Toygar Akman - Bilim ve Teknik Dergisi Makaleleri.pdf

Toygar Akman

Bilim ve Teknik Dergisi

‘Madde Evreni’

Konuşuyor:

UZAYA AÇILMA NEDENİ

1

“Madde Evreni”nin milyarlarca yıl süren evrimi sonunda meydana ge-len İnsanoğlu!

Niçin, Uzaya açılmak için, böylesine çırpınıyorsun?..

Oysa çok genç bir gezegende yaşıyorsun. Bu Dünya, “İnsan” adı ve-rilen bu varlıkları daha yüzbinlerce yıl besleyip yetiştirecek bir ortamda! Bilim ve Teknikteki ilerlemelerle, Dünya’nızı çok daha kolay ve çok daha huzurla yaşanılır hâle koymaktasınız. Belki, çok yakın bir gelecekte, “Sa-vaş” adı verilen korkunç felâketi de tamamen ortadan kaldıracak ve “Barış ve Sükûnu” yeryüzünün bütün köşelerine yerleştireceksiniz. “Şuur Yapı-nız”, bir yandan, bütün hastalıkları yok etme ve “Doğa’ya hâkim olma” yo-lunda didinirken, bir yandan da “Savaşı yok etme” uğrunda çalışıyor. Er ya da geç, bunda da tam bir başarıya varacaksınız.

Fakat, huzursuzluğun bitmiyor insanoğlu!... İlle de Uzaya açılmak is-tiyorsun!..

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 63, Şubat 1973.

Seni, bu yolculuğa iten kuvve-tin ne olduğunu gereği kadar bilme-den, hemen bütün “Hayal Gücü”nü, bu işte kullanıyorsun!

Bu uzaya açılma heyecanı-nın, neden ileri geldiğini, bir kez de ben “Cansız Madde”den dinlemek istemez misin?

Siz “İnsan”lar, yaptığınız ince-lemeler sonunda, “ilkel Evren Mad-desi”nin 4 ilâ 5 milyar yıl önce ge-nişlemeye başladığını ve bugünkü

dev yıldızların, o tarihten itibaren ufacıcık gaz kütleleri halinde toplanıp büyümeye başladıklarını hesaplamış bulunuyorsunuz.

Milyarlarca yıllık “Evrim Tarihi” içinde, bu yıldızların içerlerinde bulu-nan elementler arasında “atomik reaksiyon”ların yavaşladığını ve çevrele-rinden fışkıran “gaz” ve “toz”lardan, bugünkü gezegenlerin teşekkül ettiğini biliyorsunuz. Hemen, hemen, 4 ilâ 5 milyar yıl sonra da, bu “gezegen”lerin, çıplak yüzeylerinin yeşillikle örtüldüğünü ve kendi yıldızlarından gelen “ışın”ların etkisi ile bu gezegenlerde yeni bir kimyasal “gelişme” olduğunu bilimsel delillerle ortaya koyuyorsunuz. Bütün bunların yanı sıra da Dün-yanızda “Canlı Varlık” adını verdiğiniz varlık türünün, ilk kez “Su Or-tamı”nda meydana geldiğini buluyorsunuz.

Bunun altını çizelim İnsanoğlu!

Demek ki, “Canlı Varlık” türü, ilk kez “Su Ortamı”nda ortaya çıkmıştı. Tek hücreli en basit yapıdan, kurtçuklar, solucanlar.. ilkel balıklar.. Vb. gibi çeşitli evrimlerde bulunduktan sonra, hem “Su” hem de “Kara” ortamına uyumda bulunabilen varlık tipleri hâline geçerek, yeni bir evrim daha gös-terdiler.

Bunun da altını çizelim İnsanoğlu!

“Canlı Varlık” türü, bu kez, “Kara Ortamı”na uyumda bulunmaya baş-lamıştı. Milyarlarca yıl süren bu yeni biyolojik evrim hayatı boyunca, en ilkel yaratıktan, siz “İnsan” türüne gelinceye dek, ne kadar büyük aşamalar geçirdik! Ve, bu arada ben, “Madde Evreni”, seni, bu yapına ulaştırabilmek için, ne çeşit dönüşümlerde bulundum, bir bilsen!..

“Bugünün insanı” olarak meydana gelinceye dek, ne çeşit evrimler-den geçmiş olduğunu, bilginleriniz, yeteri kadar açıklamaktalar. Çok eski

çağda yaşamış olan senin nesillerine ait fosil kalıntıları, şimdi müzeleri-nizde yer almakta. Kafatasları ve iskeletlere bakarak, nasıl bir evrim ge-çirmiş olduğunu, yeteri kadar değerlendirebiliyorsun.

“Java adamı”, “Pekin adamı”, ve İngiltere’de bulunan “Piltdown adamı” tipleri ve Almanya’da bulunan “Heidelberg” ve “Neanderthal” adamlarının yapıları ile Fransa’da bulunan “Cro-Magnon adamı” tiplerini karşılaştıracak olursan, bu evrimi daha belirli bir biçimde görüyorsun. Bu konuda, gerçekten bazı bilginleriniz cesaretli aşamalar yaptılar ve insa-noğlu senin, “..maymuna benzeyen atalarının muhtemelen toplu bir halde yaşamış olduğunu..” ortaya koymaya çalıştılar. Bugün, aynı konuda bir hayli ilerlemeler kaydet-tiniz. Jeofizikçiler ile Biyolog ve Antropologların birlikte çalışmaları sonunda, eski efsane ve hikâyeleri bir yana atarak, ger-çek “evrim tarihinizi”, daha sıhhatli delillerle çözebilmeye geldiniz. Bu arada, ben, “cansız” dediğin “Madde”, senin “Hayal Gücü”nü daha fazla etkilemeye başladım. “Evrim” ve “Varoluş” problemlerine öylesine eğildin ki, gayrı “hayal gücün”, hiç bir sınır tanımaz bir kuvvete erişti.

İşte bu “hayal gücün” ile sen, “Hava Ortamı”na uyumda bulunmak için düşünmeye koyuldun. Kanatlı periler ve melekler, rüyalarını süsle-meye başladı. Sonuçta başarıya ulaştım. Balonu, Zeplini ve Pervaneli Uçakları yaptın. “Hayal Gücün” yine durmadı. Şimdi, en yakın uydudan başlayarak, gezegenlere ve diğer yıldızlar âlemine gitmek için, bu “güç” durmaksızın çalışıyor.

Burada da duralım ve bunun da altını çizelim İnsanoğlu!

“Hayal Gücün”, Uzaya açılmak için, neden böylesine ısrarla çalış-makta?

Çağınız bilginleri, ben “cansız madde”ye ait mühim bir özelliği keşfet-tiler. Siz, bunu “Termodinamik Prensipleri” adı ile bellediniz. Termodina-miğin birinci prensibi, “Ben, cansız maddedeki enerji”nin yok edilemeye-ceğini, bir şekilden başka bir şekle dönüşme olsa dahi, toplam enerjinin sabit kaldığını” bildiriyor. İkinci prensibi ise, “miktar olarak yok edilemeyen enerji’nin, şekil itibariyle iki değişim doğrultusu arasında aktığını” açıklıyor. Bu doğrultu yokuş aşağı bir yola benziyor. Enerji, ben cansız maddedeki ısıyı çevresine vere vere, bir “ısı ölümü”ne doğru gittiğini gösteriyor.

Termodinamiğin bu ikinci prensibi karşısında, üzerinde yaşadığımız Dünya’ya ısıveren Güneş’in durumu ne olacaktır. Bugün, içerisindeki ter-monükleer reaksiyonlarla, çevresine devamlı olarak “ısı” ve “ışık” radyas-yonları dağıtan Güneş, her geçen günle bu enerjisini (yokuş aşağı akıta-rak) tüketmektedir. Bilginlerinizin yaptıkları hesaplara göre 9 ilâ 11 milyar yıl sonra, Güneşteki “nükleer reaksiyon” tamamıyla tükenmiş olacaktır. Bu

hesaplara göre, Güneş’inizin ısı ölümü sahnesi, iki perdelik bir oyun ile kapanacaktır. Ya, Güneşinizin son yakıtı tükenirken birden büyük bir pat-lama olacak ve astronomi bilginlerinizin “Süper-Nova” adını verdikleri şe-kilde, güneş büyük ışınlar saçarak patlayarak sönmeye başlayacaktır. Ya da, enerjisini yavaş yavaş tüketirken büzülmeye başlayacak ve yine ast-ronomi bilginlerinizin “beyaz cüce” adını verdikleri, ufacık bir ölü yıldız şek-line bürünecektir.

Şimdi, bu ölüm sahnelerini bir an göz önüne getir İnsanoğlu!

Milyarlarken milyar ısı enerji yayınlayarak patlayacak olan Güneş’in, bu “Süper Nova” hâlinde, Dünya yüzeyinde yapacağı etkileri düşünebiliyor musun?

Bir anda Dünya’nızın yüzü kavrulacak, okyanuslarınız bir anda bu-harlaşacak, bastığınız taş, toprak ve kaya erime derecesine gelecek kadar ısınacaktır!..

Ya da, Güneşiniz, yavaş, yavaş soğumaya başladığında, ısı enerji-leri, Dünyanıza gittikçe azalarak geleceğinden, gezegeninizin yüzeyi buz-larla kaplanmaya başlayacaktır. Öylesine ki, yeryüzünde oturulabilecek bir tek kara parçası kalmayacak, Dünya’nız, yüzlerce kilometre kalınlığında buz tabakası ile örtülmüş, bembeyaz bir “donmuş gezegen” hâline geçe-cektir.

Bir astronomi bilgininizin de dediği gibi “..Evren’de. Biyolojiye naza-ran Fizik, daha çok rol oynuyor..”

Bu durumu, “Evrenin Tarihi” içinden gelen bir “varlık” olarak da sen, daha iyi biliyorsun. 4 ilâ 5 milyar yıl yaşında bulunan bir Gezegen’de ya-şamak, çok genç bir Dünya yüzeyinde “var olmak” demek İnsanoğlu! Fa-kat 9 ilâ 11 milyar yıl sonra bu gezegenin “ısı ölümü” nedeni ile öleceğini düşününce, “hayal gücü”nün, Uzaya açılmak için çırpınmasının anlamı daha da derinleşiyor!

Ne dersin insanoğlu?.. Belki de, ben, “Cansız Madde”, Dünya’nın 9-11 milyar yıl sonra öleceğini bildiğim için, bu Dünya yüzeyinde meydana gelen siz “insanoğlu”nun, başka gezegenlere göç edip orada “hayat”larını devam ettirmesi için, uğraşıyorum!..

Belki de “Dünya Şuuru”, siz “insanoğlu” evlâtlarını, yeni gezegenlere sevk ediyor!.

