RENSTRA 2010 - 2014

(1)

RENC A NA STRA TEG IS

(

M IDTERM REV IEW

)

LA M PIRA N PERA TURA N M ENTERI PEKERJA A N UM UM NO M O R 20/ PRT/ M / 2012

TENTA NG PERUBA HA N KEDUA A TA S PERA TURA N M ENTERI PEKERJA A N UM UM NO M O R 02/ PRT/ M / 2010 TENTA NG RENC A NA STRA TEG IS

(2)

KA TA PEN G A N TA R

Se sua i d e ng a n a m a na t Und a ng -Und a ng No m o r 25 Ta hun 2004 Te nta ng

Siste m Pe re nc a na a n Pe m b a ng una n Na sio na l, Ke m e nte ria n Pe ke rja a n

Um um te la h m e nyusun Re nc a na Stra te g is (Re nstra ) Ke m e nte ria n Pe ke

r-ja a n Um um Ta hun 2010 - 2014 ya ng te la h d ite ta p ka n m e la lui Pe ra tura n

Me nte ri Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um No . 02/ PRT/ M/ 2010. Se la njutnya

Re nstra te rse b ut m e ng a la m i p e rub a ha n ya ng d ite ta p ka n m e la lui Pe ra

-tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No . 23/ PRT/ M/ 2010 ya ng te la h m e m ua t

Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No . 22/ PRT/ M/ 2010 te nta ng Pe rub a

-ha n Pe rm e n PU No . 03/ PRT/ 2010 te nta ng Ind ika to r Kine rja Uta m a m e ng ikuti ke te ntua n

Pe rm e nke u No .104/ PMK.02/ 2010 te nta ng Pe tunjuk Pe nyusuna n d a n Pe ne la a ha n RKA K/ L

Ta hun Ang g a ra n 2011.

Me m a suki ta hun ke tig a p e la ksa na a n Re nstra Ke m e nte ria n, te rja d i b a nya k p e rub a ha n

ling kung a n stra te g is d a n ko nste la si ke b ija ka n te rm a suk a d a nya Dire ktif Pre sid e n ya ng

m e le ng ka p i Re nc a na Pe m b a ng una n Ja ng ka Me ne ng a h Na sio na l 2010-2014. Se la in itu

b e rd a sa rka n ha sil e va lua si p e la ksa na a n Re nstra sa m p a i d e ng a n ta hun ke tig a , te rd a p a t

ke b utuha n untuk p e na ja m a n d a n p e nye sua ia n a ra h p e m b a ng una n 2 (d ua ) ta hun te ra

-khir Re nstra ya itu ta hun 2013-2014 untuk m e ng a ko m o d ir ke b utuha n

ne w initia tive s

ya ng

b e lum te rc a ntum d a la m Re nstra Ke m e nte ria n te rd a hulu.

Pe nye sua ia n p rio rita s d a n ke b ija ka n p e m b a ng una n jug a m e m b a wa ko nse kue nsi untuk

m e na ja m ka n ta rg e t 2 (d ua ) ta hun untuk m e m e nuhi ta rg e t p e m b a ng una n ya ng he nd a k

d ic a p a i d a la m 5 (lim a ) ta hun.

(3)

Se la njutnya se luruh Unit O rg a nisa si d i ling kung a n Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um ha rus

m e ng a c u ke p a d a d o kum e n re vie w Re nstra d im a ksud te ruta m a d a la m p e nyusuna n

d o kum e n p e re nc a na a n d a n p e m o g ra m a n se rta p e ng g a ng g a ra n m a sing m a sing p ro

-g ra m Unit Ke rja Ese lo n I d a n ke -g ia ta n Unit Ke rja Ese lo n II. Sa ya se b a -g a i Me nte ri Pe ke rja a n

Um um m e ng ha ra p ka n se luruh ja ja ra n d a p a t m e ne ra p ka n se c a ra ko nse kue n ke se luruha n

sa sa ra n p ro g ra m d a n ke g ia ta n. Mud a h-m ud a ha n d e ng a n b e rla nd a ska n p a d a nila i-nila i

o rg a nisa si d a n m o tto p e ke rja a n um um , b e rtind a k te p a t, b e rg e ra k c e p a t d a n b e ke rja

ke ra s, d a la m up a ya untuk m e nye d ia ka n ting ka t ke te rse d ia a n d a n p e la ya na n infra

struk-tur p e ke rja a n um um d a n p e rm ukim a n ya ng a nd a l d a p a t te rwujud d a la m m e nd ukung

tujua n p e m b a ng una n na sio na l ya itu d a la m m e ning ka tka n ke se ja hte ra a n m a sya ra ka t.

MENTERI PEKERJAAN UMUM

(4)

TENTANG

PERUBAHAN KEDUA ATAS PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM NO MO R 02/

PRT/ M/ 2010 TENTANG RENC ANA STRATEG IS KEMENTERIAN PEKERJAAN UMUM

TAHUN 2010 – 2014

DENG AN RAHMAT TUHAN YANG MAHA ESA

MENTERI PEKERJAAN UMUM REPUBLIK INDO NESIA,

Me nim b a ng : a .

b a hw a b e rd a sa rka n ke te ntua n Pa sa l 3 Pe ra tura n Pre sid e n

No m o r 5 Ta hun 2010 te nta ng Re nc a na Pe m b a ng una n Ja ng ka

Me ne ng a h Na sio na l Ta hun 2010 – 2014, Ke m e nte ria n/ Le m b a g a

m e la ksa na ka n p ro g ra m d a la m RPJM Na sio na l ya ng d itua ng ka n

d a la m Re nc a na Stra te g is Ke m e nte ria n/ Le m b a g a

b . b a hw a b e rd a sa rka n ke te ntua n se b a g a im a na te rc a ntum d a la m

huruf a , Me nte ri Pe ke rja a n Um um te la h m e ne ta p ka n Pe ra tura n

PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM REPUBLIK INDO NESIA

(5)

Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 02/ PRT/ M/ 2010 te nta ng

Re nc a na Stra te g is Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um Ta hun 2010

– 2014 se b a g a im a na te la h d iub a h d e ng a n Pe ra tura n Me nte ri

Pe ke rja a n Um um No m o r 23/ PRT/ M/ 2010;

c . b a hw a d e ng a n a d a nya p e rub a ha n ling kung a n stra te g is ya ng

b e rp e ng a ruh te rha d a p ke b ija ka n p e m b a ng una n b id a ng

p e ke rja a n um um d a n p e na ta a n rua ng , Pe ra tura n Me nte ri

Pe ke rja a n Um um te rse b ut p e rlu d ise sua ika n d a n d ise m p urna ka n;

d . b a hw a b e rd a sa rka n p e rtim b a ng a n se b a g a im a na d im a ksud

d a la m huruf a , huruf b , d a n huruf c , p e rlu m e ne ta p ka n Pe ra tura n

Me nte ri Pe ke rja a n Um um te nta ng Pe rub a ha n Ke d ua a ta s

Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 02/ PRT/ M/ 2010

Te nta ng Re nc a na Stra te g is Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um Ta hun

2010 – 2014;

Me ng ing a t:

1. Und a ng -Und a ng No m o r 18 Ta hun 1999 te nta ng Ja sa Ko nstruksi

(Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 1999 No m o r 54,

Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 3833);

2.

Und a ng -Und a ng No m o r 28 Ta hun 2002 te nta ng Ba ng una n

G e d ung (Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2002

No m o r 134, Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia

No m o r 4247);

3.

Und a ng -Und a ng No m o r 17 Ta hun 2003 te nta ng Ke ua ng a n

Ne g a ra (Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2003

No m o r 4286);

4.

