ii v K A R T S B A . 2 1 0 2 . e b m o R y r f e J , r o t a
L Frekuensi ,Di tsribu is ,dan Fungs iKata Modaltia s s a p m o K n a i r a H r a b a K t a r u S a n a c n e R k u j a T m a l a d a i s e n o d n I a s a h a B i s a t n e m e l p m I n a d 2 1 0 2 t e r a M i s i d
E Penggunaannya dalamPembelajaran A M S i D i s a r a N n a g n a r a K s il u n e
M .Sk irpsi .Yogyaka tra :Program Stud i . h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a rt s a S , a s a h a B n a k i d i d n e
P Universtia s Sanata
. a m r a h D s a ti l a d o m a t a k i s g n u f n a d , i s u b ir t s i d , i s n e u k e r f i j a k g n e m i n i n a it il e n e P
bahasaI ndonesiapadatajuk r encanasura tkaba rhairanKompa sedis iMare t2012 e
s trai mplementasinyadalampembelajaranmenuil skarangannaras id iSMA .Ada g n a y n a u j u t t a p m
e akan dicapa i dengan peneilitan ini , yatiu memaparkan e
r
f kuens ipenggunaan ,memaparkan distirbus ipemakaian ,memaparkan fungs i t a p a d r e t g n a y s a ti l a d o m a t a
k dalamt ajukr encanasura tkaba rha iranKompasedisi d , 2 1 0 2 t e r a
M an memaparkan i mplementas ikata modaltia s tiu d idalam menu il s i s a r a n n a g n a r a
k d iSMA.
i n i n a it il e n e p m a l a d i u l a li d g n a y r u d e s o r
P meilput i itga tahap , yatiu
i n a g n e m n a d , i a d n a n e m / a c a b m e m , n a l u p m u g n e
p ils . Penelti i telrebih dahulu
n a g n e d n a k t u j n a li d n a i d u m e k , a t a d r e b m u s i a g a b e s a n a c n e r k u j a t n a k l u p m u g n e m . s a ti l a d o m a t a k n a ri d a h e k i a d n a n e m n a d a c a b m e
m Data yang telah terkumpul
b n a k k o p m o l e k i
d erdasarkan katego irsasinya kemudian d i ilha t frekuens i u c n u m e
k lannya ,distirbusi ,dan fungsinya dalam kailmat . Implementas idalam i s a r a n n a g n a r a k s il u n e m n a r a j a l e b m e
p adalah dalam bentuk sliabu sdan rencana n a r a j a l e b m e p n a a n a s k a l e p . i s n e u k e r f , n a k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H modaltia s intensiona l muncu l k a y n a b e
s empa tpuluh empa tk ,ail modaltia sepistemik muncu lsebanyak seratu s n a p a l e d h u l u p h u j u
t k ,ail modaltia sdeonitk muncu l sebanyak dua kail ,dan k a y n a b e s l u c n u m k i m a n i d s a ti l a d o
m sebela sk .ail Diilha tdairdistirbusi ,kata-kata i d r e t a y n m u m u a d a p r i d a h g n a y s a ti l a d o
m stirbus ikedalam subjek dan predikat . ir a d t a h il i
D fungsi ,beberapa kata modaltia sberfungs isebaga iketerangan .Kata e b m e p m a l a d e k n a k i s a t n e m e l p m ii d t a p a d s a ti l a d o
m l rajaan menuil skarangan
i s a r a
n kela sXs emeste rI.
ii i v
T C A R T S B A
. e b m o R y r f e J , r o t a
L Frequency ,Disrtibuiton ,and Funcitono fModaltiyWord so f Indonesian Language on Edtioria lof Daliy Newspape rKompas March
2 1 0
2 EdiitonandTheImplementaitonModailitesi nLearningo fNarraitve y
a s s
E Wrtiitng inSenio rHighSchoo.lThesis .Yogyakatra :Vernatular ,and a m r a h D a t a n a S , m a r g o r P y d u t S n o it a c u d E e g a u g n a L e r u t a r e ti L n a i s e n o d n I
. y ti s r e v i n U
h c r a e s e r s i h
T observed frequency ,distirbuiton, and funciton fo modaltiy s
d r o
w o fIndonesian language on edtio ira lo fdaliy newspape rKompas, March it
i d e 2 1 0
2 onand et h implementaitoni nl earningo fnarraitvew iritng insenio rhigh e
r e h T . l o o h c
s were fou r goal sto be accompilshed i hn t si research ,namel y n
i a l p x
e i ngfrequencyinuse ,explainingdistirbu itoninuse ,explainingf unciton o f ti
l a d o
m y word contained in ed tio ira lo f daliy newspape rKompas March 2012 t
a r o b a l e d n a , n o it i d
e ingt heimplementaitono fmodaltiy inw iritngnarraitveessay n
i seniorhighs choo.l e
h
T er search used somestagesi n co llecitng t hedata.Frist ,t rhe esearcher t
c e ll o
c e dedtio ira la sasource fo data, t henconitnued yb drea i ngand marki ngthe ti
l a d o m f o e c n e s e r
p y words .Theaccumulate d data w ere grouped based on thei r ,
y r o g e t a
c then observed et h frequency fo theri presence ,dist irbuiton, and thei r .
e c n e t n e s e h t n i s n o it c n u
f The implementaiton o f w iritng narraitve essay in g
n i n r a e
l isi nt he mfor fo sy llabu sandi mplementaitonplanofl earning. e
r e h t f o t l u s e r e h
T s r each indicated t : hat frist ,the frequency intension ti
l a d o
m y appears 44 itmes, epistemic modaltiy appears 1 78 itmes , deon itc ti
l a d o
m y appears twice ,and dynamicmodaltiy appears 11 itmes .Second ,viewed m
o r
f thei rdist irbuiton, modaltiy wordscommonly i sdist irbuted i nto subjec tand .
e t a c i d e r
p Thrid ,viewed from thei rfunciton sthe modaltiy funcitoni ng a sthe b
r e v d
a .And the last ,the modaltiy can be implemented in learning o fnarraitve y
a s s
A S A H A B S A T I L A D O M A T A K I S G N U F N A D , I S U B I R T S I D , I S N E U K E R
F INDONESIA
A N A C N E R K U J A T M A L A
D SURATKABARHARIANKOMPASEDISIMARET2012
A Y N N A A N U G G N E P I S A T N E M E L P M I N A
D DALAMPEMBELAJARANMENULIS
A M S I D I S A R A N N A G N A R A K
I S P I R K S
n a k u j a i
D untukMemenuh iSalahSatuSyarat
n a k i d i d n e P a n a j r a S r a l e G h e l o r e p m e M
h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a r t s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
h e l O
r o t a L e b m o R y r f e J
4 0 0 4 2 2 1 8 0 : M I N
H A R E A D N A D , A I S E N O D N I A R T S A S , A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
I N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J
S A T L U K A
F KEGURUANDANI LMUPENDIDIKAN
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i
N A D , I S U B I R T S I D , I S N E U K E R
F FUNGS IKATAMODALITASBAHASAINDONESIA
A N A C N E R K U J A T M A L A
D SURATKABARHARIANKOMPASEDISIMARET2012
I S A T N E M E L P M I N A
D PENGGUNAANNYADALAMPEMBELAJARANMENULIS
A N N A G N A R A
K R IA S D ISMA
I S P I R K S
n a k u j a i
D untukMemenuh iSalahSatuSyarat
a n a j r a S r a l e G h e l o r e p m e
M Pendidikan
h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a r t s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
h e l O
r o t a L e b m o R y r f e J
4 0 0 4 2 2 1 8 0 : M I N
S , A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R
P ASTRAI NDONESIA ,DANDAERAH
I N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
ii
I S P I R K S
A S A H A B S A T I L A D O M A T A K I S G N U F N A D , I S U B I R T S I D , I S N E U K E R
F INDONESIA
A N A C N E R K U J A T M A L A
D SURATKABARHARIANKOMPASEDISIMARET2012
A Y N N A A N U G G N E P I S A T N E M E L P M I N A
D DALAMPEMBELAJARANMENULIS
ii i
I S P I R K S
A S A H A B S A T I L A D O M A T A K I S G N U F N A D , I S U B I R T S I D , I S N E U K E R
F INDONESIA
A N A C N E R K U J A T M A L A
D SURATKABARHARIANKOMPASEDISIMARET2012
DANI MPLEMENTAS IPENGGUNAANNYADALAMPEMBELAJARANMENULIS
A M S I D I S A R A N N A G N A R A K
h e l o s il u ti d n a d n a k p a i s r e p i D
r o t a L e b m o R y r f e J
v i
n
a
h
a
b
m
e
s
r
e
P
n
a
d
o
tt
o
M
n
a
m
a
l
a
H
g
n
a
r
o
i
p
a
t
e
t
,
n
a
u
h
a
t
e
g
n
e
p
n
a
a
l
u
m
r
e
p
h
a
l
a
d
a
N
A
H
U
T
n
a
k
a
t
u
k
a
T
)
7
:
1
l
a
s
m
A
(
n
a
k
i
d
i
d
n
a
d
t
a
m
k
i
h
a
n
i
h
g
n
e
m
h
o
d
o
b
a
I
n
a
k
h
a
b
,
a
y
n
u
t
k
a
w
a
d
a
p
h
a
d
n
i
u
t
a
u
s
e
s
a
l
a
g
e
s
t
a
u
b
m
e
m
a
I
"
k
a
d
it
a
i
s
u
n
a
m
i
p
a
t
e
T
.