YARGI

MAKİNELERİ

1

Yargı makineleri sözünü duyar duymaz, herhalde hemen bir tepki gösterilecek ve,

- Hiç öyle şey olur mu? Bir yargıç gibi, duruşma yapıp karar veren makine, olabilir mi?

diye karşılık verme ihtiyacı duyulacaktır.

Bu yadırgama, ilk bakışta pek haksız olmasa gerek.

Bugüne dek bütün anlaşmazlıkları mahkemede çözümlemeye alışa gelmiş insanlara, “Yargı Makineleri” sözü, çok ters gelecektir.

Siyah cüppesi içinde gülümsemeden duran ve, - Karar!

dediği anda, herkesin saygı ile ayağa kalkıp, verdiği hükmü heyecanla dinledikleri “Yargıç” yerine, kürsüde bir “Makine”nin oturması durumu, pek öyle kolay kabul edilemeyecektir.

Bu psikolojik tepki yanı sıra, hukukçular, başka bir yönden direnmede bulunacaklar ve,

- Yargıcı’n, davacı ve davalıya soru sorma, tanıkları dinleme, delilleri toplama ve takdir hakkını kullanarak karar verme, yeteneği vardır. Dişli çarklardan ve elektrik telleri ile düğmelerden yapılmış bir makinede, bu yeteneklerin var olabileceği, düşünülebilir mi?

diye, sertçe çıkışta bulunacaklardır.

Yargıcı’n “davacı ve davalı’ya soru sorması” demiştik, değil mi? O halde, konumuza buradan girebiliriz.

“Soru sorma” ve “Cevabını alma” durumu bir “Haberleşme”den başka bir şey değildir. “Haberleşme” sözü ise bizlere, İngilizce “Feed-back” de-nilen “Geri merkezle haberleşme” anlamını derhal hatırlatacaktır.

Çok iyi tahmin ettiğiniz gibi, Sibernetik bilimindeki son gelişmeleri iz-lemek ve “Information (Haberleşme) Teorisi”nin, nerelere varmış oldu-ğunu belirtmek istiyoruz.

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 64, Mart 1973.

Dr. Herman Amato, (Bilim ve Teknik’in 44-55. sayılarına kadar de-vam eden Nasrettin Hoca ve Sibernetik2başlıklı seri yazılarında)

Siberne-tik hakkında yeteri kadar bilgi vermiş ve konuyu, Nasrettin Hoca fıkraları ile çok güzel canlandırarak belirtmiş olduğu için, sistemin işleyiş biçimine giremeyeceğiz.

Ancak, Feed-back sisteminin “Yargı Hizmetlerinde nasıl değerlendi-rildiği ve “Yargı Makinelerine nasıl varıldığını, işaret etmeye çalışacağız. Elektronik Sistem’de, bilgilerin, makinelere “Evet-Hayır” biçiminde, kısaca (0) ve (1) sistemi ile iletildiğini biliyorsunuz. Konuya girmeden önce, yal-nızca bir hatırlatmada bulunmak için, “Positiv Feed-back” ve “Negativ Feed-back” durumlarına, kısaca değinmemiz gerekiyor.

Bilindiği üzere, Sibernetik’de “Haberleşme” denildiği zaman, akla he-men “Negativ Feed-back” gelmektedir. Kısaca, “Geri Merkez”den, emirler (bilgiler) iletilmiş, (ya da akımlar gitmiş), ulaşacağı yere varmış ve ters yönden cevap akımlarını aynı geri Merkez’e getirmiş ve “Haberleşme” ta-mamlanmıştır.

Elektronik makinelere, Bilgi’nin -Data’nın- böylece iletilmesi işine, “Negativ Feed-back Data” denilmektedir.

Positiv Feed-back ise, “Geri Merkez”den iletilen emirlerin, tek bir yönde gitmesi ve cevap akımları gelmediği (haberleşme sağlanamadığı) için, aynı emirlerin, gönderilmeye devam etmesidir. Bu durumu, telefonla konuşurken seslendiğimiz insanın sesini, (herhangi bir arıza nedeni ile) bir süre duyamamamız hali ile karşılaştırabiliriz. Karşı taraftan cevap alama-dığımız için, durmaksızın,

- Alo !.. Beni duyuyor musun ?.. Şu işi şöyle yap, böyle yap!

diye, aynı şeyleri tekrarlamamız, bir “Positiv Feed-back”den başka bir şey değildir. “Alo!” diye seslendiğimiz kişi, telefonunun alıcısı bozuk olduğu için, kendisine iletmeye çalıştıklarımızın hiçbirisini duyamamıştır. Ya da telefondaki arıza yüzünden, cevaplarını bize iletememiştir. Bu nedenle de bizim göndermekte olduğumuz “bilgiler”, durmaksızın tekrar edildiği halde “Haberleşme” bir türlü kurulamamıştır. Bu durumda, gönderilen “bilgi”lere karşılık, karşıdan gelenler cevap (0) değerindedir.

Mahkemedeki “Yargıç” da, tıpkı bir “Elektronik Geri Merkez” gibi, soru sormakta (yani bilgiler iletmekte) ve sorularının karşılığını (cevap akımla-rını) alarak bir “Haberleşme” kurmaktadır.

2 _{http://www.eskikitaplarim.com/showthread.php?t=39291}

O halde. “Yargıç”ın yaptığı (soru-cevap biçimindeki) sorgu ile Elekt-ronik makinedeki “Haberleşme” arasında hiçbir fark yok demektir. Eğer, “Yargıç”ın sorduğu soru”ya, sanık,

“- Bilmiyorum!..” ya da “- Hatırlamıyorum!”

şeklinde karşılık veriyor ise, durum, bir “Positiv Feed-back”dir. Haber-leşme olmuyor demektir. Kısaca, bu soru karşısındaki cevaplar (0) değe-rindedir.

Şu kısa örnekten sonra, Sibernetik’in kurucusu olan Norbert Wie-ner’in, bu sistemin, “Yargı Hizmetleri”nde nasıl uygulanacağı hakkındaki görüşlerine gelebiliriz.

Wiener, “The Human Use of Human Beings” adlı eserinin, “Hukuk ve Haberleşme” başlıklı bölümünde, Hukuk’un bir “Haberleşme” biçimi oldu-ğunu şöyle belirtmektedir:

“.. Hukuk, haberleşme’de bir “Ahlâk Kontrolü” ve bir “Haberleşme Bi-çimi Dili” olarak tanımlanabilir..”

Görülüyor ki. Sibernetik biliminin kurucusu ve babası olarak tanınan Prof. Wiener, Hukuk’un da bir “Haberleşme Biçimi” olduğunu açıkça be-lirtmekledir. Wiener’in sözlerini izlersek şöyle konuştuğunu görüyoruz:

“.. Onun, kaideler şeklindeki yapısı ise, özellikle, yetkili herhangi bir makamın (otorite) verdiği kararların kontrolü yönünden, güçlü bir sosyal uygulama sağlamaktadır..”

Prof. Wiener’in ilk değindiğimiz cümlesinde, bu bilginin, Hukuk’un “Haberleşme Biçimi”ndeki yapısına işaret ettiği, ikinci cümlesinde ise, “Kontrol Durumu”nu belirttiği görülmektedir.

Sibernetik sistem ve elektronik beyin makineleri ile “Yargı Makine-leri”nin kurulup kurulamayacağına gelmeden önce, Yargıcın, mahkemede yaptığı işin, “Hakların Ayarlanması ve Denge Sağlanması” olduğunu he-men açıklamamız gerekiyor. Yukarıdaki örneğimizdeki Yargıcı ele alacak olursak, onun, sanık (ya da davacı)ın, sorgusunu yaptıktan sonra karşı taraf (savcı ya da davalı) ile de bir “Haberleşme” kuracağı bilinmektedir. Bu yönden de “Haberleşme”yi kurduktan sonra, delilleri toplayacak, (yani onlarla da bir haberleşme yapacak), tanıkları dinleyecek, keşif ya da ince-leme yapacak., ve sonuçta kendisinde toplanan “Bilgi”lerle inceince-lemekte olduğu “Dava”nın “Ayarlanma”sını yapacaktır.

İddia, savunma ve delillerin getirdiği “Haberleşme” ile “Yargıç”, bu olaydaki “Hakların Denge Ayarlanması”nı kuracak ve hangi taraf haklı ise, o yönden kesin kararını dışarıya vuracaktır. Yargıcın,

- Karar!

diyerek vereceği hükmü, bir Elektronik Makinenin output –çıkış- kısmın-dan alacağımız “Bilgi”lerle karşılaştırabiliriz.

Bu durumu Sibernetik dil ile anlatacak olursak şöyle konuşacağız: Yargıç, yapmış olduğu “Haberleşme” sonunda, kendisine iletilen bil-gilerden (0) değerinde olanları bir kenara atmış ve yalnızca (1) değerinde olan “Bilgileri” toplamıştır. Tıpkı bir Elektronik Makinenin “Hafıza”sında Data’ların toplanması gibi. “Adalet Terazisinde, bu (1) değerleri, hangi yönde toplanmış ise, “Bilgiler”, o yönde gerçeği belirtmişler ve (0) değe-rinde olanlar, hiçbir durumu göstermediğinden silinip atılmışlardır. Böy-lece, bu toplanan “Bilgiler”, kendiliğinden “Verilecek Karar’ın Yapısını Kur-muş”lardır. Burada Wiener’in bir sözüne daha işaret edelim,

Bu, öyle bir “Ayarlama İşlemidir ki, “Adalet” adını verdiğimiz bu işlem ile çeşitli kişisel davranışların, birleştirilip ayarlanması başarılabilmekte, anlaşmazlıklar çözümlenmekte ya da bir karar verilmektedir..”

Sibernetik biliminin kurucusu ve babası olan Wiener, 1964 yılında gözlerini kapadığı zaman, henüz “Yargı Makineleri” yapımına girişilme-mişti. Ancak, Wiener’in, yukarıda değindiğimiz sözlerini dikkate alan Si-bernetikçiler, “Yargı Görevi”nde, elektronik sistemden nasıl yararlanabile-ceğini araştırmaya girişmişlerdi.