Und a ng -Und a ng No m o r 7 Ta hun 2004 te nta ng Sum b e r Da ya Air

(Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2004 No m o r 32,

Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 4377);

(6)

6.

Und a ng -Und a ng No m o r 38 Ta hun 2004 te nta ng Ja la n; (Le m b a ra n

Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2004 No m o r 132, Ta m b a ha n

Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 4444);

7.

Und a ng -und a ng No m o r 17 Ta hun 2007 te nta ng Re nc a na

Pe m b a ng una n Ja ng ka Pa nja ng Na sio na l (Le m b a ra n Ne g a ra

Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2007 No m o r 33, Ta m b a ha n Le m b a ra n

Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 4700);

8.

Und a ng -Und a ng No m o r 26 Ta hun 2007 te nta ng Pe na ta a n Rua ng

Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 4725);

9.

Und a ng -Und a ng No m o r 18 Ta hun 2008 te nta ng Pe ng e lo la a n

Pe rsa m p a ha n (Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2008

No m o r 4851);

10.

Und a ng -Und a ng No m o r 1 Ta hun 2011 te nta ng Pe rum a ha n d a n

Ka w a sa n Pe rm ukim a n (Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia

Ta hun 2011 No m o r 7, Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik

Ind o ne sia No m o r 5188);

11.

Und a ng -Und a ng No m o r 20 Ta hun 2011 te nta ng Rum a h Susun

Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 5252);

12.

Pe ra tura n Pe m e rinta h No m o r 39 Ta hun 2006 te nta ng ta ta

C a ra p e ng e nd a lia n d a n Eva lua si Pe la ksa na a n Re nc a na

Pe m b a ng una n (Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun

2006 No m o r 96, Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia

No m o r 4663);

13.

Pe ra tura n Pe m e rinta h No m o r 38 Ta hun 2007 te nta ng Pe m b a g ia n

Urusa n Pe m e rinta ha n Anta ra Pe m e rinta h, Pe m e rinta h Da e ra h

Pro vinsi, d a n Pe m e rinta h Da e ra h Ka b up a te n/ Ko ta (Le m b a ra n

Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 2007 No m o r 82, Ta m b a ha n

Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 4737);

(7)

Ta hun 2008 No m o r 20, Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik

Ind o ne sia No m o r 4816);

15.

Pe ra tura n Pe m e rinta h No m o r 90 Ta hun 2010 te nta ng Pe nyusuna n

Re nc a na Ke rja d a n Ang g a ra n Ke m e nte ria n Ne g a ra / Le m b a g a

Ta m b a ha n Le m b a ra n Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia No m o r 5178);

16.

Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 47 Ta hun 2009 te nta ng Pe m b e ntuka n

d a n O rg a nisa si Ke m e nte ria n Ne g a ra se b a g a im a na te la h

b e b e ra p a ka li d iub a h te ra khir d e ng a n Pe ra tura n Pre sid e n No m o r

91 Ta hun 2011;

17.

Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 5 Ta hun 2010 te nta ng Re nc a na

Pe m b a ng una n Ja ng ka Me ne ng a h Na sio na l 2010-2014;

18.

Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 24 Ta hun 2010 te nta ng Ke d ud uka n,

Tug a s, Fung si, Ke m e nte ria n Ne g a ra se rta Susuna n O rg a nisa si,

Tug a s, d a n Fung si Ese lo n I Ke m e nte ria n Ne g a ra se b a g a im a na

te la h b e b e ra p a ka li d iub a h te ra khir d e ng a n Pe ra tura n Pre sid e n

No m o r 38 Ta hun 2013;

19.

Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 32 Ta hun 2011 te nta ng Ma ste rp la n

Pe rc e p a ta n d a n Pe rlua sa n Pe m b a ng una n Eko no m i Ind o ne sia ;

20.

Pe ra tura n Me nte ri Ne g a ra Pe re nc a na a n Pe m b a ng una n

Na sio na l/ Ke p a la Ba d a n Pe re nc a na a n Pe m b a ng una n Na sio na l

No m o r 5 Ta hun 2009 te nta ng Pe d o m a n Pe nyusuna n Re nc a na

Stra te g is Ke m e nte ria n/ Le m b a g a (Re nstra -KL) 2010 – 2014;

21.

Te nta ng Pe ne ta p a n Ind ika to r Kine rja Uta m a d i Ling kung a n

Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um se b a g a im a na te la h d iub a h

d e ng a n Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r d e ng a n

Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 22/ PRT/ M/ 2010;

22.

te nta ng O rg a nisa si d a n Ta ta Ke rja Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um ;

(8)

d iub a h d e ng a n Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 09/

PRT/ M/ 2011;

24.

te nta ng Pe ne ta p a n Ind ika to r Kine rja Uta m a d i Ling kung a n

Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um ;

MEMUTUSKAN:

Me ne ta p ka n: PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM REPUBLIK INDO NESIA TENTANG

PERUBAHAN KEDUA ATAS PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM

NO MO R 02/ PRT/ M/ 2010 TENTANG RENC ANA STRATEG IS KEMENTERIAN

PEKERJAAN UMUM TAHUN 2010 – 2014.

Pa sa l I

Be b e ra p a Ke te ntua n d a la m Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 02/

PRT/ M/ 2010 Te nta ng Re nc a na Stra te g is Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um Ta hun 2010

– 2014 d iub a h se b a g a i b e rikut:

1.

Ke te ntua n Pa sa l 5 d iub a h se hing g a b e rb unyi se b a g a i b e rikut:

Pa sa l 5

(9)

2.

Ke te ntua n d a la m La m p ira n d iub a h se hing g a b e rb unyi se b a g a im a na te rc a ntum

d a la m La m p ira n ya ng m e rup a ka n b a g ia n tid a k te rp isa hka n d a ri Pe ra tura n

Me nte ri ini.

Pa sa l II

Pe ra tura n Me nte ri ini m ula i b e rla ku p a d a ta ng g a l d ite ta p ka n.

Dite ta p ka n d i Ja ka rta

MENTERI PEKERJAAN UMUM

REPUBLIK INDO NESIA,

DJO KO KIRMANTO

WWG

p a d a ta ng g a l

'HVHPEHU

WW

6DOLQDQVHVXDLGHQJDQDVOLQ\D

.(0(17(5,$13(.(5-$$18080

.HSDOD%LUR+XNXP

6LWL0DUWLQL

(10)

KA TA PENG A NTA R . . . . ii

DA FTA R ISI . . . . x

DA FTA R TA BEL . . . . xv

DA FTA R G A MBA R . . . . xvii

BA B 1. PENDA HULUA N . . . . 1

1.1. Um um . . . . 2

1.2. Ma nd a t, Tug a s, Fung si Da n Ke w e na ng a n . . . . 4

1.3. Pe ra n Infra struktur Pe ke rja a n Um um Da n Pe rm ukim a n . . . . 9

1.4. Sta nd a r Pe la ya na n Bid a ng PU Da n Pe na ta a n Rua ng . . . . 13

BA B 2. KO NDISI, ISU DA N TA NTA NG A N . . . . 19

2.1. Ko nd isi Um um . . . . 20

2.1.1. Pe nye le ng g a ra a n Pe na ta a n Rua ng . . . . 23

2.1.2. Pe ng e lo la a n Sum b e r Da ya Air . . . . 24

2.1.3. Pe nye le ng g a ra a n Ja la n d a n Je m b a ta n . . . . 28

2.1.4. Pe m b ina a n d a n Pe ng e m b a ng a n Infra struktur Pe rm ukim a n . . . . 29

2.2. Eva lua si Pe nc a p a ia n Sa sa ra n 2010 - 2012 . . . . 31

2.2.1. Pe nye le ng g a ra a n Pe na ta a n Rua ng . . . .

32

2.2.5. Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 54

2.2.6. Pe nye le ng g a ra a n Pe ne litia n d a n Pe ng e m b a ng a n . . . . 64

2.2.7. Pe ng a w a sa n Inte rna l . . . . 70

2.2.8. Dukung a n Ma na je m e n Se kre ta ria t Je nd e ra l Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um . . . . 71