a
k
e
r
e
m
i
t
a
h
m
a
l
a
d
n
a
l
a
k
e
k
e
k
n
a
k
ir
e
b
m
e
m
d
a
p
a
t
"
.r
i
h
k
a
i
a
p
m
a
s
l
a
w
a
i
r
a
d
h
a
ll
A
n
a
k
u
k
a
li
d
g
n
a
y
n
a
a
jr
e
k
e
p
i
m
a
l
e
y
n
e
m
)
1
1
:
3
h
a
b
t
o
h
k
g
n
e
P
(
h
u
l
e
g
n
e
m
n
i
g
n
i
a
ti
k
h
a
k
a
p
A
.
h
a
l
a
s
a
m
n
a
i
a
k
g
n
a
r
e
s
h
a
l
a
d
a
n
a
p
u
d
i
h
e
K
?
t
u
b
e
s
r
e
t
h
a
l
a
s
a
m
n
a
k
h
a
c
e
m
e
m
u
a
t
a
)
k
c
e
P
t
t
o
c
S
.
M
(
:
k
u
t
n
u
n
a
k
h
a
b
m
e
s
r
e
p
u
k
i
n
i
a
n
a
h
r
e
d
e
S
a
y
r
a
K
u
T
h
a
n
Y
e
s
u
s
K
ir
s
t
u
s
h
i
s
a
k
r
e
t
g
n
a
y
a
m
a
M
n
a
d
a
p
a
P
n
A
u
k
k
a
k
a
v
a y r a K n a il s a e K n a a t a y n r e P
i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S a d
it k mememua tkarya orang lain ,kecual iyang telah disebutkan dalam ku itpan .
h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d
, a tr a k a y g o
Y 2 6Novembe r2 201 s
il u n e
P ,
i v
N A A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L
S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P
: a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y
a m a
N :J efryRombeLator M
I
N :081224004
a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D da perpustakaan
l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U
A S A H A B S A T I L A D O M A T A K I S G N U F N A D , I S U B I R T S I D , I S N E U K E R F
N A I R A H R A B A K T A R U S A N A C N E R K U J A T M A L A D A I S E N O D N I
S A P M O
K EDIS I MARET 2012 DAN IMPLEMENTAS I N
E M N A R A J A L E B M E P M A L A D A Y N N A A N U G G N E
P ULISKARANGAN
A M S I D I S A R A N
a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e p a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s n a i k i m e d n a g n e D
, n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u k a h a m r a h D
i d a y n n a k i s a k il b u p m e m n a d , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n h a l o l e g n e m
i a l a i d e m u a t a t e n r e t n
i n untuk kepenitngan akademi stanpa pe lru izin dar isaya a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s a y a s a d a p e k i tl a y o r i r e b m e m n u p u a m
.s il u n e p i a g a b e s
. a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p t a r u s n a i k i m e D
, a tr a k a y g o
Y 2 6November2012 ,
n a k a t a y n e m g n a Y
e
ii v K A R T S B A . 2 1 0 2 . e b m o R y r f e J , r o t a
L Frekuensi ,Di tsribu is ,dan Fungs iKata Modaltia s s a p m o K n a i r a H r a b a K t a r u S a n a c n e R k u j a T m a l a d a i s e n o d n I a s a h a B i s a t n e m e l p m I n a d 2 1 0 2 t e r a M i s i d
E Penggunaannya dalamPembelajaran A M S i D i s a r a N n a g n a r a K s il u n e
M .Sk irpsi .Yogyaka tra :Program Stud i . h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a rt s a S , a s a h a B n a k i d i d n e
P Universtia s Sanata
. a m r a h D s a ti l a d o m a t a k i s g n u f n a d , i s u b ir t s i d , i s n e u k e r f i j a k g n e m i n i n a it il e n e P
bahasaI ndonesiapadatajuk r encanasura tkaba rhairanKompa sedis iMare t2012 e
s trai mplementasinyadalampembelajaranmenuil skarangannaras id iSMA .Ada g n a y n a u j u t t a p m
e akan dicapa i dengan peneilitan ini , yatiu memaparkan e
r
f kuens ipenggunaan ,memaparkan distirbus ipemakaian ,memaparkan fungs i t a p a d r e t g n a y s a ti l a d o m a t a
k dalamt ajukr encanasura tkaba rha iranKompasedisi d , 2 1 0 2 t e r a
M an memaparkan i mplementas ikata modaltia s tiu d idalam menu il s i s a r a n n a g n a r a
k d iSMA.
i n i n a it il e n e p m a l a d i u l a li d g n a y r u d e s o r
P meilput i itga tahap , yatiu
i n a g n e m n a d , i a d n a n e m / a c a b m e m , n a l u p m u g n e
p ils . Penelti i telrebih dahulu
n a g n e d n a k t u j n a li d n a i d u m e k , a t a d r e b m u s i a g a b e s a n a c n e r k u j a t n a k l u p m u g n e m . s a ti l a d o m a t a k n a ri d a h e k i a d n a n e m n a d a c a b m e
m Data yang telah terkumpul
b n a k k o p m o l e k i
d erdasarkan katego irsasinya kemudian d i ilha t frekuens i u c n u m e
k lannya ,distirbusi ,dan fungsinya dalam kailmat . Implementas idalam i s a r a n n a g n a r a k s il u n e m n a r a j a l e b m e
p adalah dalam bentuk sliabu sdan rencana n a r a j a l e b m e p n a a n a s k a l e p . i s n e u k e r f , n a k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H modaltia s intensiona l muncu l k a y n a b e
s empa tpuluh empa tk ,ail modaltia sepistemik muncu lsebanyak seratu s n a p a l e d h u l u p h u j u
t k ,ail modaltia sdeonitk muncu l sebanyak dua kail ,dan k a y n a b e s l u c n u m k i m a n i d s a ti l a d o
m sebela sk .ail Diilha tdairdistirbusi ,kata-kata i d r e t a y n m u m u a d a p r i d a h g n a y s a ti l a d o
m stirbus ikedalam subjek dan predikat . ir a d t a h il i
D fungsi ,beberapa kata modaltia sberfungs isebaga iketerangan .Kata e b m e p m a l a d e k n a k i s a t n e m e l p m ii d t a p a d s a ti l a d o
m l rajaan menuil skarangan
i s a r a
n kela sXs emeste rI.