Wiener’in ölümünden hemen on yıl kadar önce, 1956 yılında Ame-rika’da Florida da, elektronik beyin makinelerinin hukuk alanında kullanıl-ması imkânları araştırılıyordu. Hukuk Uygulama ve Yönetim Komisyonu Başkanı’nın, “Modem teknolojinin büyük ölçüdeki gelişmeleri göz önüne alınarak, devletin bu makineleri kullanmak suretiyle suçlulara bir harp teh-didinde bulunabileceği..” yolundaki sözleri, kısa bir süre sonra gerçekle-şebilmişti. Computerler, Hukuk alanındaki hizmetlerine, böylece, ilk kez suçluların sicillerinin tutulması (Adli Sicil) bölümünden girerek başlamış oldular. Bugün, Florida’da bu sistem, kısaca “FLECS” adı ile tanınmakta-dır. “Florida Law Enforcement Communication System” kelimelerinin baş harflerinin alınması ile isimlendirilen bu sistemi dilimize, “Florida Adli Sicil Tutulmasında Haberleşme Sistemi” şeklinde çevirebiliriz. 1967 yılında Fe-deral Tahkikat Bürosu, Washington’daki FBI merkezinde, “Elektronik Be-yin Makineleri” ile suçlulara ait bilgileri toplayıp değerlendirme işlemine gi-rişmişti. “National Crime Information Çenter” kelimelerinin kısaltılmasın-dan meykısaltılmasın-dana gelen “NCIC” adı ile bilinen bu Merkez’de elektronik sistem ile bilgiler toplanıp uygulamaya geçilmektedir. Aynı şekilde Amerika Birle-şik Devletlerinde başka bir eyalet olan Kansas City’de de, bu konudaki

çalışmalar geliştirilmişti. Bu eyalette elektronik beyinlerle hukuk uygula-ması “ALERT” adı ile tanınmaktadır. Suçluların sicillerinin otomatik olarak tutulması anlamına “Automated Law Enforcement Response Team” keli-melerinin baş harflerinden meydana gelen “ALERT”, Haberleşme Siste-minin, Hukuk alanında uygulamasının çok sıhhatli ve çabuk olarak sonuç-lar verdiğini göstermiştir. Bir diğer eyalet Philadelphia’da ise, konu çok daha geliştirilmiş ve bütün mahkemelere uygulanır bir biçime getirilmiştir. Philadelphia’da hem Hukuk Mahkemeleri hem de Ceza Mahkemelerinin her ikisinde de kullanılır bir biçimde, yepyeni bir “Elektronik Beyin Uygula-ması”na geçilmiştir. “VACS” adı ile tanınan bu sistem de, “Variable Access Court System” kelimelerinin baş harflerinin alınmasından üretilmiş bulun-maktadır. “Değişir Girişte Mahkeme Sistemi” diye çevirebileceğimiz bu sistemde, elektronik makine, kullanıldığı mahkemenin cinsine göre, ayrı ayrı hizmette bulunabilmektedir.

Buraya kadar, hep Amerika Birleşik Devletlerindeki eyaletlerden ör-nekler vermemizi göz önünde tutarak,

- Avrupa memleketlerinde bu yolda hiçbir çalışma yok mudur? soru-suna akla gelebilir.

Elektronik Sistem, bütün bilim dallarına öylesine hızlı bir biçimde ya-yılıyor ki, Avrupa memleketlerinde, yöneticiler, bilim adamları ve teknis-yenlerle el ele vererek, bu sistemin “Yönetim” ve “Yargı” dallarında uygu-lanmasını sağlıyorlar.

Bu konuda Almanya ve Avusturya’daki çalışmalardan birkaç örnek vermemiz, bize yeteri kadar ışık tutacaktır.

Avusturya’da, uzun yıllar yapılan çalışmalar sonunda, 1 Ekim 1968 tarihinde yeni bir “Adlî Sicil Kanunu” -Strafregistergesetz- kabul edilmiştir. Bu kanuna göre, bütün Avusturya’da tutulan “suçlulara ait sicil dosyaları” Viyana Zabıta Müdürlüğünde toplanmıştır. Tamamen elektronik sistem ile toplanan bu bilgiler, aynı sistem ile ilgili makamlara gönderilmektedir. Avusturya’da “Elektronisches Kriminalpolizeiliches Information System”, kısaca “EKIS” adı ile tanımlanmaktadır.

Almanya’da da aynı şekilde, elektronik sistemin hukuk alanında uy-gulanması, yeni bir kanunun kabulü ile başlamıştır. 18 Mart 1971 tarihli bu çok yeni olan kanun. “Gesetz über das Zantralregister und das Erzie-hungsregister” adı ile yayınlanmıştır. Bu kanun, bugün Almanya’da kısa adı ile “BZRG” adı ile tanınmaktadır. Almanca’da birçok kelimenin yan-yana gelmesinden bir tek kelime üretildiği bilinmektedir. Kısaca BZRG” olarak anılan bu kanunun adı, “Bundeszentralregistergesetz”dir. Bu çok

uzun bir tek kelimeyi dilimize çevirecek olursak şöyle diyebileceğiz. “Adlî Sicillerin Devlet’te bir tek merkezde tutulması hakkında kanun”...

Batı Almanya, tıpkı Amerika Birleşik Devletleri gibi, Federal bir sis-temle yönetilen bir devlet biçimi olduğundan, yukarıda işaret edilen Ana Kanun, Bundestag adı verilen Federal Alman Cumhuriyeti Millet Meclisi tarafından yayınlanmıştır. Bunun yanı sıra, bütün eyaletler, ayrı ayrı ka-nunlar yayınlayarak, “Elektronik Sistem ile Hukuk Uygulaması”na geçmiş-lerdir. Bu eyaletlerin isimlerini ve kanunları ayrı ayrı belirtmenin pek gereği olmayacaktır.

Burada önemli olan, Elektronik Sistem’in Hukuk alanına girmesi ve uygulamanın Sibernetik Sistem ile yapılmasıdır.

Hukuk da matematik gibi bir “Mantık Bilimi” olduğundan, elektronik sistem, Hukuk uygulamasına kolayca girivermiştir. Bir yanda üniversite öğretim üyeleri, diğer yanda Adalet Bakanlığı yetkilileri, uzun yıllar süren birlikte yaptıkları çalışmalar sonunda, Sibernetik Sistem’in Hukuka uygu-lanmasını, çok ayrıntılı bir biçimde ve değişik açılardan işlemişlerdir. Bu arada Hukuk Doktoru Fritjof Haft’ın “Elektronische Datenverarbeitung im Recht” adlı kitabından birkaç satır okumamız, bize yeteri kadar bilgi vere-bilecektir. Dr. Haft “Hukuk’ta Elektronik Bilgi İşleme” adlı bu kitabında, yal-nızca sicillerin tutulması yönünden değil, mahkeme kararları yönünden de bu sistemin uygulanacağını işaret ettikten sonra şöyle demektedir;

“Böylece, tümü ile yepyeni bir disiplin ortaya çıkacak ve Hukuk Siber-netiği -Rechtskybernetik- resmedilmiş olacaktır..”

İsterseniz, “Hukuk Sibernetiği”, isterseniz “Sibernetik Hukuku” diye çevirin, anlam pek değişmeyecektir. Bu kavram, Sibernetik sistemin Hu-kuk uygulamasında nerelere kadar ulaştığını yeteri kadar göstermektedir. Yarın, Elektronik bir makineden,

- Suçlu ayağa kalk!.. sözünü duyacağımızı söylerlerse, hiç şaşırma-yalım.

VE.

. İNSANOĞLU ELEKTRONİK BEYNİ YARATTI

1

Hint düşünürü Buddha,

“Evrende var olmuş gibi gözüken bütün şeyler, bir fenomenler (olay-lar) zinciridir. Bu olaylar, birbirini izler ve bir önceki, bir sonra gelenin mey-dana çıkmasına sebep olur. “Var olma” ve “Yaratma” işlemi, böyle bir ‘Oluş Çarkı’dır..” diyordu.

Alman Filozofu Immanuel Kant ise, “Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels” -Genel Doğa Tarihi ve Gökyüzü Teorisi- adlı ese-rinde, “Yaratma” konusunda şöyle sesleniyordu:

“Bana, maddeyi verin, ondan bir dünya meydana getireyim..”

Elbette ki, bütün filozof, düşünür ve bilginler, “Yaratma İşlemi”ni, kendi görüşlerine göre tanımlamaya çalışmışlardı.

Çağımız, ünlü astrofizik bilgini George Gamow ise, “Yaratma İşi”ni, “..Yoktan bir şeyler var etme yerine, şekilsizden şekilli bir şeyler yapma..” olarak kabul etmektedir.

Apayrı duyuş ve düşünüş olarak gözüken şu üç görüşü, birlikte ele alacak olursak,

a) Birbirinin sebep ve sonucu olan olaylar zinciri, b) Madde’den bir dünya yaratılması,

c) Şekilsizden, şekilli bir yapının meydana gelmesi, durumları ortaya çıkacaktır.

Zaten, insanoğlunun en büyük gücü ve özelliği, “çok ayrı yapıdaki görüşleri birleştirerek ortaya bir eser çıkarabilmesi”, kısaca “yaratabilmesi” değil midir?

Hikayeci, Romancı, Piyes ya da Senaryo yazan, “hayal gücü”nü kul-lanarak ortaya bazı “kişi”ler ile “olaylar”ı koyar. Bunlar arasında (usta bir işleme ile) bir sebep-sonuç zinciri kurar. Kaleminin gücü ölçüsünde bir yapı meydana getirir. Bir kitap yazar. Bir eser “yaratır”.

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 65, Nisan 1973.

Şair. Ressam, Heykeltıraş, Besteci... tüm sanatçılar da, aynı şekilde (renk, mermer, ses, ışık., vb.) maddeyi işleyerek, eserlerini “yaratmıyorlar mı?”..

Unutmayalım ki bilginler de, en az sanatçılar kadar “hayal gücü”nü işletir ve eserlerini “yaratır”lar.

Bir matematikçi, fizikçi ya da kimyacı, aylarca hatta yıllarca, sayı ya da sembolleri, kafasının içinde yoğurur, işler, deneyler yapar, başaramaz bir daha dener.. Ve bütün bu çabalar sonunda, gerçeği yakaladığı an, ka-fasının içindeki “şekilsiz”, “şekillenmiş” olur ve “Bilim” adını verdiğimiz eser “Yaratılır”.

İkinci Dünya Savaşı, bütün şiddeti ile devam ederken, Amerika’da Harvard Tıp Fakültesinden Dr. Cannon’un her ay düzenlediği yuvarlak masa toplantılarında da, böylesine bir çaba gösteriliyordu. Dr. Cannon’un toplantılarına katılanlar, Bilimde yeni bir metodun nasıl olacağını, arala-rında tartışıyorlardı.

Toplantılar devam ettikçe, “şekilsiz” görüşler, gitgide “şekillenmeye” ve böylece yaratılmakta olan eser de yüzeye çıkmaya başlıyordu. Tartış-malar uzadıkça, bu bilginlerin, farkında olmaksızın, çağımızın en büyük devrimini yapacak olan “Elektronik Sistem”in, ana yapısını kurdukları, gö-rülüyordu. Evet, tartışmalar, bazen çok sert cereyan etmiş ve bazıları kü-süp ayrılmışlardı. Fakat beklenmedik bir sonuca ulaşılmış; “Sibernetik” adı verilen sistemin esasları, yepyeni bir biçimde değerlendirilmiş ve “kendi kendini idare etme” durumu onaya çıkmıştı.

