an su a t u h a k a t a s t an ah

a t a uh a k m il i k a t a s sat u an r um ah su sun .

Per a l ih an h a k a ta s t an ah m en ur u t

yu r i d i s d i l a k u kan seca r a t er t ul i s d en gan

a k t a ya n g d i bu a t ol e h p eja ba t ya n g

b er wen an g d an d i d a ft a r kan p a d a Ba d an

Per t an ah an Na si on a l ( Kan t or Per tan ah an

Ka bu p a t en / Kot a ) .

Per a l ih an h a k a t a s tan ah h ar u s d i

bu k t i k a n d en gan a k ta ya n g d i bu a t ol eh

Pen ja ba t P em bu a t Ak t a T a n ah ya n g

sel a n ju t n ya d i si n g k a t PPAT . Den g an

d em i k i an a da un sur a bs ol u t e ya n g h ar u s

d i p en uh i d al a m m en ga l ih k an h a k at a s

t an ah , ya k n i a d an ya Ak t a p er a l ih an h a k

a t a s tan ah ya n g d i bu a t ol eh PPAT .

Al a t p em bu k t i an ya n g sa h ba g i

k ep em i l i k a n h a k a ta s t a n ah a d a lah

d a l a m ben t u k seft i fi k a t h a k a ta s t an ah .

Ser t i fi k a t a d a lah sa l in an bu k u t an ah dan

su r a t u k ur ( un t u k p en d a ft ar an t an ah

si st em i k ) a t a u g a m ba r si t ua si ( u n tu k

p en d a ft a r an t an ah sp or a d i s) ya n g d i ja h it

m en ja d i sa t u d an ben t u kn ya d i t et a p k an

ol eh m en t er i. Fun g si ser t i fi k a t h a k at a s

t an ah a d a lah un t u k m em bu k t i k an a d an ya

h a k a ta s t an ah d an su b yek ya n g ber h a k

a t a s tan ah t er sebu t .

Per a l ih an h a k a ta s t an ah m en ur u t

yu r i d i s d i l a k u kan seca r a t er t ul i s d en gan

a k t a ya n g d i bu a t ol eh p eja ba t ya n g

b er wen an g d an d i d a ft a r kan p a d a Ba d an

Per t an ah an Na si on a l ( Kan t or Per tan ah an

Ka bu p a t en / Kot a ) .

La n g k ah

t er sebu t

t er k a i t er a t d en gan p r osed u r p er a l ih an

h a k

at a s

t an ah ,

k ar en a

pr osed u r

m en en t u kan l eg a l i t a s d ar i p er a l ih an

h a k.

Den g an

d em i k ian

l eg a l it a s

p er a l ih an

h a k

at a s

t an ah

san g at

d i t en t u k an ol eh s ya r a t f or m i l m a u pun

m a t er i i l, p r osed u r d a n k ewen an g an ba g i

p i h a k - p ih a k t er k ai t , ba i k k e wen a n gan

m en g a lih k an

ma u p un

k e wen a n gan

p eja ba t

u n t u k

b er t in d a k .

Pr osed u r

h u k u m ber a l ih n ya su a t u h a k a t a s t an ah

d a p a t di t el u su r i ba i k se bel u m m a u p un

set el a h ber l a k un ya UUPA.

Per ja n ji a n t u kar m en u k ar h a k a ta s

t an ah a d al ah su a t u p er jan ji a n ya n g

d i bu a t a n t ar a pih a k ya n g sa t u d en gan

p i h a k l a in n ya , d a l a m p er ja n ji an it u

p i h a k

ya n g

sa t u

b er k e wa ji ba n

m en yer a h kan

h a k

a t a s

tan ah

ya n g

d i t u k ar ,

beg i t u

p u l a

p ih a k l a in n ya

b er h a k m en er im a h a k a t a s tan ah ya n g

d i t u k ar .

Su b j ek h u k u m d al a m p er ja n ji an

t u k ar - m en u kar a da l ah p ih a k p er ta ma

d a n p ih a k k ed u a . Sed a n g k an ya n g d a p at

m en ja d i ob jek t u k a r - m en u kar a d a lah

sem u a ba r an g , ba i k ba r an g ber g er a k

m a u p un bar an g ya n g ti d a k ber g er a k

( p a sa l 1 5 4 2 KUHPer d a t a ) .

