• Tidak ada hasil yang ditemukan

PENTINGNYA PENERAPAN INTERNAL ACCOUNTING CONTROL YANG BAIK GUNA MENGAMANKAN PENDAPATAN PADA HOTEL WETA DI SURABAYA Repository - UNAIR REPOSITORY

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2019

Membagikan "PENTINGNYA PENERAPAN INTERNAL ACCOUNTING CONTROL YANG BAIK GUNA MENGAMANKAN PENDAPATAN PADA HOTEL WETA DI SURABAYA Repository - UNAIR REPOSITORY"

Copied!
116
0
0

Teks penuh

(1)

E D D Y P R I JA N TO N O

PENTI NGNYA PENERAPAN I NTERNAL ACCOUNTI NG

CONTROL YANG BAIK GUNA MENGAMANKAN

PENDAPATAN PADA HOTEL W ETA

D I S U R A B A Y A

F A K U L T A S E K O N O M I

U N I V E R S 1 T A S A 1 R L A N G G A

(2)

PENTINGNYA PENERAPAN INTERNAL ACCOUNTING CONTROL

YANG BAIK GUNA MENGAMANKAN PENDAPATAN

PADA HOTEL WETA DI SURABAYA

SK R IPSI

o

D i a ju k a n un t uk M e m p e rle n g k ap i S y a r a t -s y a r a t dalam

M e m pe ro le h G e l a r S a r j a n a Ekonom i J urusan A k un t an si

M I L I K P E H P U S T A K A A N " t T K I V ER SI T A S A I R L A N O G A "

S U R A B A Y A

O le h :

EDDY PRIJANTONO

NP : 04791071?

/ t - "

A-3A<3

FAKULTAS EKONOMI tJNIVEBSITAS AIELANGGA

(3)

M I L I K

P E R P U S T A .K A A N

"U N IV E R S IT A S M R I A K O O A "

S U R A B A Y A

S u r . l * , . ,

D i s e t u j u i dan d i t e r i m a b a i k O le h :

Do se n P e m bi m bi n g : K e t u a J u r u s a n :

(4)

KATA PENGANTAR

B e r k a t l i n d u n g a n s e r t a rah m at A l l a h s . w * t . , a k h i r

-n y a p e -n u l i s d ap a t m e -n y e le sai k a-n p e -n u l i s a -n s k r i p s i i -n i

y an g m e rupakan b a g i a n a k h i r d a r i s e r a n g k a i a n k e g i a t a n s t u

d i y an g p e n u l i s tempuh p ad a alm am at e r t e r c i n t a i n i , m e sk i

p ad a m ulany a d i w a r n a i b e r b a g a i r i n t a n g a n m u l a i d a r i pe nc &

r i a n o by e k s u r v e y h i n g g a sam pai k e p e n y e l e s a i a n p e n u l i s a n

s r i p s i i n i «

S k r i p s i m e ng e nai h o t e l i n i y an g p e n u l i s s a j i k a n po

k o k pe m bahasanny a a d a l a h p ada s i s t i m a k u n t a n s i n y a y an g me

n y an g k ut pengam anan p e n d ap at an , dim ana H o t e l We t a t e r p i

l i h m e n jad i t e m pat y an g d i j a d i k a n o by e k p e n u l i s a n n y a de

-ngan a l a s a n -a l a s a n t e r t e n t u y ang p e n u l i s an g g ap t e p a t ,

Be rsam a i n i p u l a p e n u l i s i n g i n m enguc apkan r a s a t e

ri m a k a s i h k e p ad a b e r b a g a i p i h a k s e p e r t i :

- K e p ad a k e dua o ra n g t ua k am i, y an g t e l a h m e ngasuh dan pu

l a m e m biay ai kam i m ulai k e c i l h i n g g a d e w asa i n i .

- K e pada Mas Gun dan Mbak T i t i e k , y an g t e l a h ban y ak mem

-— 1

ba n t u p e n u l i s se lam a k u l i a h b a i k m a t e r i i l maupun m o r i l *

- K e pada Bpk . D r s . E c . Hanny W uran g i an A k . , y an g de ngan

s a b a r dan b a i k h a t i s u d i dan b e r s e d i a m em bim bing pe nu

-l i s h i n g g a t e r s e -l e s a i k a n n y a p e n u -l i s a n s k r i p s i i n i .

- K e p ad a Bpk . Achmad F auz an s e b a g a i s a l a h s a t u p i m p i n an ,

dan se g e n ap k ary aw an H o t e l We t a dim ana p e n u l i s m e n g ad

(5)

- K e pada s e g e n ap s t a f f p e n g a j a r f a k u l t a s i n i y an g t e l a h

m e m be k ali p e n u l i s de n g an i l m u y an g d i b e r i k a n n y a .

S e p e r t i h a l n y a m an usi a s e b a g a i c i p t a a n -N y a , maka

s k r i p s i i n i s e b a g a i buah k a r y a p e n u l i s t e n t u m e m i li k i b a

-n y ak k e le m ah a-n a t a u k e k ura-n g a-n -k e k ura -n g a -n y a-n g p e -n u l i s r a

s a m asi h j a u h d a r i se m purna y an g mana p e n u l i s h a r a p pemb^

c a d a p a t m e m aklum iny a, k a r e n a k e t e r b a t a s a n kemampuan i n i *

Memang k e se m purn aan t i d a k ad a dim uk a bumi i n i . Namun pe nu

l i s b e r h a r a p de n g an t e r s e l e s a i k a n n y a s k r i p s i i n i p e n u l i s

d a p a t m e ng am bil m an f aat dan hi k m ah ny a. Dan h ar ap an pe nu -s.

l i s k e p ad a pe m bac a y an g se m pat membaca s k r i p s i i n i se m o ga

d a p a t m e m e t ik m an f aat y an g t e rk an d un g d i d a la m n y a.

S u ra b a y a , O k t o be r 198*f«

(6)

Halam an

KATA PENGANTAR ... i

D AFTAE I S I ... . i i DAFTAR GAMBAR ... v i DAFTAR LAMPIRAN ... V i i B A B : I PENDAHULUAN ... 1

1 . P andangan Umum . . ... . . . . ... 1

2 . P e n j e l a s a n J ud ul ... 3

3 . A l a s a n P e m i l i h a n J ud ul ... 5

k *

T ujuan P e ny usunan ... 5

3 . S i s t i m a t i k a S k r i p s i ... 6

6 . M e t o d o l o g i ... 7

6 . 1 . P e rm asalah an ... . . ... . 7

6 . 2 . H i p o t e s a K e r j a ... 8

6 . 3 - Sc o pe A n a l l s a ... 9

6 . 4 * P r o se d u r' Pe ngum pulan dan P e n g o l a i i -an Dat a ... 9

I I

INTERNAL CONTROL DAN PERANANNYA SEBAGAI

ALAT UNTUK MENGAMANKAN PENDAPATAN PADA

PERUSAHAAI

n

1 HOTEL ...

11

1 . I n t e r n a l C o n t r o l ... 12

(7)
(8)

i f . 3 * P r o s e d u r P e n ju a l a n B ag i an L a i n Dan

C ara P e ngaw asan Y ang D i t e r a p k a n . . . . 59

i+.lf . P e n c a t a t a n Y ang D i lak uk an O le h Ba­ g i a n F r o n t O f f i c e Se hubungan Dengan

T e r j a d i n y a P e n d ap at an ... . 6 l

I V AN A L I SA PERMASALAHAN DAN FEMBAHASAN MENGE­

NAI PENGAMANAN PENDAPATAN YANG DITERAPKAN .

63

1 . L i n g k up F r o n t O f f i c e ... . 63

2 , L i n g k up R e s t o r a n ... * ...

7k

V KESIMPULAN DAN SARAN ... ... 83

1 . K e si m p ulan ... 8if

2 . S aran ... . ... 89

DAFTAR KEPUSTAKAAN

LAMPIRAN ___________ __ _________ ___ .

M l t l K

PERPUSTAKAAN "UNIVERSITAS AIRLANQGA"

(9)

Nomer : Halam an

1 . Room Co unt S h e e t . ... 30

2 * H o use -K e e p e r ! s R e p o r t , . ... 32

3 . O rd e r S l i p ... 34

4 . R e s t a u r a n t C a s h i e r 's D a i l y R e p o rt ... 36

5 . T e le p h o n e V o uc h e r ... , • • • • • . ' 39

6 . T e le p h o n e T r a f f i c S h e e t ... 40

(10)

Nomer :

1 . R e g i s t r a t i o n C ard *

2 . Gue st C a rd .

3 . Gue st B i l l .

k .

R e k e n i n g / R e c e i p t .

5 . D a f t a r Tamu.

6 . Bon Makanan.

7* Bon minuman.

8 . Bon L a i n - l a i n .

9 . T e l e p o n V o uc h e r.

1 0 . L aun d ry P r i c e .

1 1 . L ap o r an S h i f t .

12* R e k e n i n g Pe m asuk an.

(11)

Nomer :

1 . R e g i s t r a t i o n C ard *

2 . Gue st C a rd .

3 . Gue st B i l l .

k .

R e k e n i n g / R e c e i p t .

5 . D a f t a r Tamu.

6 . Bon Makanan.

7* Bon minuman.

8 . Bon L a i n - l a i n .

9 . T e l e p o n V o uc h e r.

1 0 . L aun d ry P r i c e .

1 1 . L ap o r an S h i f t .

12* R e k e n i n g Pe m asuk an.