Ve.. en önemlisi, insanoğlu. “Elektronik Beyin”i yaratmıştı...

Bir tek cümle ile belirtiverdiğimiz bu “Yaratma”, birdenbire olmamıştı. Çünkü Dr. Cannon’un düzenlediği toplantılarda, önceleri, çok daha başka bir konu tanışılıyordu. Bu toplantıların yapıldığı günlerde, İkinci Dünya Sa-vaşının, bütün şiddeti ile cereyan etmekte olduğunu yukarıda işaret etmiş-tik. İşte bu nedenle, toplantıda bulunanlar, bu savaşın en güçlü silâhı olan uçaklara karşı kullanılmakta olan uçak savar toplarından fırlayacak olan mermilerin, uçağın neresinde patlaması gerekeceği ve bu anda pilotun ne gibi davranışlarda bulunacağını tartışıyorlardı. Konu derinleştikçe, tartış-malar da başka bir yöne doğru akmaya başlamıştı. Uçaksavar topundan fırlayan mermi, uçağın yanında patladığı anda, bu uçağı yöneten pilot, acaba ne gibi davranışta bulunacaktır?.. Pilot, uçağı yönetirken, belirli ha-reketleri, şuurlu olarak mı yapıyor?.. Yoksa bu hareketler, geri bir merkez-den gelen bir takım emirlerin, otomatik refleksleri ile mi oluyor?

Konuyu biraz daha açalım. Acaba, organizma, bir davranışta bulu-nurken, geri bir merkezden, bir takım emirler organlara iletiliyor ve organ-lardan alınan cevap akımlarına göre, yeni emirler mi gönderiliyor? Eğer, bütün organizmada böyle bir haberleşme cereyan ediyor ise, bu “haber-leşme” mutlaka elektrik akımları ile olmaktadır.

İşte, burada, tartışma çok ilginç bir duruma girmiştir.

“Organlar arasındaki haberleşme, akım iletisi ile oluyor ise, “Geri Merkez”de bir tıkanıklık ya da herhangi bir hasar olduğu anda, bu “Geri Merkez”, (belirli davranışı meydana getirecek olan emirleri, iletemez mi?”.. Bu toplantıda birbirleriyle tanışmış olan matematik profesörü Norbert Wiener ile J. Bigelow adındaki bilginler, bir fizyoloji profesörü olan A. Ro-senblueth’a, ısrarla bu soruyu sormaktadırlar. Rosenblueth,

“Beyindeki cerebellum’da bir hasar olduğu taktirde, kontrolün kaybo-lacağa” cevabını vermiştir.

Bu sözler öylesine önemlidir ki geri merkez ile organlar arasında “Kendi Kendine Haberleşme” konusunun birdenbire gelişmesine, en bü-yük katkıyı sağlamıştır. Wiener, bu cevabın, yeni bilimin kurulmasına nasıl ışık tutmuş olduğunu, 1948 yılında yayınladığı “Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine” -Sibernetik ya da Hayvan-lar ve Makineler Arasında Kontrol ve Haberleşme- adlı eserinde, şöyle be-lirtmektedir:

“Böylece, tabiatta -doğada-, hiç olmazsa, kendiliğinden bazı hareket-ler bulunduğu hakkındaki hipotezimizin, çok mühim ölçüde doğrulanması ile karşılaşmış bulunuyorduk..”

İleride “Sibernetik Biliminin Babası” diye adlandırılacak olan Wiener, bu tartışmalar sonunda görüş birliğine vardığı Rosenblueth ve Bigelow ile birlikte ilk eserlerini, 1943 yılında yayınlıyordu: “Behavior Purpose and Te-leology” -Davranış, Amaç ve Haberleşme- adlı bu küçücük eser, “Elektro-nik Beyin’in Yaratılmasında” ilk hamleyi yapıyordu.

Bu çalışmalar ile birlikte ortaya çıkan “Feed-back” kelimesinin (radyo mühendislerinin o güne dek “geri ile haberleşme” olarak kullanageldikleri) anlamı, şimdi, yepyeni bir bilim içinde değerleniyordu.

Amerika’daki bu çalışmalar yanı sıra, İngiltere’de, Prof. Ashby, ko-nuyu başka bir yönden inceliyor, “hayvanların, çevreye uyumda bulunma-ları için nasıl bir denge durumu sağlamış oldukbulunma-larını” araştırıyordu. Prof. Ashby, “Adaptiveness and Equilibrium” -Çevreye Uyum Yeteneği ve Denge Durumu- başlıklı yazısında,

“İnsanların ve hayvanların çevreye uyumda bulunma yeteneklerinin, belirli dengelerle sağlandığını”.. ileri sürüyordu.

Bu “Denge Durumu” ise, çevre ile yapılan bir haberleşme ile kurula-bilmektedir. Basit bir örnek olarak, karanlıktan birdenbire aydınlığa çıktı-ğımız anda göz retinasının bu aydınlığa karşı birden uyumda bulunama-dığı için büzülmesi olayını ele alabiliriz. Bu nedenledir ki bir süre gözleri-mizi kısmak zorunda kalmaktayız. Bu durum ise, organlar arasında bir “Haberleşme” bir “Feed-back” den başka bir şey değildir. Çok ilginç bir “uyumda bulunma ve denge kurma olayı” ise, askerlik hatıralarım arasına sıkıca yerleşmiştir.

Yedek Subay Okulunda öğrenci iken, bir gün atış eğitimine gitmiştik. Yüz metre öteye bir kaç hedef hazırlanmıştı. İki hafif makineli tüfek ile bir kaç piyade tüfeği, bu hedeflere ateş ediyorduk. Namlulardan fırlayan mer-milerin sesinden, bir hayli gürültü çıkıyordu. Tam bu sırada, bölük komu-tanımız yüzbaşı yanımıza yaklaştı:

- Çocuklar!.. Bu hedefleri kuruncaya kadar canım çıktı. Çok yorul-dum. Şurada azıcık kestireceğim. Sakın gürültü yapmayın (!)

dedi ve toprağın üzerine uzanarak başını kaputun üstüne koyuverdi!.. Arkadaşlarla, şaşırıp kalmıştık, makineli tüfeklerin sesinden, orada kıyamet kopuyor gibi idi. Bu gürültüde uyunabilir mi idi?.. Biz böyle düşüne dururken, yüzbaşı gözlerini yummuş ve uykuya dalmıştı. Aradan çok kısa bir süre geçtikten sonra horlamaya bile başlamıştı. Onun bu durumunu görünce, kendimizi tutamayarak kahkahayı basmıştık. Tam o anda, yüz-başı birden yüz-başını kaldırdı ve:

- Ne saygısız adamlarsınız be!.. Uyuyan adamın başında böyle kah-kahalarla gülünür mü hiç!..

diye bağırdı ve bizleri bir hayli azarladı!..

Bir an çok tuhaf gibi görünen bu durum, gerçekte bir “Uyum” ve “Denge Kurma” olayından başka bir şey değildir. Yüzbaşı patlayan tüfek-lerin sesine uyumda bulunmuştu. Bu gürültülü sese karşı, organizması bir denge kurmuş olduğu için, orada rahatça uyuyabilmişti. Ancak, bizim kah-kahalarımız, bu uyumu sarsan ve dengeyi bozan yeni bir durum yarat-mıştı. Bu kahkahaya karşı bir denge kuramamış olan organizma ise birden bu “haberleşme”ye bir karşılık vermek istemiş, sonuçta yüzbaşı uyanmıştı. Görülüyor ki yine “haberleşme” -yani Feed-back- ile “denge kurma durumu”na gelmiş bulunuyoruz.

İnsan beyni ve tüm organizması, nasıl böyle bir “Haberleşme” ile “Geri merkez”den bir takım emirleri iletiyor ve ona göre organizmamız “davranışlarda bulunuyor” ise, makinelerde de böyle bir “Haberleşme” ve “Denge Kurma” sağlanamaz mı?.. Bilindiği gibi, organizmadaki “akım ile-tisi” elektrik akımları ile olmaktadır. Elektrik akımları ise “açık” ya da “ka-palı” devrelerle akım “alış-verişi”ni sağlamaktadır. Kısaca (0) veya (1) işa-retleri ile konuşmaktadır. Makinelerde de böyle bir akım “alış-verişi” kuru-lacak olursa, o makinede, “Kendiliğinden Bir Denge Durumu” kurulmuş ol-mayacak mıdır?..

İnsanoğlunun aklının içine bir şey girmeye görsün!.. Ne yapıp ne edi-yor onu meydana çıkarıedi-yor. Evet!.. “birbirini izleyen sebep-sonuç zinciri” ile elektrik akımları arasındaki “Haberleşme”, makinelerde “Denge Durum-larının Birbirlerini Dengelemesi” şeklinde kurulabiliyordu. Feed-back sis-temi ile oluşan bu “Karşılıklı Denge Kurma Durumu”, makinelere yepyeni bir biçimde uygulanıyor.. Bu “Haberleşme” ile makine, kendisine iletilen “Bilgi”leri değerlendirebiliyor.. Ve.. insanoğlu, Elektronik Beyin’i yaratı-yordu...

EVREN ISI

ÖLÜMÜNE Mİ GİDİYOR?

1

Dikkat ettiniz mi, ay ışığı olmadığı geceler, yıldızlar, ne kadar da par-lak gözükürler?.. Hele, yağmur yağdıktan sonra! Sanki gökyüzü yıkanmış ve her bir yıldız, bu tertemiz mavilik içinden ışığını gönderiyor gibidir.

Ancak, böyle bir gecede, çıplak göz ile ufacık bir yıldız şeklinde gör-düğümüz bu gök cisimlerine, çok büyük teleskoplarla bakılınca, sahne bir-den değişmektedir. O, ufacık ışıklarıyla bize göz kırpmakta olan gök ci-simlerinin, bazılarının, tek tek yıldızlar olmayıp, her birinin milyonlarca yıl-dızdan meydana gelmiş birer “Evren Adası” oldukları, ortaya çıkmaktadır.

Galaksi adı verilen bu “Evren Adaları”nın, dev teleskoplarla gözlen-meye başlanması ile, uzay hakkında, daha ayrıntılı bilgi edinebilme, imkânı da doğmuştur. 19. yüzyıl sonunda, gök bilginleri, teleskoplarını bu “Dev Evren Adaları”ndan ayıramaz olmuşlar ve onların, birbirleri arasın-daki ilişkiyi incelemeye başlamışlardı. Çağımız başlarında, (1925 yılında) Mount Wilson Rasathanesi astronomlarından Edwin P. Hubble, bu galak-silerin çoğunun, helezon biçiminde kolları olduğunu da görmüştü. Teles-kopunu, Galaksilerin kollarına çevirerek, buradaki yıldızlardan gelen ışın-ları incelemeye başlayınca, bu galaksilerin, “kalp gibi”, “nabız gibi” at-makta olduğunu da keşfetmişti!..