IV. PE M B AH ASAN

4 . 1 . Im pl e me nt a si

K e we na ng a n

Pe j a ba t

Pe mb ua t

Ak t a

T a na h

Da l a m Pr ose s T uk a r M e n uk a r

H a k At a s T a na h Ant a r W i l a y a h

O l e h

Pe j a ba t

Pe mb ua t

Ak t a

T a na h.

Da l a m h a l t u kar m en u k ar ya n g

o b ye k n ya h a k a t a s tan ah ba i k ya n g

b er a d a

d a la m

sa t u

wi l a ya h

Ka bu p a t en / Kot a m a u p u n an t ar wi l a ya h

Ka bu p a t en / Kot a

se ba g a i

s ya r a t

f or m a ln ya h ar u s d i bu a t d en g an a k ta

ot en t i k ya n g d i bu a t ol eh PPAT . Sem u a

a k t a ya n g m er u p a kan k e wen a n g an PPAT

u n t u k m em bu a tn ya a d a l a h Ak t a ot en t i k,

t er m a su k d i sin i a d al ah Ak t a T u kar

Men u k a r . I si ya n g d i t u an g k an d al am

a k t a m en ur u t h a sil wa wa n ca r a d en gan

Ba p a k Ma d e Wi d i a d a . Not a r i s/ PPAT

Kot a

D en p a sar ,

m en ya t a k a n

i si

p er ja n ji an t u k ar m en u kar h ar u s a p a

a d an ya

ja n g an

ber i si

h a l -h al

ya n g

d i r ek a ya sa k a r en a da p a t m en im bu l k an

m a sa l ah di k em u d i an h ar i. Ak t a t u kar

m en u k ar t er ma su k d a l am jen i s

Pa rt i j

A c t e

( Par t a i Ak ta ) , bu k an

A mb t el i jk

A c t e

( a k ta p eja ba t ) ar t in ya ba h wa a k t a

(6)

t er sebu t

d i bu a t

ol eh

p ar a

p ih a k

d i h a d a p an PPAT , ol eh kar en a i t u PPAT

h an ya

m en u an g k an

a p a

ya n g

d i sa m p a i kan , d i jel a sk a n d an d ia k u i ol eh

p a r a

p ih a k

k ed a l am

a k t a

ya n g

d i bu a t n ya . Se ja u h a p a ya n g d i sa m p ai k an ,

a p a ya n g d i jel a sk a n d an d i a k u i ol eh

p a r a

p ih a k

i t u

ti d a k

ber t en t an gan

d en g an

h u k um

ma k a

PPAT

d a p at

m em bu a t k a n a k t an ya . ( h a si l wa wa n ca r a

t an g g a l 2 0 Desem b er 2 0 1 6 ) .

B er k a i tan

d en g an

tan g g un g ja wa b

a t a s k eb en ar an i si a k t a seba g a i m an a

ya n g

d i sa m p ai k an

ol eh

p ar a

p ih a k

Ba p a k Ma d e Wi d i a d a . Not a r i s/ PPAT

Kot a

Den p a sa r

m en ya t a k an

a d a lah

t an g g un g ja wa b p a r a p ih a k , bu k an

t an g g un g ja wa b P PAT .

Se ba g a i m an a d in ya t a k an Ba p a k I

Ma d e Ma wi , a l a m a t Lin g k un g an Um a l a s

Ka n g in ,

Desa / Kel u r ah an

Ker ob ok a n

Kel od ,

Ke ca m a t an

Ku t a

Ut a r a,

Ka bu p a t en Ba d u n g m en ya t a k an u n tu k

m em en uh i k ebu t u h an a k an t an ah ya n g

l ebi h l u a s un t u k p er t an ian d an in vest a si

l ebi h su k a m el a k u k a n t u k ar m en u kar

a t a s t an ah n ya ya n g a d a d i wi l a ya h

Ka bu p a t en

Ba d u n g ,

k a r en a

m el a l ui

t u k ar m en u kar t r an sa k sin ya l e bi h cep a t

d a n am an , k ar en a ti d a k p er l u m en ca r i

p em b el i h a k a t a s tan ah ya n g a d a di

Ka bu p a t en

Ba d u n g

ya n g

h ar g an ya

b eg i t u t i n g g i, seh in g g a su l i t m en ca r i

p em b el i n ya .

Mel a l u i

t u k a r

m en u kar

t an ah ya n g d i a lih k an m en ja d i l ebi h

a m an d an k em un g k in an an m em p er ol eh

d i sp en sa si b er u p a u an g ta m ba h an . (h a sil

wa wa n ca r a t an g ga l 9 Jan u ar i 2 0 1 7 ) .

