surat ijin pemateri pendan materi kejawen dalam rangka peningkatan mutu sma n 1 pundong2007

f

DEPARTEMEN

PENDIDII'AN NASIONAL

LINIVERSITAS NEGERI

YOGYAKARTA

FAKULTAS

BAHASA DAN

SENI

Alamat

:

Karang:nalang, Yogyakarra 5528

l

8

5E6 168 _{Psw. 236. -:62}

tilx

5-18207

SURAT

PENUGASAN/IZIN

Nomor

:

/

4

ol

/H.34.12/KP/2007

Dekan

Fakultas Bahasa

dan

Scni

Universitas

Negeri Yogyakarta

menugaskarl/memberikan izjn

kepada :

NIP

tiGol.

_Ruan

l3l872s

r 8

lir80l130

Pembina

IV/a

Hesti

Mulvani M

Hum Drs. Efendv Widavat

Penata.lll,rc

1

lt01.l.ll7

Pcnara.lll

_c

Kepcrluan

:

Sebagai Pemateri,

dalam

acara pendalaman

Materi Keja\raan

_{cialam Rangka}

Peningkaran

Mutu

SMA Negeri I Pundong

Waktu :

Senin

.

Selasa,

I

,1 _{September 2007}

Tempat I

SMA

Negeri

I

Pundong,

Bantul,

yog_yakarta

Kctcrangan

:

Berdasarkan

surat

dari

Ketua

Jurusan

pcndidikan

Bahasa Daerah

FBS

LNy

Nomor 6654,'11.3,1

l2l'pBD/VIIl2007

Tenanggal :

j0

Aguslus

2007

Surat

pcnugasaolizin

ini

diberikan untuk

_dipergunakan

dan

_dilaksanakan

sebaik{aiknya,

_dan

,eteloh s..lesar

i'grr

mrlaporkan

hr:rlnlr

Asli

surat

tugas

ini

dtberikan

kepada

yang

bersangkutan,

untuk

diperguMkan

ssbagaimana mcstinya.

Kepada yang berkepentingan kiran) a maklum _{dan berkenan memberikan bantuan scperlunva.}

MENGETAHUI

S!1A NFGr^Ft

I lflDn{c

31

Agustus 2007

u Dekan I

/DA

stq

? c

?--ic;

1

Kasubag. Keuangan dan Kepegawaian

IBS

UNy;

L

Kajur. Pend. Bahasa Bahasa Daerah FBS

tjNy:

].

PUM TBS LTNY

No.

I

Nama

1

iSuwardi,MHum

Kuswa

Endah M

Pd 131453204

tA

//

:::

-/

//

' ;/

*.,'

,\

I

^it\

a

a

CECURITAN

LAN

PAMIJ

LANCIPI.JN'IT.C

S,LTA

Dening Afendy Widayat

*)

A.

A

orium

l4gklrg

Purdi G€$rritan

M€nifta

?

lng

wekdal samangke, saperangan masiarakat tng rvewengkon Pulo Jalvi nembe sarni ubur nggatosak$ satunggalirg hobby ingkaag maeepokan

kalilao jinising

tan€man

pasren

(hias) ingliang

naminipun antorium.

inggih ingkan!

diprmrmstani

Jenmanir

liooken.

Gelombang

crnu-

Black

tseout!.

lsp.

Kntandhrng kahvan

lanemu

\lnesiptft

regi antorium

menika kepetang

auis

sanget, setunggal

tanerian

saged ngantos dumugi

500

yuta

_{ruprah. Menika fcnomeno mirunggan}

ingtang

ngewok-ewakakenj

Lail

kados

pundr menggah kawontcnaning sasra Ja$r-

mhgtntpur gcguritrn

"

Menapa La gcgurrlan

menika

?

Menapa sakintenipun

saged

dados

satunggaling baimgan

ingkang

saged

gumebyar rvarata,

mliginipun

ing masyarakat Jalvi'i

lnh

kados

punili

menggah pangreka-dayanipun supa&s langl-utg mrsnani masi'araka! rnligimpud

tuffap

lare SLTA?

Geguritan menika salah satunggaling

cakriking

karya sastra Jau'i modern,

kejati

cai<nk sanesipun

inggrh

menrka gancaran

(Fosa) lan rinma

(sandiuara).