Binlerce yıldızdan meydana gelen bu galaksiler, “dev bir kalp gibi ata-rak”, birbirlerinden uzaklaşıyorlardı. Bu durumun, birçok astronom tarafın-dan da doğrulanması üzerine, “Galaksilerin birbirinden kaçışı”nın, neden ileri geldiği ve hangi sonuca doğru gittiği, bilginleri düşündürmeye başla-mıştı.

Uzun incelemeler ve hesaplar sonunda, birçok bilginler, bugünkü Ev-renimizi meydana getiren “İlkel Atom Çekirdeği”nin dağılmaya başlaması ile birlikte, “Anafor” durumunun meydana geldiğini ve bu “Anafor Cere-yanı” içinde, Nebulaların, Galaksilerin, Yıldız ve Gezegenlerin döne döne oluştuğunu ileri sürmektedirler.

Bu “Anafor” hareketinin, “Büyük Anafor”dan “Küçük Anafor”a doğru geçerek, büyük ölçüde bir “Kinetik Enerji” meydana getirdiği ve bu enerji-nin “Isı”ya dönüştüğü, Kuiper ve Carl von Weizsäcker adındaki bilginler tarafından ileri sürülmüştü. İngiliz bilgini G. I. Taylor, Amerikalı Teodore

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 66, Mayıs 1973.

von Karman, Rus bilgini A. N. Kolmogorof ve Alman bilgini Werner Hei-senberg ise, bu “Anafor Hareketi”ni, matematik olarak da doğrulamışlardı.

Bu hesaplar, ortaya yepyeni bir durum çıkartmıştı. Hareket, böylece “Büyük Anafor”dan “Küçük Anafor”a doğru geçerek “Isı”ya dönüştüğüne göre, Termodinamik Prensipleri gereğince, “Evren Maddesi”nin sonu, “Isı ölümü”ne doğru gidiyor demekti!..

Konu, buraya gelince, bilginler iki ayrı görüş ileri sürmüşlerdi. Bunlardan bir kısmı,

- Evren Maddesi’nin, bir “başlangıcı” vardır. Bu başlangıç tarihinden itibaren “Anafor Hareketi” ile madde “Yoğunlaşıp”, Galaksi, Yıldız ve Ge-zegenleri meydana getirmiştir. Ancak, enerji durmaksızın “Isı” haline dö-nüşmektedir. Enerji’nin ise, bir tek yönü vardır. O da bir “Entropi” olayıdır ve bu bir “Isı ölümü”dür. Gitgide, yıldızlardaki enerji, yana yana tükenecek ve bütün yıldızlar beklenen sonuca “Isı Ölümü”ne varacaklardır, diyorlar.

James Jeans, Kolmogorof, Einstein, Kuiper, Carl von Weizsäcker ve George Gamow, bu görüşün savunucularıdırlar. Onların ileri sürdüğü gö-rüşe, kısaca “Başlangıç Hipotezi” ya da “Büyüyen Evren -Expanding Uni-verse- Teorisi” denilmektedir.

Bilginlerin, diğer bir kısmı ise,

- Eğer Evrendeki hareket, yalnızca“Büyüme” durumundan ibaret ol-saydı, bu “Evren Maddesi”nde “Yoğunlaşma” olamaz ve Gezegen, Yıldız ve Galaksiler oluşup meydana gelemezdi. Sonuç olarak, Evrenin tümü-nün, “Isı ölümü”ne gitmesi diye bir şey söz konusu olamaz. Evrenin büyü-mesi ile “Eski Galaksiler”, açılıp dağılırken, çevreye dağılmış olan madde-lerden “Yeni Galaksiler” meydana gelmektedir. Bu olay, böylesine, ucu bucağı olmayan bir biçimde sürüp gitmektedir diyorlar.

İngiliz Astronomu Fred Hoyle ile H. Bondi, T. Gold, Lyttleton ve Rus bilgini Vorontzof Velyaminov, bu görüşün savunucusudurlar. Onların ileri sürdüğü görüşe ise, kısaca, “Sonsuz bir Yapı olarak Oluşan Evren” ya da “Aynı Yapıda Kalan Evren -Steady State Universe-” Teorisi denilmektedir. Konu yıllardır, bilim âleminde tartışılmakta olduğundan, bu iki zıt gö-rüşü savunan iki bilginin, George Gamov ile Fred Hoyle’un eserlerini kar-şılaştırmak istiyoruz.

”Başlangıç Hi-potezi” ve “ Genişle-yen Evren Teorisi” görüşünü savunan Prof. Dr. George Ga-mow, kolayca anlaşı-lır bir dille yazdığı “Evrenin Yaradılışı -The Creation of the Universe-, Güneşin Doğumu ve Ölümü -The Brith and Death of the Sun-” adlı ki-tapları ve “Bir, iki, üç, sonsuz -One. Two, Three.. Infinity-” adlı eserinde, bu konuyu işlemektedir.

Fred Hoyle ise, “Evrenin Yapısı -The Nature of the Uni-verse-” adlı eseri ile “Astronominin öncü-leri -The Frontiers of Astronomy-” adlı

eserinde, zıt görüşü (aynı şekilde herkesin anlayacağı bir dille) savunmak-tadır.

Bu eserlerin karşılaştırılması, bizlere konu hakkında, kısa da olsa, bir fikir verebilecek, Evrenimizin sonunun ne olacağı(?)’nı, bir hayli düşündü-recektir!

Gerçi, aynı konuda, İngiliz astronomlarından James Jeans, kırk yıl önce kaleme aldığı “Esrarlı Evren” -Mysterious Universe- adlı eserinde, bizleri bir hayli korkutan şu satırları yazmıştı:

“..İkinci Termodinamik Kanunu diye bilinen Genel Fizik tahminlerine göre, Evren’de bir tek çeşit son düşünülebilir. Ki, bu da “Isı Ölümü”dür. Bu ölümde, Evren’in bütün enerjisi, bir tek biçim (uniform) olarak dağılmış ola-cak ve Evrendeki bütün Öz’lerin sıcaklığı aynı olacaktır. Bu sıcaklık, ha-yatın sürdürülmesine izin vermeyecek derecede düşüktür. Bu, “son du-rum”a varmak için tutulacak özel yolun, önemi yoktur. Bütün yollar,

Dev Evren Adası Andromeda Galaksisi:

Tıpkı, bizim Samanyolumuz gibi, dev bir Galaksi olan Andro-meda, bizden, aşağı yukarı 700.000 ışık yılı uzaklıktadır. Bu “Dev Evren Adası”, uzayın derinliklerine doğru, tekerlek gibi dönerek gitmektedir, iki büyük “Helezonlu Kolu” olan ve “na-bız gibi atarak” uzaklaşan bu evren adasının çapı 60.000 ışık yılıdır.

Roma’ya gider, denildiği gibi, bu yolculuğun sonu da, “Evrenin ölümü”nden gayrı bir şey olamaz..”

İşte, aynı konu üzerinde duran Prof. Dr. George Gamow, Galaksilerin “nabız gibi” atmaları durumunu dikkate alarak, “Evrenin Yaratılışı” adlı eserinde şu sonuca varıyor:

“..Yıldızların ana yapılarında bulunan “yakıt”ın, tamamen tüketilmesi anında, hemen daima olagelen “son çırpınma halleri”, bu yıldızların “Hayat süreleri”nin belirli bir işareti olduğundan, bu “Yıldızlardaki Patlamalar” ve “Nabız Gibi Atışlar” hakkında, ayrıntılı bir bilgiye ulaşılmaktadır. Yıldızlar arasında “Kütle” ve “Hayat Dönemleri” akrabalığı bulunduğuna işaret et-miştik, işte, bu akrabalık ilişkisinden hareketle, yıldızların ortalama yaşının 3 milyar yıl sonra “Isı ölümü”ne doğru yaklaştığını öğreniyoruz..”

Bu görüşün tam karşısında olan Fred Hoyle adındaki İngiliz bilgini ise, Astronomi öncüleri -Prontiers of Astronomy- adlı eserinde, Evren içinde, durmaksızın yeni maddeler yaratılmakta olduğunu, bu nedenle, yıl-dız ve galaksilerin yaşlarının birbirilerinden farklı olacağını, ileri sürmekte-dir. Fred Hoyle;

“..Evrendeki maddelerin ortalama yaşı, Hubble’ın sabitesi gibi olma-yıp, 1/3 ölçüsünde Hubble sistemine uygun bulunmaktadır. Maddelerin yüzde beşi, Hubble sabitesinde gösterildiği kadar yaşlıdır. Fakat 1/4’ü Hubble’ın bulduğundan iki kez daha yaşlıdır. Yüzde 1/100’ü ise, gene Hubble’ın bulunduğundan üç kez daha yaşlıdır. Madde’nin oranındaki bu “küçülme” ile “yaş” durumu, “Evrenin Genişlemesi”nden meydana gelmek-tedir. “Genişleme” ile, “Madde”, gittikçe yayılarak ufalmakta ve “Yaşı” da küçülmektedir..”

George Gamow, Fred Hoyle’un bu görüşlerinin aksine, Evrenin 2-3 milyar yıl önce, birbirlerinden farksız yapıda NebuIalar ve Yıldızları kapsa-dığını ve yıldızların ihtiyarlamasının birlikte olduğunu ileri sürmektedir. Ga-mow, “Güneşin Doğumu ve ölümü” adlı eserinde, şöyle söylemektedir:

“..Aşağı yukarı 2 milyar yıl önce, yıldız adaları arasındaki uzaklık, o kadar küçük olmalıydı ki, Nebula, aynı biçimde bütün Evrene dağılmış ve hemen, hemen farksız bir yapıda olan yıldızlan kapsayan bir biçimde idi..” Fred Hoyle, “Evrendeki maddeler arasında bir genişleme” olduğu ko-nusunda da, ufak bir itirazda bulunmamaktadır. Tam tersine, bu “geniş-leme” nedeni ile galaksiler arasında yeni maddeler yaratıldığını, ileri sür-mektedir. Bu bilgin, “genişleme” ile “yoğunlaşma” durumunu karşı karşıya

getirmektedir. Fred Hoyle, “The Nature Of The Uni-verse” -Evrenin Yapısı- adlı eserinde şöyle diyor:

“..Bu “genişleme” ve “yoğunlaşma” düşüncesi, açıkça birbirine karşıt bu-lunmaktadır. Çok basit olarak şu durum gösterile-bilir: Eğer “genişlemeyi” zorunlu olarak ele alıyor-sanız, görünen bütün ga-laksilerin, yoğunlaşıp meydana çıkmaması ge-rekirdi..”