ii i v
T C A R T S B A
. e b m o R y r f e J , r o t a
L Frequency ,Disrtibuiton ,and Funcitono fModaltiyWord so f Indonesian Language on Edtioria lof Daliy Newspape rKompas March
2 1 0
2 EdiitonandTheImplementaitonModailitesi nLearningo fNarraitve y
a s s
E Wrtiitng inSenio rHighSchoo.lThesis .Yogyakatra :Vernatular ,and a m r a h D a t a n a S , m a r g o r P y d u t S n o it a c u d E e g a u g n a L e r u t a r e ti L n a i s e n o d n I
. y ti s r e v i n U
h c r a e s e r s i h
T observed frequency ,distirbuiton, and funciton fo modaltiy s
d r o
w o fIndonesian language on edtio ira lo fdaliy newspape rKompas, March it
i d e 2 1 0
2 onand et h implementaitoni nl earningo fnarraitvew iritng insenio rhigh e
r e h T . l o o h c
s were fou r goal sto be accompilshed i hn t si research ,namel y n
i a l p x
e i ngfrequencyinuse ,explainingdistirbu itoninuse ,explainingf unciton o f ti
l a d o
m y word contained in ed tio ira lo f daliy newspape rKompas March 2012 t
a r o b a l e d n a , n o it i d
e ingt heimplementaitono fmodaltiy inw iritngnarraitveessay n
i seniorhighs choo.l e
h
T er search used somestagesi n co llecitng t hedata.Frist ,t rhe esearcher t
c e ll o
c e dedtio ira la sasource fo data, t henconitnued yb drea i ngand marki ngthe ti
l a d o m f o e c n e s e r
p y words .Theaccumulate d data w ere grouped based on thei r ,
y r o g e t a
c then observed et h frequency fo theri presence ,dist irbuiton, and thei r .
e c n e t n e s e h t n i s n o it c n u
f The implementaiton o f w iritng narraitve essay in g
n i n r a e
l isi nt he mfor fo sy llabu sandi mplementaitonplanofl earning. e
r e h t f o t l u s e r e h
T s r each indicated t : hat frist ,the frequency intension ti
l a d o
m y appears 44 itmes, epistemic modaltiy appears 1 78 itmes , deon itc ti
l a d o
m y appears twice ,and dynamicmodaltiy appears 11 itmes .Second ,viewed m
o r
f thei rdist irbuiton, modaltiy wordscommonly i sdist irbuted i nto subjec tand .
e t a c i d e r
p Thrid ,viewed from thei rfunciton sthe modaltiy funcitoni ng a sthe b
r e v d
a .And the last ,the modaltiy can be implemented in learning o fnarraitve y
a s s
x i R A T N A G N E P A T A K s u t s ir K s u s e Y n a h u T t a ri d a h e k n a k t a j n a p a y a s r u k u y s n a d i j u p a l a g e S t a k r e b n a k ir e b m e m u l a l e s g n a y , h i s a k n a d n a p a r a h g n e p r e b m u s i a g a b e
s -Nya
: l u d u jr e b g n a y i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e
s “Frekuen is ,
, i s u b i r t s i
D dan Fungs iKata Modaltia sBahasa Indonesia dalam Tajuk Rencana 2 1 0 2 t e r a M i s i d E s a p m o K n a i r a H r a b a K t a r u
S danI mplementas iPenggunaannya dalam Pembelajaran Menuil sKarangan Naras id S i M ”. A Penu ilsan skirps iin i
r a l e g h e l o r e p m e m t a r a y s u t a s h a l a s i h u n e m e m k u t n u n a k d u s k a m i
d Sa jrana
. n a k i d i d n e P a m ir e t a s a r n a k p a c u g n e m s il u n e p h a l n a k n a n e k r e p i n i n a t a p m e s e k a d a P k a h i p i a g a b r e b h e l o n a k ir e b i d h a l e t g n a y n a u t n a b n a d n a g n i b m i b a l a g e s s a t a h i s a k : a d a p e k a m a t u r e t ,i n i i s p ir k s n a s il u n e p a y n n a k i a s e l e s r e t a g g n i h .
1 Bapak Rohandi , Ph.D. , selaku dekan FKIP yang telah membeirkan .i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m k u t n u s il u n e p a d a p e k n a h a d u m e k .
2 Ibu Dr . Yu ilana Seityaningsih , selaku Kaprod i PBSID , yang telah n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s n a g n o r o d n a d n a t a p m e s e k n a k ir e b m e m .i n i i s p ir k s n a n u s u y n e p .
3 Bapak Dr .Y .Karmin ,M.Pd. ,selaku dosen pembibing petrama yang penuh n a k u s a m n a d n a g n i b m i b n a k ir e b m e m n a s a l h k i e k n a d n a r a b a s e
k -masukan
.i n i i s p ir k s n a n u s u y n e p m a l a d .
4 Bapak Dr .R .Kunjana Rahardi ,M.Hum. ,selaku dosen pembimbing kedua a k ir e b m e m u l a l e s g n a
y n pengarahan dan masukan-masukan dalam .i n i i s p ir k s n a n u s u y n e p .
5 Segenap dosen PBSID yang dengan penuh dedikas itelah mendidik penuil s . g n u s g n a l k a d it n u p u a t a g n u s g n a l a r a c e s k i a b .
6 Karyawan Sekretaira tPBISD ,yang dengan saba rtelah membantu dalam n a r a c n a l e
k dankemudahanbag ipenu il .s .
x .
8 Kakak-kakakkuAnikedanAnna ,setraKakHend irkyangselalumembeirkan p
ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s a o d n a d n a g n u k u
d sii n.i
.
9 Parasahabatku d iPBSID ,d iSMA ,dan d iTimPelayanan AtmosphereGPd I t
a h a
L ata skasihs ayangkailan. .
0
1 Semua teman-teman kosku dan teman-teman PBSID angkatan 2008 senang t
a p a
d mengena lkailan.
a m r e b t a p a d i n i n a s il u t a g o m e s p a r a h r e b s il u n e p a y n ri h k
A nfaa t bag i
n a r u k e k k a y n a b h i s a m i r a d a y n e m a g u j s il u n e P . k a h i p a u m e
s gan dalampenu ilsan
.i n i i s p ir k
s Walaupundemikian ,penuil sberharappeneilitani n idapa tbermanfaa.t
s il u n e
P ,
i x
I
S
I
R
A
T
F
A
D
L U D U J N A M A L A
H ... i
N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii
N A H A S E G N E P N A M A L A
H ... iii
N A H A B M E S R E P N A D O T O M N A M A L A
H ... iv
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v
N A A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E
L ... iv
K A R T S B
A ... iv i
C A R T S B
A T... iiv i
R A T N A G N E P A T A
K ... xi
I S I R A T F A
D ... xi
L E B A T R A T F A
D ... x iii
I P M A L R A T F A
D RAN ... vx i
N A U L U H A D N E P I B A
B ... 1 .
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B RumusanMasalah ... 3 .
C TujuanPeneilitan... 4 .
D Manfaa tPeneilitan... 4 .
E BatasanI stliah ... 5 s
i S .
F temaitkanPenu ilsan... 6
I I B A
B LANDASANTEORI... 7 .
A PeneilitanTerdahulu ... 7 .
ii x .
1 Frekuensi ,Distirbusi ,danFungsi ... 9 .
2 KataModaltias ... 01 .
3 TajukRencana ... 81 .
4 KaranganNarasi ... 12 .
5 Implementas iPembelajaran ... 42 .
6 PembelajaranIntegratfi ... 82
I I I B A
B METODOLOGIPENELITIAN ... 03 .