Gegunlan-menika

kalebetjinising

puisi. lng sastm Jawi enggal (abasa Jawi enggal), ingkang acakrik puisi rnenika wonten 2

wemi.

inggih m€nika temlmng

ya$n

lan

tsmbdl8

para. 'l

embaE

yasan, menika

jinising puisi

ingkang pathokanrpun drpunugemr sanger, tnggih rnenika ingkang gegayitan kaliyan lampah {.ing sekar ageng), saha guru

gtra,

gulu wilangan, lan

g',ru lagu (ing sekar lengahan lan sekar alit,rmacapal). Tembang p&ra. menika puisi Jawi ingkang pathokanipun

bokn

patos kcoc,cng. Uparnia wonten palhoi€nipuir, tembarg para

menika boten nate kaanggit nganlos wewentehan panjang.

Liripun,

boten saged

arwjud

pupuh (kernpalaling

pada

ingkang sami

pathokanipun).

ing

saleixting

tembang para

mcnika ing antawisipun rvonten wangsalan, parikatr, pepindhan, lsp. kalebet ugi

guriun.

ingkang wekdal samangke iajeng ngremba&a lan s;rnebal geguriian.

*

_{Materi kargge PPl"{ ing Guru-guru SLTA Pundong Bantul}

8-Agtr3t82007

\

Tembung geguritan mesthinipun lingganipun

'gurit'

(Subatidinata,

t98l).

_laJeng

ewah Lanthi proses dwipurwa dados gegurit, lan

pikafiuk

panambang

{-an}, mila

lajeng dados geguntan.

Kala

sementen namung kasebat guritan, ingkang lingganipun ugr samr

Tembung

gunt

menika ngemperi tembune

garit-

gotel

lan

sapioturutlpun.

ingkang

nggadhahi

teger 'corct utawi corek utawi

tulis'.

Guritan

menika

coretan. geguntan

memka cecoretan

utawi

s€ssra1an.

tggu.il

ular!

nggegunt menika sami

kaliyan nyorel

utawi nycrat. Wosipun,

gegu

tan menike seratan,

mliginipun

puisi Jawr modem.

Katandhirg

cakik

puisi

Jawr

sanesiptm,

geguritan menika k€tawis iangkung

lxtras,

liripun

bebas saking

sap€rangan

pathokan,

kepara

mena$i

sampun

_tebjh

ngrembalalipun,

mandar boten

woffen

malih

pathokanipun.

Mila

lajeng wiyar

_sangel

teba

pun

Pinangka conto- upami wonten panggurit ingk&ng ngripta geguntan

mmung

awujud ganggaris

kemawon,

menawi

gafis-gans

wau dlpunwa$atu

gegunran, ingglh

boton wonten ki€ntunipun. Sumangga kemawon. N4angka geeuritan menika tansah ewah

gingsir

trep

kaiiyan

evoiusi pepinglian

ian

erabewahaning

pangertosan

tng

kaendahanipun (konscp

estetik) (Riffate(e,

\'ia

Pradopo, 2002:

3)

Ewa

semanren, rng

baixgan gegrrilan

ingkang bakunipun kepengin mahyakaken pangangen-angen ingkang

mlnangka

piweling

utau'1 pesen (amanat),

mesthinipun

inggih

badhe gondhelan ing

pathokan

tasa

ingkang saged kangge komunikasi, siraosa boten kum€dah-kedah melok

saestu,

awit.

limrahipun _{ingkang ciipun sebat geguntan menika basanipun endah Ian}

miia

mahyakalien paogadgen kanthi card boten meiok.

bols!

iarlgsung.

lng

wayatipun, geguritan monika

asii

safung

cakik

ingkang kaprabawan saking

cak.ikirg

sastra

ragari

tsara1

Mleixtrpun cakrik

kados geguntan

ing Ja\}l

me

ka udakawis taun 1900-an, meh sesarcngan kaliyan rvedaling cakrik novcl. lng

\li$lranipull,

geguritan rnenika sinebal guritan ian limrahiprm

kawirrtan karthi

tembmg

"sun

gunt

,

"sun

gegurit".

ula\\'i

"guritanku".

Dangu-ciangu, tembung-tembung menika icai. Sckawrt.

cakriking

geguritan

menika lasih

nengenaken sanger

Ing

babagan

puruzkanthi

(sajak),

dangu-dangu

purwakanthi menika namung

sacekapipun

kemawon,

lupados

boten

mboseni

Mila

ing satunggaling

pamuiangn

geguritao, pinanggrh paken kados makaten. Riptanen geguritan kanthi pathokan ciimen kaya ing ngisor

iki!