(12)

B A . B I

P E N D A H U L U A N

1 , Pandangan ffmum

De ngan m akln be rk e m bangny a p e re k o n o m i an s u a t u d a e

-r a i i j ak an se m ak in be -rk e m bang p u l a s a -r a n a -s a -r a n a y an g b a i k

s e c a r a l a n g s u n g a t a u t i d a k l a n g s u n g i k u t m e nunjang perkem

ban g an pe re k o n o m i an t e r s e b u t . A ne k a macam i n d u s t r i berm un

c u la n de ng an se m ak in t um buhny a alam pe re k o n o m ian I n d o n e

s i a , dan ru p an y a i n d u s t r i p a r i w i s a t a k i n i d i a n g g a p s e b a

-g a i s a l a h s a t u sum be r e ko no m is y an -g m e n-gunt un-gk an. A dany a

p ro m o si w i s a t a , p ak e t w i s a t a y an g m e n ari k , j u g a be rm un c ul

l a n n y a h o t e l a d a l a h i n d i k a s i m ajun y a i n d u s t r i p a r i w i s a t a .

K i r a n y a t i d a k d i s a n g k a l l a g i bahwa h o t e l a d a l a h

s a l a h s a t u s a r a n a i n d u s t r i p a r i w i s a t a y an g am at p e n t i n g #

T e t a p i h o t e l bukan s a j a s e b a g a i s a r a n a i n d u s t r i p a r i w i s a ­

t a s a j a y a i t u de ngan m e ny e diak an k am ark am ar b a g i w i s a t a

-wan y an g t i n g g a l d i d ae r ah t e r s e b u t , t e t a p i h o t e l j u g a

m e n jad i s a r a n a a k t i v i t a s pe re k o no m ian y an g l a i n n y a , m i­

s a l n y a s a j a . : s u a t u p e rusah aan m eny ewa ruan g an t e r t e n t u d i

h o t e l un t uk memamerkan a t a u m em prom osikan b e r b a g a i h a s i l

p r o d u k s i n y a ; s e b a g a i t e m pat un t uk s i n g g a h usahaw an a t a u

bu ss i n e s -m e n y an g se d an g m engurus usah an y a d i d a e r a h t e r ­

s e b u t ; a t a u s e b a g a i t e m pat t i n g g a l se m e n t ara un t uk p e j a

(13)

De ngan ad an y a p e r s a i n g a n y an g k e t a t a n t a r p e r u s a ­

haan h o t e l d a r i b e r b a g a i k e l a s , dan de ng an a d a n y a .be rm

a-cam maa-cam j e n i s tamu de ngan k e p e n t i n g a n y an g b e r b e d a s e ­

h i n g g a m e ny e babkan a r u s tamu y an g t i d a k t e r a t u r , maka pe

rus ah a an h o t e l i n i d i t u h t u t un t uk m e n jalan k an usah an y a

de ng an s e b a i k -b a i k n y a , d i sam p i n g j u g a m e n i n g k at k an mutu

p e la y a n a n n y a . B e sarn y a i n v e s t a s i y an g d i k e l u a r k a n g un a

pem bangunan h o t e l .b e s e r t a f a s i l i t a s - f a s i l i t a s n y s i h a r u s l a h

d i i m b a n g i p u l a de ng an p e n g o p e r a s i a n h o t e l t e r s e b u t de ngan

c a r a s e b a i k -b a i k n y a . T i n g g i n y a a r u s tamu y an g k e l u a r a t a u

masuk h o t e l h a r u s d ap a t d i k e l o l a s e t e p a t m ungkin sup ay a

p e n d ap at an y an g d i t e r i m a d a r i t am u-t am u y an g ad a t e r s e b u t

b e n a r -b e n a r m asuk k e d alam k as p e r u sa h a an .

S a l a h s a t u c a r a a g a r m anagem ent d ap a t y a k i n bahwa

p e n d ap at an t e r s e b u t b e n a r masuk dan d i t e r i m a o l e h p e r u s a ­

haan a d a l a h de n g an j a l a n m e n c i p t ak an suat u: s i s t i m pe n g e n ­

d a l i a n i n t e r n y an g b a i k , dim ana de ng an h a l i n i d i h ar ap k an

sem ua re n c a n a o r g a n i s a s i , k e b i j a k s a n a a n , m e t ode s e r t a p ro

s e d u r y an g t e l a h d i t e t a p k a n o l e h pi m p i n an d a p a t d i j a l a n

-kazx de ngan b a i k , s e h i n g g a mampu mengamankan h a r t a p e r u s a ­

haan s e r t a m e n i n g k at k an e f i s i e n s i o p e r a s i p e r u sa h a a n .

P e rusah aan j a s a semacam h o t e l i n i dim ana t r a n s a k s i

de n g an tamu t e r j a d i b e g i t u s e r i n g n y a , s e i r i n g de n g an s e

-r i n g n y a tamu m asuk (c h e c k i n ) a t a u k e l u a -r (c h e c k o u t ) ,

at aup un s e r i n g n y a pe ng g unaan f a s i l i t a s h o t e l l a i n n y a y an g

(14)

maka a d a l a h m e n jad i s u a t u k e h arusan b a g i p i h a k h o t e l u n

-t uk m e n g e -t e rap k an s u a -t u k o n -t r o l i n -t e r n y an g b a i k a p a b i l a

p e rusah aan i n i t i d a k i n g i n m e r ug i .

H al t e r p e n t i n g y ang h a r u s d i p e r h a t i k a n a d a l a h bag ai m an a

c a r a mengamankan p e n d ap at an y an g se h a r u s n y a d i t e r i m a p e r

usah aan d ap a t b e n a r -b e n a r masuk k e dalam p e rusah aan , dan

t i d a k masuk k e t an g an p e rs e o ra n g a n a t a u se k e lo m p o k o r a n g

y an g de ngan s e n g a j a m e rug i k an p e r u sa h a a n .

Dengan p e n e rap an k o n t r o l i n t e r n y an g b a i k , t e rut am a ko n

t r o l m e ng e nai k e uan g an n y a ( a c c o u n t i n g i n t e r n a l c o n t r o l )

maka akan d i p e r o l e h s u a t u jam i n an bahw a se m ua p e n d ap at an

t e l a h d l c a t a t de ngan b e n a r , d i a w a s i dan d i a l i r k a n k e dalam

p e ru sa h a an .

P e n .je las an J ud ul

P e n u l i s mencantumkan j u d u l : PENTINGNYA PENERAPAN

INTERNAL ACCOUNTING CONTROL YANG BAIK GUNA MENGAMANKAN

PENDAPATAN PADA HOTEL WETA DI SURABAYA y an g a r t i n y a d ap a t

d i j e l a s k a n s e b a g a i b e r i k u t :

( i ) P e n t i n g n y a P e n e rap an : d i s i n i d i a r t i k a n bag ai m an a

p e r l u n y a s u a t u h a l h arus d i t e r a p k a n a t a u d i j a l a n k a n

a g a r s e s u a t u t u j u a n y an g t e l a h d i t e t a p k a n s e b e l u m

-n y a d a p a t d i c a p a i .

( i i ) I n t e r n a l A c c o u n t i n g C o n t r o l Y ang B a i k : h a l i n i d i ­

a r t i k a n s e g a l a s e s u a t u y an g m e l i p u t i re n c a n a o r g a n i

s a s i , sem ua m e t o de s e r t a p r o s e d u r y an g m e ny angkut

(15)

dan d a p a t d i p e r c a y a i n y a d a t a k e uan g an , t e rm asuk p u l a

s i s t i m o t o r i s a s i dan p e r s e t u j u a n ( a p p r o v a l ) , s e r t a

pe m isahan f u n g s i , y an g m a na d i s u s u n d e n g a n b a l k s e

-h i n g g a t e r c i p t a s u a t u k e ad aan dim ana -h a l --h a l t e r s e b u t

d i a t a s d ap a t b e r j a l a n de ngan e f e k t i f *

( H i ) Guna Mengamankan P e n d ap at an : d i s i n i d i a r t i k a n bahwa

p e n d ap at an y a i t u p e n d ap at an h o t e l y an g b e r a s a l d a r i

f a s i l i t a s - f a s i l i t a s h o t e l y an g d i t a w a r k a n s e p e r t i d a­

r i : p e n j u a l a k am ar; r e s t o r a n ; m in o r d e p art m e n t a t a u

f a s i l i t a s l a i n n y a y an g t e r s e d i a , d a p a t d i j a g a s e d e m i

-k i a n ru p a s e h i n g g a m e re -ka t e l a h d i c a t a t , d i a w a s i dan

a k h i r n y a b e n a r -b e n a r masuk k e d alam k as p e r u sa h a a n .

( i v ) P ad a H o t e l We t a Di S ura ba y a : a d a l a h t e m pat dim ana pe

n u l l s m engadakan p e n e l i t i a n g un a p e ny usunan a t a u

p e n u l i s a n s k r i p s i i n i .

J a d i s e c a r a k e s e l u r u h a n y an g dim ak sud de ngan j u d u l

t e r s e b u t a d a l a h b e t a p a p e n t i n g n y a s u a t u i n t e r n a l a c c o u n t i n g

c o n t r o l y an g b a i k h ar us d i t e r a p k a n a t a u d i l a k s a n a k a n p ad a

h o t e l We t a t e r s e b u t sup ay a sem ua p e n d ap at an y an g b e r a s a l da

r i p e n j u a l a n k am ar, r e s t o r a n , m i n o r d e p art m e n t a t a u f a s i l i

-t a s l a i n n y a y an g ad a b e n a r -b e n a r d a p a -t d i -t e r i m a p e r u sa h a an ,

y a i t u de ngan c a r a m eny usun s u a t u re n c an a o r g a n i s a s i , m et ode

s e r t a p r o s e d u r y an g t e p a t dan ad an y a s i s t i m o t o r i s a s i dan

p e r s e t u j u a n , se rt a-•p e m i sah an f u n g s i y an g j e l a s s e h i n g g a s e ­

mua d a t a k e uan g an d ap a t d i p e r c a y a dan d ap a t m e n g h in dark an

(16)

A t au de ngan p e n g e r t i a n s i n g k a t , d e ng an ad an y a i n t e r n a l

-a c c o u n t i n g c o n t r o l y -an g b -a i k m-ak-a p e n g e n d -a l i -a n -a t -a u p e n g ­

aw asan k e uan g an p e rusah aan d a p at b e r j a l a n e f e k t i f .