A Jeni sPeneilitan... 03 .
B Sumbe rData ... 13 .
C InsrtumenPeneilitan... 23 .
D TeknikPengumpulanData ... 23 .
E TeknikAnailsi sData ... 33
B A
B I VHASILANALISISDANPEMBAHASAN ... 53 .
A Hasi lAnailsis... 53 .
B Pembahasan ... 73 .
1 Frekuens iKataModaltias ... 7..3 .
2 Dist irbus iKataModaltias ... 1..4 .
3 Fungs iKataModaltias... 53 .
C Implementas i Kata Modaltia s dalam Pembelajaran Menu il s Karangan A
M S i d i s a r a
N ... 75
V B A
B PENUTUP ... 46 .
A Kesimpulan ... 46 .
B Saran ... 56
A K A T S U P R A T F A
D ... 76
A R I P M A
L N ... 96
P U D I H T A Y A W I R R A T F A
ii i x
L E B A T R A T F A D
l e b a
T Judul s
k E i s a r a N n a a d e b r e P 1 .
2 postio ir sdanNaras iSugestfi ... 23 .... 4.1 Frekuens iModaltiasI ntensional ... 8..3
2 .
4 Frekuens iModaltia sEpistemik ... 0..4 3
.
4 Frekuens iModaltia sDinamik... 04 4
.
v i x
N A R I P M A L R A T F A D
a n a c n e R k u j a T l u d u J e d o
K ... 96 n
u d n a g n e M g n a y t a m il a
K gKataModaltias... 17 a
n a c n e R k u j a
1 I B A B
N A U L U H A D N E P
n a s u m u r , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l s a h a b i d n a k a i n i n a u l u h a d n e p a d a P
a k it a m e t s i s n a d , h a li t s i n a s a t a b , n a it il e n e p t a a f n a m , n a it il e n e p n a u j u t , h a l a s a m
. n a ij a y n e p
.
A LatarBelakangMasalah
e k m a l a d i d a jr e t u l a l e s i s a k i n u m o k s e s o r
P hidupansehair-hair .Bahasa i
d i s a k i n u m o k t a l a i a g a b e
s gunakansecara ilsandant uils .Wacanamerupakan , t a m il a k t a p a d r e t a y n m a l a d i d a n e r a k h u t u a r a c e s a s a h a b n a p a k g n u g n e p
) 9 1 : 5 0 0 2 ( n a l m a R . a t a k n a d , e s a r f , a s u a l
k juga menyatakan bahwa satuan
r u s n u i r a d i ri d r e t a n a c a
w -unsu rberupa kailmat ;satuan kailma tterdri idar i r
u s n
u -unsu ryang berupa klausa ;satuan klausayang t erdri idar iunsur-unsu r r
u s n u i r a d i ri d r e t g n a y e s a r f n a u t a s n a d ; e s a r
f -unsu rkata .Unsu ryang waijb d
e r p n a d ) S ( k e j b u s h a l a d a t a m il a k h a u b e s m a l a d l u c n u
m ika t(P) .Kailma t
i a u s e s n u s u s i d g n a y a t a k n a t u r u d u j u w r e b a y n m u m
u dengan kaidah yang
i s g n u f i a y n u p m e m a t a k i r o g e t a k u a t a a t a k s a l e k k u s a m r e t a t a k p a it e S . u k a lr e b
.t a m il a k m a l a d
t a p a d g n a y r u s n u u t a s a d a , t a m il a k r u s n u n a u t a s e k u t a s m a l a D
b u b i d / n a k p i s i s i
d uhkan ke dalamnya ,yatiu kata modaltias .Sebuah kailma t , l u d b A ( s a ti l a d o m a t a k n a k h u b u b i d a y n m a l a d i d a k ij k ir a n e m h i b e l i d a j n e m
a y n n a k a r a c i b i d g n a y l a h p a d a h r e t a r a c i b m e p p a k i s n a k r a b m a g g n e
m baik
. a y n n i a l n a d , n a r a i b m e p , n a k a j a , n a p a r a h , n a n i g n i e k n a a t a y n r e p a t a k a y n ri d a h i r a d t a h il i d t a p a d s a ti l a d o m a t a k n a l u c n u m e
K akan ,
, p a r a h , k a d n e h , a s i b , u t n e t , u l r e p , b ij a w , il a k g n a r a b , s u r a
h dan sebagainya ,
a t a k a n e r a
k -kata tersebu tmerupakan penanda kehad rian/penggunaan unsu r . t a m il a k m a l a d s a ti l a d o
m Secara itdak langsung kata modaltia sdapa thadi r / n a k a n u g g n e m t a p a d a n a c n e r k u j a t s il u n e p g n a r o e S . a n a c n e r k u j a t m a l a d a n e r a k a y n n a s a g a g n a k p a k g n u g n e m m a l a d s a ti l a d o m a t a k n a k ri d a h g n e m t a n a c n e r k u j a t m a l a
d erdapa t pandangan/sikap redaks i dalam menyikap i n a ti a k r e b n a k a a y n u t n e t i n i p a k i s n a p a k g n u g n e P . n a h a l a s a m r e p k i p o t h a u b e s .s a ti l a d o m a t a k n a a n u g g n e p n a g n e d u t n e t a n a c n e r k u j a t m a l a d r i d a h g n a y s a ti l a d o m a t a
K s aja akan
u t a s h a l a s i t a p m e n e
m posisi dalam kailmat .Dengan demikian ,dapa tdiilha t t a m il a k h a u b e s m a l a d n a k i s u b ir t s i d i d n a d r i d a h u ti s a ti l a d o m a t a k a n a m i a g a b n a
d apakah katamodaltia smemiilkif ungsit ersendi irdalamkailmatt ersebu.t a g u j a n a c n e r k u j a t h a u b e s m a l a d s a ti l a d o m a t a k n a ri d a h e k a j a s u t n e
T dapa t
. a y n n a i a k a m e p h a l m u j i u h a t e g n e m k u t n u a y n n a ri d a h e k g n u ti h i d d it s a ti l a d o m a t a k n a a n u g g n e
P ak terbata spada tajuk rencana ,tetap i u t a s h a l a S . a y n n i a l n a s il u t s i n e j a d a p r i d a h t a p a d a g u j s a ti l a d o m a t a k . n a g n a r a k a d a p a y n h o t n o
c Karangan siswayang berupakarangan naras ipun . s a ti l a d o m a t a k n a k a n u g g n e m t a p a
d Katamodaltia syanghadi rpadakarangan u t a s m a l a d a w it s ir e p / a ti r e c a y n n a l a j i h u r a g n e p m e m t a p a d a y n n a ri d a h e k i s a r a n . u t k a w n a t u r
n a g n e d u m i a t n i c n e
m sepenuh haitku ; (b ) Pada akhrinya , aku mau a d e b r e b t u b e s r e t t a m il a k a u d e k s a l e J . u k it a h h u n e p e s n a g n e d u m i a t n i c n e m
a t a k n a k a n u g g n e m n a g n e d a n e r a
k mau(padakailmat( b) )menjelaskanbahwa u
s e s n a k u k a l e m k u t n u h o k o t ir i d m a l a d t a u k h i b e l g n a y n a n i g n i e k a d
a a tu.