I

Kahanan utawa samubarang sing kudune ora kokblakakake" gawenen pas€mone

(simbolisasine)

3.

Miliha

tembung-tembung (ciiksr) sing trep ka.o

maioa

sing kokkarepke. pigunane lan kaendaialre.

4.

Gawekna purwakant}r' sakcukupe. supaya iuwih endah, nanging ya aja

nlgnti

mboseni

5.

latansn

larik-la{ike

lan bail-baite sup@ya ora nggladrah lan ya old mbosenl

6

Pilihna irah-irahane (iudhul€) s'ng

rep

karo isine ning ya sing mirunggan (khusus)

supa]a narik ka*'igatene sing maca.

B.

(-iakriking Geguritan

Caknking

karya sastra

me

k& karacrk saking

slrukluripun

piyamtrak-prlambah hdlebet geguritan.

Ewa

semanten

limrahipun ugi

kabangun sakins peranganing struktur ingkang gxrmathok, sinaosa

boten

s€daya

sami. Umumipun.

gegurif,an saged -k?perang dados blegenng geguntan ian isining pirembagan.

Blegeripun saged arupi

tipograii tsrtemrq

ireh-i.ahan, pada-pada,

larikJarik-

basa

(ielewaning

basa.

iiasa,

tembung. wanda,

lsp.).

purwakanthi

lan

ukuran-ukuran alrt

ingkang

sampun nggadhqhi makna.

Mila

senalan narnung

tirk

utawi kom& mcta\rt

sekintenipun sampung nge$.rat makna inggih penting. Sedaya perangan wau lajeng dados

rctrlllggal nyengi'ul.llllg werahing wujuri gegurilan wau. lnggih saking biegenng gegunran

wau saged

ugi

magepokan

kaliyan

maknanipun. Upami

tipogralinipun

ngemper-emp{

pawestri,

ifiggih

_kedah

dipun ga\utaken kaliyan

_makna

ing

_p€Bngan

$rnesiFm. irah,

irahanipun menapa.lembung-tembungipun kados pundi.

larik-larikkipun,

isp.

Isining

pirembagan

utawi

l€manipun

temtu

kemawon

werni-\remi

gegayutan

kali,van gesanging manungsa. alam

lan

Custr lngkang Murbeng

Cesang

Inggh

amargl

temanipun

menikq

asnng

satunggaling

gegurilan mcnika

nggadhahi

malra

rngkang

limrah

ngantos ingkang lebet sanget tebadpun. Upaminipun wonten ing dolanan bocah, wonten geguritan makaten.

Enthurg, enthung Endi €lor €ndi

kidui

Geguritan

menika

mila

saged namung dipunmaknani enthung saestu ingkang a-sring

gela-gelo;

raqing

ugi

saged dipunmaknani

tiyang

ingkang

bingung

Ingkang

dipun takekaken endi

elor

endi

kidul.

Lor

menika uttara ingkang maknanipun langkung

irggil

uta\ar

la{gkung ut3mi. Temlu

lemawon

hdul

menika

langtmg

andhap.

Ti}aig

ingkang bingung boten

saged

rnilih

ingkang sae

ian

boten. m€nika

mesthinipun

gondhelan paugeran

i.gkang sampu

gumalhok, bo1en ngantos neqang

welraler uta\lr

pagcr Mila ing

geguritan

menjka

'ger

ger mencloka

pager'

Wosipun

pundi

ingkang

irccik lan pundi

ingkang boten

sae, kedah gondhelan paugeran. Tuladhanipun

malih

|t'lentltug-

enthog.

Me

th.,g-fta

hofinenlka

ggi kaiebet sekar

&lanan,

cakeparipuo makat€tr menthog-menthog dakkandhani

mu-rg rupamu angisin-isini

mbok ya aja ngetok ana kandhang wae

enak-enak

lgorok

ora nfambut garre

menthog-menthog mung Iakumu megal-megol gawe

g!}u.

Sekar riolanan menika saged dipwr maknani menthog sa€stu, nanging ugi kenging

dipun _{maknani tiya.ng ingkang sampun nyebai saking paugeran} (koruptor,

melin&

_begal, lsp.).

Tiyang

makalen lajeng rupinipun

ngisin-isini, lan

tampahipun megal-megol hoten lurus

ulal!'i

boten isres.

Krdos

puBdr

tuladha

saiesipun? Buta-buta

gaiakl

Ksto-Late {.bpanah

l

Seda}ra

geguritan menika asipat makaten. inggih menika saged dipunmaknani

limrah

lan wantah.

u$

saged

dpunmajcunr

tnglang langkung lebet.

