Pena Jauhar Siri 2
vi
Penulis Bersama
Ab Razak Khalid Sufian Suleiman Nurul Farahdila Jaafar Ungku Khalsom Sofia Ungku Yusoff
Mohamad Nafis Abdul Razak Mohd Fahmi Bin Salam
Farhana Abdul Majid Hairulnisha Rabon Mahathir Abdul Shukor Mohd. Shahrizan Sahid Muhammad Shahril Azizi
Tuan Haji Mustafa Kamal Dato’ Kiyai Haji Shamsudin Joharudin Samion
Irwan Ngadiman Zainor Adani
Muhammad Fakhrurazie Abd Razak Mohammad Syamsul Kamisan
Saifful Nazmi Mohd Zain Syahrul Ramadhan Zainal
Wahid Razzaly Rosman Md Yusoff Siti Sarawati Johar
Lutfan Jaes Fadillah Ismail
Khalid Jusoh
Muhamad Ridhwan Samsuddin Rozilah Kasim
Sri Farhasuzyane Asahrori Norhadilah Abdul Hamid
Umi Kartini Rashid
Adibah Abdul Kadir Zalinah Salehon
ISI KANDUNGAN
Senarai Rajah viii
Senarai Jadual xii
Aspirasi YB Setiausaha Kerajaan Johor xiv
Prakata Naib Canselor xvi
Prakata Ketua Editor xviii
Bab 1 “Saya Yang Menurut Perintah” Pemurnian Kepada 1
“Saya Yang Menjalankan Amanah”
Ab Razak Khalid
Bab 2 Proses Pengambilan Pegawai Tadbir Negeri Johor 9 Sufian Suleiman
Bab 3 Keberkesanan Pewujudan dan Pengisian Jawatan 20 Kontrak dalam Pentadbiran Awam Kerajaan Negeri Johor
Nurul Farahdila Jaafar, Ungku Khalsom Sofia Ungku Yusoff, Mohamad Nafis Abdul Razak
Bab 4 Negeri Johor Berprestasi Tinggi dan Inklusif: 35 Pemerkasaan Pentadbiran Daerah Menerusi
Sistem Desentralisasi Mohd Fahmi Bin Salam
Bab 5 Keberhutangan Serius dalam Kalangan Pegawai 43 Awam
Farhana Abdul Majid, Hairulnisha binti Rabon, Mahathir Abdul Shukor
Bab 6 Isu Perumahan Mampu Milik dan Kaedah Sewa 56 Beli Sebagai Alternatif Kepada Sumber
Pembiayaan Pemilikan Rumah
Mohd. Shahrizan Sahid, Muhammad Shahril Azizi Abd Gapar, Sufian Suleiman
Bab 7 Ketirisan Hasil Kerajaan Melalui Pelanggaran 80 Syarat Nyata
Tuan Haji Mustafa Kamal Dato’ Kiyai Haji Shamsudin
viii
Bab 8 Program Penempatan Semula 93
Joharudin Samion, Irwan Ngadiman
Bab 9 Peranan Pentadbiran Tanah dalam Memberi 104 Ulasan di Peringkat Jawatankuasa Mesyuarat
Setempat (OSC), Pihak Berkuasa Tempatan Zainor Adani, Muhammad Fakhrurazie Abd Razak, Mohammad Syamsul Kamisan, Saifful Nazmi Mohd Zain, Syahrul Ramadhan Zainal
Bab 10 Impak Universiti dan Pembangunan Negara 125 Wahid Razzaly
Bab 11 Indeks Kesejahteraan Keluarga: Tinjauan Dimensi 133 Hubungan Kekeluargaan di Negeri Johor
Siti Sarawati Johar, Lutfan Jaes, Fadillah Ismail, Khalid Jusoh, Muhamad Ridhwan Samsuddin
Bab 12 Penawaran dan Lokasi Rumah Mampu Milik 144 Di Johor
Rozilah Kasim, Sri Farhasuzyane Asahrori
Bab 13 Pemerkasaan Institusi Pendidikan Demi 157 Kesejahteraan Keluarga Negeri Johor
Norhadilah Abdul Hamid, Fadillah Ismail,Khalid Jusoh, Umi Kartini Rashid, Rosman Md Yusoff, Muhamad Ridhwan Samsuddin, Adibah Abdul Kadir
