KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN
SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU
KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
SKRIPSI
diajukeun pikeun nyumponan salasahiji sarat nyangking gelar Sarjana Pendidikan Bahasa Daérah
ku
Seni Serpiani Janati
NIM 1003147
JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH
FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN
SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN
TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Oleh
Seni Serpiani Janati
Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
© Seni Serpiani Janati 2014
Universitas Pendidikan Indonesia
Juni 2014
Hak Cipta dilindungi undang-undang.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
KESALAHAN SINTAKSIS DALAM MENULIS PENGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU
KABUPATEN TASIKMALAYA TAHUN AJARAN 20013/20141
Seni Serpiani Janati2
ABSTRAK
Penelitian ini dilatarbelakangi oleh masih adanya kesalahan yang dilakukan oleh siswa kelas VII SMPN 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya Tahun Ajaran 2013/2014 dalam keterampilan berbahasa aspek menulis, khususnya dalam menggunakan kaidah sintaksis dalam menulis sebuah karangan berbentuk tulisan pengalaman pribadi. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif. Sumber datanya adalah karangan pengalaman siswa kelas VII SMPN 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya. Data dikumpulkan melalui teknik tes dan diolah melalui teknik analisis unsur langsung. Data kesalahan sintaksis dalam penelitian ini meliputi kesalahan dalam menggunakan kalimat aktif, kesalahan dalam menggunakan kalimat pasif, kesalahan dalam menggunakan kalimat pengulangan subjek dan kesalahan dalam menggunakan kalimat pengulangan objek. Hasil penelitian ini menunjukan dari 27 karangan pengalaman pribadi yang disusun oleh siswa kelas VII SMPN 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya Tahun Ajaran 2013/2014, ada 88 kalimat yang salah kaidah sintaksisnya. Dari 88 kalimat tersebut, ditemukan bahwa karangan pengalaman siswa pada umumnya sebanyak 59 kalimat (51,92 %) mengandung kesalahan dalam menggunakan kalimat aktif, sisanya sebanyak 28 kalimat (24,64 %) mengandung kesalahan dalam menggunakan kalimat pasif, 46 (40,48 %) mengandung kesalahan dalam pengulangan subjek dan 12 (10,56 %) mengandung kesalahan dalam pengulangan objek. Kesimpulannya dalam menulis karangan pengalaman pribadi, siswa masih banyak melakukan kesalahan sintaksis.
Kata kunci: kesalahan sintaksis, menulis pengalaman
1Skripsi dibawah bimbingan Dr. H. Yayat Sudaryat, M.hum. dan Hernawan, S.Pd., M.Pd.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
THE SYNTAX ERROR IN WRITING SELF EXPERIENCE
TEXT TO SEVENTH GRADE STUDENT’S OF SMPN 1
SUKARATU KABUPATEN TASIKMALAYA
ACADEMY YEAR 20013/2014
Seni Serpiani Janati
ABSTRACT
This research has backgrounded by persistence of errors made by student to seventh grade student’s of SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya Academy 2013/ 2014 in language writing skill, especially in syntactic rule in writing an student self experience text. The method which is use in this research is descriptive method. The data sources collected from seventh grade student’s of SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya. The data collected by technical test and processed by direct analytical source technique. The error syntaxis data in this research trough error in active sentence using, passive sentence using, subject repeated using and object repeated using. The result in this research shows from 27 text from student seventh grade student’s of SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupaten Tasikmalaya Academy 2013/ 2014, founded 88 syntax rule errors. From that 88 sentence shows the commonly student experience 59 sentences (51.92%) contains error in active sentence using and the remains 28 sentence (24.64%) contains passive sentence using, 46 (40.48%) contains error in repeating subject sentence and 12 (10.56%) contains error in object repeating. The conclusion, in writing self experience text the student still persistence an error syntax rule.
Keywords: syntax error, writing experience.
Thesis under the guidance of Dr. H. Yayat Sudaryat, Hum. and Hernawan, S.Pd., M.Pd.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB 1
BUBUKA
1.1Kasang Tukang
Basa mangrupa hal anu penting pisan dina kahirupan saréréa. Aya istilah hadé goreng ku basa, tah istilah éta pakuat pakait pisan jeung fungsi basa anu penting pikeun urang dina komunikasi basa. Dina nepikeun basa lain ngan saukur ku omongan waé, tapi bisa ngaliwatan basa isarah jeung wangun tinulis.