C. Menapa

fiyandeling

C;€euritrn

lltlniks

?

Salerangan kanca ingkang mersudi ing babagan sasha lndonesia

lar

sasFa

jswt.

ngendikakaken

bilih

langkung saged miraosaker geguritan,

tinimbang puisi

lndonesia.

Bab menika

sumangga

ksmawon. Namrmg ksmawon-

estunipm

geguritan rnenita

nggadho]ti sangu ingkang

mila

sugih bandha-bandhu- glondhong peogarens-areng guru

pan1ang pocapane, punJung kawibalvane. Basa

Jawi lan

butiayanipun

menika

sugih

ngelmi ing samukawisipun mandal oyodr'pun ugi sampw ngremhaka

wi!'ar

lan lii],al.

lng mnki kula

aturaken sekedhik bab seratan

kula

ngengingi raoslng gegunran

i4gkmg

nyamleog ian tumanlem, iogi(ang nate kawral ing medla ha.iar. Suara

Llenl&,I

Minggu,

19

Okl

2003.h.25

l.

Geguritan,

Raranc

Lnyih

Nyrmieng

irtr

lumaljem

Geguritan mujudake

jinising

karya sastm Jawa kang

paiing

ak€h etungan asile. Saom-orane

yen

katandhingake

linising

cerkak- Dal_ing

ora

tlkel

leiune.

Bab

rlr"

ora

nggumunake, kaya

dcne asiting

puisi ing

basa-basa li-vane,

jalaran

linising puisi

iku

retnrrl'luwih

cekak ian

luwih

bebas tinimbang

jims

liyane. Mesthi wae -batr mau tranlur

magepokan

karo

proses

heatil'e Foduksi

geguritan. Saka ganggurite,

ora mokal

yen

luwih

entheng konr€ntrasine,

marga

mung buiuh

kalodhangan

weklu

lan

pathokan

sethithik. Saka penerbitane, mesthi wae bisa ngemot

iuwih

akeh

hnimbarg

jinis

iiyane

Magepokan karo bebase-

luls

geguntan

iku

luwrh

bebas runggalake weu,aler-wervalcr konvensionui.

mligine

sing ana gayutane karo pathokanine basa ibasa

,o,'/r.l/lr.

Maiah

Sutardli

Calsoum

Bacln,

kalelru

dhedhengliote

per-varr

lndonesia,

nale

gawe sensasi nganggo

kredo, sing

isr'ne mbebasake

puisi

saka makna basa

normat{.

Yen

wis

kaya ngene

iki

ora mokal yen asiling gegu.itan iku paline produktrt.

Sasuwene

iki

uripe

geguritan kaya-kaya anyeparryep wae, utawa adhem-adhem

wae. Nanging s€najan adhem sajak€ ora ayem.

l,ire,

senajan ora

kuwatir

yen geguritan

bakal

kentekan panggurite. e\r'a semono yen digatekake

luwih

premati.

ora

beda kaya

(lrlpe

sasta-a

Jawa

iiyane, siog ngantl

sa*r

durung ana

Eonthong-tonthonge

arep

ngrcmbaka sutresnano.

Dadi

sing seneng geguritan

iku

ya mung

ku*i-kuwi

wae. jaragan

:astra daerah

moro

mung

rmp

aneng pange sastra nasional. Pang mau

ya

mung pang

cilik,

marga mung thingis saka cawaoge kabudayan dhacrah. Mula

)cn

ka\\'a\r'as saka bab

Se3atine,

nrtik sata

pargandikane saperangan

ahii

(Dnka

lan

sulresra

sastra,

geguritan-geguitan Jawa

iku

ycn

dilaras, rasane

luwih

nyamlcDg

tinimbang

f

isi

sing nganggo basa liyane. mligine basa Indonesia. Nanging apa pancen mengkono?

Gegrilan

iku

mtok

saupanrane- murah meriah, saeoggon-enggon ara

$€ng

adol.

Yen

wis

kebacut ng€rti

lar

isa ngrasakake. mesthi banJur

letaghan.

Ana wong3ing

pilih

luwe

erggere bisa ngrokok- Semono uga akeh

sing

seDerg gagurilan

ning

ola

senerg

Jinising pross Jawa.