(11)

2.3. Isu d a n Pe rub a ha n Ling kung a n Stra te g is . . . . 77

2.3.1. Isu Stra te g is . . . . 77

2.3.1.1. Isu Stra te g is Pe nye le ng g a ra a n Pe na ta a n rua ng . . . . 77

2.3.1.2. Isu Stra te g is Pe ng e lo la a n Sum b e r Da ya Air . . . . 78

2.3.1.3. Isu Stra te g is Pe nye le ng g a ra a n Ja la n d a n Je m b a ta n . . . . ₇₉

2.3.1.4. Isu Stra te g is Pe m b ina a n d a n Pe ng e m b a ng a n Infra struktur Pe rm ukim a n . . . . 81

2.3.1.5. Isu Stra te g is Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 84

2.3.1.1. Isu Stra te g is Pe ne litia n d a n Pe ng e m b a ng a n . . . . 86

2.3.1.1. Isu Stra te g is Pe ng a w a sa n d a n Pe ning ka ta n Akunta b ilita s Ap a ra tur 86 2.3.1.1. Isu Stra te g is Dukung a n Ma na je m e n d a n Pe la ksa na a n Tug a s Te knis La innya . . . . 87

2.3.2. Pe rub a ha n Ling kung a n Stra te g is . . . . 88

2.3.2.1. Ma ste r Pla n Pe rc e p a ta n d a n Pe rlua sa n Pe m b a ng una n Eko no m i Ind o ne sia (MP3EI) . . . . 88

2.3.2.2. Ma ste r Pla n Pe rc e p a ta n Pe na ng g ula ng a n Ke m iskina n Ind o ne sia (MP3KI) . . . . 89

2.3.2.3. Pe rc e p a ta n Pe m b a ng una n Pa p ua , Pa p ua Ba ra t d a n Nusa Te ng g a ra Tim ur . . . . 90

2.3.2.4. Pe ning ka ta n Ke ta ha na n Pa ng a n . . . . 90

2.3.2.5. Pe na ng a na n Tra nsp o rta si Ko ta -ko ta Be sa r . . . . 90

2.3.2.1. Ka w a sa n Eko no m i Khusus (KEK) . . . . 91

2.3.2.1. Eko no m i Kre a tif . . . . 91

2.4. Ta nta ng a n ya ng d iha d a p i . . . . 91

2.4.1. Pe nye le ng g a ra a n Pe na ta a n Rua ng . . . . ₉₁

2.4.5. Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 98

(12)

2.4.7. Pe ng a w a sa n d a n Pe ning ka ta n Akunta b ilita s Ap a ra tur . . . . 102

2.4.8. Dukung a n Ma na je m e n d a n Pe la ksa na a n Tug a s Te knis La innya . . . . 102

BA B 3. VISI, MISI, TUJUA N DA N SA SA RA N . . . . 105

3.1. Visi . . . . 106

3.2. Misi . . . . 107

3.2.1. Misi Ke le m b a g a a n Ke m e nte ria n PU . . . . 108

3.2.2. Nila i-nila i Ke m e nte ria n PU . . . . 109

3.3. Tujua n . . . . 111

3.4. Sa sa ra n . . . . 112

3.4.1. Sa sa ra n Ke m e nte ria n . . . . 112

3.4.2. Sa sa ra n Stra te g is . . . . 113

BA B 4. A RA H KEBIJA KA N DA N STRA TEG I . . . . 119

4.1. Ara ha n Ja ng ka Pa nja ng Da n Ta ha p a n Ke d ua RPJPN . . . . 120

4.2. Ara ha n Ke b ija ka n Na sio na l 2010 - 2014 . . . . 123

4.2.1. Misi Pe m e rinta h Ta hun 2010 - 2014 . . . . 123

4.2.2. Ke b ija ka n Pe ng a rusuta m a a n . . . . 124

4.2.3. Ara h Ke b ija ka n Um um d a n Prio rita s Pe m b a ng una n Na sio na l . . . . 126

4.2.4. Ara h d a n Ke b ija ka n Pe m b a ng una n Ke w ila ya ha n . . . . 130

4.3. Ke b ija ka n Um um d a n Stra te g i Pe m b a ng una n Bid a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng . . . . 131

4.4. Ke b ija ka n Ba ru/ Khusus Da la m RKP 2010 - 2012 . . . . 134

4.4.1. Ma ste r Pla n Pe rc e p a ta n d a n Pe rlua sa n Pe m b a ng una n Eko no m i Ind o ne sia (MP3EI) . . . . 135

4.4.2. Ma ste r Pla n Pe rc e p a ta n Pe na ng g ula ng a n Ke m iskina n Ind o ne sia (MP3KI) . . . . 138

4.4.3. Pe rc e p a ta n Pe m b a ng una n Pa p ua , Pa p ua Ba ra t, d a n Nusa Te ng g a ra Tim ur . . . . 139

(13)

4.4.5. Pe na ng a na n Tra nsp o rta si Ko ta -ko ta Be sa r . . . . 141

4.4.6. Ka w a sa n Eko no m i Khusus (KEK) . . . . 141

4.4.7. Eko no m i Kre a tif . . . . 142

4.5. Ke b ija ka n O p e ra sio na l Pe nye le ng g a ra a n Bid a ng PU d a n Pe na ta a n Rua ng 144

4.5.1. Ke b ija ka n Pe nye le ng g a ra a n Pe na ta a n Rua ng . . . . 144

4.5.2. Ke b ija ka n Pe ng e lo la a n Sum b e r Da ya Air . . . . 145

4.5.3. Ke b ija ka n Pe nye le ng g a ra a n Ja la n . . . . 148

4.5.4. Ke b ija ka n Pe m b ina a n d a n Pe ng e m b a ng a n Infra struktur Pe rm ukim a n 149 4.5.5. Ke b ija ka n Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 152

4.5.6. Ke b ija ka n Pe ne litia n d a n Pe ng e m b a ng a n . . . . ₁₅₄

4.5.7. Ke b ija ka n Pe ng a w a sa n d a n Pe ning ka ta n Akunta b ilita s Ap a ra tur . . . . 155

4.5.8. Ke b ija ka n Dukung a n Ma na je m e n d a n Pe la ksa na a n Tug a s Te knis La innya . . . . 155

4.6. Stra te g i O p e ra sio na l Pe nye le ng g a ra a n Bid a ng PU d a n Pe na ta a n Rua ng . . . . 156

4.6.1. Stra te g i Pe m b a ng una n Be rke la njuta n . . . . 156

4.6.2. Stra te g i Pe ng e m b a ng a n Wila ya h, Inte g ra si Se kto r Ke -PU-a n, d a n Linta s Se kto r . . . 160

4.6.3. Stra te g i Sine rg i Pusa t - Da e ra h . . . 164

4.6.4. Stra te g i Pe ning ka ta n Ta ta Ke lo la Ya ng Ba ik . . . 167

4.6.5. Stra te g i Pe ng a w a sa n . . . 168

4.6.6. Stra te g i Pe ng e m b a ng a n IPTEK . . . 168

4.6.7. Stra te g i Pe m b e rd a ya a n Ma sya ra ka t d a n Ke m itra a n . . . 169

4.6.8. Stra te g i Pe m b ina a n Ja sa Ko nstruksi . . . 172

4.6.9. Stra te g i Pe ng a rusuta m a a n Je nd e r . . . 175

4.6.10. Stra te g i Pe m b ia ya a n . . . 176

BA B 5. PRO G RA M, KEG IA TA N DA N PENDA NA A N . . . 191

5.1. Pro g ra m Da n Ke g ia ta n 2010 – 2014 . . . . 192

(14)