Bu görüşlerinin arka-sından “çekim kanununu” ele alan Fred Hoyle, “Ev-renin bir Başlangıcı Ol-duğu” görüşünü savunan-ları şöyle eleştirmektedir:

“..Bilinen çekim ka-nununa göre, iki partikül arasındaki uzaklık çok bü-yük değil ise, bu partikül-ler, birbirilerini çekerler. Aynı kanuna göre, arala-rındaki uzaklık çok büyük ise, iki partikülün, birbirini itmesi gerekir. Bu esaslar-dan bakıldığında,

görül-mektedir ki, eğer geride kalan maddelerin yoğunluğu, son derece küçük ise, ancak bir genişleme olayı olabilir. O zaman da, burada yeni bir güçlük ortaya çıkmaktadır. Geride kalan bu kadar ufacık maddelerin yoğunlaşa-rak kocaman “Dev Galaksiler” meydana getirmesi olayını bağdaştırmak imkânı olamayacaktır..”

Kısaca, İngiliz astronomu Fred Hoyle’a göre, “yaşlı galaksiler birbir-lerinden uzaklaşırken, aralarında kalan maddelerden, yoğunlaşma nedeni ile genç galaksiler meydana gelmektedir”. Bu durum, böylesine sürüp git-mektedir. O halde, Fred Hoyle’a göre,

Crab Nebula:

İsa’nın Doğumundan sonra 1054 yılında 4 Temmuz’da, ilk kez Çinli Astronomlar tarafından gözlenmiş olan bir «Süper-nova» olayıdır. Güneşimizden aşağı yukarı dokuz misli bü-yüklükte bir bombanın patlaması gibi, 900 yıl boyunca dev gaz bulutları açılıp dağılmakta ve saniyede 1000 km. hızla yayılmaktadır.

“Evrenin bir başlangıcı olmadığı” gibi, onun “ısı ölümüne gitmesi” diye de bir olay, söz konusu olamaz.

Bu görüşün tam karşısında olan Prof. George Gamow ise, dev teles-koplarla yapılan gözlemleri önümüze sermektedir. Yapılan gözlemler so-nunda, bizim kendi galaksimiz –Samanyolu- den binlerce ışık yılı ötedeki dev yıldızların son çırpınma hallerini belirten fotoğrafları işaret etmektedir. Çok hassas teleskoplarla alınan bu fotoğraflardan, enerjileri tükenmekte olan yıldızların bir “Nova” ya da “Süpernova” halinde patlayan “Isı ölümü”nün son anını yaşadığının anlaşıldığını belirtmektedir. Bütün ener-jisi böylece tükenen yıldız ise, Evren içinde sönmüş bir varlık, büzülmüş bir yıldız, bir “Beyaz Cüce” olarak adeta bir “Mezar Taşı” haline gelmekte-dir.

George Gamow, bu konudaki görüşlerini şu sözleriyle tamamlamak-tadır:

“..Galaksimizdeki yıldızlarda tahminen onda bir oranında “Beyaz Cüce” bulunması, Evrenimizin, oldukça genç mezarlıklarının tıka basa dolmamış olduğunu göstermektedir. Ancak, yıldızlardaki Hidrojen stokları tükendikçe onlar da “Isı ölümü”ne doğru yaklaşacaklar ve Evrenimizin o muazzam alanı, gitgide “yıldız cesetleri” ile dolmaya başlayacaktır..”

Bu sözlerin, bizleri bir hayli heyecanlandırması doğaldır.

Hemen bir noktayı işaret edelim. Galaksimizdeki yıldızların, böyle bir “Isı ölümü olayı”na varmaları için, daha milyarlarca yıl, hidrojen yakıtlarını sabretmeleri gerekiyor.

SİBERNETİK BİLİMİNDE HABERLEŞME

1

Çağımızın en büyük icadı olan “Elektronik Beyin”lerin ve “Dev Com-puter”lerin Sibernetik Biliminin ortaya koyduğu ve işleyiş biçimi çok basit olan “Bilgi İletimi” ve “Haberleşme” sistemine dayanması, gerçekten çok ilginçtir. Bu çok basit işleme sistemine, günlük hayatımızdan bir örnek ve-rerek girmek istersek, yolda birbirleri İle karşılaşan iki eski dostun, arala-rında cereyan eden şu şekildeki konuşmayı, göz önüne alabiliriz:

- Merhaba dostum!.. Ne haber?.. - İyilik !.. Senden ne haber?..

Dikkat edilirse, bu karşılaşmada, ilk seslenen arkadaş, eski dostuna “Merhaba!” dedikten sonra, kısaca “Ne haber?” sorusunu sormaktadır. Bu iki kelimelik “Ne haber ?” sorusu ile,

- Nasılsın? Ailen nasıl? İşler nasıl gidiyor? Sıhhatin iyi mi?., vb. gibi bir çok soruların da sorulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim arkadaşı, vermiş olduğu “İyilik” cevabı ile aynı anda,

- İyiyim! Ailem de iyidir! Sıhhatteyiz! İşlerim de düzgün gitmektedir!.. vb. gibi bir çok cevabı da vermiş olmaktadır.

Türkçe dilimizde, çok kısa bir biçimde cereyan eden bu haberleşme sahnesi, Sibernetik Biliminin ortaya koyduğu “Information Teorisi”ne, ger-çekten çok ilginç bir örnektir.

Ancak, bir durumu hemen belirtmemiz gerekiyor. “Information”; haber verme, bilgi iletme demek olduğu halde, bu kelime, bazı yerlerde yanlış olarak kullanılmaktadır. Örnek olarak “Information Büro”larında, Türkçe “Danışma Bürosu” olarak yazılması durumunu gösterebiliriz. “Information (Türkçe konuşulur biçimi ile Enformasyon) Bürosu”nun görevi, haber ver-mek ve bilgi iletver-mektir. Kısaca, orada görev yapan memur, Bilgileri ilet-mektedir. Büroda, etken kişi, “Bilgi’yi İleten”dir. Oysa Enformasyon keli-mesini “Danışma” karşılığı olarak kullandığımızda, etken kişi’nin, “Bilgi’yi Alan” ya da “Danışman” olduğu görülmekledir.

Sibernetik ve Information Teorisi esaslarına uygun olarak, bu büroya bir karşılık bulmak istersek, Türkçe, “Bilgi Verme Bürosu” ya da “Enfor-masyon Bürosu” dememiz, yetecektir.

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 67, Haziran 1973.

Bu duruma, değinmemizin nedeni, “Enformasyon Teorisi”nde, asıl iş-lemin, “Bilgi’yi İleten” ile başlamakta olduğunu belirtebilmek içindir. Bir an kendimizi ele alalım.

Belki farkında değilsiniz; fakat, bütün hayatımız boyunca, yaşantı-mızı, bu “Bilgi İletimi” ve “Bilgi Alış-Verişi” ile sürdürmekteyiz. Elimde tut-tuğum bir kâğıt ya da kalemi, karşımdakine uzatmak istediğim anda, bey-nimden, kol sinirlerime ve parmak uçlarındaki sinirlere kadar uzanan bir “Akım Yolu” boyunca, bir takım emirler gönderilmektedir. Göz aracılığı ile karşımdaki insana olan uzaklık, ayrı bir “Akım Yolu”ndan beyine iletil-mekte ve gelen bu “Haber”e göre, beynimden, koluma ve elime, “Yeni Ha-berler” iletilerek, kâğıt ya da kalemin, karşımdaki kişiye uzatılması imkânı sağlanmaktadır. Böylece de, kâğıt ya da kalemin uzatılacak yere kadar eriştirilmesi işlemi, tamamlanmaktadır. Çok kısa olarak geçiştiriverdiğimiz, bu işlemin tamamlanabilmesi için, beynim ile kol ve el sinirlerimin merkez-leri arasında, binlerce akım “Gidip-Gelmiş” ve binlerce kez “Bilgi Alış-Ve-rişi” yapılmıştır.

İşte, Sibernetik biliminin babası olan Prof. Wiener de bu “Bilgi Alış-Verişi” durumunu dikkate alarak, 1948 yılında Sibernetik adlı eserini ya-yınladığı zaman, bu eserinde Sibernetik kelimesinin altına “Control and Communication in the Animal and the Machine” yani “Hayvanlarda ve Ma-kinelerde Kontrol ve Haberleşme” başlığını da koymuştu.

Kendisinden bir yıl sonra Shannon adlı diğer bilgin, bu “Haberleşme-nin matematik esaslarını” ortaya koymuş ve “The Mathematical Theory of Communication” adlı eserini yayınlamıştı.

İki eski arkadaşın, sokakta karşılaştıkları anda, birbirlerine “Ne ha-ber?” diye seslenme ya da soru sormaları örneğinden sonra, birden bu haberleşmenin matematik esaslarına gelivermemiz, biraz garipsenebilir. Gerçekten de, Sibernetik Bilimi, bu kadar basit bir biçimde cereyan eden, “Haberleşme” durumu dikkate alınarak ortaya atılmış, bugün ise, bütün bilim dallarına yayılmıştır.

İster, insan organizması için, isterse makineler için düşünülsün, “Ha-berleşme” denildiği anda, akla ilk gelecek şey bu haberi veren ya da yayan bir “Kaynak” olacaktır. Buna, kısaca “Verici” adını veriyoruz. İkinci olarak düşüneceğimiz şey bu haberin kendisine iletileceği “Alıcı” olacaktır. Üçüncü ve en mühim olan şey ise, bu haberleri iletici görevini yapan, “Ka-nallar” olacaktır.

Yukarıda, kâğıtların uzatılması örneğinde, beynimizden verilen emir-lerin, sinir sistemimiz kanalları boyunca kol ve parmak uçlarındaki

mer-kezlere iletildiği ne değinmiştik. Burada, beyin, “Bilgi kaynağı ve verici” du-rumunda bulunmakta; sinir sistemi, beyinden gelen “elektrik akımları ya da bilgileri” ileten kanallar görevini yerine getirmekte ve nörondan, nörona atlayarak giden bu emir ya da akımlar, “haber”in ulaşacağı “Alıcı Merkez” (Reseptör)e gelerek, “Haberleşme İşlemi”ni tamamlamaktadır.