Mliginc

para

maos,

geguritan

iku

saliy&nc

mung

buh

wektu

s€thithik. duw€ kskuatan sing

pqncen

orir tinernu

arreng

jinising

prosa Ja.,va. lvialah saperangan kekuatane geguritan

iku

ora tinemu

aneng

puisi ing

basa

liyane,

mligrne

Indonesia.

Katandhingake

karo

Inising

ptosa Jawa.

c€tiE

geguntan

mbundheli

konvensi

dhette sing

luwih

unggut,

mhgine

ksr€

magepolc! kata

tipog/tti

(blegerc),

sajak

(cihong<jhinge).

lan

_{dhiksine (tembung}

piliharo).

Diicipi

sethithik $Bo. wis

katon ]-'en

geguritan

ilu

asring

rnaljila

tipograft-ne-

llre

blegere kaya

apa utar1'a Lays rlgapa.

Antologi .(/r.!1al

linas

1.1994.\

contone, sapcranga,

gcdhc

geguritane

migunakalc

tipoga-fi kuwi

karggo

narik

kawigat€n.

Ya

marga saka

twgrt4i-&

kuwi,

para maos

asnng banjur mesem

lan

manthuk-manthuk,

uiawa malah

gedheg-gedheg nalika

kacundhukatie

karo isining

gcguritanc. sarcmah

cumafiicl

aneng

nctra

lan

pikirane,

tumanlem, aiias 6erle.raz.

Awil

saka sajali utawa

dhongdltinge,

p8l'a otaos asring

kBsa

angler lan banJUJ

nggronjal nalika

mentas maca

ladklarik

kang

dhong-cihinge

ujug-ujug

mlcneh.

Apa

moneh

len

pamame rkrr kawelu

!€ro

(poctn

re

urltryt.

on

mung slng maca

nanllng ul3

sing mirengkc va

kasa

kcsandhung. Tummfrc

1/erl

gcguritan paling anyar saiki, malah <ihotg.dhinge seaga,ia digawe ailarane st4rrr- lan bdulcuh dadi

iiji.

Ya trab mau kang bisa mahanani swasona pamaosing geguritan krasa

nyuung

nlur nggondh€li

uta\a

angler nJur

nggronjal satemah ga'wt scgcring swasana

lair

lan hatinc sing maca.

Magepolan

karo

bab cihiksi. ndadekake rasaning geguritan ora munS beda karo

lrmsing prosa Jawa- kepara

nalah

uga becla kar<l

linising

puisi lrdonesia. Saora-o.ane ana

suku

iawa.

basa lndonesia

dwung pati

mbalung

sungsurn

ing

rasa. Kanggone

r-ong

Melalrr, dhiksi

saka basa

Mcla''q

asring

lqdu

di

trxrawk

*pya

dadi

basa lndonesia

langtso konsumsr lndonesra I ha. ing kono n;ur rlang rasa.rng $,rs mbalung sungsum tng anggan€ wong Melayu. Mula puisi Irdon€sia asaiog dadi c€mplarg rasane

Ping pindhon€. salilane basa Jarva iku wis miraiung sungsum tumrap€

sliku

Jawa sing rnayorilas kurvi- basa Jarva uga

nduweri

walak sing ora m'.rn g konotalaf

n

ng-ng uga

oni)matoplt.

Konot{tttf

lirc,

dhiksi

sing

dijupuk

saka basa Jarva

kuwr

saperangan gedhe

issnajan

ora

kabehi bjsa ndudul

rasa

ngia$kang

adofi.

saengga dadi

jernbar

nuansa

maknane.

Ononutopr.\

lire,

akeh

tgmbung-lembung Jarva

sing

ora bakal

ttnemu

rng

karnus,

ning

bisa dirasakake malrLane.

Eab

iki

sejatinc

magepokan

karo

dumadining tembung kang

niru

srvara tartamtu. utaiva

magepokan

karo peranganing

alal

ucap

ing

tuluk.

Kareben cetira.

dakaturi

sap€rangan tembung kanggo colrto. Tem'frung-tembung

sirg

kedarieyan saka ko1]sona! g€1€r

iri

uga

adu$,eni

makla'gsler'.

kayata

/'glegel

gregel/,

,/nggregeli/,

,&rekel-k.ekcl/,

/geter,,,

/pyur,/, lpyitl,

,tp\ari,

/p],or/,

,&umep),ar,r,

/'ambva.l, tkroposi.

/kosal/.. lkrusr:kt

ls!.