T u k ar m en u k ar h a k a ta s t an ah

se ba g a i sa l a h sat u ben t u k t r an sa k si

p en g a l ih an h a k a t a s tan ah p a da d a sar n ya

m er u p a k an

p er bu a t an

h u k u m

d al am

b en t u k p er ja n ji an . Seh in g g a ser in g k a li

p er bu a t a n

t er sebu t

d i a wa l i

d en g an

n eg osi a si

u n t u k

m em p er ol eh

k es ep a k a t an . Seba g i m a n a h a l t er sebu t

d i sa m p a i kan ol eh Ba p a k I Ma d e Ma wi ,

a l a ma t

Lin g k un g an

Um a l a s

Kan g in ,

Desa / K el u r ah an

Ker ob ok a n

Kel od ,

Ke ca m a t an

Ku t a

Ut a r a,

Ka bu p a t en

Ba d u n g ,

set el a h

beb er a p a

k a li

m el a k u k an p en d ek a t an d en g an I bu Ni

N yom a n Wer t ian i d en g an a la m at Per um

T er a s A yu n g Bl ok D 3 - 5 Ga t su T i m ur

Den p a sa r Ba n jar / Lin g k un g an T em ba u ,

Desa / K el u r ah an

Pen a t ih ,

Keca m a tan

Den p a sa r

T i m ur ,

Kot a

Den p a sa r .

ba r u l ah

d i ca p a i

k esep a k a t an

u n tu k

m en u k ar

h a k

a ta s

t an ah

d en gan

Ser t i fi k a t

Ha k

Mi l i k

N om or

6 6 3 3 / Kel u r ah an Ker ob ok a n Kel od , ya n g

l u a s d an ba t a s - ba t a s l et a k t an ah n ya

d i u r a i k an d al a m sur at u k u r t an g g al

2 2 / 0 8 / 2 0 1 6 . Nom or 0 6 9 4 8 / Ker o b ok a n

Kel od , sel u a s 5 0 0 M2 , a t a s n a m a I Ma d e

Ma wi , d en g a n sebi d a n g t an ah Ha k Mi l i k

Nom or 1 0 1 3 5 / Kel u r ah an Ku t a ya n g l u a s

d a n ba t a s - ba t a sn ya s er t a l et a k tan ah n ya

d i u r a i k an d a l am sur a t u k ur tan g g a l 2 1

-1 -1 - 2 0 0 8 Nom or 2 3 6 4 / Ku t a / 2 0 0 8 , sel u a s

4 5 0

M2 ,

at a s

n am a

Ni

Nyom a n

Wer t i an i . (h a si l wa wa n ca r a t gl 2 0

Ja n u ar i 2 0 1 7 ) .

B er d a sar k an

h a si l

wa wa n ca r a

d en g an Ba p a k I Ma d e Ma wi , a l am at

Li n g k un g an

Um a a l a s

Kan g in ,

Desa / K el u r ah an

Ker ob ok a n

Kel od ,

Ke ca m a t an

Ku t a

Ut a r a,

Ka bu p a t en

Ba d u n g m en ya m p a i k an ba h wa p r ose s

p em bu a t a n

p er ja n ji an

t u k ar -m en u kar

h a k a t a s tan ah n ya d i l a k u k an d i Kan t or

Not a i s/ PP AT . I Ma d e Wi d i a d a ya n g

wi l a ya h k er ja n ya Kot a Den p a sa r . t et a pi

p er ja n ji an t u k ar m en ur ka r it u t i d a k

d a p a t di l a k san a kan d en g an a l a san bel u m

a d a p er a t ur an p el a k san a an d ar i PP N o

3 7 T a h un 1 9 9 7 ya n g t el a h d ir u bah

d en g an

PP

No

2 4

T a h un

2 0 1 6.

Sel a n ju t n ya d i sa r a n k an p er a lih an h a k

a t a s t an ah t er sebu t d i l a k u k an d en gan

t r an sa k si ju a l bel i . (h a si l wa wa n ca r a t gl

2 0 Ja n uar i 2 0 1 7 ).

Un t u k

m en yel en g g a r a kan

ser t a

m el a k sa n a k an p en d a ft ar an t an ah ya n g

d i d a sar k an p a d a Pa sal 1 9 A ya t ( 1 )

UUPA,

d a l a m

p el a k sa n a an n ya

p em er i n t ah

m en g el u a r kan

Per a t ur an

Pem er i n tah Nom or 1 0 T a h un 1 9 6 1

t en t an g Pen d a ft a r an Tan ah ya n g d al am

p er ja l an an

p el a k san aan ya

d i g a n ti

d en g an Per a t ur an Pem er in t ah Nom or 2 4

T ah un 1 9 9 7 t en t an g Pen d a ft ar an Tan ah .