3 - A la sa n _P e m i llh an J ud ul

Adapun p e n u l i s . m e m i li h j u d u l s e p e r t i y an g t e r s e b u t

d i a t a s a d a l a h b e r d a s a r k a n dua a l a s a n y a i t u :

s a t u : pada p e rusah aan h o t e l h a l y an g p a l i n g p e n t i n g ad a r:

l a h bag aim an a m e ngawasi p e n e ri m aan p e n d ap at an y an g

mana t e r j a d i n y a s a n g a t s e r i n g dan b i s a s e t i a p s a a t ,

s e h i n g g a d i but uh k an s u a t u p e n g e n d a l i a n i n t e r n y an g

b a i k , t e rut am a p e n g e n d a li a n k e uan g an n y a.

dua p e rusah aan j a s a j e n i s h o t e l dim ana ban y ak t e r j a d i

t r a n s a k s i y an g t i d a k be ru p a a r u s b a r a n g , d i b u t u h

-kan s u a t u k o n t r o l i n t e r n y an g mempunyai c i r i k h ae

t e r s e n d i r i .

4

. T u.juan P e ny usunan

B e be r ap a t u ju a n y an g i n g i n p e n u l i s c a p a i d e ng an pe

n u l i s a n i n i a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :

mengemukakan gam baran t e n t a n g p e n t i n g n y a p e n g e n d a l i a n

k e uan g an y a i t u p e n g e n d a li a n i n t e r n n y a y an g t e r d a p a t p a ­

d a p e rusah aan h o t e l , guna m enc egah k e c uran g an y an g mung

k i n t e r j a d i .

- sup ay a p e n u l i s l e b i h memahami dan m e n g e rt i s e l u k b e l u k

t e n t a n g a k u n t i n g p e r h o t e l a n

- p e n u l i s b e r h a r a p pem baca d ap a t m e ng am bil s u a t u m an f aat

(17)

5 . S i s t i m a t i k a S k r i p s i

Guna memudahkan pemahaman i s i s k r i p s i maka d i s u s u n

s u a t u s i s t i m a t i k a y an g d i u r a i k a n s e b a g a i b e r i k u t :

Bab I : P e n d ah uluan *

Dalam ba b s a t u i n i d i u r a i k a n s e c a r a g a r i s b e s a r me

n g e n a i i s i po k o k s k r i p s i , m ulai d a r i pandang an umum y an g

m e ne rangkan a s a l u s u l k e j a d i a n h i n g g a m uncul p e rm asalah an

y an g k h usus d a r i b i s n i s p e r h o t e l a n , a l a s a n -a l a s a n m e ngapa

s u a t u j u d u l t e r t e n t u y an g dic an t um k an * s i s t i m a t i k a pema­

haman s k r i p s i , h i n g g a sam pai p e n g a ju an h i p o t e s a k e r j a d i ­

mana de n g an h i p o t e s a i n i d i h a r a p k a n mampu un t uk m em

ecah-kan p e rm asalah an y an g m unc ul t a d i . D i u t a r a k a n p u l a d i s i n i

bag ai m an a d a t a p e n u l i s a n d i p e r o l e h .

Bab I I : I n t e r n a l C o n t r o l Dan P e ran an n y a S e b a g a i A l a t

Unt uk mengamankan P e n d ap at an P ada P e rusah aan

H o t e l *

Di d alam bab i n i ak an d i b a h a s s e c a r a t e o r i t i s peng^-.

e r t i a n t e n t a n g i n t e r n a l c o n t r o l , y an g t e r d i r i d a r i adm i

-n i s t r a t i v e c o -n t r o l da-n a c c o u -n t i -n g c o -n t r o l , i -n t e r -n a l a u d i t

dan j u g a a r t i p e n d ap at an , macam-macam p e n d ap at an y an g t e r

d a p a t p ad a p e rusah aan h o t e l s e r t a c a r a p e n c a t a t a n dan c a

r a pe n g aw asan p e n d ap at an se h ubun g an de ngan i n t e r n a l c o n

-t r o l y an g a d a .

Bab I I I : Gam bar an P e rusah aan Dan Me t o de Y ang Dit e m puh

Unt uk Mengamankan P e n d ap at an P ad a H o t e l W e t a.

i

(18)

r i H o t e l W e t a, dim ana p e n u l i s m engadakan s u r v e y , m ulai

d a r i s e j a r a h p e r u sa h a an , s t r u k t u r o r g a n i s a s i , p r o s e d u r

dan m et ode y an g d i g un ak an un t uk m e n c at at tamu m ul ai tamu

m asuk (c h e c k i n ) h i n g g a tamu k e l u a r (c h e c k o u t ) , s e r t a

sem ua j e n i s p e n d ap at an y an g d i t e r i m a -se hubungan de n g an

ad an y a t r a n s a k s i de ngan t am u, y an g t e r d i r i d a r i : p e n juaj.

an k am ar; r e s t o r a n ; <dan f a s i l i t a s l a i n y an g a d a d i h o t e l

i n i , y an g ak an d i j e l a s k a n s e s u a i de ng an d a t a y an g t e l a h

p e n u l i s p e r o l e h .

Bah I V : A n a l i s a P e rm asalah an Dan Pe m bahasan M e ng e n ai

Pe ngam anan P e n d ap at an Y an g D i t e r a p k a n .

D i d alam ba b i n i ak an d i b a h a s s e r t a d i a n a l i s a

p e n g e t e r ap a n pengam anan p e n d ap at an y an g m e n jad i perz nasa

l a h a n d i p e rusah aan i n i , s e h i n g g a t i m b u l k e le m ah an t e r h ^

dap k o n t r o l k e uan g an n y a, s e r t a de n g an p e n g a juan h i p o t e s a *

y an g t e l a h d i s e b u t k a n p e n u l i s be rm ak sud un t uk memecahkan

p e rm asalah an t e r s e b u t *

Bab V : K e si m p ulan Dan S a r a n .

P ad a bab y an g t e r a k h i r i n i akan dike m uk akan k e si m

p u l a n -k e s i m p u l a n y an g d i d a p a t d a r i s e l u r u h pe m bahasan

s k r i p s i i n i , dan dike m uk akan p u l a s a r a n -s a r a n y an g pe nu­

l i s an g g ap d a p a t m e m be rikan pem ecahan m asalah dan be rm an

f a a t b a g i pe m bac a.

6 . M e t o d o l o g i

6 . 1 . P e rm asa lah an .

(19)

a k i b a t k u ran g b a i k n y a p e n e rap an i n t e r n a l a c c o u n t i n g c o n

-t r o l n y a , s e h i n g g a m e nim bulkan k e raw an an d alam pe n g aw asan

p e n e rim aan p e n d ap at an *

P e rm asalah an t e r s e b u t a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :

- t i d a k t e r d a p a t n y a pe m isah an f u n g s i y an g j e l a s p ad a ba­

g i a n f r o n t o f f i c e s e p e r t i p ad a f u n g s i -f u n g s i p e n c a t a t ­

an , p e n e ri m aan , pe ny im panan, s e h i n g g a wewenang dan

g a t an g g un g ja w ab y an g ad a m e n jad i t i d a k j e l a s p u l a .

- b a g i a n h o use k e e p i n g t i d a k membuat l a p o r a n s e c a r a t e r ­

t u l i s s e h i n g g a l a p o r a n b a g i a n f r o n t o f f i c e t i d a k d ap a t

d i p e r b a n d i n g k a n .

- p ad a r e s t o r a n t e r d a p a t b e b e r a p a p e ran g k ap an f u n g s i s e ­

h i n g g a m em perlem ah k o n t r o l o p e r a s i o n a l n y a y an g mana p a

d a a k h i r n y a d a p a t m em pengaruhi p e n e ri m aan p e n d ap at an *

- k o m un i k asi a n t a r a b a g i a n f r o n t o f f i c e de n g an b a g i a n

r e s t o r a n k u ran g e f e k t i f , s e h i n g g a memungkinkan ad an y a

be ban tamu d i r e s t o r a n t i d a k se m pat t e r c a t a t p ad a pem­

bukuan d i f r o n t o f f i c e s e h i n g g a a k h i r n y a t i d a k se m pat

t e r t a g i h p ad a w ak t u tamu t e r s e b u t c he c k o u t .

- ad an y a pe n g g un aan f o rm p e n t i n g y a n g * t i d a k pre n um be re d

s e h i n g g a m e nim bulkan k e raw an an p e n g aw asan p e n c a t a t a n n y a .

6 . 2 . H i p o t e s a k e r j a

A g ar p e rm asalah an t e r s e b u t d ap at t e r a t a s i , p e n u l i s

m e ngajuk an h i p o t e s a y a i t u s e b a g a i b e r i k u t :

De ngan m e n c i p t ak an dan m e ne rapkan su at u s i s t i m i n t e r n a l

(20)

ndap at k e ndap a s t i a n jam i n an t e n t a n g ndapengam anan ndap e n d andap at an ndap e r u

-sah aan , s e r t a d ap a t d i p e r c a y a i n y a c a t a t a n a t a u d a t a -d a t a

k e uan g an , s e h i n g g a d a p a t t e r h i n d a r d a r i k e c uran g a n a t a u

k e r u g i a n y an g m ungkin t i m b u l *

6 *3 * Sc o p e a n a l i s a .