5.1.2. Pro g ra m Pe ng e lo la a n Sum b e r Da ya Air . . . . 201

5.1.3. Pro g ra m Pe nye le ng g a ra a n Ja la n . . . . 202

5.1.4. Pro g ra m Pe m b ina a n d a n Pe ng e m b a ng a n Infra struktur Pe rm ukim a n . . 204

5.1.5. Pro g ra m Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 205

5.1.6. Pro g ra m Pe ne litia n d a n Pe ng e m b a ng a n Ke m e nte ria n PU . . . . 205

5.1.7. Pro g ra m Pe ning ka ta n Pe ng a w a sa n d a n Akunta b iilita s Ap a ra tur Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um . . . . 206

5.1.8. Pro g ra m Dukung a n Ma na je m e n d a n Pe la ksa na a n Tug a s Te knis La innya Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um . . . . 206

5.1.9. Pro g ra m Pe ning ka ta n Sa ra na d a n Pra sa ra na Ap a ra tur Ke m e nte ria n PU 207 5.2. Pe nd a na a n . . . . 208

5.2.1. Pre d iksi Pe nd a na a n Aw a l Ta hun Pe re nc a na a n . . . . 209

5.2.2. Re a lisa si Pe nd a na a n . . . . 210

5.3. Ind ika to r Kine rja Uta m a . . . . 216

5.4. O utp ut Ke g ia ta n . . . . 216

BA B 6. PENUTUP . . . . 219

LA MPIRA N 1: TURBINBANG WAS Bid a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng . . . . . 223

LA MPIRA N 2: MP3EI . . . . 243

LA MPIRA N 3: Ind ika to r Kine rja Uta m a (IKU) . . . . 269

(15)

DAFTAR TABEL

Ta b e l 2.1. Ind ika to r, Ac ua n Da sa r, Eksisting d a n ta rg e t Pe nc a p a ia n MDG s d a n IPM 29

Ta b e l 2.2. RPIIJM Pula u d a n KSN Pe rko ta a n Ya ng Te la h Dise le sa ika n . . . . 35

Ta b e l 2.3. Pe nc a p a ia n IKU Ditje n Pe na ta a n Rua ng . . . . 36

Ta b e l 2.4. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Ditje n Pe na ta a n Rua ng . . . . 37

Ta b e l 2.5. Pe nc a p a ia n IKU Ditje n Sum b e r Da ya Air . . . . 41

Ta b e l 2.6. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Ditje n Sum b e r Da ya Air . . . . 42

Ta b e l 2.7. Ko nd isi Ja la n Na sio na l (2005–2012) . . . . 46

Ta b e l 2.8. Pe nc a p a ia n IKU Ditje n Bina Ma rg a . . . . 47

Ta b e l 2.9. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Ditje n Bina Ma rg a . . . . 48

Ta b e l 2.10. Pe nc a p a ia n IKU Ditje n C ip ta Ka rya . . . . 52

Ta b e l 2.11. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Ditje n C ip ta Ka rya . . . . 53

Ta b e l 2.12. Pe nc a p a ia n IKU Ba d a n Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 56

Ta b e l 2.13. Pe nc a p a ia n Kine rja O utp ut Uta m a Ba d a n Pe m b ina a n Ko nstruksi . . . . 57

Ta b e l 2.14. Pe nc a p a ia n IKU Ba d a n Pe ne litia n d a n Pe ng e m b a ng a n . . . . 65

Ta b e l 2.15. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Ba d a n Pe ne litia n Da n Pe ng e m b a ng a n . . . . 66

Ta b e l 2.16. Pe nc a p a ia n IKU Insp e kto ra t Je nd e ra l . . . . 70

Ta b e l 2.17. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Insp e kto ra t Je nd e ra l . . . . 71

Ta b e l 2.18. Pe nc a p a ia n IKU Ke se kre ta ria ta n Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um . . . . 72

Ta b e l 2.19. Pe nc a p a ia n O utp ut Uta m a Se kre ta ria t Je nd e ra l . . . . 74

Ta b e l 4.1. Prio rita s d a n Ta ha p a n Da la m RPJPN Te rka it Bid a ng PU d a n Pe na ta a n Rua ng . . . . 121

Ta b e l 4.2. Re nc a na Pe m b a ng una n Ja la n To l Ta hun 2010 - 2014 . . . . 181

Ta b e l 4.3. Re nc a na Pro ye k KPS Air Minum Ta hun 2010 - 2016 . . . . 184

Ta b e l 4.4. Da fta r Re nc a na Pro ye k Ke rja sa m a Pe m e rinta h d a n Ba d a n Usa ha d a la m Pe nye d ia a n Infra struktur . . . . 185

(16)

Ta b e l 5.2. Ske na rio Pe nd a na a n Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um Ta hun 2010-2014

(d a la m Triliun Rup ia h) . . . . 210 Ta b e l 5.3. Sa nd ing a n Ske na rio Pe nd a na a n Pe r Unit Ke rja Ta hun 2010-2014 (d a la m

Triliun Rup ia h) . . . . 211 Ta b e l 5.4. Ke b utuha n Pe nd a na a n Pe m b a ng una n Ta hun 2010-2014 Ke m e nte ria n

(17)

DAFTAR GAMBAR

G a m b a r 1.1. Siste m Pe re nc a na a n Pe m b a ng una n Na sio na l (UU No m o r 25 Ta hun

2004) . . . . 2

G a m b a r 1.2. Pe ra n Infra struktur Pe ke rja a n Um um d a n Pe rm ukim a n Da la m Pe m b a ng una n . . . . 9

G a m b a r 1.3. Pe nd e ka ta n Um um Pe nye le ng g a ra a n Infra struktur PU d a n Pe rm ukim a n . . . . 13

G a m b a r 2.1. Jum la h d a n Pe rse nta se Pe nd ud uk Miskin d i Ind o ne sia (BPS, 2012) . . 21

G a m b a r 2.2. Ko nd isi Ja ring a n Irig a si Be rd a sa rka n Ke w e na ng a n . . . . 26

G a m b a r 2.3. G a m b a ra n Ind e ks Pe na na m a n (IP) d a n Pro d uktivita s Pe rta nia n . . . 27

G a m b a r 4.1. Trip le Tra c k Stra te g y Plus . . . . 132

G a m b a r 4.2. Fo kus Pe m b a ng una n Infra struktur PU d a n Pe rm ukim a n . . . . 134

G a m b a r 4.3. Ke d ud uka n MP3EI Da la m Ke b ija ka n Pe m b a ng una n Na sio na l . . . . . 135

G a m b a r 4.4. Stra te g i Pe ng e m b a ng a n Ko ne ktivita s d a la m MP3EI . . . . 136

G a m b a r 4.5. Ko ne ktivita s Te rinte g ra si . . . . 137

G a m b a r 4.6. Po la Pe m b e rd a ya a n Ma sya ra ka t Sub Bid a ng Ke c ip ta ka rya a n . . . 171

G a m b a r 4.7. Mo d e l O P Pa rtisip a tif . . . . 172

G a m b a r 5.1. Ta rg e t Pro g ra m Stra te g is Sub Bid a ng Pra sa ra na SDA Se b a g a i Ba g ia n Pro g ra m 5 Ta hun . . . . 195