Den g a n

d i ber l a k u kan n ya

Per a t u r an

Pem er i n tah Nom or 2 4 T a h un

1 9 9 7

t en t an g Pen da ft a r an Tan ah dih ar a p kan

p r oses p en d a ft a r an t an ah d i wi l a ya h

Neg a r a

Rep u bl i k

I n d on esi a

t er sel en g g a r a d en gan ba i k , seh in g ga

t er ci p t an ya

k ep a st i a n

h u k u m

ba g i

p em eg a n g h a k a t a s t an ah ya n g t el ah

d i d a ft a r k an d an seca r a t i d a k l an g sun g

a k an m en g ur an g i t er ja d in ya sen g k et a

p er t an ah an d i k em u d ian h ar i .

Se b el u m

Per a t u r an

Pem er in t ah

Nom or 1 0 T ah un 1 9 6 1 i n i d i ber l a k u k an ,

p em bu k t i a n k ep em i l i k an h a k a t a s t an ah

cu k u p

d en g an

k esa k si a n

d ar i

p en ya n d in g

d al a m

h a l

in i

a d a lah

p em i l i k t an ah d i sam p in g ya n g m en ja d i

o b ye k k ep em i l i k an tan ah dan k esa k si an

d a r i Kep a l a Desa . Men g en a i ba t a s - ba t a s

d a r i

su a t u

t an ah

t er sebu t

h a n ya

d i t en t u k an

ber d a sa r k an

p oh on - p oh on

ya n g h i d u p d i a t a s tan ah t er sebu t ,

seh i n g ga k ep a st i a n h u k u m d ar i ba t a s

-ba t a s t an ah t er sebu t k u r an g t er ja m in .

(7)

Ket en t u a n

h u k u m

Per a t ur an

Pem er i n tah Nom or 1 0 T a h un 1 9 6 1

t en t an g

Pen da ft a r an

T an ah

seba g a i

d a sa r p el a k san aan n ya d i r a sa k an bel u m

cu k u p m em b er i k an k em un g k in an un tu k

t er l a k san an ya p en d a ft a r an t an ah d al am

wa k t u ya n g si n g ka t d en g an h a si l ya n g

l ebi h m em u a sk an

Pen d a ft a r an

t an ah

m en ur u t

Per a t ur an Pem er in tah Nom or 2 4 T a h un

1 9 9 7 t en t an g Pen d a ft ar an Tan ah ya i t u :

Ra n g k a i an k eg i a t an ya n g d i l a k u kan ol eh

p em er i n t ah

seca r a

t er u s

m en er u s,

b er k esi n a m bu n gan d an t er a t ur m el i p u ti

p en g u m p u l an , p en g ol a h an , p em bu k u an

d a n p en ya ji a n se r t a p em el ih ar aan d a ta

fi si k d a n d a t a yu r i d i s d a l a m ben t u k

p et a d a n d a ft a r m en g en ai bi d a n g - bi d an g

t an ah dan sa t uan - sa t u an r u m ah su su n ,

t er m a su k p em ber i a n su r a t t an d a bu k t i

h a kn ya ba g i bi d a n g - bi d a n g tan ah ya n g

su d a h a d a h a kn ya d a n h a k m i l i k at a s

sa t u an

r u m a h

su su n

ser ta

h a k -h a k

t er t en t u ya n g m em be ba n in ya .

1 .

Pen d a ft a r an T an ah Seca r a Sp or a d i k .

2 .

Pen d a ft a r an

T an ah

Seca r a

Si st em a t i k .

T u ju a n p en da ft a r an t an ah m en ur u t

Pa sa l 3 Per a t ur an Pem er in t ah Nom or 2 4

T ah un 1 9 9 7 t en t an g Pen d a ft ar an T an ah

ya i t u :

a . Un t u k m em b er i k a n k ep a st i an h u k u m

d a n p er l in d un g an h u k u m k ep a d a

p em eg a n g h a k a ta s su a t u bi d a n g

t an ah , sa t u an r u m ah su su n dan h a k

-h a k l a in ya n g t er d a ft ar a gar d en g an

m u d ah d a p at m em bu k t i k an d ir in ya

se ba g a i

p em eg a n g

h a k

ya n g

b er sa n g k ut an .

b. Un t u k

m en yed i a k a n

in for m a si

k ep a d a

p i h a k - pih a k

ya n g

b er k ep en t in g an

t er ma su k

p em er i n t ah

c. Un t u k

t er sel en g g ar an ya

t er t i b

a d m in i str a si p er tan ah an .