Saka

tembung

lry,jd,

iryrf

trisa dltredakake

Iasane,.'p-vur/

luuih

akeh

tinimbang

/pviri,

utawa bannge

iplur/

lu$1h

gedhe€edhe

tinimbarrg

/pyir/. Luwih

gedhe-gedhe manch

twnrai

/pyar/

Tonbung /thelt

bcda rasane

karo nel

senalan rng i'amus ora bakal tinemu. isp.

Saka

konsoaan

anteb

nu\a'uha&e

:nakaa

kang

anteb.

sala

kolmnan

anpang

maknane

1a

ampang. Contone tembung lambyar,,

sing iurvih

manteb tinimbants karo

/kumeiDlar,/. Saka

volGj

ci'.rt nu1llihalie makna

cilik

utaria

ciu'-

soka

vokal

ambs

nu$uhake

makna gedhe utau'a amba. Contone tembung ,tkrikil,i cetha

cilik,

tembung

/krakai/

cetha

lurvih

ge<ihe.

Iembung;iuweil

ian

/keki\yul./

ing

ukara

'kuwel kekixui

reruketad,

om

ti

emu

ing

kamus,

ning

bisa drrasakake maknane sing ngemba tembung ,/u*sl-ur&c1anl. Tcmbung lgag-al/ sing dumadi salca konsrrnan arrleb

/gl

celha kmsa beda

banfet Jen [alandhln! tembung kunthet

slng

ma\\a

kon(onen sarwa enthens.

\lulc

anakku takon

:"Ttithite

gajah

kok

ra

ketok va

Pak'1". Dakhim

ven mung arep meneht

co

o bisa uga koran saflerbitan ora bakal cukup kangigo

ngemot-Bali

marang para maos. kaiebu para panggurit, y-ea

tlaten

l&n temen anggone

ndhspuk

hr

milih bumb!

turllraping

gegurila4

mesthi

lrae

asrle

iuwih

nyarnleng lan tumanjem, kaya sing

wis

asring binabar dening para panggurit kang

wis

pengalaman. Sumangga

nyobi

surnallgga

ngcipi.

(01ripen-Wates, naiika troathoag-tronlhong saka wetan)

2. Bandha-bandhu

ing

Basa

lan

Budaya

Jawi

Geguritan nggadhahi

Fuwitan

sangu

inggih

menika

wujud

lxsa

Ja$,i.

Kditik

saking

geguritan-geguritan

ingkang

paling

enggal.

tasih

kathah pinanggih

lembung-lembung

ingkang asalipun

saling

basa

Ja$l

Kina

Pramiia

ukrng

menika,

basa

lavi

ingkang

i(anggc

ing

geguritan,

umuripun

ugi

sampun s€puh sanget.

Kanthi

mekatcn

kabuda)an rng,ang :inengker

ing

basaning

gegunlan meruka

ugl

s€puh

sanest.

'I _undhanipun,

geguritar

_{saged nggadhahi}

cakupan bandh&-bandhu kabudayan ingkang

sampun ngoyod lan ngrembaka

wil€I

tebanipu& ing antawisiprn saking -basa Jawr

Kina-Jawi

'[ _{engahan- ngantos}

Jawi

_{Bngga], saking}

kabudayan

nggit

_{punva ngantos budaya}

reformasi engga

lvanci

punika, saking

jaman kaJu-wdu- jaman

Hind!

lan

Buda- jaman

lstam- engga Jaman

Modem

lan

jaman

intemet mentka. Sedaya menika wau mahananl

raos pargraosiag

tiyrng

J8w'l wodten

ing

kabudayanipun lebet sanget.

lnh

sedaF

raos kabuciavan

wau

saged

trep upami

kawahya namung ngangge basa

Jawi.

nmargi

basa

menika pirantu mahyakaken raos pangraosing kabudayanipru piyambak-piyamtrak.

Mila

kabudayan Jau,i inggih namung badhe trep

lanjumbuh

bilih

kaivahyakaken ngangge basr

Ja*i

ugi.

Tuladha

climen

kemawon.

cobi laik-la

k

perangan

saking

gegurrtanrpun

Djaimin

K

Silet

Gadltirrg ingkang

ka{ral

ing

bukLr

togLu

Basa 1, menau'i

dipun-Indonesia-aken kedah kados

pwdi

?!

Aja

dlsetel kenceogkerceng

iki

sitsr

Siter gadhing sumberillg geter ati.