G a m b a r 5.2. Ta rg e t Pro g ra m Stra te g is Sub Bid a ng Pra sa ra na Ja la n Se b a g a i Ba g ia n Pro g ra m 5 Ta hun (1) . . . . 196

(18)

(19)

1

BAB

(20)

1.1. UMUM



Re nc a na Stra te g is (Re nstra ) Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um (PU) 2010-2014 d isusun b e rd a sa rka n a m a na t Und a ng -Und a ng (UU) No m o r 25 Ta hun 2004 te nta ng Siste m Pe re nc a na a n Pe m b a ng una n Na sio na l (SPPN) se rta Und a ng -Und a ng No m o r 27 ta hun 2003 te nta ng Ke ua ng a n Ne g a ra . Re nstra ke m e nte ria n te rse b ut m e rup a ka n d o kum e n p e re nc a na a n ke m e nte ria n untuk p e rio d e 5 (lim a ) ta hun ya ng d isusun d e ng a n b e rp e d o m a n p a d a Re nc a na Pe m b a ng una n Ja ng ka Me ne ng a h Na sio na l (RPJMN) 2010-2014 d a n b e rsifa t ind ika tif (liha t G a m b a r 1.1).

RPJP Nasional

RPJM

Nasional RKP

Renja KL

RAPBN

RKA KL

APBN

Rincian APBN Renstra/

Review Renstra K/L

UU SPPN

Pedoman Pedoman

Pedoman

Dijabarkan

UU Keuangan Negara

BAB 1

(21)

Re nstra ke m e nte ria n m e rup a ka n a c ua n d a la m Pe re nc a na a n, Pe m o g ra m a n d a n Pe ng a ng g a ra n Be rb a sis Kine rja (PBK) untuk p e nyusuna n d o kum e n Re nc a na Ke rja Ke m e nte ria n/ Le m b a g a (RENJA K/ L) d a n Re nc a na Ke rja Ang g a ra n Ke m e nte ria n/ Le m b a g a (RKA K/ L). Se la njutnya Re nstra jug a m e rup a ka n sa la h sa tu ko m p o ne n d a la m siste m m a na je m e n kine rja ya ng m e rup a ka n siklus p e re nc a na a n, p e m o g ra m a n, p e ng a ng g a ra n, p e la ksa na a n, m o nito ring d a n e va lua si, se hing g a p e nyusuna n Re nstra jug a ha rus b e rla nd a ska n p a d a ke te ntua n Siste m Akunta b ilita s Kine rja Insta nsi Pe m e rinta h (SAKIP).

(22)

Da la m p a ruh w a ktu p e la ksa na a nnya ya itu a nta ra 2010-2014, d ip a nd a ng p e rlu untuk m e la kuka n re vie w m e ng ing a t a d a nya d ina m ika p e rub a ha n ling kung a n stra te g is, d ire ktif p re sid e n te rka it d e ng a n MP3EI m a up un ke b ija ka n b a ru d a la m m e nd o ro ng p e rtum b uha n e ko no m i (p ro g ro w th), p e na ng g ula ng a n ke m iskina n (p ro p o o r), p e nc ip ta a n la p a ng a n ke rja (p ro jo b s) se rta up a ya m e m p e rta ha nka n d a ya d ukung ling kung a n (p ro g re e n) te rka it d a m p a k p e rub a ha n iklim / p e m a na sa n g lo b a l. Disa m p ing itu up a ya untuk m e ning ka tka n kine rja / p ro d uktivita s o rg a nisa si ha rus te rus d iting ka tka n se ja la n d e ng a n up a ya re fo rm a si b iro kra si.

Da la m d o kum e n ha sil Re vie w Re nstra te rse b ut m e m ua t ta m b a ha n m a te ri b e rup a e va lua si ta rg e t c a p a ia n sa m p a i d e ng a n ta hun 2012 se rta p e rub a ha n ta rg e t-ta rg e t d a la m ra ng ka m e ng a ko m o d ir isu-isu d a n p e rub a ha n ling kung a n stra te g is la innya se b a g a im a na te la h d ije la ska n se b e lum nya . Se la njutnya d o kum e n ha sil Re vie w Re nstra te rse b ut m e nja d i a c ua n d a la m p e nyusuna n Re nstra m a sing -m a sing unit d a n p e nyusuna n RENJA K/ L d a n RKA K/ L d i ling kung a n Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um m ula i ta hun 2013 sa m p a i d e ng a n ta hun 2014.

1.2. MA NDA T, TUG A S, FUNG SI DA N KEWENA NG A N



Me m a suki ta ha p ke d ua p e la ksa na a n p e m b a ng una n ja ng ka p a nja ng (2010–2014), ta ta na n Ke m e nte ria n/ Le m b a g a te la h m e m iliki la nd a sa n hukum ya ng kua t d e ng a n d ite ta p ka nnya Und a ng -Und a ng No m o r 39 Ta hun 2008 te nta ng Ke m e nte ria n Ne g a ra , Pe ra tura n Pre sid e n (Pe rp re s) No m o r 47 Ta hun 2009 te nta ng Pe m b e ntuka n d a n O rg a nisa si Ke m e nte ria n Ne g a ra (b e se rta p e rub a ha nnya d a la m Pe rp re s No m o r 91 Ta hun 2011) se rta Pe rp re s No m o r 24 Ta hun 2010 te nta ng Ke d ud uka n, Tug a s, Fung si, Ke m e nte ria n Ne g a ra se rta Susuna n O rg a nisa si, Tug a s, d a n Fung si Ese lo n I Ke m e nte ria n Ne g a ra (b e se rta p e rub a ha nnya d a la m Pe rp re s No m o r 92 Ta hun 2011). Se sua i Und a ng -Und a ng te rse b ut, Ke m e nte ria n PU te rm a suk d a la m ke lo m p o k ke m e nte ria n ya ng m e na ng a ni urusa n p e m e rinta ha n ya ng rua ng ling kup nya d ise b utka n d a la m Und a ng -Und a ng Da sa r Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia Ta hun 1945.

(23)

(24)

Se la njutnya b e rd a sa rka n Und a ng -Und a ng No m o r 32 Ta hun 2004 te nta ng Pe m e rinta ha n Da e ra h d a n Pe ra tura n Pe m e rinta h No m o r 38 Ta hun 2007 te nta ng Pe m b a g ia n Urusa n Pe m e rinta ha n Anta ra Pe m e rinta h, Pe m e rinta ha n Da e ra h Pro vinsi d a n Pe m e rinta ha n Da e ra h Ka b up a te n/ Ko ta , m a nd a t ya ng d ib e rika n ke p a d a Ke m e nte ria n PU te rb a g i ke d a la m 2 (d ua ) b id a ng uta m a , ya itu b id a ng PU d a n b id a ng p e na ta a n rua ng . Bid a ng PU m e lip uti sub b id a ng sum b e r d a ya a ir, sub b id a ng ja la n, sub b id a ng p e rsa m p a ha n, sub b id a ng d ra ina se , sub b id a ng a ir m inum , sub b id a ng a ir lim b a h, sub b id a ng b a ng una n g e d ung d a n ling kung a n, sub b id a ng p e rm ukim a n, sub b id a ng p e rko ta a n d a n p e rd e sa a n d a n sub b id a ng ja sa ko nstruksi.