Standa rkompetens i dan kompetens idasar menunjukkan karangan , a w s i s h e l o i a p a c i d /i s a u k i d s u r a h g n a y i r e t a m u t a s h a l a s n a k a p u r e m i s a r a n
i s a r a n n a g n a r a k s il u n e m n a g n e d n a a m a s r e b i p a t e
t guru juga dapa t
n a k ir e b m e
m mater i kata modaltia .s Dengan penjelasan d i ata s juga t a p a d g n u s g n a l k a d it a r a c e s i n i s a ti l a d o m a t a k a w h a b i tr a n a k ir e b m e m
.i s a r a n n a g n a r a k s il u n e m n a g n e d n a a m a s r e b a r a c e s a w s i s ir a j a l e p i d
n i g n i i ti l e n e p , a n a c n e r k u j a t m a l a d s a ti l a d o m r u s n u a y n a d a n a g n e D n e
m e ilit frekuensi ,distirbusi ,dan fungsi dar ikata modaltia syang terdapat n
e r k u j a T . a n a c n e r k u j a t m a l a
d canayangpenelti igunakan i alaht ajukr encana ir
a
d sura tkabar hairan Kompas edisi Mare t2012. Kemudian penelti ijuga m a l a d s a ti l a d o m a t a k i s a t n e m e l p m i a n a m i a g a b n a k a k u m e g n e m n i g n i
n a g n a r a
k narasis iswad iSMA .
.
B RumusanMasalah
h a l e t g n a y g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e
B dipaparkan d i atas , maka
:t u k ir e b i a g a b e s n a k h a c e p i d n a k a g n a y h a l a s a m n a k s u m u r e m i ti l e n e p
.
1 Berapakah frekuens ipenggunaan kata modaltia sdalam t ajuk rencana n
a ir a h r a b a k t a r u
.
2 Bagaimanakah distirbus ikata modaltia sdalam tajuk rencana sura t n
a ir a h r a b a
k KompasedisiMare t2012? .
3 Apa fungs idar ikata modaltia syang terdapa tdalam tajuk rencana n
a ir a h r a b a k t a r u
s KompasedisiMare t2012? .
4 Bagaimanakah implementas i kata modaltia s d i dalam menuil s fi
t a r a n f a r g a r a
p d iSMA?
.
C TujuanPeneil itan
n a k a g n a y n a u j u t a k a m , s a t a i d h a l a s a m n a s u m u r t a h il e m h a l e t e S
: h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d i a p a c i d
.
1 Memaparkan frekuens i penggunaan kata modaltia s dalam tajuk rencanasura tkaba rhairanKompasedisiMare t2012.
.
2 Memaparkandistirbus ipemakaiankatamodaltia sdalamtajukr encana n
a ir a h r a b a k t a r u
s KompasedisiMare t2012. .
3 Memaparkan fungs idar ikata modaltia syang terdapa tdalam tajuk rencanasura tkaba rhairanKompasedisiMare t2012.
.
4 Memaparkani mplementas ikatamodaltia sd idalammenuil skarangan i
s a r a
n d iSMA.
.
D Manfaa tPeneilitan
it il e ti d g n a y a p a n a k r a s a d r e
B , manfaa t yang akan diperoleh dar i i
n i n a it il e n e
.
1 Bag iAkademisi t a p a d i n i n a it il e n e
P djiadikan sebaga ireferens ibag ipenelti ilainnya .s
i n e j e s n a it il e n e p n a k u k a l e m n a k a g n a y .
2 Bag iPendidik
m a l a d s a ti l a d o m a t a k r a j a g n e m n a u c a n a k i d a ji d t a p a d i n i n a it il e n e P
. A M S a w s i s i g a b i s a r a n n a g n a r a k s il u n e m .
3 Bag iUniverstias ir
e b m e
M referens ipeneilitantentang katamodaltiasyangt elah belum a
d a .
.
E BatasanI stliah
, l u c n u m g n ir e s g n a y h a li t s i a p a r e b e b t a p a d r e t i n i n a it il e n e p m a l a D
: n i a l a r a t n a
.
1 Kata modaltia s adalah keterangan dalam kailma t yang g
n e
m gambarkan sikap pembicara terhadap ha lyang dibicarakannya baik .
a y n n i a l n a d , n a r a i b m e p , n a k a j a , n a p a r a h , n a n i g n i e k n a a t a y n r e p
.
2 Frekuens i (KBBI , 2002 : 322 ) adalah jumlah pemakaian suatu .
n a m a k e r u a t a s k e t u t a u s m a l a d i d a s a h a b r u s n u
.
3 Distirbus i(KBBI ,2002 :270 )adalah semua posis iyang dtiempat i a
s a h a b r u s n u h e l
o .
.
4 Fungs i(KBBI ,2002 :322 )adalah peran sebuah unsu rbahasa d i m
a l a
.
5 Tajuk rencana adalah karangan pokok yang beirs i tentang .
n a k a r a c i b i d g n a y h a l a s a m p a d a h r e t i s k a d e r n a g n a d n a p /i n i p o
.
6 Karangan naras i adalah jeni s karangan yang berupa runtutan d u s k a m n a g n e d u t k a w n a i a k g n a r u t a s m a l a d i d a jr e t g n a y a w it s ir e p
s a l e j e s n a k a ti r e c n e
m -jelasnyas uatupe irsitwa.
.
F Sistema itkaPenya ijan
Peneilitan in iterdri idar i ilma bab .Bab Ibeirs ipendahuluan yang ,
h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l p u k a c n e
m rumusan masalah , tujuan peneilitan , .
n a ij a y n e p a k it a m e t s i s n a d , h a li t s i n a s a t a b , n a it il e n e p t a a f n a
m Bab I Ibeirs i
, s i n e j e s g n a y u l u h a d r e t n a it il e n e p p u k a c n e m g n a y i r o e t n a s a d n a l g n a t n e
t d an
. a k a t s u p n a ij a
k Bab II Ibeirs imetodolog ipeneilitan yang mencakup jeni s ,
n a it il e n e
p sumbe rdata ,insrtumen peneilitan ,teknik pengumpulan data ,dan .
a t a d s i s il a n a k i n k e
t Bab IV beirs ihasi lpeneilitan yang mencakup hasi l ,s
i s il a n
a pembahasan ,dan implementas ipenggunaan kata modaltia spada n
a g n a r a k s il u n e m n a r a j a l e b m e
p naras id iSMA .Bab V beirs ipenutup yang .
7 I I B A B
I R O E T N A S A D N A L
n a ij a k n a d u l u h a d r e t n a it il e n e p s a h a b i d n a k a i n i i r o e t n a s a d n a l a d a P
n a d n a it r e g n e p i t u p il e m g n a y s a ti l a d o m a t a k t a p a d r e t ir o e t n a ij a k m a l a D . ir o e t
m a c a
m -macam kata modaltias ;tajuk rencana ,implementas ipembelajaran ,
a n n a g n a r a k n a
d ras.i
.
A Peneil itanTerdahulu
h e l o n a k u k a li d h a n r e p u l u h a d r e t n a it il e n e
P Desty Desitani dengan
l u d u
j PemakaianModaltia sPadaNove ldanNovele tKaryaHabiburrahman
l
E Zhirazy( KaijanSintaksi sdan Semanitk). Peneilitant ersebu tme en mukan
a y n a d
a pemakaian modaltias i ntensiona ldan modaltia sdinamik .Pemakaian
l e v o n a d a p k i m a n i d n a d l a n o i s n e t n i s a ti l a d o
m A -yataya tCinta dan novele t
l u d u jr e b g n a
y Dalam Mihrab Cinta karya Habiburrahman E l Zhriazy
h a l m u jr e
b seratu silmapuluhenamkailmat.