Dalam s k r i p s i i n i pe m bahasan m e ng e nai p e n g e n d a l i a n

l e b i h d i t e k a n k a n p ad a i n t e r n a l a c c o u n t i n g c o n t r o l y an g me

rup ak an b a g i a n d a r i i n t e r n a l c o n t r o l . I n t e r n a l c o n t r o l d i

b a g i m e n jad i d ua b a g i a n y a i t u a d m i n i s t r a t i v e c o n t r o l dan

a c c o u n t i n g c o n t r o l ( y a i t u i n t e r n a l a c c o u n t i n g c o n t r o l ) .

Pe m bahasan d i t e k a n k a n p ad a b a g i a n y an g k e d ua k a r e n a b a g i ­

an i n i l a h y an g l a n g s u n g be rh ubun g an de ng an p e n g e n d a l i a n

k e uan g an . Se dan g k an p e n d ap at an y an g dim ak sud i a l a h sem ua

p e n e ri m aan p e n d ap at an y an g b e r a s a l d a r i p e n j u a l a n f a s i l i ­

t a s h o t e l y an g d i t a w a r k a n k e p ad a p a r a tam u, t e rut am a f a s i

l i t a s y an g d i usah ak an s e n d i r i o l e h p e rusah aan i n i s e p e r t i

p e n j u a l a n k am ar, r e s t o r a n , j u g a t e l e p o n .

6 . 4 * P r o s e d u r pe ngum pulan dan p e n g o lah an d a t a .

Unt uk pe ngum pulan dan p e n g o lah an d a t a i n i p e n u l i s

m e lak uk an d ua h a l , y a i t u :

k e s a t u : s u r v e y l a p a n g a n .

d i s i n i p e n u l i s m engadakan p e n e l i t i a n l a n g s u n g k e ­

dalam p e r u sa h a an , mengum pulkan d a t a -d a t a d e ng an

c a r a m e ng ajuk an d a f t a r p e r t an y aa n dan w aw an c ara

b e r u p a t a n y a -j a w a b l a n g s u n g de ngan b a g i a n a t a u pe

(21)

k e d ua : s t u d i l i t e r a t u r .

dalam h a l i n i p e n u l i s m engum pulkan bah an -bah an g u

n a pe m bahasan m asalah , y a i t u y an g b e r a s a l d a r i

buk u-buk u / t e x t bo o k , j u g a t e r b i t a n l a i n n y a , t e

rut am a y an g be rh ubun g an de n g an a c c o u n t i n g dan j u ­

g a be rh ubun g an de ngan p e r h o t e l a n .

De ngan ad an y a k e d ua h a l t e r s e b u t p e n u l i s d a p a t m

e-la k uk an a n a l i s a d a t a de n g an j a l a n m em bandingkan a n t a r a t e

o r i y an g ad a de ng an k e ad aan p r a k t i s y ang t e r j a d i s e b e n a r

-n y a d i h o t e l y a-n g b e r s a -n g k u t a -n , da-n de -nga-n d e m i k i a-n b i s a

m e n g e t ah ui bag ai m an a h a r u s memecahkan s e s u a t u p e rm asalah ­

(22)

INTERNAL CONTROL DAK PERANAMNYA SEBAGAI ALAT UNTUK MENGAMANKAN PENDAPATAN

PADA PERUSAHAAN HOTEL

S e p e r ti h a ln ya a k t if it a s je n is peru sahaan in d u s tr i, pada peru sa ha a n jasapu n d ip erlu k a n su atu a la t untuk d a pa t m en ja ga keamanan h a r ta m ilik p eru s a h a a n , U ntuk je n is p eru ­ sahaan in d u s tr i yang m en gh a silka n produ k b eru pa b a ra n g dan yang akan b e r s a in g dengan b arang s e je n is , maka d ip erlu k a n s u a tu p en gen d a lia n ya ng d iteka n ka n pada c o s t c o n tr o l, ya k - n i p en gen d a lia n terh a d a p b ia ya pembuatan b a ra n g, s eh in g g a h a rga d a p a t d itek a n s eren d a h mungkin dengan k w a lita s yang d iin g in k a n , s eh in g g a b a ra n g te r s e b u t d a p a t b er s a in g dengan b a ra n g s e je n is d i p a s a r . Sedang u ntu k peru sahaa n ja s a , s e­ p e r ti h o te l, yang digu nakan s eb a g a i a la t p en gen d a lia n l e ­ b ih d itek a n k a n pada income c o n tr o l, y a itu p en gen d a lia n dan pengawasan pendapata n d a r i f a s i l i t a s a ta u ja s a yang d ita - w arkan, dimana tr a n s a k s i yang t e r j a d i tid a k s e la lu d is e r - t a i a ru s b a ra n g, maka pengawasan pendapatan yang k e ta t ha­ r u s la h d ic ip ta k a n yang mana d ih a ra p ka n bahwa semua penda - p a ta n te r s e b u t b en a r- b en a r m en g a lir kedalam peru s a h a a n . Un tu k in il a h d ip er lu k a n s u a tu in te r n a l c o n tr o l yang b a ik , te_ ru tama in te r n a l a ccou n tin g c o n tr o l, su paya p ih a k manage - ment mendapat jam inan bahwa pendapata n s elu ru h n ya sudah d i

(23)

Untuk s e la n ju tn ya akan d ije la s k a n s eca r a t e o r i t i s ten ta n g p en g er tia n in te r n a l c o n tr o l dengan pemb agiannya, mengenai s e p in ta s ten ta n g in d u s tr i h o te l, p en g er tia n pen­ d a p a ta n , penda pa ta n yang ada pada peru sahaan h o te l, s e r ta pera nan in te r n a l c o n tr o l, teru ta m a in te r n a l a ccou n tin g - c o n tr o l, dihu bu ngkan dengan pengawasan pendapatan pada p e­ ru saha an je n is h o te l.

! • In te r n a l C on tr o l

1 *1* P en g er tia n in te r n a l c o n tr o l,

Daiam melaksanakan a k til'ita s u saha b eru pa k eg ia ta n o p e r a s io n a l s e h a r i- h a r i d a r i s u a tu peru s a h a a n , pimpinan pe ru sahaan b erk ep en tin ga n u ntu k d a p a t m engeta hu i bahv/a a k ti- f i t a s te r s e b u t te la h d ila k s a n a k a n s es u a i dengan p o lic y / k eb ija k s a n a a n peru sahaan yang te la h d iteta p k a n seb elu m nya, s eh in g g a tu ju a n peru sa ha a n yang in g in d ic a p a i d a pa t te r la k sana dengan b a ik dan la n c a r .

(24)
(25)
(26)

ra n ya je la s bahwa in t e r n a l . c o n tr o l ata u p en gen d a lia n in ­ te r n i n i s a n ga t p en tin g peranannya b a g i p ih a k management dalam m en gelola ja la n n ya a k t if it a s u sahanya untuk mencapai tu ju a n yang te la h d iteta p k a n *

1 .2 * K a r a k te r is tik s is tim in te r n a l c o n tr o l yang memuaskan. Su atu s is tim p en gen d a lia n in te r n d ip erlu k a n y a itu untu k memenuhi k ep en tin ga n p ih a k pim pin a n, ya k n i su paya d i d a p a t jaminan ten ta n g te r ja g a n ya a k tiv a / keka ya an m ilik peru sa ha a n, d a ta - d a ta dan la p ora n keuangan ya ng d ib u a t da­ p a t d ip er ca ya , adanya e f is ie n s i u saha s e r ta te la h d ija la n - kannya k eb ija k s a n a a n peru sahaan yang te la h d iteta p k a n .

O leh ka ren a h a l te r s e b u t d ia ta s , maka a d a la h m en ja di ta n g- gung jawa b pimpinan u ntu k mengadakan a ta u menyusun su a tu s is tim p en gen d a lia n in te r n yang b a ik . P en gen d a lia n in te r n d ik a ta ka n b a ik a p a b ila p en gen d a lia n te r s e b u t disu su n s ed e- m ikia n ru pa s eh in g g a d a p a t memenuhi k r i t e r i a su a tu pengen­ d a lia n in te r n yang d is eb u t memuaskan.

Terd a p a t erapat c i r i - c i r i d a r i s u a tu p en gen d a lia n in te r n yang d ika ta ka n memuaskan s e p e r ti banyak d itu lis k a n o le h pe n u lis buku mengenai in te r n a l c o n tr o l i n i .

Dalam k u tip a n n ya , G ille s p ie m en u liska n aalam bukunya .ten­ ta n g c i r i - c i r i su atu s is tim in te r n a l c o n tr o l yang memuas­ kan, yang d it u l is s eb a g a i b e r ik u t :

A ccord in g to th e b u lle tin A ccou n tin g C o n tr o l, th e cha­ r a c t e r is t ic s o f a s a tis fa c to r y s ystem o f in te r n a l con­ t r o l w ou ld in c lu d e :

(27)
(28)

( b ) # Su atu s is tim o to r is a s i dan p ros ed u r p en ca ta ta n yang y te p a t yang da pa t memberikan pengawasan keu angan yang cukup a ta s a k tiv a , h u ta n g, pendapata n dan b ia ya#

S is tim wewenang a ta u o t o r is a s i dan p ros ed u r p enca ­ ta ta n pembukuan i n i akan m en ja d i a l a t b a g i p ih a k manage - ment untuk mengawasi p en ca ta ta n - p en ca ta ta n o p e r a s i dan da r i tr a n s a k s i- tr a n s a k s i yang t e r j a d i, s e r ta u ntu k d a pa t menggolongkan d a ta - d a ta te r s e b u t kedalam p e r k ir a a n - p e r k i- raan yang b er la k u , Dengan adanya b agan p er k ir a a n ( c h a r t- o f a ccou n t ) yang d ile n g k a p i dengan pedoman pemakaian yang je la s dan te p a t, maka keseragaman dalam p en ca ta ta n tr a n s a k s i pembukuan akan d a pa t d ic a p a i.