Fungsi basa nyaéta pikeun medarkeun ekspresi diri, salaku alat komunikasi, salaku alat pikeun ngayakeun integrasi jeung adabtasi sosial, jeung salaku alat pikeun ngayakeun kontrol sosial (Keraf, 1984, kc. 3)
Nurutkeun Sudaryat (2003, kc. 9), basa salawasna diwangun ku dua adegan (struktur) nyaéta adegan cangkang atawa lahir (surface structure) jeung adegan
eusi atawa batin (deep structure). Basa téh nyaéta beungkeutan sora manusa anu
dihasilkeun ku pakakas ucapna kalawan puguh entep seureuhna (sistematis) jeung
ragam (konvensional) pikeun tujuan campur gaul (komunikasi) antara anggota
masarakatna. Disawang tina adeganana, elmu basa sacara gurat badag bisa dibagi tilu bagian, nyaéta tata sora (fonologi), tata basa (gramatik), jeung tata harti
(semantik). Tata sora maluruh perkara sora-sora basa anu dihasilkeun ku pakakas
ucap manusa, tata basa dibagi dua bagian nyaéta tata wangun kecap (morfologi)
maluruh morfem dina prosesna ngawangun kecap, jeung tata kalimah (sintaksis)
maluruh adegan frasa, klausa, jeung kalimah, sarta tata harti (semantik) maluruh
perkara harti-harti anu aya dina basa.
Adegan atawa kaédah basa gedé gunana sangkan panyatur basa, kaasup basa Sunda, sangkan henteu salah dina makéna basa. Kasalahan makéna basa réa kapanggih dina tataran basa, nyaéta tataran fonologi, morfologi, jeung sintaksis. Ieu kasalahan téh lumangsuna boh lisan, boh tulisan.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
dwibasa. Balukarna basa Sunda sering dianggap hésé. Kaayaan kitu téh mangaruhan kana pangajaran basa Sunda. Tina hasil observasi lapangan siswa lolobana sieun salah dina nyarita jeung nulis ngagunakeun basa Sunda. Balukarna dina nyarita jeung nulis maké basa Sunda, siswa masih loba ngalakukeun kasalahan basa.
Nulis mangrupa hiji kaparigelan ngangunakeun basa. Kaparigelan ngagunakeun basa ngawengku opat komponén nyaéta kaparigelan ngaregepkeun, nyarita, maca jeung nulis. Tina péréléan éta ébréh yén nulis mangrupa salasahiji kaparigelan ngagunakeun basa. Atawa nulis téh mangrupa hiji kaparigelan ngagunakeun basa (Nurjanah, 2011, kc.1). Kagiatan nulis téh bisa dipidangkeun dina rupa-rupa karangan, di antarana waé nulis pangalaman.
Dina tulisan sok kapanggih rupa-rupa kasalahan, di antarana kasalahan sintaksis nyaéta dina nyusun adegan kalimah anu bener. Kasalahan makéna basa téh bisa ngabalukarkeun salah harti.
Patali jeung kasalahan basa, kungsi aya sababaraha panalungtikan ngeunaan sintaksis, di antarana waé “Analisis Sintaksis dina Karangan Narasi Siswa SMP Negeri 1 Campaka Kabupatén Purwakarta Taun Ajaran 2007/2008 Mahasiswa Tingkat Akhir Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Indonesia (Insani Septy Wulansari 2007)”, eusina medar ngeunaan kasalahan sintaksis dina karangan narasi. Éta panalungtikan aya sasaruaan jeung bédana tina panalungtikan nu rék dilaksanakeun. Sasaruana nyaéta sarua medar ngeunaan analisis kasalahan sintaksis widang kasalahan formasi kalimah aktif jeung kasalahan formasi kalimah pasif. Bédana nya éta tina widang kasalahan anu ditalungtik. Éta panalungtikan téh ngulik kasalahan ngagunakeun kecap pancén jeung kasalahan nyusun unsur-unsur fungsional klausa. Ari ieu panalungtikan ngulik kasalahan formasi kalimah bangbalikan objek (pengulangan objek) jeung kasalahan formasi
kalimah bangbalikan subjek (pengulangan subjek). Dina objek nu digarapna ogé
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
Dumasar kana kasang tukang masalah di luhur, panalungtikan ngeunaan
“Kasalahan Sintaksis dina Nulis Pangalaman Siswa Kelas VII SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya Taun Ajaran 20013/2014” masih perlu dilaksanakeun.
1.2Watesan jeung Rumusan Masalah 1.2.1. Watesan Masalah
Kasalahan basa téh ngawengku kasalahan fonologis, éjahan, morfologis, sintaksis, jeung léksikal. Sakumaha nu geus dijéntrékeun dina kasang tukang jeung masalah, ieu panalungtikan téh nyoko kana kasalahan sintaksis anu kapanggih dina karangan siswa kelas VII SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya. Ari kasalahan sintaksis téh ngawengku kasalahan dina tataran frasa, klausa jeung kalimah. Ku lantaran ambahanana lega teuing, ieu panaungtikan diwatesanan kana kasalahan sintaksis dina tataran kalimah. Ari komponen anu digarapna ngawengku (1) kasalahan formasi kalimah aktif (migawé), (2) kasalahan formasi kalimah pasif (dipigawe), (3) kasalahan formasi kalimah bangbalikan objek (pengulangan objek), jeung (4) kasalahan formasi kalimah
bangbalikan subjek (pengulangan subjek).
1.2.2. Rumusan Masalah
Dumasar kana watesan nu dipedar di luhur, rumusan masalah dina ieu panalungtikan diébréhkeun dina wangun pananya saperti ieu di handap.
a. Naon waé kasalahan kalimah anu kapanggih dina karangan pangalaman siswa SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya?
b. Kumaha kasalahan formasi kalimah aktif (migawé) nu kapanggih dina karangan pangalaman siswa SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya?