e t n i s a ti l a d o m n a i a k a m e
P nsiona l diungkapkan dengan adverbia ,
s a ti l a d o M . t a m il a k m a n e h u l u p a g it s u t a r e s k a y n a b e s a s u a l k n a d , a b r e v
n a d , n a r a i b m e p , n a k a j a , n a p a r a h , n a n i g n i e k a n k a m i r a d i ri d r e t l a n o i s n e t n i
g n a y l a h i s a s il a u t k a m a l a d t a b il r e t a r a c i b m e p ’ n a n i g n i e k ‘ a d a P . n a a t n i m r e p
u k a l e p i a g a b e s t a b il r e t k a d it a r a c i b m e p ’ n a p a r a h ‘ a d a P . n a k a r a c i b i d
a d a p n a k a r a c i b i d g n a y l a h i s a s il a u t k a u k a l e P . n a k a r a c i b i d g n a y l a h i s a s il a u t k a
r a i b m e p ‘ a d a p n a k a r a c i b i d l a h i s a s il a u t k
a an ’bukan l awan bicara ,melainkan
n a a n u g g n e P . a g it e k a n i m o n o r p u k a l e s n a k a r a c i b i d g n a y g n a r o u a t a a r a c i b m e p
a t a k n a g n e d n a k p a k g n u i d l a n o i s n e t n i s a ti l a d o m a t a
k ingindan menginginkan
a t a k , ’ n a n i g n i e k ‘ r a d a k n a n i g n i e k a n k a m i k il i m e m g n a
y hendak ,mau ,dan
r e
b tekad yang memiilk i makna keinginan kada r ‘kemauan’ , kata mau,
, d u s k a m r e
b dan berniat yang memiilk imakna keinginan kada r‘maksud’ ,
a t a
k mau, hendak , dan akan yang memiilk i makna keinginan kada r
a t a K . ’ n a n a k a e k
‘ harap ,berharap ,berdoa,mendoakan, semoga, dansemoga
a j a
s yang memiilk imakna harapan .Kata ajak ,mengajak ,mari ,ayo ,dan
h a l o y
a yang memlik imakna ajakan .Kata biar dan biarlah yang memiilk i
a t a K . n a r a i b m e p a n k a
m saya mohon, saya minta, sliahkan ,coba, tolong,
, h a l g n o l o
t danmohonyangmemiilk imaknapermintaan.
k i m a n i d s a ti l a d o m n a i a k a m e
P yang diungkapk an dengan adverbia
u t a s i r a d i ri d r e t a y n a h k i m a n i d s a ti l a d o M . t a m il a k h u l u p a u d k a y n a b e s
p a k i s n a k l a o s r e p m e m k i m a n i d s a ti l a d o M . n a u p m a m e k a n k a m u ti a y , a n k a m
g n a y l a h i s a s il a u t k a p a d a h r e t a r a c i b m e
p dibicarakan .Padamodaltia sdinamik
g n a y i s a s il a u t k a u k a l e p i a g a b e s t a b il r e t a j a s n i k g n u m a r a c i b m e p
u k a l e p i a g a b e s n a r e p r e b k e j b u s n a k n i k g n u m e m a r a c i b m e P . a y n n a k a r a c i b i d
k i m a n i d s a ti l a d o m a t a k n a a n u g g n e P . a y n n a k a r a c i b i d g n a y l a h m a l a d
k n a g n e d n a k p a k g n u i
d atabisa ,sanggup ,dan mampu yang meimiilk imakna
. n a u p m a m e k
t u b e s r e t n a it il e n e p l i s a h i r a
D terbukit bahwa kata modaltia sdapa t
u
i i ti l e n e p u ti a y , i n i n a it il e n e p m a l a d i a p a c i d n i g n i g n a
y ngin
n a g n a r a k s il u n e m n a r a j a l e b m e p m a l a d s a ti l a d o m a t a k n a k i s a t n e m e l p m i g n e m
, i s n e u k e r f a y n a d a n a k u m e ti d k a d it u l u h a d r e t n a it il e n e p m a l a D . i s a r a n
a t a k i s g n u f n a d , i s u b ir t s i
d modaltias . Oleh karena tiu , penelti i ingin
n a d , i s u b ir t s i d , i s n e u k e r f s i s il a n a g n e
m fungs i kata modaltia s yang hadi r
. a t a d r e b m u s m a l a d
.
B Ka ijanPustaka
a d a
P kaijan pustaka ini akan dibaha sbeberapa teor iantara lain 1 )
2 ; i s g n u f n a d , i s u b ir t s i d , i s n e u k e r
f )katamodaltias ,yang meilput ipengeritan
n a
d jenis kata modaltias ; 3 ) tajuk rencana, 4 ) karangan narasi , 5 )
fi t a r g e t n I n a r a j a l e b m e P ) 6 n a d , n a r a j a l e b m e P i s a t n e m e l p m
I .
.
1 Frekuensi ,Distribusi ,danFungsi
r u s n u u t a u s n a i a k a m e p h a l m u j h a l a d a ) 2 2 3 : 2 0 0 2 , I B B K ( i s n e u k e r F
. n a m a k e r u a t a s k e t u t a u s m a l a d i d a s a h a
b Contohnyaj umlah kehadrianverba
i g r e
p padasatut ek sataur ekaman.
i s u b ir t s i
D (KBBI ,2002 :270 )adalahsemuaposis iyangdtiempat ioleh
. a s a h a b r u s n
u Mengetahu i pendistirbusian unsu r bahasa (kata modaltias )
n a k h u t u b i d t a m il a k m a l a
d anailsi s distirbusi . K irdalaksana (2008 , 14 )
n a k s a l e j n e
m anailsi s distirbus i adalah metode anailsi s bahasa yang
r u s n u i s u b ir t s i d n a k ir e m e
m -unsu rfonologis ,gramaitkal ,atau l eksika ldalam
a l a d m e f r o m a y n l a s i m , r a s e b h i b e l g n a y n a u t a
s m kata atau frase dalam
i s g n u
F (KBBI ,2002 :322 )adalah peransebuahunsu rbahasad idalam
.) k e j b u s i a g a b e s i s g n u f r e b a n i m o n i tr e p e s ( s a u l h i b e l g n a y s i s k a t n i s n a u t a s
a y n n a k ti a g n e m g n a y i s g n u f i a y n u p m e m t a m il a k m a l a d a s a r f u a t a a t a k p a it e S
u ti i s g n u F . t u b e s r e t t a m il a k m a l a d a d a g n a y n i a l a s a r f u a t a a t a k n a g n e d
k a t n i s t a fi s r e
b sis ,aritnya berkatian dengan urutan kata atau frasa dalam
h a l a d a a s a h a b m a l a d a m a t u s i s k a t n i s i s g n u F . ) 0 3 : 8 8 9 1 , I B B T ( t a m il a k
. n a g n a r e t e k n a d , p a k g n e l e p , k e j b o , k e j b u s ,t a k i d e r p
.
2 KataModaltias
b r a k a p a r a
P ahasa Indonesia memiilk i pandangan yang berbeda
mengena i kata modaltias . Be irku t in i pengeritan dar i modaltia s dan
. n a u c a i a g a b e s n a k a n u g i ti l e n e p g n a y s a ti l a d o m a t a k i s a s ir o g e t a k
.
a PengeritanKataModaltias
m e m a i s e n o d n I i d i l h a a r a
P iilk ipandangan yang berbeda mengena i
.s a ti l a d o m a t a
k K irdalaksana (2008: 515 )memaparkan itga pengeritan kata
n a k h u g g n u y n e m g n a y l a h t u r u n e m i s i s o p o r p i s a k if i s a l k , a m a tr e P . s a ti l a d o m
a r a c i b m e p a r a c , a u d e K . n a s u r a h e k u a t a n a n i k g n u m e k i r a k g n i g n e m u a t a
i d a b ir p r a t n a i s a k i n u m o k u t a u s p a d a h r e t p a k i s n a k a t a y n e
m .Keitga ,makna
k g n u m e
k inan ,keharusan ,kenyataan ,dan sebagainyayang dinyatakan dalam
t a m il a
k .