Bab 14 Kepentingan Aspek Kerohanian dalam 166 Pembentukan Keluarga Sejahtera
Lutfan Jaes,Siti Sarawati Johar, Fadillah Ismail, Khalid Jusoh, Muhamad Ridhwan Samsuddin
Bab 15 Negeri Berprestasi Tinggi, Bangsa Johor Bestari 177 Zalinah Salehon, Siti Sarawati Johar
Bibliografi 190
Indeks 199
SENARAI RAJAH
RAJAH 2.1 Contoh Iklan Jawatan Kosong Suruhanjaya 10 Perkhidmatan Awam Johor
RAJAH 2.2 Perbezaan Carta Alir Proses Pengambilan 11 Bagi Jawatan Pegawai Tadbir Gred N41
RAJAH 2.3 Skim Perjawatan Pegawai Tadbir Gred N41 12 RAJAH 2.4 Program Penilaian Khas Kemasukan Pegawai 14
Tadbir Negeri Johor
RAJAH 2.5 Salah Satu Aktiviti Dalam Program 14 Penilaian Khas Kemasukan Pegawai Tadbir
Negeri Johor
RAJAH 2.6 Peserta Program Penilaian Khas 15 Kemasukan Pegawai Tadbir Negeri Johor
Sedang Membuat Pengucapan Awam
RAJAH 2.7 Penilai Sedang Menilai Para Peserta 15 Program Penilaian Khas Kemasukan
Pegawai Tadbir Negeri Johor
RAJAH 2.8 Penilai Program Penilaian Khas 16 Kemasukan Pegawai Tadbir Negeri Johor
bersama YB Dato'SUK Johor dan Ketua Setiausaha Negara
RAJAH 2.9 Barisan Penilai Prorgam Penilaian Khas 17 Kemasukan Pegwai Tadbir Negeri Johor
RAJAH 2.10 Contoh Sesi Temu Duga Panel Yang 18 Dijalankan Di SPAJ
RAJAH 3.2 Faktor Perkhidmatan Kontrak Disambung 28 RAJAH 3.3 Faktor Perkhidmatan Kontrak Tidak 28
Disambung
RAJAH 3.4 Faktor Pewujudan Perjawatan Kontrak 29 RAJAH 3.5 Kebaikan Pewujudan Perjawatan Kontrak 29 RAJAH 3.6 Cabaran Pewujudan Jawatan Kontrak 30 RAJAH 3.7 Skala Keberkesanan Pewujudan dan 31
x
Pengisian Jawatan
RAJAH 3.8 Prestasi Pegawai Perjawatan Kontrak 32 RAJAH 4.1 Bidang Kebitaraan Ekonomi Daerah-Daerah 38
di Negeri Johor
RAJAH 5.1 Statisitk Pegawai Awam Yang Telah 44 Diisytiharkan Bankrap 2013-2016
RAJAH 5.4 Jumlah Sesi Kaunseling Yang Dijalankan 53 Oleh Unit Kaunseling Pejabat Setiausaha
Kerajaan Johor Bagi Masalah Kewangan Pegawai Perkhidmatan Awam Negeri Johor
RAJAH 6.1 Peratusan Perbelanjaan Penggunaan Isi 57 Rumah Mengikut Kumpulan Utama
Barangan dan Perkhidmatan Malaysia Tahun 2014 dan 2016
RAJAH 6.5 Penghijrahan Masuk Penduduk Mengikut 61 Negeri Tahun 2010
RAJAH 6.6 Jumlah Rumah Kediaman Tidak Terjual 62 Di Dalam Pasaran Hartanah Malaysia
RAJAH 6.7 Pelancaran Rumah Kediaman Baru Berharga 63 Kurang RM 250,000 Tidak Berpadanan
Dengan Permintaan 35% Isi Rumah
RAJAH 6.11 Catatan Median Multiple Mengikut Tahun dan 67 Perbandingannya Mengikut Negeri
RAJAH 6.12 Perbandingan Harga Rumah Mampu 68 Dimiliki Menggunakan Pendekatan RI, MM
RAJAH 6.13 Harga Rumah Sebenar Di Luar Kemampuan 68 Pemilikan Mengikut Bandar Utama