Nanggapi osikinglagad

Inggih

awit

saking sugih

tebanipun kabudayan

Jawi,

kathah sanget

tembung-tembung

Jawi

ingkang

.emitr€mpil,

pepanthan

alit-alit,

sampun saged nggamba.aken mai:na

ingtang

leb€t

lan

gumatimk. Kathah samukawis ingLang

mila

sampun kalEntha

alil-alit

lan

gadhah

makna piyambak.

'Iulacihanipun" peranganing

woh

klapa.

sahni

maocrmg

rnanggiu,

blululq

cengkir, kemeruk

buntu!

dega& Ian nembc

klap.

Jimsing ayam, saking kuthuk,

jementhir,

sapihan, kemanggang, dhere lan jagoan. lajeng babon

lan sawung. Menawr humedai-kedah ka$adhahan ngangge basa

saneslpu[

upamtntpun basa Indonesia, menapa kinten-kinten saged trep ing raos?.

S€mdrten ugi

tmrap

tembung-tembung ingkang

nge*rat.aosing

buda-va rngkang

mirunggaq

kalebet

idiom,

bebesan,

$,angsals!

lan

sapiturutrpun

ingkang

ugl

asring

kangge ngrenggani geguritan. Upaminipun, tembungi nges, ngujiqlat, tadang sinarawedi. n-vengkir gadhing, nawang sasi(h), njanur gunung- mbelung surlgsum, damar mancung,

lunyu ilale, ripis

lambene, entheng tangane, mbalang

iirih

papan

kiw4

ngrogoh ati,

larnbe

ati,

m€maniking jagad, mas mirah, kepidak ayang-avange, theklek guuang kalen,

ngulu

idu-ngiler,

kapondhoag ing

jinem

wangr, merong kampuh _llngga" kettban sampur, geganthiianing

ati,

awang-uwung,

ciri

rvanci, sepi sepa

lir

sepah samun, gonyak-ganyuk

nglelingsemr. susuhing

angrn,

ngatas

anglrl

bontos.

sa.L

cindhil

abange.

lsp;

terntu langkung trep ing raos

bilih

tetep kawahya ing basa Jarvi.

C, Pamucaling

Geguritar

hg

SLTA

Bab

panucaling

geguritan,

mliginipun

wiwit

lumampahing

KBK

ngantos KTSP

menika. lajeng langkung luwes.

Liripun.

saking

rencana.

gamilihing

materi.

metod€, ngantos evaiuasinipun saged kajumbuhaken kaliyan kawontenan, boren kumedah-keclah

sami kaliyan ing

papan sanesipun.

Liripun

saged

trep

kali.van lia)vonlenaning kelas

mandar kawontenaning siswa, ing

mriki

miiginiprm

lare

SLIA

(dhasar lan keconggahing

iogrkaaipul

paikologinipun, seksualitasipun, lsp.).

Mrla

ugi lajeng kedah kalumbuhaken

kairl'an llngkup sosialipun (snaklpun leti'13ng maicng

utawi

tlcten"

13$-&Fng-pe&mel-l.it

)

Mligrnioun

ing

babagan

pamilihing maten,

sinaosa

guru menika

ngarahaken'

nam{rng ugr sampua ngtntos m€ksa AmsJgl log erd |tliemet menlka $swa scmpun saged pados materi

kanthi

nggebias dumugi

nunrii

kema*'on

Bab

merika

gegayutan

kaiilan

pangangen-angening

{ilnajiiasi

}

siswa tumrap

materi

geguriten

Miia

ing

mnt<r

prosesipun

lejeng langkung

katengenaken'

inggih

menika

gurunipun

rindaliaken

"ing

{lgarsa sung tuiadha.

ing

madya mangrm karsa.

tut wuri

handaya:rl'-

Linpu$'

Ramuag nuladhani, tuwr-tuwi lan

tawi-tawl

(me1t.!cdna*ar)' tan

nFrung

kanthi premati ngati-xtt

Gega$tat) kaliyan

kompetensinipun' sagBd katindakaken

kanthi

n1'emak maos'

micara, lan

nyerat Nlemak

Ian

maos

menika

'angkung

asipat

aFesiatif

(reseptif

ian

evalualfl.