0 0 2 ( r e a h
C 7 :262 )mengungkapkan bahwakatamodaltia smerupakan
l a h p a d a h r e t a r a c i b m e p p a k i s n a k a t a y n e m g n a y t a m il a k m a l a d n a g n a r e t e k
a d a e k , n a t a u b r e p i a n e g n e m u ti a y , n a k a r a c i b i d g n a
n a w a l p a d a h r e t p a k i s a g u
j bicaranya . Adapun Samsur i (1985 : 249 )
i tr e p e s n a p a k g n u n a k t u b e y n e
m saya kira ,saya rasa ,pada hema tkami ,aku
, n a k n a k e t u k a , i g a l i s k n a s k a d it u k a , n i k a
y dsb. ,adalah ungkapan yang
i a k a m e p p a k i s n a k a t a y n e
m bahasa.
n a k r a s a d r e
B pengeritan yang diungkapkan oleh para ahl i d iatas ,
i ti l e n e
p itdak condong pada salah satu pakar ,tetap ipenelti ilebih memiilh
k u t n
u menyimpulkan keitganya. Menuru tpenelti ipengeritan paka rsatu dan
u t a s a d a p u j u tr e t t u b e s r e t a y n n i a
l perngeritan yang sama ,yatiu menyatakan
s a ti l a d o m a w h a
b merupakanketerangandalamkailma tyangmenggambarkan
, n a n i g n i e k n a a t a y n r e p k i a b a y n n a k a r a c i b i d g n a y l a h p a d a h r e t a r a c i b m e p p a k i s
a k a j a , n a p a r a
h n ,pembiaran ,maupunyanglainnya.
.
b Jenis-Jeni sModaltias
a s a h a b n a a k a t s u p e k i d a d a g n a y s a ti l a d o m a t a k s i n e j a p a r e b e b a d A
. a i s e n o d n
I Alw i (1992 ) (yang kemudian diikut i oleh Chaer ) membag i
s a ti l a d o m u ti a y , i s a s ir o g e t a k t a p m e m a l a d e k a i s e n o d n I a s a h a b s a ti l a d o m
k it n o e d s a ti l a d o m , k i m e t s i p e s a ti l a d o m , l a n o i s n e t n
i ,dan modaltia sdinamik .
n e m ) 5 5 1 , 8 0 0 2 ( i tr u m ir a H n u a p a d
A jelaskan ad u kategor imodaltias ,yatiu
s a ti l a d o
m deon it sdan modaltia sepistemis. Keempa tkatego irsas imodaltia s
i w l A h e l o n a k r a b a ji d g n a
y tersebu t memiilk i kegunaan tersendiir . Alw i
w h a b n a k a t a y n e
m a pandangan dan tafsrian mengena i modaltia s seirng
. a y n n i a l i l h a n a d u t a s g n a y i l h a a r a t n a a d e b r e
b Beirku tkatego irsas ikata
)
1 ModaltiasI ntensional
g n a y s a ti l a d o m h a l a d a ) 2 6 2 : 7 0 0 2 , r e a h C ( l a n o i s n e t n i s a ti l a d o M m r e p , n a p a r a h , n a n i g n i e k n a k a t a y n e
m intaan ,atau juga ajakan .Modaltia s
e k i s i s o p s i d a n e r a k s i g o l o k i s p h a d i a k n a g n e d n a ti a k r e b l a n o i s n e t n
i arah
. g n a r o e s e s n a r a d a s e k a d a p r e b m u s r e b u ti a w it s ir e p n a g n u s g n a lr e b e k k r o t k a
F eterilbatan pembicaradalamkebe lrangsunganatauaktuailsas i
r e m a w it s ir e
p upakan tolok uku r yang membedakan ‘keinginan ’ dar i
. ’ n a p a r a h
‘ Pada ‘keinginan ’ pembicara terilba t aktuailsas i peirsitwa ,
i ri c n a k t a h il e m a r a c i b m e p ’ n a n i g n i e k ‘ a d a P . k a d it ’ n a p a r a h ‘ a d a p n a k g n a d e s k a d it ’ n a p a r a h ‘ a d a p n a k g n a d e s , l o j n o n e m g n a y n a u k a l e p e
k l(Awi ,1992 :37) .
i m r e c n e m ’ n a n i g n i e k ‘ a w h a b n a k a t a k i d t a p a d n a i k i m e d n a g n e
D nkan sikap
. il a d n e k r e t g n a y l a u t k a n o n a w it i s r e p n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y a r a c i b m e p n a g n u b u h r e b g n a y a r a c i b m e p p a k i s n a g n e d i a d n a ti d ’ n a p a r a h ‘ , a y n k il a b e S k a t l a u t k a n o n a w it s ir e p n a g n e
d terkendal.i
’ n a k a j a ‘ u ti a r a t n e m e
S dan ‘pembiaran ’dibedakan dar i‘permintaan ’
i d a p a i s i r a d n a k r a s a d r e
b antara pembicara dan teman bicara yang akan
a u t k a u k a l e p i d a j n e
m ilsas ipeirsitwa (Alwi ,1992 :37 .) Pelaku aktuailsas i
a l a i ’ n a a t n i m r e p ‘ a d a p a w it s ir e
p h teman bicara .Pada ‘ajakan ’teman bicara
a m a s r e b a r a c i b m e p n a
d -sama menjad i pelaku aktuailsas i pe irsitwa . Pada
n a k n i a l e m , a r a c i b n a m e t n a k u b a w it s ir e p u k a l e p i d a j n e m g n a y ’ n a r a i b m e p ‘ . a g it e k a n o s r e p n a g n e d n a k a t a y n i d t a p a d g n a y g n a r o e s e s u a t a a r a c i b m e p
Alwi( 1992 :38 )memaparkan‘ keinginan ’memiilk iduagradasi ,yatiu
h e l o n a k a t a y n i d g n a y ’ t a u k g n a y n a n i g n i e k
h e l o n a k a t a y n i d g n a y ’ h a m e
l mau ,hendak ,danakan .Gradas itiudapa tdiilha t
n a a d a e k ir e p r o t k a f u ti a y , r o t k a f a u d m a l a
d dan fakto r peluang . Pada
a r a t n e m e s , n a a d a e k ir e p r o t k a f h a l a d a n a k l o j n o ti d g n a y ’ t a u k g n a y n a n i g n i e k ‘
. g n a u l e p r o t k a f h a l a d a n a k l o j n o ti d g n a y ’ h a m e l g n a y n a n i g n i e k ‘
: h o t n o C
)
1 Akuinginperg idairt ampati n.i )
2 Pulau Bal i popule r sekal i sebaga i pulau teirndah . Saya ingin .
a y n n a k it k u b m e m )
3 Sayamaupergis ekarang. )
4 Akuhendakmand iduludanmengambi laris embahyang.
i tr e p e s a b r e v h e l o n a k a t a y n i d ’ n a p a r a h ‘ l a n o i s n e t n i s a ti l a d o
M harap ,
, p a r a h g n e m , p a r a h r e b , n a k p a r a
h mengharapkan , berdoa , doakan , dan
n a k a o d n e
m atau oleh adverbiakonjungit fsepetr ihendaknya ,semoga, moga
-, a g o
m danmudah-mudahan.
: h o t n o C
)
5 Sayamengharapkandias elama.t )
6 Mudah-mudahandias elama.t
’ n a k a j a ‘ l a n o i s n e t n i s a ti l a d o
M yang dinyatakan dengan verba
k i s n a r a b m a g n a k g n a d e s , u k a l e p p a k i s n a k r a b m a g g n e
m ap pembicara terilha t
l a n o i s n e t n i s a ti l a d o m a d a
p ‘ajakan ’yang dinyatakan dengan verba yang
h a l a d a n a k a n u g i
d mengajak dan menghimbau , sedangkan adverbia yang
h a l a d a n a k a n u g i
d maridanayo .Untuk‘ pembiaran ’adverbiayangdigunakan
h a l a d
: h o t n o C
)
7 Saya (ajak/imbau/mengajak/mengimbau ) kamu untuk senanitasa n
e
m -jagakebersihan. )
8 (Ayo/mari)-lahktiaperg imakan. )
9 Biarlahaku itdaki ku.t
’ n a a t n i m r e p ‘ l a n o i s n e t n i s a ti l a d o
M menggambarkan sikap pembicara
r a g a i k a d n e h g n e m g n a
y teman bicara atau orang lain melakukan sesuatu .