Pengawasan o p e r a s i dan tr a n s a k s i d a p a t d ila k u k a n m ela lu i p ros ed u r yang te la h d iteta p k a n le b ih d a h u lu , y a itu p r o s e­ dur yang menyangkut s elu ru h k e g ia ta n yang ada did a la m p e­ ru sa ha a n . Dalam tia p p ros ed u r akan d ip a k a i dokumen-doku - men s e p e r ti d a fta r - d a fta r dan fo r m u lir - fo r m u lir yang meru pakan b u k ti te r ja d in y a tr a n s a k s i dan ju ga s eb a g a i d a s a r u ntu k p en ca ta ta n - p en ca ta ta n tr a n s a k s i te r s e b u t,

Pros ed u r yang te la h d iteta p k a n te r s e b u t su paya mu- dah peraahamannya maka d ib u a tka n pedoman p ros ed u r yang me~ nu njukkan aru s dokumen, p ek erja a n yang ha ru s d ila ku ka n un

tu k m a s in g- m a s in g p ros ed u r s e r ta r ek en in g a ta u fo r m u lir -

t

(29)

( c ) . P ra k tek - p r a k tek yang s eh a t h a ru s d iik u ti dalam p ela k . sanaan tu ga s dan fu n g s i d a r i s e tia p b a gia n o r g a n is a ­ s i dalam p eru sa h a a n ,

P ra k tek - p r a k tek yang s eh a t yang dimaksu d a d a la h S£ tia p karyawan dalam peru sah aa n melaksanakan tu ga s n ya s e - s u a i dengan p ros ed u r yang te la h d ig a r is k a n . Dengan dem iki an e f e k t i f i t a s s is tim in te r n a l c o n tr o l d a p a t d ic a p a i b er - sama dengan e f is ie n s i u saha yang d iin g in k a n . P ra k tek yang s eh a t i n i ha ru s b erla k u untuk s elu ru h p ros ed u r yang ada ,

k

/

s eh in g g a p ek er ja a n s u a tu b a gia n akan d a p a t la n gs u n g d ip e -y

r ik s a o leh b a gia n yang l a in , Dengan d em ikia n tin g k a t ke - cermatan p ek erja a n d a p a t d ia n d a lk a n dan kemungkinan ada - nya kecu ra n ga n - kecu ra n ga n d a p a t diketem u kan le b ih a w a l. H a l te r s e b u t d ia ta s d a p a t d ic a p a i a p a b ila s tr u k tu r or g a n i s a s i dan p ros ed u r yang d isu su n it u te la h ada pemisahan tu ga s a ta u wewenang dan ta nggu ng jawa b yang j e l a s , s eh in g g a tid a k ada b a gia n yang d a p a t melaksanakan s u a tu tr a n s a k s i yang len gk a p m u la i d a r i a w a l sampai a k h ir .

( d ) . Su atu tin g k a t k w a lita s p ega w a i yang s es u a i dengan tanggu ng ja w a b nya ,

(30)

-pergu nakan a la t te r s e b u t, maka s is tem in te r n a l c o n tr o l yang te la h d ira n ca n g ter s eb u t tid a k akan b e r ja la n dengan b a ik s e p e r ti yang d iha ra pka n *

Dalam buku Norma Pem eriksa a n Akuntan d is in g g u n g can d ite - gaskan p u la mengenai pega w a i i n i , ya ng d it u l is s eb a ga i be­ r ik u t ;

B ek erja n ya s is tim in te r n a l c o n tr o l dengan b a ik tid a k hanya terga n tu n g pada perencan aan o r g a n is a s i yang e fe k t i f dan p ros ed u r s e r ta p ra k tek - p r a k tek ya ng te p a t, te - ta p i ju ga pada p ela ks a n a n ya , k e p a la - k e p a la b a gia n dan p e ja b a t- p e ja b a t i n t i la in n ya untu k melaksanakan p r o s e­ dur yang d ig a r is k a n s eca r a e f is ie n dan ekon om is,5

J e la s la h bahwa keempat u nsu r in te r n a l c o n tr o l ters e, b u t tid a k d a p a t d ip is a h - p is a h k a n s a tu sama la in n ya , guna mencapai s u a tu s is tim in te r n a l c o n tr o l yang aemuaskan, D ika ta ka n in te r n a l c o n tr o l yang memuaskan dam bukannya in ­

te r n a l c o n tr o l yang b a ik k a ren a menurut Tu a n a kotta i s t i l a h b a ik mencerminkan keadaan yang id e a l , sedangkan ter d a p a t b a ta s - b a ta s te r te n tu yang tid a k memungkinkan ter ca p a in ya keadaa n id e a l it u y a itu b ia ya ya ng mungkin m eleb ih i kegu na

annya, kelemahan manu sia dan p ers ek on gk ola n . ftanu sian seb a g a i p ela ku n ya merupakan ku n ci s u ks es p ela ks a n a a n in te r n a l c o n tr o l yang memuaskan te r s e b u t. Dengan adanya p ers ekon g - k ola n d a r i p a ra p ela k s a n a n ya , bagaimanapun b a ikn ya s u a tu s is tim in te r n a l c o n tr o l, ia h a n ya la h p era tu ra n h ia s a n s a ja

(31)

M engenai p ers ek on gk ola n i n i Tu a n a kotta m en u lis dalam buku ka ra nga n nya s eb a g a i b e r ik u t :

P ers ek on gk ola n ( c o llu s io n ) menghancurkan s is tim pe:..— n g en d a lia n in te r n yang bagaimanapun b a ik n ya . Dengan adanya p ers ek on gk ola n , pemisahan tu ga s s e p e r ti te r c e r min dalam ren ca n a dan p ros ed u r peru sahaa n merupakan

tu lis a n d ia ta s k e r ta s b ela k a .6

Tela h d is eb u tk a n dimuka bahwa keempat u nsu r in t e r ­ n a l c o n tr o l i n i a d a la h s a lin g b erhu b u ngan. Dan dengan ada nya u nsu r k e tig a y a itu adanya p ra k tek - p r a k tek yang s eh a t yang haru s d iik u ti, yang mana termasu k ju ga m is a ln ya meng haru skan g il ir a n b ertu g a s , keha ru san mengamb il c u ti dan l a in - l a in , maka kemungkinan adanya kecu ra n ga n a ta u kekha w a tir a n k eru g ia n yang la in da pa t diketem u ka n , s e tid a k - ti- daknya d a p a t d ik eta h u i le b ih awal s eh in g g a d a pa t s eg er a d ia da ka n p erb a ik a n le b ih la n ju t.

1 .3 . Pem eriks a a n in te r n .

S e te la h terb en tu k n ya s u a tu p en gen d a lia n in te r n de­ ngan memperhatikan keeempat k a r a k te r is tik p en gen d a lia n in

te r n s e p e r ti yang te la h d is eb u tk a n , maka d ip erlu k a n s u a tu pem eriks a a n guna mengadakan v e r i f i k a s i s e r ta p e n ila ia n a ta s p ros ed u r, d a ta yang d ic a ta t dan p ela ks a n a a n k e b ija k r sanaan dan ren ca n a o r g a n is a s i yang te la h ter b en tu k . Untuk itu la h pem eriksa a n in te r n ( in te r n a l a u d it) i n i d ip erlu k a n

(32)

dengan tu ju a n untuk mencapai pengu ru san o p e r a s i o r g a n is a - s i dengan ca ra yang p a lin g e f is ie n , dimana p ela ku n ya , yak n i p em eriks a in te r n , merupakan b a gia n a ta u pega w a i dalam peru sah aa n yang merupakan 6 t a ff karyawan dalam peru sahaa n it u s e n d ir i. Pem eriksa a n in te r n a ta u in te r n a l a u d itin g te la h berkembang m en ja d i a la t management, y a itu a la t yang b e r fu n g s i u ntu k m en ila i e f is ie n s i s elu ru h a k tiv ita s p eru ­ sahaan.

Dalam buku yang d it u l is Holmes and B u rns, menyangkut peme r ik s a a n in te r n i n i d is eb u tka n s eb a g a i b e r ik u t :

In te r n a l a u d itin g i s an in d ep en d en t a p p r a is a l a c t i v i ­ ty w ith in an o r g a n iza tio n fo r the r eview o f .ope.i’a . - tio n s as a s e r v ic e to management. I t i s a m a n a geria l c o n tr o l w hich fu n c tio n s by m ea su rin g and e va lu a tin g th e e ffe c tiv e n e s s o f o th e r c o n tr o ls ,7

Tela h d is eb u tka n d ia ta s bahwa p em eriks a in te r n i n i a d a la h b a gia n d a r i dalam peru sahaan itu s e n d ir i, ja d i me- ru pakan fu n g s i s t a f f a ta u p en a s ih a t. O leh k a ren a itu peme r ik s a in te r n tid a k mempunyai wewenang la n gs u n g terh a d a p b a gia n la in yang d ip er ik s a n ya s e la in bawahannya s e n d ir i. S eb ena rn ya tu ju a n pem eriksa a n in te r n yang utama a d a la h menyangkut dua h a l p en tin g y a itu perta m a : m elin d u n gi k e - p en tin ga n o r g a n is a s i termasu k menunjukkan adanya kelemah an ya ng memerlukan tin d a ka n p erb a ik a n ; kedu a : memajukan

(33)
(34)

ya n g menyebutkan :

"H o te l a d a la h su a tu b entu k akomodasi yang d ik e lo la s eca r a k o m e r s iil, d is ed ia k a n b a g i s e tia p ora n g u ntu k memperoleh pe la y an an b e r ik u t makan dan miJnum."9

Ata u ju ga d a r i d e fin is i h o te l s e p e r ti yang dikemukakan o le h p e n u lis a s in g dalam su atu te x t book yang b erb u n yi :

"W eb s ter d e fin e s a h o te l as ! a b u ild in g or in s titu tio n p r o vid in g lo d g in g , m ea ls , and s e r v ic e fo r th e p u b l ic '"10 2 .2 . K la s ifik a s i h o te l.