Ob ye k p en d a ft a r an tan ah d i t en t u k an

d a l a m Pa sal 9 Per a t ur an Pem er in tah

Nom or

2 4

T ah un

1 9 9 7

t en t an g

Pen d a ft a r an T an ah ya n g m en en t u kan :

a . Bi d a n g - bi d a n g t an ah ya n g d i p un ya i

d en g an h a k m i l i k, h a k g un a u sa h a ,

h a k g un a ba n g un an d an h a k pa k a i.

b. T an ah h a k p en g el ol a a n .

c. T an ah wa k a f.

d . Ha k m i l i k at a s sa t uan r um ah su sun .

e. Ha k t a n g g un g an .

f. T an ah n eg ar a.

Pen d a ft a r an tan ah m en g en a l a d an ya

si st em

p u bl i k a si ,

d i m an a

t er d a p at

b e ber a p a si st em p u bl i k a si p en d a ft a r an

t an ah dar i n eg ar a -n eg ar a ya n g t el ah

m el a k sa n a k an

d an

m en yel en g g ar a kan

p en d a ft a r an t an ah ya n g ber t u ju a n un tu k

m em ber i k a n k ep a st ian h u k u m ba g i p ar a

p i h a k

d en g an

m em il i k i

bu k t i

k ep em i l i k a n ber u p a ser ti p i k a t h a k at a s

tanah.

“Adapun

sistem

publikasi

p en d a ft a r an t an ah ol eh n eg a r a -n eg a r a

ya n g

m en yel en g g a r a kan

p en da ft a r an

t an ah ya i t u : Si st em

To rre n s

, Si st em

Negatif dan Sistem Positif”.

4 . 2 . Fa k t or - f a k t or

y a ng

me m pe ng a r uhi

e f e k t i f i t a s

be r l a k uny a k e we na ng a n Pe j a ba t

Pe mb ua t

Ak t a

T a na h

t e r k a i t

de ng a n

t uk a r

me n uk a r

t a na h

a nt a r wi l a y a h.

Wa l a u p u n PP Nom or 3 7 T ah un 1 9 9 8

ya n g t el ah d i p er bar u i d en gan PP Nom or

2 4

T ah un

2 0 1 6

t el ah

m em p un ya i

k e ber l a k u an seca r a fi l os o fi s, yu r i d i s

d a n

sosi ol og i s

t et a p i

Per a t ur an

Pem er i n tah

t er sebu t

b el u m

d a p a t

m em ber i m a n fa a t ya n g op t i m a l ba g i

m a s ya r a k at .

Ber d a sar k an

wa wa n ca r a

d en g an

Not a r i s/ PPAT

Ba p a k

Ma d e

Wi d i a d a ,

PPAT

d i

Kot a

Den p a sar

m en ya t a k a n

ba h wa

b el u m

d a p a t

d i l a k san a kan n ya

p er a l ih an

h a k

at a s

t an ah

ber d a sar k an

p er jan ji an

t u kar

m en u k ar t an ah ya n g ber l ok a si d i Kot a

Den p a sa r d en g an t an ah ya n g ber l ok a si

d i Ka bu p a t en Ba d u n g k a r en a bel u m a d a

a t ur an t ek n i sn ya , ya n g b er u p a p et u n ju k

p el a k sa n a

ma u p un

p en t un ju k

t ek n i s

ya n g k h u su s m en g a t ur m en g en a i t u kar

m en u k ar ya n g ob ye k n ya a d a d i Ko t a

Den p a sa r d en g an tan ah ya n g a d a di

Ka bu p a t en

Ba d u n g .

( wa wa n ca r a

2 8

Ja n u ar i 2 0 1 7 ) .