(25)

LAKWAS) ya ng m e rup a ka n ke w e na ng a n p e m e rinta h. Untuk p e nye le ng g a ra a n ke w e na ng a n Ke m e nte ria n PU te rd a p a t b e b e ra p a urusa n te rte ntu, a nta ra la in: urusa n ya ng d ila ksa na ka n se nd iri,

urusan yang sebagian dapat didekonsentrasikan untuk kegiatan yang bersifat non isik ataupun urusan yang dapat ditugaspembantuankan (TP) untuk kegiatan yang bersifat isik, khususnya

untuk sub b id a ng Sum b e r Da ya Air, sub b id a ng Bina Ma rg a d a n b id a ng Pe na ta a n Rua ng . Khusus sub b id a ng te rka it ke -C ip ta Ka rya -a n, p a d a p rinsip nya ha m p ir se m ua ling kup tug a s p e la ksa na a n m e rup a ka n ta ng g ung ja w a b p e m e rinta h ka b up a te n/ ko ta se b a g a im a na d ia m a na tka n d a la m Und a ng -Und a ng No m o r 32 Ta hun 2004 te nta ng Pe m e rinta ha n Da e ra h.

Be rd a sa rka n PP 38 Ta hun 2007 te nta ng Pe m b a g ia n Urusa n Pe m e rinta ha n a nta ra Pe m e rinta h, Pe m e rinta h Da e ra h Pro vinsi d a n Pe m e rinta ha n Da e ra h Ka b up a te n/ Ko ta , Pe m e rinta h Pusa t m e la ksa na ka n tug a s-tug a s TURBINWAS d a n ya ng b e rsifa t c o nc urre nt a ta s p e rm inta a n d a e ra h d a la m up a ya p e nc a p a ia n sa sa ra n p e m b a ng una n na sio na l d a n Sta nd a r Pe la ya na n Minim um (SPM) se rta ha l-ha l ya ng b e rsifa t stra te g is na sio na l la innya . Ad a p un ke w e na ng a n p e m e rinta h p usa t d a la m m e la kuka n TURBINBANG / LAKWAS a nta ra la in:

1. Bid a ng Pe na ta a n Rua ng

Pe ng a tura n (p e ne ta p a n p e ra tura n p e rund a ng -und a ng a n, NSPK, p e na ta a n rua ng p e ra ira n a .

d i lua r 12 (d ua b e la s) m il d a ri g a ris p a nta i, SPM);

Pe m b ina a n (ko o rd ina si p e nye le ng g a ra a n p e na ta a n rua ng p a d a se m ua ting ka ta n w ila ya h, a .

So sia lisa si NSPK d a n SPM);

Pe la ksa na a n (p e re nc a na a n ta ta rua ng , p e m a nfa a ta n rua ng , p e ng e nd a lia n p e m a nfa a ta n b .

rua ng ); d a n

Pe ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n (p e ng a w a sa n te rha d a p p e la ksa na a n p e na ta a n rua ng d i c .

w ila ya h na sio na l, p ro p insi, d a n ka b up a te n/ ko ta ).

2. Sub Bid a ng Sum b e r Da ya A ir

Pe ng a tura n (p e ne ta p a n ke b ija ka n na sio na l SDA, p o la d a n re nc a na p e ng e lo la a n SDA, a .

NSPK, p e ne ta p a n w ila ya h sung a i, d a n p e ne ta p a n sta tus d a e ra h irig a si);

Pe m b ina a n (p e ne ta p a n d a n p e m b e ria n izin a ta s p e nye d ia a n, p e runtuka n, p e ng g una a n b .

d a n p e ng usa ha a n SDA w ila ya h sung a i linta s p ro vinsi/ ne g a ra / stra te g is na sio na l);

Pe m b a ng una n/ p e ng e lo la a n (ko nse rva si d a n p e nd a ya g una a n SDA w ila ya h sung a i c .

linta s p ro vinsi/ ne g a ra / stra te g is na sio na l, p e ng e nd a lia n d a ya rusa k a ir, p e m b a ng una n/ p e ning ka ta n/ O P siste m irig a si, b a ng una n a ir d isung a i, d a na u d a n p a nta i); d a n

Pe ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n (p e ng a w a sa n p e ng e lo la a n sum b e r d a ya a ir p a d a w ila ya h d .

(26)

3. Sub Bid a ng Bina Ma rg a

Pe ng a tura n (p e ng a tura n ja la n se c a ra um um , p e ng a tura n ja la n na sio na l, p e ng a tura n ja la n a .

to l);

Pe m b ina a n (p e m b ina a n ja la n se c a ra um um d a n ja la n na sio na l, p e ng e m b a ng a n te kno lo g i b .

te ra p a n untuk ja la n ka b up a te n/ ko ta , p e nyusuna n p e d o m a n d a n NSPK ja la n to l);

Pe m b a ng una n/ p e ng e lo la a n (Pe m b a ng una n ja la n na sio na l, p e ng usa ha a n ja la n to l); d a n c .

Pe ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n (p e ng a w a sa n ja la n se c a ra um um , p e ng a w a sa n ja la n d .

na sio na l, p e ng a w a sa n ja la n to l).

4. Sub Bid a ng C ip ta Ka rya (Pe rko ta a n d a n Pe rd e sa a n, A ir Minum , A ir Lim b a h, Pe rsa m p a ha n, Dra ina se , Pe rm ukim a n, Ba ng una n G e d ung d a n Ling kung a n)

Pe ng a tura n (p e ne ta p a n ke b ija ka n d a n stra te g i na sio na l, p e ne ta p a n NSPK d a n SPM); a .

Pe m b ina a n (fa silita si b a ntua n te knis untuk p e ning ka ta n ka p a sita s te knik d a n m a na je m e n b .

p e nye le ng g a ra );

Pe m b a ng una n/ p e ng e lo la a n (fa silita si p e re nc a na a n p ro g ra m d a n p e m b ia ya a n c .

p e m b a ng una n ja ng ka p a nja ng d a n m e ne ng a h, fa silita si ke rja sa m a / ke m itra a n, fa silita si b a ntua n te knis te rka it d e ng a n ke g ia ta n p e m b a ng una n, p e m e liha ra a n d a n p e ng e lo la a n infra struktur p e rm ukim a n); d a n

Pe ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n (p e ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n a ta s p e la ksa na a n NSPK, d .

p e ng a w a sa n d a n p e ng e nd a lia n p ro g ra m p e m b a ng una n d a n p e ng e lo la a n).

5. Sub Bid a ng Ja sa Ko nstruksi

Pe ng a tura n (p e ne ta p a n d a n p e ne ra p a n ke b ija ka n na sio na l p e ng e m b a ng a n a .

p e nye le ng g a ra a n ko nstruksi, se rta ke b ija ka n p e ng e m b a ng a n SDM b id a ng ko nstruksi). Pe m b e rd a ya a n (p e m b e rd a ya a n LPJKN se rta a so sia si b a d a n usa ha d a n p ro fe si ting ka t b .

na sio na l, p e rintisa n/ m o d e l p e nye le ng g a ra a n p e la tiha n te na g a te ra m p il ko nstruksi).

Pe ng a w a sa n (p e ng a w a sa n LPJKN se rta a so sia si b a d a n usa ha d a n p ro fe si ting ka t na sio na l; c .

p e ng a w a sa n g una te rtib p e nye le ng g a ra a n d a n p e m a nfa a ta n p e ke rja a n ko nstruksi).