Terd a p a t b eb era p a je n is h o te l menurut p en g golon g- annya, yang mana dalam buku Modern H o tel and M otel Mana­ gement d is eb u tk a n s eb a g a i b e r ik u t :

"Th ere a re fo u r m a jor c l a s s ific a tio n s o f American H o te l to d a y: (1 ) th e com m ercia l o r tr a n s ie n t h o te l; ( 2 ) th e re s o r t h o te l; ( 3 ) th e r e s id e n tia l h o te l; ( 4 ) th e m otel - m otor h o te l. " H

D a ri keempat je n is h o te l te r s e b u t, perb eda a n yang pokok ha nya ter d a p a t pada s i f a t k ep en tin ga n a ta u k ep erlu a n p e- makai ja s a h o te l te r s e b u t, yang m a s in g- m a s in g s eca r a g lo b a l dan s in g k a t d a pa t d iu ra ik a n s eb a g a i b e r ik u t :

9 B a la i P en d id ika n dan L a tih a n P a r iw is a ta B a li , P en ga n ta r Mana.iemen P e r h o te la n . Pen a ta ra n Karyawan T in g - k a t Pimpinan H o tel B erb in ta n g Satu /D u a, Se Jav/a Timu r , F eb r u a r i 1983? h a l.

(35)

* (1 ) The com m ercia l o r tr a n s ie n t h o te l:

Tamu h o te l je n is i n i b ia s a n ya d a ta n g d i h o te l un- tu k k ep erlu a n b is n is , v.'alaupun h o te l i n i ju ga merapu- n ya i tamu-tamu te ta p .

( 2 ) The r e s o r t h o te l:

B ia s a n ya tamu h o te l je n is i n i a d a la h p a ra p ela n con g ata u ora n g- ora n g ya n g seda ng b e r lib u r . B ia s a n ya h o te l i n i te r le ta k d id ek a t ob yek w is a ta dan jau h d a r i k e b i- s in ga n k o ta .

( 3 ) The r e s id e n tia l h o te l:

H o tel je n is i n i b erkemb ang d a r i k eb ia s a a n ora n g ora n g u ntu k tin g g a l d i h o te l s eca r a permanen. J a d i ho­ t e l i n i m en yeru pa i apartemen yang t e r d i r i d a r i b erb a - g a i je n is dan u kuran Kamar, ya ng menyediakan ju ga p el& yanan s e p e r ti makanan dan. I a in - l a in f a s i l i t a s .

( if) The m otel- m otor h o te l:

H o tel je n is i n i b is a s e p e r ti r e s o r t a ta u tr a n s ie n t h o te l, Yang membedakan h a n ya la h pada h o te l in i s e la lu ter d a p a t tem pa t p a r k ir yang b eb a s dan b ia s a n ya mempu- n ya i kola m ren a n g.

M engenai t a r i f yang d ip a k a i a ta u dikenakan peru sahaan an h o te l men genai dua macam je n is t a r i f y a itu :

a ) Am erica n p la n , y a itu t a r i f sewa kamar yang sudafc termasu k makanan s e p e r ti sa ra p a n p a g i, makan s ia n g a ta u makan malanu

(36)

t a r i f untu k sewa kamar s a ja .

Apapun je n is h o te l dan apapun je n is t a r i f yang d i- p a k a i, maka d is in i peru sah aa n h o te l memerlukan p erla ku a n pembukuan yang khusus yang s es u a i dengan s i f a t peru sahaan je n is h o te l i n i dengan s ifa tn y a yang te r s e n a ir i.

2 .3 * Prob lem Khusus yang tim b u l pa ds peru sah aa n h o te l. A k ib a t d a r i s i f a t peru sahaa n h o te l yang khas dan te r e e n d ir i i n i , muncul p u la p rob lem - p rob lem khusus s eh in g ga a ip erlu k a n ju g a m etode- m etode yang khu sus p u la . P e r i - h a l te r s e b u t tampak s e p e r ti u ra ia n dib awah i n i :

- s er in g n ya t e r j a d i tr a n s a k s i in d iv id u a l d a r i p a ra tamu, dimana tr a n s a k s i i n i d a p a t t e r j a d i p er ka s a ta u k r e d it yang s a lin g m en gik u ti s a tu saraa la in dengan cep a tn ya , - h a ru s jnembuka r ek en in g tamu ya n g d a p a t menyiapkan d a ta

d a ta pembebanan tamu yang p a lin g a k h ir s e tia p s a a t s e - pa n ja n g h a r i, k a ren a tamu mungkin akan menanyakan rek e n in gn ya s e tia p waktu dan m en in gga lka n h o te l.

- adanya pemakaian b eb era p a f a s i l i t a s h o te l yang mungkin digu nakan o le h ora n g yang tid a k te r d a fta r s eb a g a i tamu h o te l ya ng b ers a n gku ta n .

B ersu mber d a r i keadaan s e p e r ti te r s e b u t d ia ta s , da p a t d ika ta k a n bahwa b a gia n yang p a lin g p e n tin g d a r i s e g i a k u n tin g / a ccou n tin g h o te l a d a la h p en gen d a lia n in te r n da r i pendapatan dan ju g a p iu ta n g .

S e s u a i de ng an sc o p e a n a l i s a , maka pe m bahasan a d a l a h d i t u

(37)
(38)
(39)
(40)

D a ri k u tip a n te r s e b u t d is eb u tka n pada nomer s a tu , y a itu untuk m en ga loka s ika n pendapatan kepa da masing-ma - s in g depa rtemen s eca r a te r p is a h . D a ri s in i je la s la h bahwa untuk mencapai h a l dem ikia n d ip er lu k a n s u a tu p en gen d a lia n in te r n yang memuaskan, dimana d a ta - d a ta ten ta n g income te la h te p a t pen.ca ta ta nn ya dan da pa t d ip er ca ya .

Pen ca ta ta n dan Pengawasan Pen.iu alan Pada H o te l

Untuk penggambaran yang le b ih s is te m a tie , s e la n ju t nya akan d iu ra ik a n menurut sumber pendapatan yang te r d a - p a t pada peru sahaan h o te l y a itu p en ju a la n ka m a r, r es to r a n dan p en ju a la n d a r i m in or depa rtem en .

H o te l d io p er a s ik a n dengan t a r i f Eu ropean p la n . 4 .1 . P en ju a la n kanjar.

B ia s a n ya kamar t e r d i r i d a r i b erb a g a i je n is a ta u k e la s s e p e r ti s ta n d a rd , de lu x , s u ite room, p r e s id e n t su ­ i t e room, yang mana tamu b is a m em ilih menurut k ein g in a n - nya m a s in g- m a s in g,

(41)
(42)

Room cou nt s h eet d ib u a t o leh room c le r k pada depa rtemen fr o n t o f f i c e . D a ri s in i tampak ju mlah kamar yang ter p a k a i

^ • •

s ela m a s a tu h a r i. Ketep a ta n p en ca ta ta n pada room ra ck ta d i d a p a t d ip e r ik s a dengan membandingkan a ccou n t yang dib u ka u ntu k p a ra tamu dengan room cou n t s h eet*

M eskipu n dem ikia n p en ca ta ta n pendapatan kamar i n i b is a s a ­ ja tid a k b en a r. S eora n g karyawan d i fr o n t o f f i c e yang b er - tin d a k s eb a g a i room c le r k , b i l l c le r k dan ju ga ca s h ier b i­ s a s a ja membuat kes a la h a n yang d is e n g a ja a ta s p en ca ta ta n • p en ju a la n kamar i n i , m is a lka n s a ja kamar d item p a ti te ta p i

ta n p a ada pembayaran rek en in gn ya . O leh seb ab in ila h maka p en ca t p en ca ta ta n pendapatan kamar yang b e r a s a l d a r i pemakaian ka

mar memerlukan pemb u ktian le b ih la n ju t, y a itu dengan ca ra adanya la p ora n d a r i p ih a k depa rtemen hou se k eep in g . L a p or- an ya ng d is eb u t K ou s e- k eep er ' s R ep ort ( gambar 2 ) in i d i- s ia p k a n o le h karyav/an b a gia n hou se k eep in g a ta s d a s a r peme rik s a a n a ta u in s p e k s i a ta s kamar yang d ila k u k a n pada h a r i itu dan d is ia p k a n / d is a jik a n pada p a g i h a r i b er ik u tn ya . if. 2 . P en ju a la n P es tor a n .

(43)
(44)

tid a k akan menyuruh tamu untuk membayar rek en in gn ya ketem p a t k a s ir yang terka d a n g le ta k k a s ir jau h d a r i tempat du-du knya. Dalam h a l in i b e r a r ti h a ru s ada karyawan r es to r a n yang m en gerja ka n n ya , y a itu w a ite r yang mana p e k e r ja in i p u la yang mengirimka n makanan/minuman ke m eja tamu. Atau k a la u tamu pesa n d a r i kamarnya m a s in g- m a s in g, maka akan d i- k ir im ke kamarnya ju g a . D is in i tampak ada nya karyawan yang meiaku kan tr a n s a k s i d a r i a w a l sampai a k h ir , dan i n i -la h yang merupakan p rob lem utama d a r i r e s to r a n .

The n e c e s s ity fo r an e f f e c t iv e c o n tr o l o f r es ta u r a n t s a le s i s a p p a ren t when i t i s r e a liz e d th a t th e same p ers on , th e w a ite r , w r ite s ou t th e or d er , d e liv e r s th e good s , p r es en ts th e b i l l , and c o l l e c t s th e cash^-5 Untuk in ila h d ip erlu k a n p en gen d a lia n yang b a ik m u la i da - r ib a g ia n b ela k a n g / dapau r sampai makanan minurnan te r s e - b u t d is a jik a n ha ru s s es u a i dengan p en ca ta ta n n ya .