RAJAH 6.14 Kadar Kenaikan Harga Rumah Median 69 Melebihi Kadar Peningkatan Pendapatan
Tahunan Isi Rumah Median
RAJAH 6.15 Kenaikan Harga Rumah Median Berbanding 69 Tahap Pendapatan Setiap Negeri Utama
Antara Tahun 2012-2014
RAJAH 6.16 Kemampuan Memiliki Rumah Mengikut 69 Tahap Pendapatan
RAJAH 6.18 Cadangan Model Pengurusan Hartanah Antara 74 Perbadanan Setiausaha Kerajaan Johor (SSI)
dan Generasi Takzim Sdn Bhd (GTSB)
RAJAH 6.21 Proses Permohonan Sewa Beli Jauhar Prihatin 77 RAJAH 6.22 Komponen Bayaran Sewa Beli dan Simpanan 78
Pembeli
RAJAH 7.3 Perbandingan Nilai Penunjuk-Petunjuk 85 Di Antara Pejabat Tanah Kluang dan Batu Pahat RAJAH 8.2 Gambar-Gambar Keadaan Setinggan Di 95
Kampung Nelayan
RAJAH 8.3 Gambar-Gambar Keadaan Setinggan Di 95 Kampung Sri Tanjung
RAJAH 8.4 Gambar-Gambar Keadaan Setinggan Di 96 Tepi Sungai Sanglang
RAJAH 8.5 Pelan Tapak Cadangan Dan Gambar-Gambar 97 Tapak Penempatan Semula Di Kampung
Parit Makuasang
RAJAH 8.6 Proses Kerja Pemajuan Kawsan Parit 98 Makuasang Mukim Benut, Daerah Pontian
RAJAH 9.1 Model Baru OSC 3.0 105
RAJAH 9.2 Contoh Surat Daripada Pemohon Dan 108 Pelan Permohonan
RAJAH 9.3 Portal OSC ‘Online’ 109
RAJAH 9.4 Contoh Surat Edaran Kepada Jabatan 111 Teknikal
RAJAH 9.6 Proses Pertimbangan Kepada Pelan-Pelan 114 Cadangan Pemajuan Dan Peranan Pentadbir
Tanah Di Dalam Peringkat OSC
RAJAH 9.7 Takrifan Pembangunan Tanah Dalam 115 Konteks KTN 1965
RAJAH 9.8 Ringkasan Seksyen 124(1) KTN 1965 115 RAJAH 9.9 Contoh Surat Ulasan Daripada Pejabat 119
Tanah Kepada Bahagian Unit OSC
xii
RAJAH 9.10 Bayaran 1% GDV Dibenarkan Untuk 121 Dijelaskan Secara Berperingkat
RAJAH 9.11 Sifir Dan Pengiraan Royalti Bahan Batuan 122 Bagi Tanah Merah
RAJAH 9.12 Contoh Judul Laporan Ketua Audit 123 Negara 2016
RAJAH 12.3 Lokasi Kajian Rumah Mampu Milik 152 RAJAH 12.4 Jarak Lokasi Rumah Mampu Milik di 153
Taman Setia Eco Gardens
RAJAH 12.5 Jarak Lokasi Rumah Mampu Milik di 154 Taman Nusabayu dengan Bandar Nusajaya
RAJAH 12.6 Jarak Lokasi Rumah Mampu Milik di 155 Taman Nusa Mas dengan Bandar Nusajaya
RAJAH 12.7 Jarak Lokasi Rumah Mampu Milik Di Taman 156 Denai Nusantara Dengan Bandar Nusajaya
SENARAI JADUAL
JADUAL 3.1 Statistik Jumlah Perjawatan Tetap dan 22 Kontrak bagi Penjawat Awam Johor
JADUAL 5.2 Tindakan Tatatertib Terhadap Pegawai 47 Awam Perkhidmatan Awam Negeri Johor
Bagi Kesalahan Keberhutangan Serius
JADUAL 5.3 Data Permohonan Pinjaman Perumahan 48 Oleh Pegawai Awam Negeri Johor
JADUAL 6.2 Indeks Harga Semua Rumah Tahunan 58 2014 - Q2P 2017
JADUAL 6.3 Kategori Perumahan Mampu Milik Johor 59 JADUAL 6.4 Program Perumahan Mampu Milik Kerajaan 59 Persekutuan di bawah Rancangan Malaysia
Ke Sepuluh