(27)

1.3. PERA N INFRA STRUKTUR PEKERJA A N UMUM DA N PERMUKIMA N



Pe ra n d a n fung si Ke m e nte ria n PU a d a la h m e w ujud ka n p e m b a ng una n infra struktur Pe ke rja a n Um um d a n Pe rm ukim a n (PU-KIM) b e rb a siska n p e na ta a n rua ng se b a g a im a na te la h d ia m a na tka n d a la m und a ng -und a ng se kto r ya ng m e nc a kup (liha t G a m b a r 1.2):

Infra struktur Sum b e r Da ya Air (SDA) b e rp e ra n d a la m p e nye d ia a n d a n p e ng e lo la a n a ir a .

b a ku untuk ke p e rlua n d o m e stik (rum a h ta ng g a ), p e rko ta a n, ind ustri d a n p e rta nia n untuk m e nd ukung ke ta ha na n p a ng a n ya ng m e rup a ka n b a g ia n d a ri p e la ksa na a n ko nse rva si SDA, p e nd a ya g una a n SDA d a n p e ng e nd a lia n d a ya rusa k a ir;

Infra struktur Ja la n d a n Je m b a ta n b e rp e ra n untuk m e nd ukung d istrib usi la lu-linta s b a ra ng d a n b .

m a nusia m a up un se b a g a i p e m b e ntuk struktur rua ng w ila ya h; d a n

Infra struktur Pe rm ukim a n b e rp e ra n d a la m m e nye d ia ka n p e la ya na n a ir m inum d a n sa nita si c .

ling kung a n, infra struktur p e rm ukim a n d i p e rko ta a n d a n p e rd e sa a a n, re vita lisa si ka w a sa n se rta p e ng e m b a ng a n ka w a sa n a g ro p o lita n/ m ina p o lita n.

BASIS PENATAAN RUANG

PEMBENTUK STRUKTUR RUANG

INFRASTRUKTUR JALAN DAN JEMBATAN

INFRASTRUKTUR SUMBER DAYA AIR

INFRASTRUKTUR PERMUKIMAN PENYEDIAAN DAN

PENGELOLAAN AIR UNTUK KEPERLUAN DOMESTIK, INDUSTRI,

PERTANIAN DALAM MENDUKUNG KETAHANAN PANGAN

PELAYANAN AIR MINUM DAN SANITASI

PERKOTAAN DAN PERDESAAN

(28)

Pe m b a ng una n infra struktur p e ke rja a n um um d a n p e rm ukim a n m e m p unya i p e ra n vita l d a la m m e w ujud ka n p e m e nuha n Ha k Da sa r Ra kya t se p e rti p a ng a n, sa nd a ng , p a p a n, ra sa a m a n, p e nd id ika n, ke se ha ta n d a n la in-la in. Infra struktur m e rup a ka n m o d a l so sia l m a sya ra ka t ya ng m e m e g a ng p e ra na n p e nting d a la m m e nd ukung p e rtum b uha n e ko no m i na sio na l, m e m p e rkua t ke ta ha na n p a ng a n, e ne rg i d a n a ir d a n p e ning ka ta n d a ya sa ing d i d unia inte rna sio na l. Pe m b a ng una n infra struktur m e m p unya i m a nfa a t la ng sung untuk m e nd ukung p e ning ka ta n kua lita s ta ra f hid up m a sya ra ka t, kua lita s ling kung a n d a n p e ng e m b a ng a n w ila ya h.

Ke te rse d ia a n d a n ting ka t p e la ya na n infra struktur ya ng b a ik m e rup a ka n p ra sya ra t a g a r b e rb a g a i a ktivita s m a sya ra ka t d a p a t b e rla ng sung d e ng a n le b ih b a ik d a n m e ning ka tka n ke m a m p ua n b e rp ro d uksi m a sya ra ka t. Pe m b a ng una n infra struktur PU-KIM a ka n m e nd ukung p ro d uktivita s se kto r e ko no m i m e la lui e fe k b e rg a nd a (m ultip lie r e ffe c ts) d a n ke la nc a ra n ke g ia ta n se kto r p e m b a ng una n la innya a nta ra la in se kto r p e rta nia n, ind ustri, p e rhub ung a n, ke la uta n d a n p e rika na n. Pe m b a ng una n infra struktur d itinja u d a ri se kto r ko nstruksi a ka n m e nc ip ta ka n ke se m p a ta n ke rja d a n usa ha b a g i te na g a ke rja p ro d uktif se hing g a a ka n m e ng ura ng i p e ng a ng g ura n.

(29)

ke tim p a ng a n p e m b a ng una n a nta r w ila ya h se b a g a im a na m a sih te rja d i hing g a sa a t ini, m a m p u m e ng ura ng i te ka na n im ig ra si d a ri d e sa ke ko ta ya ng m e nja d i sum b e r p e nye b a b te rja d inya b e rb a g a i p e m e ka ra n w ila ya h (urb a n sp ra w l) te ruta m a d i ko ta -ko ta m e tro p o lita n d a n b e sa r, se rta m a m p u m e ning ka tka n ke se ja hte ra a n m a sya ra ka t se hing g a d a p a t m e m p e rko ko h ra sa p e rsa tua n d a n ke sa tua n a nta r w ila ya h/ d a e ra h d i Ind o ne sia .

Pe m b a ng una n infra struktur PU-KIM ya ng b e rw a w a sa n ling kung a n m e m p unya i p e ra n untuk m e ning ka tka n kua lita s ling kung a n d a n m e m p e rta ha nka n d a ya d ukung ling kung a n m e la lui a d a p ta si d a n m itig a si p e rub a ha n iklim , ko nse rva si d a e ra h a lira n sung a i, p e m b a ng una n ko nstruksi ra m a h ling kung a n d a n p e ning ka ta n kua lita s p e rm ukim a n se rta p e m b a ng una n b e rb a sis ke m itra a a n d a n p e m b e rd a ya a n m a sya ka t untuk m e ning ka tka n ke sa d a ra n ke le sta ria n ling kung a n hid up .

Pe m b a ng una n infra struktur p e ke rja a n um um d a n p e rm ukim a n p e rlu d ila ksa na ka n d e ng a n p e nd e ka ta n stra te g is na sio na l, d a la m ha l ini trip le tra c k stra te g y p lus ya itu: (i) p ro g ro w th

(30)

(NKRI).

O le h ka re na nya , p e m b a ng una n infra struktur ha rus b e na r-b e na r d ira nc a ng d a n d iim p le m e nta sika n se c a ra siste m a tis d a n m a ta ng se sua i ko nd isi d a n p o te nsi e ko no m i d a n so sia l se rta ting ka t ke b utuha n d a n p e rke m b a ng a n sua tu w ila ya h. Pe m b a ng una n infra struktur p e ke rja a n um um d a n p e rm ukim a n jug a ha rus se la ra s d a n b e rsine rg i a nta ra p e m e rinta h p usa t d a n p e m e rinta h d a e ra h se rta d e ng a n se kto r-se kto r la innya , ya ng p a d a g ilira nnya a ka n m e nja d i m o d a l p e nting d a la m m e w ujud ka n b e rb a g a i tujua n d a n sa sa ra n p e m b a ng una n na sio na l.

(31)

G a m b a r 1.3 Pe nd e ka ta n Um um Pe nye le ng g a ra a n Infra struktur PU d a n Pe rm ukim a n.

1.4. STA NDA R PELA YA NA N BIDA NG PU DA N PENA TA A N RUA NG



Pa d a ha kika tnya , Sta nd a r Pe la ya na n Minim a l (SPM) b id a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng tid a k ha nya m e nja d i ta ng g ung ja w a b Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um se m a ta , na m un jug a m e nja d i ta ng g ung ja w a b sta ke ho ld e rs la innya , d a la m ha l ini p e m e rinta h d a e ra h. Ke m e nte ria n PU b e rke w a jib a n m e la kuka n p e m b ina a n ke p a d a se luruh sta ke ho ld e rs m a up un m itra nya a g a r tujua n d a n sa sa ra n p e m b a ng una n m a up un a m a na t und a ng -und a ng d a p a t d ic a p a i.