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
d. Kumaha kasalahan formasi kalimah bangbalikan objek (pengulangan objek)
nu kapanggih dina karangan pangalaman siswa SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya?
e. kumaha kasalahan formasi kalimah bangbalikan subjek (pengulangan subjek)
nu kapanggih dina karangan pangalaman siswa SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya?
1.3Tujuan panalungtikan 1.3.1 Tujuan Umum
Tujuan umum ieu panalungtikan nyaéta pikeun mikanyaho jeung ngadéskripsikeun kasalahan sintaksis anu aya dina karangan nulis pangalaman siswa kelas VII SMPN 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya Taun Ajaran 2013/2014.
1.3.2 Tujuan Husus
Tujuan husus ieu panalungtikan pikeun nganalisis jeung ngadéskripsikeun kasalahan sintaksis dina karangan nulis pangalaman siswa kelas VII SMPN 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya. Ari déskripsina ngawengku:
a. wanda kasalahan kalimah;
b. wanda kasalahan formasi kalimah aktif (migawé); c. wanda kasalahan formasi kalimah pasif (dipigawé);
d. wanda kasalahan formasi kalimah bangbalikan objek (pengulangan objek);
jeung
e. wanda kasalahan formasi kalimah bangbalikan subjek (pengulangan subjek) nu
kapanggih dina karangan pangalaman siswa SMP Negeri 1 Sukaratu Kabupatén Tasikmalaya.
1.4 Mangpaat Panalungtikan
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1.4.1 Mangpaat Tioritis
Sacara tioritis ieu panalungtikan basa mangpaat pikeun:
a. méré nyaho ngeunaan data, informasi, jeung gambaran faktual (saéstuna) ngeunaan kasalahan sintaksis dina karangan nulis pangalaman;
b. mairan atawa méré kandaga kecap kalawan merenah dina kalimah; c. pikeun nambahan pangaweruh ngeunaan tata kalimah;
d. pikeun kamekaran élmu basa, jeung
e. bisa ngeuyeuban panalungtikan nu geus aya.
1.4.2 Mangpaat Praktis
Sacara praktis, ieu panalungtikan boga mangfaat, di antarana waé:
a. pikeun panalungtik bisa nambahan pangaweruh ngeunaan masalah kasalahan sintaksis;
b. bisa dijadikeun bahan ajar pikeun kelas VII dina pangajaran nulis pangalaman, jeung
c. bisa dijadikeun réferensi pikeun nyusun bahan pangajaran tata kalimah Sunda boh keur pendidikan dasar, boh keur paguron luhur.
1.5Raraga Tulisan
Ieu skripsi dipidangkeun dina lima bab. Bab I ngawengku kasang tukang masalah, watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panlungtikan jeung raraga tulisan.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu
kasalahan sintaksis. Nulis pangalaman ngawengku pedaran ngeunaan wangenan nulis, wangenan nulis pangalaman, tahap-tahap nulis pangalaman.
Bab III eusina ngeunaan metodé panalungtikan anu ngawengku data jeung sumber data, desain panalungtikan, metodé panalungtikan, wangenan operasional, instrumen panalungtikan, téhnik ngumpulkeun data, jeung téhnik ngolah data.
Bab IV eusina ngeunaan hasil panalungtikan jeung pedaran. Hasil panalungtikan ngawengku data kasalahan sintaksis jeung pedaran.
Seni Serpiani,2014
KASALAHAN SINTAKSIS DINA NULIS PANGALAMAN SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 SUKARATU KABUPATÉN TASIKMALAYA TAUN AJARAN 2013/2014
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAFTAR PABUKON
Hernawan dan Kuswari, U. (2010) Sintaksis Basa Sunda. Bandung: CV. Wahana
Grafika.
Keraf, G. (1984) Komposisi. Flores : Nusa Indah
Kosasaih, D. (2007) Santika Basa. Bandung: CV. King Q Laban.
Kuswari, U. (2008) Penelitian Pendidikan Bahasa. Universitas pendidikan
Indonesia
Nurjanah, N. (2011) Handout Tiori Nulis. Bandung: JPBD FPBS UPI
Sudaryat Y., Prawirasumantri, A., dan Yudibrata, K. (2011) Tata Basa Sunda
Kiwari. Bandung: Yrama Widya.
Sudaryat, Y. (2003) Ulikan Semantik Sunda. Bandung: CV Geger Sunten.
Sudaryat, Y. (2008) Banda Basa Sunda. Bandung: CV Mutiara Ilmu.
Tarigan, H.G. (2008) Menulis Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Bandung:
Angkasa.
Tarigan, H.G. dan Tarigan, D. (2011) Pengajaran Analisis Kesalahan Berbahasa.
Bandung: Angkasa.
Wulansari, S.I. (2007) Analisis Sintaksis dina Karangan Narasi Siswa SMP
Negeri 1 Campaka Kabupatén Purwakarta Taun Ajaran 2007/2008. Skripsi,