JADUAL 6.8 Jumlah Permintaan Rumah Mampu Milik 64 Mengikut Daerah Kedudukan Sehingga
31 Januari 2018
JADUAL 6.9 Jumlah Unit Tawaran Rumah Di Pasaran 65 JADUAL 6.10 Perbandingan Metrik Rumah Mampu Milik 66 JADUAL 6.17 Nama Skim Sewa Beli Mengikut Negara 73 JADUAL 6.19 Senarai Hartanah Dibawah Program Jauhar 75
Prihatin
JADUAL 6.20 Peranan Jabatan Dalam Program Jauhar 76 Prihatin
JADUAL 7.1 Senarai Industri Tanpa Kebenaran Mengikut 82 Daerah Bagi Negeri Johor
JADUAL 7.2 Analisa Pensampelan Tahap Ketirisan Hasil 83 Cukai Melalui PelanggaranSyarat Nyata Tanah Pada Bulan Jun 2017
JADUAL 8.1 Statistik Penduduk Setinggan Dan 94 Pekerjaan Daerah Pontian
xiv JADUAL 9.5 Keahlian Jawatankuasa Jawatankuasa 112
Pusat Setempat
JADUAL 11.1 Tahap Min Domain Dimensi Hubungan 137 Kekeluargaan
JADUAL 11.2 Min Mengikut Item Domain Dimensi 138 Hubungan Kekeluargaan
JADUAL 11.3 Min Mengikut Domain Dimensi Hubungan 139 Kekeluargaan (Sokongan Motivasi)
JADUAL 11.4 Min Mengikut Domain Dimensi Hubungan 140 Kekeluargaan (Masa Bersama)
JADUAL 11.5 Min Mengikut Domain Dimensi Hubungan 140 Kekeluargaan (Ambil Tahu)
JADUAL 12.1 Syarat Permohonan Pendapatan Bagi 147 Memiliki Rumah Mampu Milik di Johor
JADUAL 12.2 Senarai Rumah Mampu Milik di Kawasan 150 Nusajaya
JADUAL 13.1 Tahap Min Dimensi Pendidikan 161 JADUAL 13.2 Min Mengikut Item Dimensi Pendidikan 161 JADUAL 13.3 Min Mengikut Item Dimensi Pendidikan 162
(Modal Insan)
JADUAL 13.4 Min Mengikut Item Dimensi Pendidikan 163 (Kualiti Sistem)
JADUAL 13.5 Min Mengikut Item Dimensi Pendidikan 163 (Perpaduan)
JADUAL 14.1 Tahap Min Dimensi Kerohanian 168 JADUAL 14.2 Min Mengikut Item Dimensi Kerohanian 170
(Kepentingan Agama)
JADUAL 14.3 Min Mengikut Item Dimensi Kerohanian 172 (Kepuasan Kerohanian)
JADUAL 14.4 Min Mengikut Item Dimensi Kerohanian 174 (Nilai Murni)
ASPIRASI YB SETIAUSAHA
KERAJAAN JOHOR
Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh
Alhamdulillah, saya merafakkan setinggi-tinggi kesyukuran ke hadrat Allah SWT kerana dengan rahmat dan inayah-Nya, cetusan idea untuk menerbitkan Pena Jauhar yang menghimpunkan penulisan ilmiah dari Pegawai–Pegawai Tadbir Negeri Johor bagi Siri 2 telah disambut baik dan dapat direalisasikan dengan sempurna. Perkhidmatan Tadbir Negeri adalah satu institusi penting dalam pentadbiran Negeri Johor yang menjadi nadi pelaksana dasar pembangunan bagi memastikan kesejahteraan rakyat dan kedualatan Negara menjadi keutamaan. Pena Jauhar ini merupakan salah satu platform terbaik untuk melahirkan dan mencorak Pegawai Tadbir Negeri Johor yang memiliki kepelbagaian bakat dan keunikan potensi merentasi generasi dalam mencernakan idea, perspektif dan cara bekerja yang baharu.