Organizmadaki elektrik akımlarının, organlar arasındaki haberleş-meyi sağlaması gibi, aynı akım alış-verişi ile, makineler arasında bir “Ha-berleşme” sağlanıp sağlanamayacağının araştırılması, çağımızın en bü-yük devrimini yapmıştır. Bugün, Elektronik Beyin adını verdiğimiz Kompü-terler bu “Haberleşme Teknolojisi”nin gelişmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu ne-denle, bir durumu bir kez daha belirtmemiz gerekiyor:

“..Çağımız, ne “Atom Çağı” ne de “Uzay Çağı”dır. Çağımız iki kelime ile “Sibernetik Çağı”dır. Bütün “Uzay Çalışmaları” Sibernetik Sistemden esinlenerek, bugünkü seviyesine ulaşabilmiştir..”2

Prof. Wiener ile başlayan bu yeni bilimsel çalışma ile çağımız siber-netik bilginleri, yeryüzündeki bütün varlıkların, gerek kendi iç yapıları ge-rekse birbirleri arasındaki ilişkilerinin, yalnızca “Haberleşme” yolu ile sağ-landığını gördüklerinden, bu “Haberleşme”nin, elektrik, manyetik, optik ile-tim esaslarını tespite girişmişlerdir.

Claude Shannon ise, konuyu başka bir yönden ele almış ve bu “Ha-berleşme”nin “Matematik Esasları”nı tespite çalışmıştır. Shannon, ortaya koyduğu teorisinde, şu durumu kesinlikle belirtmişti:

“..Her ölçü âleti, ölçtüğü şey ne olursa olsun, daima onu, “en ufak birim miktarına bölerek” ölçer. Bu miktardan küçük olanları ölçemez..”

Shannon’un “Information Teorisi” ile ileriye sürdüğü matematik esas-ları incelemeden önce, “Haberleşme”yi meydana getiren üç bölümü, şe-killendirerek gösterebiliriz. Burada birinci bölüm, “Bilgi Kaynağı ya da Ve-rici”yi; ikinci bölüm “Kanallar”ı; üçüncü bölüm ise, “Alıcı”yı göstermektedir. Ortada bulunan “Kanal”ın görevi. “Verici”den çıkan “Bilgi ya da Haberler”i, “Alıcı”ya iletmekten ibarettir.

Basit bir örnek olarak, önce bir oturma odası ya da bir toplantı salo-nunda cereyan eden bir konuşmayı dikkate alalım. Bu toplantıda konuşan kişi, bir “Haber Kaynağı ya da Bilgi Verici” durumundadır. Onun

konuşma-2 _{Toygar Akman, Sibernetik, Bilimde Devrim - Elektronik Beyin. Hukukda Reform.} Ankara Hukuk Fak. Banka ve Ticaret Hukuku Ens. Ya. 1972, Sa. 192.

larını, dinleyicilerin kulaklarına, ses dalgaları hâlinde ileten hava ise, “Ka-nal”dır. Odada oturup, konuşmacıyı dinleyen kişiler de “Alıcı” olmaktadır-lar.

Şimdi, örneğimizi, biraz daha geliştirelim ve birbirleriyle telefonla ko-nuşan iki kişiyi göz önüne getirelim.

Telefon apareyinin ağıza yakın olan kısmı “Bilgi Verici”, kulaklık kısmı ise “Alıcı” durumundadır. Konuşulan sesleri ileten elektrik telleri ise, “Ka-nal” görevini yapmaktadır. Ancak, burada azıcık durmamız gerekiyor. Çünkü telefonla konuşmada “Kanal” görevini yapan elektrik tellerinin yap-tığı işlem, biraz değişmiştir.

Onların görevi, biraz önce gördüğümüz toplantı salonundaki havanın yaptığı işten daha değişik olacak ve telefondaki sesi, olduğu gibi iletme-yeceklerdir. Zaten, bu nedenle, telefondaki “Verici”ye, kendisine çarpan seslerin elektriksel kopyalarını yapmak üzere bir diyafram yerleştirilmiştir. Bu diyafram, kendisine çarpan seslerin, titreşimlerine göre harekette bu-lunmakta ve bu hareketi ile, çeşitli elektrik dirençleri meydana getirmekte-dir. Böylece de, kendisine çarpan ses titreşimlerini elektriksel kopyalar ha-line çevirerek göndermektedir. Bu şekilde, “Kanal” görevi yapan tel içinden akan elektrik akımları, “Alıcı”ya kadar gelmektedir. “Alıcı”ya yerleştirilmiş olan elektromıknatıslar ise, bu kez, kendilerine ulaşan elektrik akımlarını, yeniden “ses” hâline dönüştürmektedir. Bu ses titreşimleri de “Alıcı” vası-tasıyla, kulağımızda, “Verici”den iletilen şekilde duyulmaktadır. Görülüyor ki, telefonla görüşmede “Haberleşme işlemi”, doğrudan doğruya ses titre-şimleri hâlinde değil, elektrik akımları (ya da işaretleri) hâline dönüştürül-mek ve sonra yeniden ses titreşimleri hâline getirildönüştürül-mek suretiyle yapılmak-tadır.

Bu durumu dikkate alarak, biraz önce üç bölüm hâlinde çizdiğimiz şekli düşünecek ulursak, bu şekilde, birkaç ilâve yapmamız gerekecektir. Şöyle ki:

Bilgi Verici” ile “Alıcı” arasında iletilen, “ses hâlindeki bilgiler”, bir nüşüme uğrayarak elektrik akımı hâline geçmiş ve sonra bir kez daha dö-nüşüme uğrayarak yeniden ses titreşimleri durumuna geçmiştir. Kısaca, “Verici” ile “Alıcı” arasında, yeni işlemler meydana gelmiştir. Bu yeni iş-lemleri de ayrı bir bölüm olarak göstermemiz gerekeceğinden, aşağıdaki şekil ortaya çıkacaktır.

Evvelce üç bölüm olarak düşündüğümüz şekil, şimdi beş ayrı bölüm hâlini almıştır.

Şekilden açıkça görüldüğü gibi, “Kanal” görevini yapmakta olan tel ya da kablolar, gönderilecek sese ait olan, ancak belirli bir şekilde code’lanmış ya da işaretlenmiş olan, elektrik akımlarını iletmektedirler.

Ses titreşimleri hâlinde iletilen bilgilerin elektrik işaretleri hâline dö-nüştürülmesi işlemi, “Mikrofon” ile “Hoparlör” arasındaki “Haberleşme”de de aynı biçimde cereyan etmekledir.

Bir başka örnek, telgrafta ise, bilgilerin, belirli sembol ya da işaretlere dönüştürülerek iletilmesi işlemi, daha da açık olarak görülmektedir. Telg-rafta, “Verici”nin göndereceği bilgiler, önce “Mors alfabesinin diline çevril-mekte”, kısa ya da uzun çizgiler ya da noktalar yazan elektrik akımları hâline dönüştürülmektedir. Böylece iletilen bilgiler, “Alıcı”nın şeridi üze-rinde, kısa ya da uzun çizgiler ya da noktaları yazarak, bilgi iletimini ta-mamlamaktadır.

İnsanoğlu, daha Telgraf, Telefon ve Mikrofonu icat etmeden evvel, hem de yüzyıllar öncesinden, “Bilgi”leri, bir takım işaret ya da code’lara çevirerek gönderme işini, ustalıkla kullanmıştı. Afrikalı yerlilerin “Tam-Tam Sesleri” ile; Amerikalı Kızılderililerin ise, “Dumanlar Göndererek”, Bilgi’yi, bir takım işaretlere dönüştürmek suretiyle gönderdiklerini biliyoruz. O halde Elektronik Beyin Makinelerinin, kendisine iletilen bir takım işaret ya da sembollerle, kendi içerisinde bir “Haberleşme” kurarak, kendi kendine işlemesine, pek hayret etmemeliyiz.

Nitekim “Haberleşme” konusunu, en küçük birimler olan “0 - 1” sis-temi şeklinde ele alan Shannon, Elektronik Makinelerde uygulanacak olan “ikili Sistem” ya da “Binary System”i ileriye sürmüştü. Bell Telefon Labora-tuvarında çalışan bu genç matematikçi, bu tezi 1949 yılında ortaya attığı zaman, Sibernetik Biliminin babası olan Profesör Wiener’in Feed-back sis-temi, matematik olarak değerlendirilebilecek, sinyal ve işaretlerle tanımla-nabilecek bir yapıya girmiş oluyordu. Shannon, bir “Haber Birimi”nin, “0 ve 1” yani “Evet ve Hayır” şeklindeki işaret ve sinyallerle, kanallara iletilebile-ceğini ve bu “Haber”in kanallar içinden akarak “Alıcı”ya ulaştığı anda, aynı biçimde, yeniden “Haber” hâline dönüşebileceğini göstermişti. O tarihten beri Sibernetik Biliminde, “0-1 Sistemi” denilen, bu ikili sistem, hemen bü-tün Elektronik Makinelerinin yapımında en ön safta yer almıştır. Bir elekt-ronik beyin bilgininde açıkça belirttiği gibi,

“..Shannon’un çalışmaları, “Haberleşme” hakkındaki düşüncelerimi-zin, “Elektrikli Haberleşme Sistemi”nin gerçek yapısına, tamamen uygun bulunduğunu kanıtlamıştır. Elektrik akımları; telgraf, ses ve görüntü hâline

dönüştürülebilen sinyal ya da işaretlerin gönderilmesinde kullanılabilir ol-muştur..”3

Shannon’un bu kanıtlamasından sonra, 1952-1954 yılları içinde, bu ikili sistem yepyeni bir biçimde ele alınmış ve bu sistemden yararlanılarak, “satranç oynayan bir elektronik beyin yapımı” düşünülmeye başlanmıştı. Sibernetik bilimini hızla geliştiren Amerikalı bilgin Wiener ile Shannon ve İngiliz bilgini Ashby, bunun bir şemasını dahi çizmişlerdi. Shannon’un ıs-rarla belirttiği gibi, böyle bir makinenin yapılması, teorik olarak mümkündü.

Shannon, bir “Digital Computer”in programlanması hâlinde, bu maki-nenin, satranç oynayabileceğini, kesinlikle belirtmişti. Digital Computerler, en basit şekli ile insan elinin yardımı ile işleyen ve numeretik işaretlerle çalışan computerlerdi. Bu makinelerde, delgi operatörlerinin, delgi kartları üzerinde delik açmak suretiyle işledikleri işaretlerle, bu “Bilgi”ler “0 ve 1” yani “Evet - Hayır” hareketleri hâlinde makineye iletilmektedir. Shannon’a göre, böyle bir makine, bir satranç oyununda “iyi” ya da “kötü” hamlelerin kriterlerini, kendisine gönderilen “0 ve 1” işaretleri ile değerlendirebilecek-tir. Bu makine, bu işaretler şeklinde kendisine gönderilecek “Bilgi”lere uy-gun olarak, daha önceden programlanmış olduğu için, bu işaretlerle belir-tilen hamlelerin karşılıklarının nasıl olacağını, önceden bilebilecektir. Böy-lece de, aynı anda iki ya da üç hamleyi yapabiBöy-lecektir. Kısaca, belirli hamle imkânları içinden akarak, en iyi olanı seçebilecektir. Sonuçta da, ileride yapılacak hamleyi, önceden çok iyi bir şekilde hesaplayarak, mükemmel satranç oynayabilir bir durumda olacaktır. Ya da tam tersine, kendi hata-ları nedeni ile, daha iyi hamle yapmayı öğrenemeyecektir. “Bu durum ise, muhakeme ve kıyaslama yapabilen (Analoque Computer Machines) elekt-ronik beyinlerle tamamen giderilebilecek ve böylece Digital Computerler-den daha iyi satranç oynayan makineler geliştirilebilecekti..”4

Görülüyor ki, “Ne haber ?” şeklinde cereyan eden, kısa bir “Haber-leşme Sahnesi”nden hareket ettiğimiz halde, nerelere kadar varmaktayız.