WondeBe mica.a lsn ny€tat menlka asipst

pmgrBafit'eksp(esit-Ing trabagan nyemali lan maos, sisrva kagiring supados saged nampi satunggaiing

geguntan, ngonceki sawelawts.

ndrdut mal(nartpur

ngrsos-Eosakerl lan

mbttt

utaw

nimbang. Tembung

nampi ing mriku

limrahipun

nampi jng

ngajeng

lan nampi

ing

rvingking. Nampi

ing

4ajeng

lcgesip{rn nemb€ sakgetryaran

lcmawon'

lah nampi

ing

wingking menika

sasampunipun saged nglaos'raoseken raos-suraosing

gegurrtan Mlia

ignajan

namung satletaman, kedah sampun katindakaken orrc€k-oncek makna, menapa irah-rrahanipun. kados pundi tipogJatlnipun. kados puncii tembung-tembungipun. lsp'

Ing

tabagan micara

lan

nyeiat.

sts\\'a saged

mlull

saklng

n)'emak

lan

maos Dados, sasampunipun siswa menika mangefios

thek-Liiwe

ng geguritan' inggih ba.nagan

leon

lal

trabagan

oncek-olcek (amlisa).

maknani geguritan. ngantos

mendM

dudrtatl

arupi

aman&t

geguritat.

Saking

mnku

lajeng

saged nindakaken

micara utatYi

nyerat

kanthi lan!&ung sae.

Ing bab micara. iimrahipuD wonten tigang

wemi.

inggih menika maos geguritan' deklamasi,

lan

nglagokaken geguritan.

Mags

geguritan

uosipun inggih mam

taf,slu'

Lirnrahipun

srswa sampun mangeflos

rumi!'1n geguntanipun

lan

maknanipun

!a.1eng

kaayatan maos.

Mila

mena$'l rvontm

sa$'etawis

pe$ngan

rgkang

apal,

inggih

boten m€napa. Deklamasi, sipatipun apalan, riados sampun iangkung lcbet anggenipun n'-a!ira WoDdene nglagoLaken gegunlan.

m€nika

iimlahipln

sampul

langkung mateng

)ripun

kedah sampufi ancang-ancang kados

pundi

menggah

lagunipur

ingkallg

1rep.

Antawisipun

maos, deklamasi

lan

nglagokaken

gsguritai,

menila

estuniprm meh

sani.

Mila

lrmrah

kemawor mena$,l

mg

lomba maos gegufltru menika.

uEi

kawaos. ueil

lvonien persogar

ingkang

i<aapala&en,

ugi

wonten

perangan

ingkang

kalagokrten.

Liripun, namung pundi ingkang dipuntelgenaken.

lng

babagan

nycral

gegurrtan-

langkung

sae

katampahan

Larthl

mangsrtos

rurniyin

bab

thek-kliwering gegu

tan

lan teorinipun.

Kedah open dhatcng samukawis

ingkang

aarik

kawigatosar! kedah tengsn

ing

panggraeta

(.pel?)

ing

samulawis

kawontenal saklpeng]pun, sregep maos (serat-sera1, masmedia, Ian kamus) kangge

milih

diksidpu4

keatif

produktif lan

sregep ngintun

ing

masnedia, wantun

n]'obi lan

nlobi

manggung maos geguritanipur pryambak lan karyanipun panggurit sanes. Pathokanipun

"karep lan

kcrep dadl trisa amsrga

tuhm"

saba

"diuadsdi$,,idani

memacak metqasuh

pribadi".

t iang&

salni

ryobi

rlgrjpta geguntan saking

imajinasi

kawontenan-lawontenan

ing ngandhap menika !

i.

Wonten ing pesisir

pinggr

sarnodn

kidul

madhep

me4idul.

2.

Wonten ing satengahing wanawasa ingkang tanpa wales.

3.

Wonten ing satergahing uana,

sa;rrargan

tetuwuhaD sami pejah, saperargan

gugur roniptm,

saperangan

nembe

semi,

sap€rangan

malih

sampun ngrembuyung subur.

4.

Wonten ing satengahing pekawisan, wonten

wit

asemipun, wonten

wit

peiem,

rro{ten wrt

bralawaii

mramb6t,

wonten

n

rcndhet,

lan

kathah malih

lids

san€sipun.

5.

Wont€n ing peken,

tetawis

wonlcn baiflrl rngkang lans sangEt, wont€n bakul

ingkang ngantuk. wonlen kerenipun, lan

sanes-sanesipun-6.

Worden

ing

peken keuarq wonten

ugi

segawon

ingkarg

nembe saba ing

mrikq

wonten bakul ingkang nemire ngandhuki kucingipun.

.-__

NYUWIJN

PANGAP1JIITEN

LAI{

,ITATTIR

NIIWI]N

--.*--_