Melalui platform penulisan seperti ini, pegawai-pegawai dan Subject Matter Expert bagi semua peringkat perjawatan di Perkhidmatan Tadbir Negeri boleh berkongsi pengetahuan dan pengalaman mengikut subjek kepakaran masing–masing. Inisiatif ini boleh menjadi asas utama yang signifikan bagi memastikan kelestarian budaya ilmu dan dilihat mampu memberi nilai tambah yang tinggi dalam penyampaian perkhidmatan kepada rakyat.
Agenda menyuburkan budaya pemerkasaan dan perkongsian ilmu dalam kalangan warga Pegawai Tadbir Negeri Johor ini sekaligus dapat mengecilkan jurang pengetahuan dan pengalaman di antara pegawai yang lama dan juga yang masih baharu.
Penerbitan himpunan penulisan Pegawai Tadbir Negeri Johor adalah sebahagian daripada proses transformasi budaya organisasi yang mengutamakan penambahbaikan berterusan dan pembelajaran sepanjang hayat. Pembelajaran sepanjang hayat akan menjadikan Pegawai Tadbir Negeri Johor lebih kompeten dan mencipta budaya kerja berprestasi tinggi.
Dalam masa yang sama, kita juga telah mula melaksanakan program latihan
xvi
secara sistematik berasaskan kepada keperluan sebenar organisasi. Hal ini termasuklah penglibatan secara kolaborasi strategik di antara Kerajaan Negeri dengan Institut-Institut Latihan Awam dan juga Institusi-Institusi Pengajian Tinggi Awam.
Saya yakin dengan gabungan kerjasama ia dapat memberi impak berganda dan komprehensif. Justeru harapan saya agar penerbitan buku Pena Jauhar Siri Ke2 ini dimanfaatkan secara optimal oleh semua pegawai tadbir dalam usaha untuk memberi dan meningkatkan produktiviti serta kualiti penyampaian perkhidmatan awam Johor kepada masyarakat dan Negara tercinta. Komitmen sepenuhnya adalah dituntut dari setiap lapisan pentadbiran awam bagi mengekalkan dan meneruskan momentum perkongsian pengamalan melalui penerbitan dan penulisan yang kini menjadi salah satu budaya organisasi cemerlang.
Akhir kata, saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih dan penghargaan saya kepada Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Ta’zim (PDT) dan Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM), para penulis serta semua pihak yang terlibat dalam memberi sumbangan idea dan usaha penyediaan karya ilmiah ini dari awal hingga terbitnya Pena Jauhar Siri 2. Semoga Allah SWT sentiasa meredhai segala usaha yang telah kita lakukan. Amin Ya Rabbal Aalamin.
Syabas dan tahniah.
Dato’ Haji Azmi bin Rohani Setiausaha Kerajaan Johor
PRAKATA NAIB CANSELOR
Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh
Alhamdulillah, saya mengucapkan setinggi-tinggi kesyukuran ke hadrat Ilahi kerana dengan limpah kurnia nya buku ‘Pena Jauhar Siri 2’ berjaya disiapkan dengan jayanya. Ribuan terima kasih juga kepada sidang editor yang memberikan saya peluang menitipkan sepatah dua kata di dalam buku ini. Saya dimaklumkan bahawa buku ini merupakan penghasilan perkongsian bestari di antara Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT) bersama Institut Transformasi Sosial dan Pembangunan Wilayah (TRANSFORM), Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM).
Penulisan artikel oleh Pegawai Tadbir Negeri Johor yang berlandaskan kepada pengalaman sebenar dalam melaksanakan polisi dan pembangunan negeri adalah sesuatu yang tidak boleh dianggap enteng. Ia merupakan satu usaha hebat bagaimana sesuatu Tacit Knowledge dipindahkan dan dijadikan sebagai Explicit Knowledge agar berguna, lebih mudah difahami dan di sebar luaskan. Usaha ini diperkukuhkan dengan kepakaran penulisan dan penerbitan ahli akademik di UTHM sehingga mampu menghasilkan satu karya yang memberi impak ke arah pencapaian visi Gagasan Johor Berkemajuan.
Selain daripada itu juga, terhasilnya ‘Pena Jauhar Siri 2’ ini membuktikan bahawa hasrat kerajaan negeri untuk melahirkan pegawai tadbir yang berpengetahuan, dinamik dan berprestasi tinggi sentiasa diberikan perhatian serius. Salah satu caranya ialah menerusi perkongsian pengetahuan akademia demi membina dan membentuk peradaban Bangsa Johor unggul.