Pr a k t ek t u k ar m en u k ar h a k a ta s

t an ah ya n g d i a l am i ol eh Ba p a k I Ma d e

Ma wi ,

a l a ma t

Lin g k un g an

Um a al a s

Ka n g in , Desa / K el u r ah an Ker ob ok a n

Kel od ,

Ke ca m a t an

Ku t a

Ut a r a,

Ka bu p a t en Ba d u n g . d en gan I bu Ni

N yom a n Wer t ian i d en g an a la m at Per um

T er a s A yu n g Bl ok D 3 - 5 Ga t su T i m ur

Den p a sa r

Ban ja r / Li n g k un gan

T em ba ,

Desa / K el u r ah an

Pen a t ih ,

Keca m a tan

Den p a sa r Ti m ur , Kot a Den p a sa r t i da k

d a p a t

t er l a k san a

ya n g

p em bu a t an

a k t an ya

d i l a k u k an

d i

PPAT

ya n g

wi l a ya h k er ja n ya d i Den p a sa r . d en gan

a l a san Ak t a T u k ar Men u k ar Ha k At a s

T an ah ya n g t an ah n ya t er l et a k an tar

wi l a ya h

bel u m

d a p a t

d i la k san a kan

m en g in g at p el a k sa n a an PP n o 3 7 ya n g

t el a h d i p er ba r u i d en gan PP N o 2 4 t a h un

2 0 1 6 b el u m a d a Per a t ur an m en g en ai

p et u n ju k p el a k sa n a an n ya d a n p et u n ju k

t ek n i sn ya .

Kep a d a n ya

d i sa r an kan

t r an sa k si

t er sebu t

m en g g u n a kan

(8)

Per ja n ji a n Ju a l Bel i . ( wa wa n ca r a t g l 2 0

Ja n u ar i 2 0 1 7 ) .

Men u r u t La wr en ce, t i g a el em en

p en t in g ya n g m en en t u kan ber fu n g si a ta u

t i d a kn ya h u k u m an t ar a la in :

1 .

Su b s t a n si

h u k um

m el i p u ti

:

p er a t ur an - p er at ur an a ta u r eg u l a si

ya n g d i bu a t ol eh l em ba g a ya n g

b er wen an g ;

2 .

St r u k t ur Hu k u m m el i p ut i : t at an an

d a r i p a d a el em en l em ba g a h u k u m

( k er an g k a or g an i sa si d an t in g ka t an

d a r i l em ba g a k ep ol i si a n , k eja k sa a n ,

k eh a k i man ,

p ema s ya r a k a tan ,

k ep en g a ca r a an ); d an

3 .

Bu d a ya h u k u m m el i p u t i : n i l ai -n i la i ,

n or ma -n or m a dan l em ba g a - l em ba g a

yg m en ja d i d a sa r d ar i pa d a si k a p

p er i l a k u h a m ba h u k um .

T er k a it

ef ek t i fi t a s

p el a k sa n a an

T u k ar Men u k ar Ha k At a s T a n ah an tar

wi l a ya h

t en ya t a

b el u m

d a p a t

m em ber i k a n m an fa a t ya n g op t i m a l ba g i

m a s ya r a k at ya n g i se ba k a n bel u m a d a n ya

a t ur an ya n g m em ber i k a n p et un ju k a g ar

p a r a el em en - el em en p el a k sa n a Per t ur an

Per u n d an g - un dan g an

t er sebu t

d a p a t

b er k o or d in a si seca r a ef ek t i f. Ha l l a in

ju g a d a p a t m em p en gar uh i efek t i fi t a s

Per a t ur an p er un dan g - un d an g an t er sebu t

d a p a t d i an al i si s d a r i a d an ya p en g a r uh

n il a i ek on om i d i d a la m p el a k san n an n ya .

Den g a n m en g an jur k an tr an sa k si t u kar

m en u k ar h a k a t a s tan ah t er sebu t d en g an

p er ja n ji an ju a l bel i m a ka PPAT a kan

m en d a p at k esem p a t an un t u k m em bu a t 2

a k t a ,

d i ban d in g k an

d en g an

t u kar

m en u k ar ya n g cu k u p d i bu a t d en g an 1

( sa t u ) a k t a . Di sa m p in g fa k t or bu d a ya

h u k u m

m en ja d i

p en gar uh

t er h a da p

e fek t i fi t a s t er h a d a p k et en t uan t er sebu t

ju g a k e b er l a k u an k et en t uan t er sebu t

m en un ju k k a n h u k u m h u k um ya n g h i du p

(

l i v i n g l a w

) d i m a s ya r a k a t .

10

Hu k u m

yang hidup adalah “Hukum yang

d i l a k san a kan d a la m m a sya r a k a t , seba g a i

l a wa n d ar i h u k u m ya n g d it er a p kan ol eh

negara”.