Tamu yang memesan makanan a ta u minuman d it u l is oleh w a it­ e r pada o r d er s l i p ( gambar 3 ) « Tamu yang te r d a fta r s eb a g a i tamu h o te l da pa t meminta su paya b ia ya makanan minum- annya d i r e s to r a n dib eb ankan ke rek en in gn ya * Dalam h a l de m ikia n h a ru s t e r j a l i n k e r ja sama yang b a ik a n ta r a b a gia n

r e s to r a n dengan b a gia n fr o n t o f f i c e , dimana su paya b a gia n r es to r a n d a p a t mengecek keb en a ra n pembebanan tamu, m is a l­ nya s a ja dengan m elih a t pada g u es t ca rd a ta u ta n da tanga n

15

(45)
(46)

tamu dan nomer kamar d a r i tamu yang b ers a n gk u ta n . J e la s - nya r es to r a n ha ru s tahu bahwa tamu yang tid a k membayar tu n a i a ta u ka s a d a la h tamu h o te l yang masih te r d a fta r .

Sedang untuk men geta hu i b es a rn ya pendapata n ya ng d ip e r o - le h d a r i r e s to r a n , k a s ir b a gia n r e s to r a n raembuat la p ora n h a ria n mengenai semua p en ju a la n ya n g te r j a d i d i r e s to r a n . La pora n h a ria n k a s ir r e s to r a n i n i ( gambar

k

) m en jela s - kan b a ik p en ju a la n tu n a i maupun p en ju a la n yang dib eb an kan keda lam rek en in g tamu a ta u gu es t b i l l ,

if. 3* P en ju a la n m in or depari:emen.

P en ju a la n yang dimasukkan pada m in or depa rtemen i n i a d a la h semua p en ju a la n yang d ih a s ilk a n s e la in d a r i p en ju a la n kamar dan p en ju a la n r e s to r a n . Dua buah d ia n ta r a nya akan dikemukakan dan d ib a h a s d i s i n i 1.

Telep h on e.

Pemakaian telep o n s eb a g a i s a ra n a kom u n ika si pada peru sahaan h o te l a d a la h m u tla k, bukan pada h o te l b es a r a ta u seda ng s a ja , te ta p i pada h o te l k e cilp u n membutuhkan- n ya . D isam ping untuk kom u n ika si a n ta r b a gia n h o te l, t e l e ­ pon i n i merupakan sumber pendapata n p u la . Yang memperguna kan telep o n untu k sambungan k e lu a r ( o u tg o in g c a l l ) b is a

tamu atau pun p ih a k h o te l s e n d ir i. Maka d ip er lu k a n su atu keadaan dimana o p e r a to r tfelep on h a ru s membuat ca ta ta n ten

(47)
(48)

d ib a n d in gka n dengan ta g ih a n telep o n a ta u pendapatan d a r i te le p o n te r s e b u t. Untuk t a r i f te le p o n b ia s a n ya p ih a k ho­ t e l mengenakan b ia ya a ta u beban tamoahan te r te n tu te r h a - dap sambungan k e lu a r yang d ila k u ka n o leh p a ra tamUj dim& na b eb a ii i n i a d a la h d iten tu k a n o le h k e b i ja ks a n a a n h o te l yang b ers a n gk u ta n .

Untuk p ek erja a n b a b ia n te le p o n i n i o p e r a to r p er lu b a n tu - an s u a tu a la t yang dinamakan 's w itc h b oa rd ' yang b es a r / u ku rannya d a p a t d is es u a ik a n dengan keb u tu han h o te l. S e ti ap sambungan k e lu a r yang d ila k u k a n o le h tamu, b a ik lo k a l a ta u in t e r l o k a l , oleh o p e r a to r te le p o n beban te r s e b u t a - kan d ic a ta t la n gs u n g kedalatu telep h on e vou ch er ( l ih a t

gambar 3 ) 9 6an s a la h s a tu tembu sannya d ik irim k a n kepada fr o n t o f f i c e c a s h ie r u ntu k p en a gih a n n ya . S eb a g a i la p ora n terh a d a p pemakaian telep o n i n i , b erd a s a rka n vou ch er- vou - ch er yang ada d ib u a tla h telep h on e t r a f f i c s h eet ( l ih a t gambar 6 ) y a itu yang b e r is i semua sambungan telep o n k e­ lu a r ( o u tg o in g c a l l ) yang pernah d ila k u k a n , b a ik it u lo k a l maupun in t e r l o k a l .

4 .3 * 2 . G u es ts ' la u n d ry*

(49)

ka lin e n room p e r lu membuat ca ta ta n p a ka ia n yang d ik ir im .r Su atu r ek en in g a ta u b i l l ya ng d ib u a t untuk la u n d ry in i ru s m en jela s ka n nomer kamar, nama, ju mlah b ia ya yang d i - b eb a nkan. U ntuk pembebanan ke r ek en in g ramu o le fi b a gia n la u n d ry s a tu cop y yang a s l i d a r i b i l l i n i akan d ik ir im ke

(50)

GAHBAR 5

T e le p h o n e V o uc h e r

LOCA L TELEPHONE CHAR GE

99954

R o o m N o - ... - ... D a t e ... 1 9 5

Name... ,... -...

N u m b e r C a l l e d ... Ti m e

Amount.... -...

O p * f B * O f

WilHe m All.r, & Co., N. Y., Stock Form 7162

A.M. P M.

i |

LO NG D IS TAN C E TE LE PH O N E C HARG E

No. 03 Room N o...D ate...

19&-Naxoe...

Nu mber C a lled ...

C ity... State.

Tim e C a lled ... Amount

M inu tes... * ... Tax

S ervice O perator

Tota l

(51)
(52)

B A B I I I

GAMBARAH PERUSAHAAN DAH HETODE YANG DITEKPOH UNTUK MENGAMANKAN PENDAPATAN PADA HOTEL WETA

1 . Se .i arah S i n g k a t , P e rusah aan

Pada a w a ln ya peru sahaa n i n i bernama Losmen W eta. Pada tahu n 1972 d ib e l i o leh sekelom pok usahawan t e r d ir i da r i empat ora n g. Dalam m enjalanka n o p er a s in ya sela m a a e la - pan tahun sampai tahun 1980 losmen i n i mengalami perubahan peru b ahan b eru pa pembaharuan / up gra d e b a ik b entu k lu a r maupun dalam, s e p e r ti pada tia p kamar dan pada lob b y se - h in gga b erhak merubah s ta tu s d a r i losmaen m en ja d i h o te l me nu ru t p era tu ra n yang a da . Pada tahu n 1980 H o tel W eta in i b erp in d a h ta nga n dan sampai s eka ra n g d ik u a s a i oleh p e m ilik tu n g g a l. Terd a p a t b eb era p a penambahan f a s i l i t a s Z a gi guna menambah p ela ya n a n kepada p a ra tamu s e p e r ti penambahan. p e- masangan AC c e n tr a l, pemasangan a ip h on e d i s etia p ^ ka m a r , c o lo u r TV d i s e tia p kamar dan ju ga pemasangan showers a ir p a n a s - d in g i pada tia p kamar mandi. P e m ilik b erh a ra p dengan penambahan f a s i l i t a s i n i , p ih a k h o te l da pa t raeningkatkan s e r v ic e dan mampu b er s a in g dengan h o te l- h o te l s ek ela s n ya . 2 . B entu k Badan U saha dan B ida ng U saha

(53)

sama s e p e r ti peru sah aa n je n is h o te l la in n ya pads umumnya y a itu p en yed ia a n f a s i l i t a s - f a s i l i t a s yang d ita w a rka n k e- pada tamu y a itu : 1 . kamar

2. r es to r a n

3

. telep o n if, la u n d ry 5. ta x i

6. tic k e t s e r v ic e 1 , Kamar.

Sampai dengan tahun 1981 p en ju a la n kamar yang te r - d ir i d a r i

3 0

kamar dengan t a r i f yang kesemu anya sama a ta u s ta n d a rd room, t a r i f te r s e b u t sudah termasu k sarapan p a g i T e ta p i s e ja k tahu n 1962 t a r i f yang b erla k u a d a la h m elu lu t a r i f kamar s a ja tia a k termasu k sa ra pa n p a g i a ta u dalam i s t i l a h p er h o tela n t a r i f dem ikia n d is eb u t E u ropean p la n , B atas waktu ch eck - ou t d iten tu k a n sampai jam 13*00 WIB dan a p a b ila m elew a ti b a ta s waktu maka diken akan t a r i f tambah- an yang d iten tu k a n s eb a ga i b e r ik u t: sampai jam 17,00 d ik e nakan beban tambahan 5 0

%

d a r i t a r i f kamar; seda ng a p a b ila le b ih d a r i jam 19.00 maka diken a ka n tambahan penuh 10033* 2. R es tora n .

(54)

kanan dan minuman, r es to r a n ju ga menyediakan b a ra n g- b a ra n g keb u tu han la in s e p e r ti s ik a t g i g i , o d o l, rok ok , o b a t- o b a t- an dan b a ra ng semacara it u la in n ya .

3 . Telep on .

Ja s a te le p o n yang a is ed ia k a n te r b a ta s fa s ilita s n y a , dimana u ntu k mengadakan hubungan te le p o n k elu a r h o te l (o u t g o in g c a l l ) tamu ha ru s b era a a d i fr o n t o f f i c e aahu lu untuk kemudian oleh o p e r a to r te le p o n disambungkan ke n os er yang d im in ta tamu, ka ren a d i s e tia p kamar hanya ada a ip hone d i mana hanya b is a digu nakan d id a la m lin gk u n ga n h o te l s a ja se p e r ti hubungan d a r i kamar ke b a g ia n - b a g ia n fr o n t o f f i c e , r e s to r a n , la u n d ry dan ju g a hou se k e ep in g .

i+. La u n d ry.