’ n a a t n i m r e p ‘ l a n o i s n e t n i s a ti l a d o m n a p a k g n u g n e
P dapa t berbentuk verba
h a li d u
s dansukalah ,setrabentukadverbiatolong ,sliahkan ,coba ,harap ,dan
n o h o
m ,s etrabentukklausasayamintadansayamohon.
h o t n o
C :
) 0
1 SudliahBapakmembacabuku tiu. )
1
1 Sliahkanbuku tius audarabaca. )
2
1 Sayamohonsaudaramembacabuku tiu.
)
2 Modaltia sEpistemik
d o m n a k a t a y n e m ) 5 5 1 : 8 0 0 2 ( i tr u m ir a
H altia s epistemik adalah
. i u h a t e k i d g n a y a p a n a g n e d n a t u k g n a s r e b g n a y s a ti l a d o
m Perkin s(dalam
l
Aw i1992 :89 )menyimpulkan bahwa yang dipersoalkan dalam modaltia s
u a t a n a n i k a y e k h e l o i r a s a d i d g n a y a r a c i b m e p p a k i s h a l a i k i m e t s i p e
. i s i s o p o r p n a r a n e b e k p a d a h r e t n a n i k a y g n a r u k e
k Sikap pembiacara yang
e v n a g n e d n a k a t a y n i d i s i s o p e r p n a r a n e b e k n a k p a g g n a a r p m e
m rba atau
n a k p a g n a a r p m e m k a d it g n a y a r a c i b m e p p a k i s n a k g n a d e s , fi t k a t a k i d e r p
.f it k a n o n t a k i d e r p u a t a a b r e v n a g n e d n a k p a k g n u i d i s i s o p o r p n a r a n e b e k
i t u p il e m k i m e t s i p e s a ti l a d o m n a p u k a
C ‘kemungkinan’ ,‘keteramalan’ ,
a b r e v h e l o n a k a t a y n i
d dapat ,bisa ,dan boleh. Dapat ,bisa ,dan boleh selalu
t a p a d k a d it u ti a t a k a g it e k a g g n i h e s , s a t a w e p a b r e v i a g a b e s n a k a n u g i d
. a m a t u a b r e v i a g a b e s n a k a n u g i d
: h o t n o C
) 3
1 Diabisa /dapat /bolehmenyelesaikan t uga stiudalamduahar.i
a b r e v h e l o n a k a t a y n i d ’ n a l a m a r e t e k ‘ k i m e t s i p e s a ti l a d o
M kira ,pikri ,
a s a
r dan dugaatau dalambentuk mengria ,merasa ,dan menduga .Modaltia s
a i b r e v d a h e l o n a k a t a y n i d a g u j ’ n a l a m a r e t e k ‘ k i m e t s i p
e agaknya ,tampaknya ,
a y n a s a
r ,keilhatannya .Selain dapa tjuga dinyatakan oleh frasa preposis i
k u t n e b m a l a
d menuru tpendapa tsaya, menuru thema tsaya ,pada pendapa t
a y a
s ,danpadahemats aya.
: h o t n o C
) 4
1 SayamengiraIcukt dakakandapa tmengalahkanDod.i )
5
1 TampaknyaIcukmampumengalahkanDod.i )
6
1 Menuruts ayapetrandingani n iakanbejralanmena irk.
a b r e v i u l a l e m n a k a t a y n i d ’ n a s u r a h e k ‘ k i m e t s i p e s a ti l a d o
M harus ,
, u l r e p , b ij a w , it s e
m dan patut . Modaltia s epistemik ‘keharusan ’ juga
a i b r e v d a i u l a l e m n a k a t a y n i
d seharusnya ,semesitnya ,sebaiknya ,seyogianya ,
a y n t u t a p e s , a y n k a y a l e
s ,dansepantasnya.
: h o t n o C
) 7
1 Sebaga iseorang Imam ,Saudara wa ijb membe irkan contoh yang .
k i a b ) 8
e k ‘ k i m e t s i p e s a ti l a d o
M pasitan ’ menggambarkan sikap pembicar a
a s a r e m g n a
y past iatau yakin bahwa proposis iyang diungkapkannya adalah
.r a n e b
: h o t n o C
) 9
1 Sayapercaya ,kam ibisamenyelesaikannyat epa twaktu. )
0
2 DiayakinbahwaTon iitdakpercaya.
)
3 Modaltia sDeonitk
n a k a p u r e m k it n o e d s a ti l a d o m n a k a t a y n e m ) 5 5 1 : 8 0 0 2 ( i tr u m ir a H
e k n a g n e d n a t u k g n a s r e b g n a y s a ti l a d o
m waijban dan boleh-itdak . Sikap
h a d i a k a d a p n a k r a s a d i d k it n o e d s a ti l a d o m a d a p a w it s ir e p p a d a h r e t a r a c i b m e p
i w l A ( i m s e r u a t a i d a b ir p n a g n a n e w e k a p u r e b t a p a d u ti l a i s o s h a d i a K . l a i s o s
i n k a y , a m a t u l a h a u d p u k a c n e m k it n o e d s a ti l a d o m n a h a l a s a m r e P . ) 3 6 1 : 2 9 9 1
i‘zin ’dan‘ peirntah .’
a t a k n a g n e d i a d n a ti d ’ n i z i‘ k it n o e d s a ti l a d o m n a p a k g n u g n e
P -kata
r e b m u s , a g it e k u a t a a u d e k a n o s e p k e j b u s n a g n e D . a s i b n a d , h e l o b , t a p a d
deonitkdapa tberupapembicara( 21 ,)s eseorang( 22) ,atauperaturan( 2 .) 3
n it h e l o b a i D / u m a K : h o t n o
C gga ld iasrama.
) 1
2 ‘Saya( pembicara )mengizinkankamu itngga ld iasram 'a )
2
2 ‘Seseorangmengizinkankamu itngga ld iasram 'a )
3
2 ‘Peraturanmengizinkankamu itngga ld iasram 'a
u g n e p a g it e k u a l a k , i p a t e t n a k
A ngkap izin tiu didahulu ioleh subjek
e
p rsona pe trama , permbicara itdak dapa t digolongkan sebaga i sumbe r
i d l a g g n it h e l o b a y a S : h o t n o
C si in
) 4
2 ‘?Sayamengizinkans aya itngga ld iasrama’ )
5
2 ‘Seseorangmengizinkankamu itngga ld iasram 'a )
6
2 ‘Peraturanmengizinkankamu itngga ld iasram 'a
n a j e
K ggalan penafsrian (- it ) mbu l karena pembicara membeirkan
r e b m u s i d a j n e m g n a y g n a r o e s e s a g g n i h e s i ri d n e s a y n ir i d a d a p e k ’ n i z i‘
. a w it s ir e p i s a s il a u t k a i d a j n e m s u g il a k e s a g u j k it n o e d
n a k t a h il r e p m e m ’ h a t n ir e p ‘ k it n o e d s a ti l a d o m n a p a k g n u g n e P
n a k u d u d e k l a h m a l a d ’ n i z i‘ n a g n e d n a a m a s r e
p pembicara sebaga isumbe r
. a w it s ir e p i s a s il a u t k a u k a l e p i a g a b e s a r a c i b n a m e t n a k u d u d e k n a d k it n o e d
k u t n u h a ti r e p ‘ i a g a b e s n a k it r a i d a y n a h k a d it ’ h a t n ir e p