11

se ja l a n d en g an in i , Li l i Ra sji d i

d a n B. Ar i ef Si d h ar t a m en g em u k a kan

ba h wa

h u k u m

ya n g

ba i k

a d a lah

“Hukum yang sesuai de

n g a n h u k um

yang hidup di dalam masyarakat”.

12

V. PE NUT UP

5 . 1 Ke si mp ul a n

10

Bernard L. Tanya, et al.,

Teori Hukum :

Strategi Tertib Manusia Lintas Ruang dan

Generasi,

CV. Kita, Surabaya, h. 117.

11

Soerjono

Soekanto,

1985,

Perspektif

Teoritis Studi Hukum dalam Masyarakat,

Rajawali, Jakarta,

(selanjutnya disebut Soerjono

Soekanto III), h. 19.

12

Ibid

, h. 83.

Ad a p u n k esi m p u l an da r i p en el i t i an

i n i :

1.

Implementasi tukar menukar tanah antar

wilayah

tidak

dapat

dilaksanakan

dan

penyelesaiannya oleh Badan Pertanahan

Nasional diarahkan dengan proses Jual Beli.

2.

Faktor yang berpengaruh terhadap efektifitas

berlakunya kewenangan Pejabat Pembuat

Akta Tanah yang diatur dengan PP Nomor 37

Tahun 1998 yang diperbarui dengan PP

Nomor 24 Tahun 2016 adalah faktor kurang

koordinasinya

para

pelaksana

Peraturan

Perundang-undangan dan juga pengaruh

sistem kerja dari PPAT terutama disebabkan

dari nilai ekonomi yang didapat dari

Perjanjian Tukar Menukar Hak Atas Tanah

dibandingkan dengan Perjanjian jual beli.

5 . 2 Sa r a n

Sa r an - sar an ya n g d a p a t d i a ju k an ,

d i an t ar an ya :

1.

Menjamin kepastian hukum, keadilan dan

manfaat bagi masyarakat yang melakukan

transaksi Tukar Menukar Tanah antar wilayah

hendaknya pemerintah segara membuatkan

Peraturan yang dapat memberikan petunjuk

pelaksanaan dan petunjuk teknisnya dari PP

Nomor 37 Tahun 1998 yang diperbarui

dengan PP Nomor 24 Tahun 2016 sehingga

para pelaksana dapat berkoordinasi dengan

sebaik-baiknya

2.

Pemerintah Daerah segera mempertegas

Peraturan Perpajakan khususnya pajak Bea

Perolehan Hak Atas Tanah dan Bangunan

(BPHTB) yang ditimbulkan dalam proses

tukar menukar hak atas tanah antar wilayah

dan penguatan terhadap struktur hukum dalam

hal ini Badan Pertanahan Nasional (BPN),

Instansi

Perpajakan,

Badan

Pendapatan

Daerah, dalam rangka penguatan

konsep-konsep tukar menukar dan jual beli.

(9)

DAFT A R PUST AK A

B uk u- B uk u

Am i r u d din & Za i n al Asi k i n , 2 0 0 4 ,

Pe n g a n t a r M e t o d e Pe n e li t i a n Hu k u m,

PT Ra ja

Gr a fi n d o Per sa d a , Ja k ar ta .

B er n ar d L. T an ya , et a l. ,

Te o ri Hu k u m : S t ra t eg i Te rt i b M a n u si a Li n t a s R u a n g d a n

Ge n e ra si ,

C V. Kit a , Su r a ba ya .

Bu r h an Ash sh ofa , 2 0 0 1 ,

M et o d e Pe n el i t i a n Hu k um

, C et . I I I , Rh in ek a Ci p t a, Ja k ar t a .

La wr en ce M. Fr i ed m an , 1 9 8 4,

A me ri c a n La w,

W. W. Nor t on & C om p a n y, N e w Y or k

-L on d on

So er j on o S o ek a n t o, 1 9 8 5 ,

Pe r sp e k t i f Te o ri t i s S t u d i Hu k u m d a l a m M a sy a ra k a t ,

R a j a wa l i ,

Ja k a r t a

- - - , 2 0 0 4 ,

Pe n d ek a t a n S o si o l o g i t e rh a d a p Huk u m,

Bi n a Ak sar a , Ja k ar ta

- - - , 2 0 0 8 ,

Fa k t o r - Fa k t o r y a n g M e mp e n g a ru h i Pe n e g a k a n Hu k u m,

Ra ja Gr a fi n d o

Per sa d a , Ja k ar t a .