F a s il it a s p en cu cia n p a ka ia n a ta u la u n d ry in i untuk m ela ya n i kebu tu han tamu h o te l s a ja . Peru sah aa n tid a k mem- pu n ya i p er a la ta n p en cu cia n s e n d ir i u ntu k menangani semua cu cia n yang ha ru s d ik er ja k a n yang b e r a s a l d a r i p era la ta n lin e n h o te l ( s e p e r ti' ta p la k , s e p r e i dan l a in - l a in ) dan da r i tamu-tamu h o te l* Maka khu su s untu k cu cia n yang b er a s a l d a r i tamu d ik er ja k a n o le h la u n d ry d a r i lu a r h o te l yang be k e r ja sama dengan p ih a k h o te l. H a l i n i untu k menjamin k e- la n ca ra n dan k etep a ta n waktu d a r i o r d e r cu cia n yang b era ­ s a l d a r i tamu h o te l te r s e b u t guna kepu asan tamu.

5 . T a x i.

(55)

un t uk p e r j a l a n a n b a l k dalam k o t a maupun l u a r k o t a .

M o b i l -m o b i l t a x i y an g ad a bukan m i l i k h o t e l s e n d i r i , t e t j i

p i m i l i k o r a n g l a i n y an g d i s e w a h o t e l de n g an s u a t u p e r j a ^

j i a n t e r t e n t u .

6 . T i c k e t s e r v i c e *

H o t e l j u g a d a p at m e ny e diak an t i k e t p e r j a l a n a n y an g

d i but uh k an o l e h t am au. B e r b a g a i j e n i s t i k e t p e r j a l a n a n d&

p a t d i p e sa n dan d i s e d i a k a n s e p e r t i : t i k e t p e saw at t e r b a n g

d o m e st i k d a r i b e r b a g a i p e rusah aan p e n e rban g an ; t i k e t k e re

t a a p i d a r i b e r b a g a i k e l a s un t uk b e r b a g a i t u j u a n . Dalam

h a l i n i p i h a k h o t e l b e k e r j a sama de ng an p e rusah aan t r a v e l

b u r e a u / b i r o p e r j a l a n a n d i l u a r h o t e l y an g d a p a t m e n y e di a­

k an t i k e t - t i k e t t e r s e b u t de ng an p e r j a n j i a n k o m i s i t e r t e n

t u y an g t e l a h d i s e t u j u i be rsam a o l e h k e dua b e l a h p i h a k .

3 . S t r u k t u r O r g a n i s a s i dan T ug as M as i n g -m as i n g B a g i an

Dalam m e n jalan k an o p e r a 6 i usah a dan s e s u a i de n g an

r u a n g l i n g k u p usah an y a, p e rusah aan i n i t e l a h meny usun be n

t u k n y a / s t r u k t u r o r g a n i s a s i y an g t am pak s e p e r t i gam bar p a­

d a halam an b e r i k u t (g am bar 7 ) . Adapun t u g a s a t a u f u n g s i

m asi n g -m asi n g b a g i a n d a r i s t r u k t u r t e r s e b u t p ad a gam bar

a d a l a h d ap a t d i j e l a s k a n s e b a g a i b e r i k u t :

A . D i r e k s i .

D i r e k s i y an g dim ak sud d i s i n i a d a l a h p e m i l i k t u n g g a l

d a r i p e ru sah aan i n i . D i a t i d a k t e r l i b a t l a n g s u n g dalam

a k t i v i t a s o p e r a s i p e ru sa h a an , y an g mana d i s e ra h k a n n y a

(56)
(57)

T e t a p i j i k a m eny angkut p e n g e lu a ra n k as p e rusah aan y ang

m a t e r i a l , d i r e k s i y a i t u p e m i l i k p e rusah aan i n i t e r l i

-b a t l a n g s u n g d a l am a r t i d i r e k s i y an g m e n an d at an g an i se

mua c he c k un t uk p e n g e lu a r a n k as y an g m a t e r i a l t e r s e b u t

y an g b i a s a n y a b e s a r n y a a t a u jum lah n y a m e l i p u t i j u t a a n

r u p i a h .

B . M an ag e r.

B e r t u g a s m e ranc ang dan m eny usun k e b i j a k s a n a a n p e r u

sah aan m e ng e nai k e g i a t a n o p e r a s i s e h a r i -h a r i y an g kemu

d i a n ak an m e m pe rt anggung jaw abk an n y a k e p a d a d i r e k s i *

Dalam t u g a sn y a s e h a r i -h a r i m anag e r m e ngadakan pe ng aw as

an t e r h a d a p k e g i a t a n o p e r a s i o n a l y an g d i l a k u k a n o l e h

m asi n g -m asi n g b a g i a n , m em beri p e r s e t u j u a n t e r j a d i n y a

p i u t a n g a t a s tamu y an g t i n g g a l d i h o t e l dan j u g a m e ny e

-t u j u i p e n g e lu a r a n k as un-t uk p e m be li an b a g i a n r e s -t o r a n

a t a u b a g i a n l a i n n y a y an g membutuhkan s e g e r a demi k e l a n

c aran o p e r a s i *

C . A s s i s t a n t M an ag e r.

T ug as y an g die m ban a s i s t e n m anage r i n i a d a l a h

mem-ban t u p e k e r j a a n m anage r s e h a r i -h a r i dan j u g a m e w a k i l i I m anage r a p a b i l a m anage r se d an g b e r h a l a n g a n . T ug as l a i n

n y a a d a l a h be rh ubun g an de ngan pe m asaran h o t e l s e p e r t i

pe m asangan i k l a n d i m e dia m assa, p ro m o si , dan s e j e n i s

-n y a y a-n g p ad a h a k i k a t -n y a sup ay a d ap a t m e -n i -n g k at k a-n pe -n

d ap at an h o t e l . K ad an g -k ad an g a s i s t e n m an ag e r i n i

(58)

D* Pem bukuan.

T ug as ut am a d a r i pembukuan i n i a d a l a h m engadakan

p e n c a t a t an r u t i n m e ng e nai k e g i a t a n k e uan g an , m e ng aw asi

p e n e ri m aan uan g d i c o c o k k an de ng an pem bukuanny a, menyim

pan sem ua c a t a t a n k e uan g an dan membuat X ap o ran bulan an

m e ng e nai p o s i s i k e uan g an s e r t a menyusun l a p o r a n r u g i

-l a b a bu-lan a n un t uk d i p a k a i p e n g h i t un g an p a j a k *

P ad a d a s a r n y a b a g i a n pembukuan i n i m e rupakan j u g a s e b a

g a i k as b e s a r ( g e n e r a l c a s h i e r ) * B ag i an i n i l a h y an g me

la k uk an pe m bay aran g a j i k ary aw an dan j u g a p e n g e lu a r a n

k as h o t e l s e l a i n y an g de ng an p e r s e t u j u a n d i r e k s i . P ad a

w ak t u-w ak t u s i b u k s e p e r t i ar us t am u y an g c ukup ban y ak ,

maka k ary aw an b a g i a n pembukuan i n i d i p e r ba n t u k an j u g a

p ad a f r o n t o f f i c e * K e p a l a b a g i a n pembukuan j u g a s u a t u

w ak t u m e m e rik sa bah an -bah an un t uk k e p e r l u a n r e s t o r a n *

E . P e r s o n a l i a *

T ug as b a g i a n p e r s o n a l i a d i s i n i be rh ubun g an de ng an

p e n g a t ur an k ary aw an y an g b e r k a i t a n de ngan k e g i a t a n a d

m i n i s t r a s i p e rusah aan y an g m e l i p u t i d e p a rt e m e n / ba g i a n

-b a g i a n n y a , m i s a l n y a t e n t an g p e n g at uran p e r g a n t i a n d a r i

i

s h i f t b a g i p a r a k ary aw an d i t i a p t i a p b a g i a n , p e n e n t u

-an m asa c u t i d-an s i a p a y -ang m e n g g -an t i n y a.

F * F r o n t O f f i c e .

P ad a t i a p s h i f t t e r d a p a t dua o ra n g k ary aw an y an g

d i t u g a s k a n d i b a g i a n i n i , y ang mana t u g a sn y a m eny angkut

Gambar

GAMBAR 1 ROOM COUNT SHEET
GAMBAR 2 H ou se-Keeper's Report
GAMBAR 3 O rder S lip

Referensi

Dokumen terkait

Informasi tentang perbandingan antara persentase nutrisi yang dihasilkan dari kebun sayur sekolah dengan yang direkomendasikan dapat digunakan untuk memenuhi

Kualitas ikan asin jambal (Arius thalassinus ruppel ) yang ada pada pasar Sentra Ikan Bulak lebih baik dari kualitas ikan asin jambal (Arius thalassinus ruppel ) yang

Staff Login main page screen design View appointment list screen design Cheek Availability screen design Check AvailabiIity Message Available. Check Availability Message

Mengena imemotivasi anak yang sudah terlanjur melakukan seks pranikah, semua informan mengatakan memberikan motivasi, dorongan kepada sianak agar anaknya tetap menjalankan

keunggulan biaya dan strategi diferensiasi sebagai variabel independen dan kinerja usaha sebagai variabel dependen penelitian dilakukan pada sentra sepatu Cibaduyut

Dari faktor komunikasi yang menjadi masalah adalah dapat dilihat dari wawancara yang dilakukan bahwa masih banyak masyarakat yang belum mengerti betul mengenai program ini,

[r]

This project entitled “An Experiment Study of The Effect of Cutting Speed, Depth of cut and Feed rate to roundness in CNC lathe” is contain about the effect of parameter

[r]