Bütün buraya kadar anlattıklarımıza ve belirtmeye çalıştığımız şekil ve görüntülere rağmen, hâlâ Sibernetik Biliminin bir tanımını yapmamış olduğumuz üzerinde durulabilir.

Oysa deminden beri Sibernetik Bilimi içinde dolaşmaktayız. Siberne-tik’i, bir tek cümle ile belirtmek istersek,

3 _{John R. Pierre, Transmission Of Computer Data. Information. A. Scientific} Ame-rican Book. 1966. Sa: 100-101.

4 W. Sluckın, Minds And Machines. A Pelican Book. 1960. Sa: 57.

“Bilgi Alış-Verişi ile Denge Kurma ve Ayarlama Sistemi, Sevk ve Yö-netim Bilimi”dir, diye bir tanımlama yapabiliriz.

Sibernetik kelimesini ilk kullanan eski Yunan Filozofu Eflatun, Gor-gias adlı diyalogunda,

“..Kübernetes, yalnız ruhları değil, bedenleri ve malları da büyük teh-likelerden kurtarır..”

derken, bu kelimeyi. “Yönetme (idare etme) Bilimi” anlamına kullan-mıştı.

Bugün Sibernetik olarak kullandığımız kelimenin kökü olan “Küber-netes”, eski Yunancada (yani Graikos dilinde) “Gemi Pilotu” demekti. Gemi pilotu ya da kaptanının, gemisini yönetmesini, bir “Yönetme Bilimi” olarak kabul eden Eflâtun, “Kübernetes”i böylece, “Sevk ve Yönetim Bi-limi” anlamına kullanmıştı.

Gerçekten de, İngiliz ve Fransız dillerinde, “İdare Etme, Hükümet Etme” anlamına kullanılan “Gouvernement” ya da “Government” kelime-leri, “Kübernetes” kelimesinden üretilmiş bulunmaktadır. Kübernetes, İn-gilizce’de biraz şekil değiştirerek Cybernetics olmuş; Fransızca’da Cyber-netique olarak söylenegelmiş; Almanca’da ise Kybernetik olarak yerleş-miştir.

Profesör Wiener ile birlikte, bu Kübernetes (yani Sibernetik) kelimesi, yepyeni bir biçimde ele alınmış ve “İnsanların, Hayvanların ve Makinelerin kendi kendilerini Yönetim Bilimi” olarak değerlendirilmiştir. Bu nedenle de Profesör Wiener ile birlikte gelişen bu yeni sistem ve bilime, “Sibernetik” adı verilmiştir.

İster insanların birbirlerini “Yönetimi”; ister organizmadaki organların birbirlerini “Yönetimi”; istersek Elektronik bir Beyin makinesinde terminal-lerin birbirterminal-lerini “Yönetimi” olarak düşünelim, bu “Yönetim Sistemi”nde, bü-tün işlemin “Haberleşme” ile sağlandığı görülmektedir.

“Sevk ve Yönetim Bilimi” olan Sibernetik’de “Emir ya da Bilgilerin İle-timi ve Cevapların Alınması Sistemi” üzerine kurulu bulunduğundan, her şeyden önce, bu “Bilgi iletimi” ya da “Haberleşme” üzerinde durmamız ge-rekli idi.

Şu ana kadar anlattıklarımızla, “Bilgi Alış-Verişi” konusu ya da sis-temi hakkında, aramızda bir “Haberleşme” sağlanmış ise, (yâni anlatılan bilgi ya da haberler hafızanızda bir iz bırakmış ve gerekli cevap akımları hazırlanmış ise), o halde devre tamamlanmıştır. Kısaca “Feed-back Yolu”

kurulmuştur. Bu “Feed-back Yolu”nu izleyerek. Elektronik Beyin Makine-leri’nin İşleyiş biçimleri; bu makinelerde “Bilgi”lerin toplanması ve “Başka bir yere iletimi” ve bu “Bilgi Alış-Verişi ile Elektronik Sistemin, kendi ken-dine bir ayarlama kuruşu”na geldiğimizde, hiç bir yabancılık duymayaca-ğız. O zaman. Elektronik Beyinlerin, “kendi kendilerine haberleşerek ayar-lama yapmaları”, doğal karşılanacaktır.

ORGA

NİZMA İLE ELEKTRONİK MAKİNELERDE

DENGE DURUMU

1

İnsan olarak kendi yapımıza ya da çevremizde yaşayan hayvanlara biraz dikkatle baktığımızda, “Organismal Yapı”nın, kendi kendine bir “Denge Kurmak” suretiyle yaşantısını sürdürmekte olduğunu görmekteyiz.

En basit örnek olarak “acıkma” ya da “uyku” durumunu ele alalım. Karnımız acıktığı zaman, yiyecek bir şeyler bulmak için hazırlığa gi-rişmekte, evimizde isek, mutfağa yönelmekte, sokakta isek bir lokantaya girmekte ve eğer işimiz çok acele ise, bir büfeye uğrayıp, sandviç ve tost gibi bir şeyler yiyerek, midemizin feryadını durdurmaya çalışmaktayız. Hayvanlar ise, acıktıkları zaman, bulundukları yerden ayrılarak (ya da inin-den çıkarak) çevrelerini dolaşmakta, yiyecek bir şeyler bulmak için sağa sola hamle yapmakta, yiyeceğini bulup karnını doyurduktan sonra, yuva-sına ya da inine çekilmektedir

Aynı şekilde, devamlı olarak harekette bulunan, (gezip dolaşan ya da çalışan) organizma, belirli bir saat sonra, hareket yapamama durumuna gelmekte ve uykuya çekilmektedir. Yeteri kadar uyuduktan sonra da yeni-den harekete geçmekte ve bu durum, böylesine sürüp gitmektedir.

Bu çok basit olan iki örnekte de, organizmanın “açlık ile tokluk”, “ha-reket ile uyku” arasında “belirli bir denge sağlayarak” hayatını devam et-tirdiği görülmektedir.

Gerçekte ise, organizma, bu çok basit “denge durumları” dışında, binlerce çeşit ve karmakarışık bir yapıda olan “denge durumları”na da sa-hip bulunmakta ve onlar arasında bir “ayarlama sistemi” kurmaktadır. En küçük canlı varlık birimi olan “hücre”ye, dışarıdan bir etki yapılarak, bu hücrenin zarı yaralanacak olursa, bu hücrenin çekirdeği (Nukleus), hemen o yaralanmış yere yaklaşarak tamir işine başlamaktadır. Kısaca, burada bozulan “Denge Durumu”nu ayarlamaya çalışmaktadır. Bu durumun çok belirli bir örneğini, herhangi bir nedenle elimizin çizilip kanaması olayında da görebiliriz. Kesilen yerden bir süre kan aktıktan sonra, artık kanın ak-madığı ve orada bir pıhtılaşmanın başladığını görmüşüzdür. Bir süre sonra ise, bu pıhtılaşma, kalın bir kabuk hâlinde o yaralı yeri sarmaya baş-lamakta, kesilen yerin tedavi ya da tamiri, böylece organizma tarafından

1 Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 68, Temmuz 1973.

daha emniyetle yürütülmektedir. Tamir işi bittikten sonra, artık kabuğun orada durmasına neden kalmadığından, organizma, onu oradan kaldırıp atmak için çeşitli “Haberleşme” yollarını kullanmakta ve hatta bizde bir ka-şıma arzusu yaratarak, kabuk kısmının oradan atılması sonucunu elde et-mektedir.

Bu çok basit örneklerden sonra, organizmanın, muazzam “denge du-rumları”nı bir an göz önüne getirelim. “Sinir Sisteminin sağladığı Denge Durumu”, “Solunum Sisteminin sağladığı Denge Durumu”, “Sindirim Sis-teminin Sağladığı Denge Durumu”., ve “Beyin Sistemimizin sağladığı Denge Durumu”, saymakla bitiremeyeceğimiz sayıda, çeşitli “Denge Du-rumları” arasında bir “Ayarlama Kurmakta” ve böylece Organizma adını verdiğimiz yapı, çalışmasını sürdürmektedir. Burada, bizi, gerçekten hay-rette bırakan bir durum da “Ortosempatik” ve “Parasempatik” adı verilen sistemlerin, birbirlerinin yaptığı işin tam tersini yaparak, organizma içinde ayrı bir denge durumu kurmalarıdır. “Ortosempatik Sistem”, kalbimizin çarpmasını hızlılaştırdığı halde, “Parasempatik Sistem” ağırlaşmakta; di-ğer yönden “Ortosempatik Sistem”, midemizin çalışmasını durdurduğu halde, “Parasempatik Sistem”, hızlandırmaktadır!..

Organizmanın bu denge durumuna, “Homeostasis”, kısaca dış çev-reden ve iç çevçev-reden gelen etkilere göre “kendi kendine ayarlama kurma” denilmektedir.

Bundan tam yüz yıl önce, daha “Elektronik Beyin” makinelerinin adı bile anılmaz iken, büyük filozof ve fizyolog Dr. Claude Bernard,

“... Canlı makine, hareketini devam ettirir. Çünkü organizmanın içeri-deki mekanizması, görevlerin yapılmasından ileri gelen zararları, durmak-sızın, yeniden meydana gelen etkiler ve kuvvetlerle tamir eder. İnsan zekâsının yarattığı makineler de, daha pek çok kaba olmakla beraber, başka türlü yapılmış değildir..” diyerek, “Organizma” ile “Makineler arasın-daki “Denge Durumu Sistemleri”nin aynı biçimde çalıştığına işaret edi-yordu.

Bu Fransız fizyoloğundan tam yüz yıl sonra, yine bir hekim ve Neu-roloji mütehassısı olan İngiliz Doktoru Grey Walter, organizmadaki “denge durumu”nun, makinelerde de aynı biçimde cereyan ettiğini ispatlamış ve “Işık Kaplumbağası” adı verilen makinesini icat etmişti.

Sibernetik Bilimi ile birlikte, elektrik akımı dilinin “0 ve 1” şeklinde ol-duğu; kısaca, akım alış - verişlerinin “Evet-Hayır” biçiminde cereyan ettiği; kesinlikle ortaya konulmuş ve bu akımların “Geri bir Merkez ile