T h eo Hu i j ber s, 2 0 0 7 ,

Fi l sa f a t Hu k u m d a l a m Li n t a s S e j a ra h ,

Kan i si u s, C et a kan

Ke em p a t bel a s, Yog ya k a r t a

Ar t i k el Il mi a h

Niken Saraswati, 2011, “Standar Kontrak Dalam Hukum Perjanjian

,

h tt p : / / k en n ysi i k e b b y. wor d p r ess. c om / 2 0 1 1 / 0 3 / 0 7 /

Kennysiikebby’s Blog Just

An ot h er Wor d p r ess. C om Si t e

Pe r a t ur a n Pe r un da ng - U nda ng a n

Un d a n g - Un d an g Neg a r a Rep u bl i k I n d on esi a Tah un 1 9 4 5 .

Un d a n g - Un d an g Nom or 5 T ah un 1 9 6 0 t en t an g Per at u r an Da sar Pok ok - P ok ok

Ag r ar ia . Lem ba g a Neg a r a T ah un 1 9 6 0 No 1 0 4 T am ba h an Lem ba r an Neg a r a

Nom or 2 0 4 3 .

Un d a n g - Un d an g Nom or 4 T a h un 1 9 9 6 t en tan g Ha k T a n g g un g an Ata s T an ah Bes er t a

B en d a

Ben d a Yan g Ber k a i tan Den gan Tan ah

Per a t ur an Pem er in t ah Nom or 2 4 T ah un 1 9 97 t en ta n g Pen d a ft ar an Ha k At a s T an ah .

Per a t ur an Pem er in t ah Rep u bl i k I n d on esi a N om o r 3 7 Tah un 1 9 9 8 t en tan g Per a t ur an

Ja ba t a n Peja ba t Pem bu a t Ak t a T an ah .

Per a t ur an Pem er in t ah Rep u bl i k I n d on esi a Nom o r 2 4 T ah un 2 0 1 6 t e n tan g Per u ba h an

At a s Per a t u r an Pem er in t ah Rep u bl i k I n d on esi a Nom or 3 7 T ah un 1 9 9 8

T en t an g Per a t ur an Ja ba t an Peja ba t Pem bu a t Ak t a T an ah .

Per a t ur an Men t er i Ag r ar ia Nom or 1 0 T a h un 1 9 6 1 t en t an g Pen un ju k k a n Peja ba t Ya n g

Di m a k su d k an Da l am Pa sa l 1 9 PP Nom or 1 0 T ah u n 1 9 6 1 T en t an g Pen d a ft ar an

T an ah Ser t a Ha k Da n Ke wa ji ba n n ya .

Per a t ur an Kep a l a Ba d an Per t an ah an Na si on a l R ep u bl i k I n d on esi a Nom or 1 T ah un

2 0 0 6 t en tan g Per at ur an Ja ba t an PPAT .

Kitab Undang-Undang Hukum Perdata, terjemahan R. Subektidan R. Tjitrosudibia, 2001, PT. Pradnya

Paramita, Jakarta.

http://kennysiikebby.wordpress.com/2011/03/07/

Referensi

Dokumen terkait

Adanya akta PPAT yang bermaksud membuat akta perjanjian pengalihan hak atas tanah dan hak milik atas satuan rumah susun melalui jual beli, penukaran, hibah, pemasukan dalam

Penelitian ini bertujuan untuk menguji pengaruh kualitas layanan, persepsi atas harga terhadap loyalitas konsumen melalui kepuasan konsumen pada bus pariwisata PO

Pembelajaran kontekstual adalah suatu konsep belajar yang membantu guru mengaitkan antara materi pelajaran dengan situasi dunia nyata murid dan mendorong siswa membuat

dari pendaftaran peralihan hak atas tanah di Kabupaten Badung yang dilakukan oleh Pejabat Pembuat akta Tanah wilayah kerja Kabupaten Badung masih belum sesuai

Pemerintah Daerah Kota Medan Nomor 7 Tahun 2003 tentang pembentukan organisasi dan tata kerja dinas-dinas di lingkungan pemerintah Kota Medan, maka wewenang

ANALISIS KESELAMATAN DAN KESEHATAN KERJA (K3) MENGGUNAKAN METODE HAZARD AND OPERABILITY PADA BAGIAN PRODUKSI DI PT WAHANA2. LESTARI

[r]

Dalam Peraturan Pemerintah Nomor 37 Tahun 1998 tentang Peraturan Jabatan Pejabat Pembuat Akta Tanah diatur mengenai jabatan pejabat pembuat akta tanah, dimana