Bagi pihak UTHM, saya amat bersyukur kerana dapat menyumbang bakti kepada pelaksanaan agenda Johor Berkemajuan melalui aktiviti seperti ini.
Diharapkan, kerjasama di antara Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor,
xviii
Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT) dan TRANSFORM khususnya dapat diteruskan pada masa akan datang dan diperluaskan lagi dalam kerja-kerja penyelidikan dan perundingan.
Selaku Naib Canselor, UTHM saya ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT), Pegawai Tadbir Negeri Johor dan Felo-Felo Penyelidik TRANSFORM selaku penggerak serta penyumbang penulisan utama untuk buku ini. Semoga Allah merahmati segala usaha dan tenaga yang dicurahkan. Syabas dan tahniah diucapkan.
Profesor Ts Dr. Wahid bin Razzaly Naib Canselor
Universiti Tun Hussein Onn Malaysia
PRAKATA KETUA EDITOR
Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh
Alhamdulillah dan sejuta kesyukuran dipanjatkan ke hadrat Ilahi atas izin- Nya dan rahmat-Nya maka lahirlah buku Pena Jauhar Siri 2 ini untuk tatapan para pembaca yang budiman. Buku ini berupaya menjadi mercu tanda permuafakatan selama dua tahun berturut-turut, simbol perkongsian ilmu dan perkongsian bestari di antara Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT) bersama Institut Transformasi Sosial dan Pembangunan Wilayah (TRANSFORM), Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM).
Penghasilan penulisan Pena Jauhar ini adalah berasaskan kepada pengetahuan dan pengalaman para penulis melalui pelaksanaan polisi serta komitmen dalam pembangunan negeri, senario tugas serta tanggungjawab.
Usaha menghasilkan Pena Jauhar ini juga dapat membantu meningkatkan kemahiran penulisan ilmiah dalam kalangan Pegawai Tadbir Negeri Johor dan Pihak Berkuasa Tempatan Negeri Johor. Ia adalah jelas sebagai pemangkin progresif dalam usaha menyuburkan budaya Penyerapan Pengetahuan (Knowledge Capture) dan Perkongsian Pengetahuan (Knowledge Sharing) bagi faedah pembangunan negeri Johor secara optimum dengan visi Gagasan Johor Berkemajuan pada masa-masa akan datang. Adanya kepakaran penulisan dan penerbitan dalam kalangan ahli akademik UTHM turut berupaya membantu organisasi dalam menyediakan sebuah karya yang boleh dijadikan rujukan dan panduan bersama yang bermanfaat.
Selaku Ketua Editor Pena Jauhar Siri 2 ini, saya turut rasa bersyukur kerana diberi peluang untuk turut serta dalam usahasama yang bermakna ini bagi menyumbang bakti pelaksanaan agenda Johor Berkemajuan dan ke arah negeri Johor berprestasi tinggi. Adalah sangat diharapkan juga agar kerjasama positif di antara Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian
xx
Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT) dan TRANSFORM UTHM mempunyai kelangsungan yang hebat pada masa akan datang, dan berkesinambungan dengan perkongsian yang lebih luas seperti dalam bidang penyelidikan dan perundingan.
Akhir kata dan penutup bicara, tidak lupa untuk saya mengucapkan ribuan terima kasih dan penghargaan kepada Pejabat Setiausaha Kerajaan Johor, Bahagian Pengurusan Sumber Manusia (BPSM), Permodalan Darul Takzim (PDT), Pegawai Tadbir Negeri Johor dan Felo-Felo Penyelidik TRANSFORM UTHM selaku penggerak yang banyak membantu mempermudahkan segala urusan yang berkaitan buku ini, serta turut selaku penyumbang- penyumbang penulisan utama Pena Jauhar Siri 2 ini. Semoga Allah meredhai dan merahmati segala usaha kita bersama. Selamat sejahtera buat negeri Johor Darul Takzim bersama prinsip Muafakat itu Berkat, Negeri Berprestasi Tinggi dan Bangsa Johor Bestari.
Dr. Siti Sarawati Johar Penyelaras
Pena Jauhar Siri 2
Institut Transformasi Sosial dan Pembangunan Wilayah (TRANSFORM) Universiti Tun Hussein Onn Malaysia