(32)

Pe ra tura n Me nte ri Pe ke rja a n Um um No m o r 14 Ta hun 2010 te nta ng Sta nd a r Pe la ya na n Minim a l (SPM) Bid a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng . Pe rm e n ini m e ng a tur b a g a im a na p e m e rinta h p usa t m e m b e rd a ya ka n p e m e rinta h d a e ra h a g a r d a p a t m e w ujud ka n SPM b id a ng p e ke rja a n um um d a n p e na ta a n rua ng ya ng m e nja d i ke w a jib a n p e m e rinta h d a e ra h. Infra struktur PU-KIM ya ng te rb a ng un ha rus m e m a d a i se sua i d e ng a n sta nd a r ya ng d isya ra tka n a g a r d a p a t m e ning ka tka n kua lita s p e la ya na n p ub lik. Ha l ini te la h m e nja d i p rio rita s uta m a d a la m RPJPN untuk RPJM ta ha p II (2010–2014), d im a na untuk b id a ng p e ke rja a n um um d a n p e na ta a n rua ng d inya ta ka n a g a r kua lita s p e la ya na n p ub lik le b ih m ura h, c e p a t, tra nsp a ra n d a n a kunta b e l se m a kin m e ning ka t. Pe ning ka ta n te rse b ut d ita nd a i d e ng a n te rp e nuhinya sta nd a r p e la ya na n m inim um (SPM) d i se m ua ting ka ta n p e m e rinta ha n.

SPM Bid a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng m e m ua t je nis d a n m utu p e la ya na n d a sa r Bid a ng Pe ke rja a n um um d a n Pe na ta a n Rua ng ya ng m e rup a ka n urusa n w a jib d a e ra h ya ng b e rha k d ip e ro le h se tia p w a rg a se c a ra m inim a l. Je nis p e la ya na n d a sa r SPM b id a ng Pe ke rja a n Um um d a n Pe na ta a n Rua ng ini m e lip uti:

Bid a ng Pe na ta a n Rua ng , d e ng a n ind ika to r: 1.

(33)

Sub Bid a ng Sum b e r Da ya Air, d e ng a n ind ika to r: (i) Ke te rse d ia a n a ir b a ku untuk m e m e nuhi 2.

ke b utuha n p o ko k m inim a l se ha ri ha ri, d a n (ii)Ke te rse d ia a n a ir irig a si untuk p e rta nia n ra kya t p a d a siste m irig a si ya ng sud a h a d a ;

Sub Bid a ng Ja la n, d e ng a n ind ika to r: (i) Akse sib lita s, ke te rse d ia a n ja la n ya ng m e ng hub ung ka n 3.

p usa t-p usa t ke g ia ta n d a la m w ila ya h ka b up a te n/ ko ta , (ii) Mo b ilita s, ke te rse d ia a n ja la n ya ng m e m ud a hka n m a sya ra ka t p e rind ivid u m e la kuka n p e rja la na n, (iii) Ke se la m a ta n, ke te rse d ia a n ja la n ya ng m e nja m in p e ng g una ja la n b e rke nd a ra d e ng a n se la m a t, (iv) Ko nd isi ja la n, ke te rse d ia a n ja la n ya ng m e nja m in ke nd a ra a n d a p a t b e rja la n d e ng a n se la m a t d a n nya m a n, d a n (v) Ke c e p a ta n, ke te rse d ia a n ja la n ya ng m e nja m in p e rja la na n d a p a t d ila kuka n se sua i d e ng a n ke c e p a ta n re nc a na ;

Sub Bid a ng C ip ta Ka rya , m e lip uti: 4.

Air m inum , d e ng a n ind ika to r: Ke te rse d ia a n a kse s a ir m inum ya ng a m a n m e la lui Siste m a .

Pe nye d ia a n Air Minum d e ng a n ja ring a n p e rp ip a a n d a n b uka n ja ring a n p e rp ip a a n te rlind ung i d e ng a n ke b utuha n p o ko k m inim a l 60 lite r/ o ra ng / ha ri;

Air lim b a h p e rm ukim a n, d e ng a n ind ika to r: (i) Ke te rse d ia a n siste m a ir lim b a h se te m p a t ya ng b .

m e m a d a i, d a n (ii) Ke te rse d ia a n siste m a ir lim b a h ska la ko m unita s/ ka w a sa n/ ko ta ;

Pe ng e lo la a n sa m p a h, d e ng a n ind ika to r: (i) Ke te rse d ia a n fa silita s p e ng ura ng a n sa m p a h d i c .

p e rko ta a n, (ii) Ke te rse d ia a n siste m p e na ng a na n sa m p a h d i p e rko ta a n, d a n (iii)Ke te rse d ia a n siste m ja ring a n d ra ina se ska la ka w a sa n d a n ska la ko ta se hing g a tid a k te rja d i g e na ng a n (le b ih d a ri 30 c m , se la m a 2 ja m ) d a n tid a k le b ih d a ri 2 ka li se ta hun.

Pe na ng a na n p e rm ukim a n kum uh p e rko ta a n, d e ng a n ind ika to r: Be rkura ng nya lua sa n d .

p e rm ukim a n kum uh d i ka w a sa n p e rko ta a n.

Pe na ta a n b a ng una n d a n ling kung a n, d e ng a n ind ika to r: (i) Izin m e nd irika n b a ng una n (IMB), e .

te rla ya ninya m a sya ra ka t d a la m p e ng urusa n IMB d i ka b up a te n/ ko ta , d a n (ii) Ha rg a Sta nd a r Ba ng una n G e d ung Ne g a ra (HSBG N), ke te rse d ia a n p e d o m a n Ha rg a Sta nd a r Ba ng una n G e d ung Ne g a ra d i ka b up a te n/ ko ta ;

Sub Bid a ng Ja sa ko nstruksi, d e ng a n ind ika to r: (i) Izin Usa ha Ja sa Ko nstruksi (IUJK), p e ne rb ita n 5.

IUJK d a la m w a ktu 10 (se p uluh) ha ri ke rja se te la h p e rsya ra ta n le ng ka p , d a n (ii) Siste m Info rm a si Ja sa Ko nstruksi, ke te rse d ia a n Siste m Info rm a si Ja sa Ko nstruksi se tia p ta hun.

(34)

te rha d a p sum b e r a ir, b a ik a ir b e rsih m a up un a ir b a ku, se rta a kse s p e la ya na n ke p a d a p ra sa ra na d a n sa ra na p e rum a ha n d a n p e rm ukim a n ya ng la ya k, te rm a suk te rlind ung i d a ri re siko b e nc a na a la m se p e rti b a njir d a n ke ke ring a n.

Da la m m e ng e m b a n tug a s d a n ta ng g ung ja w a b nya , Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um d a ri w a ktu ke w a ktu ha rus se la lu m e ning ka tka n kua lita s p e la ya na n te ruta m a ya ng te rka it d e ng a n p e la ya na n p ub lik. Wujud d a ri p e ning ka ta n kua lita s p e la ya na n p ub lik te rse b ut a d a la h d e ng a n p e la ksa na ka n re fo rm a si b iro kra si m e la lui 9 (se m b ila n) p ro g ra m ya ng sa la h sa tunya a d a la h p ro g ra m p e ning ka ta n kua lita s p e la ya na n p ub lik. Krite ria d a n ukura n ke b e rha sila n p e la ksa na a n p ro g ra m re fo rm a si b iro kra si te rse b ut te rm ua t d i d a la m Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 81 Ta hun 2010 te nta ng G ra nd De sig n

(35)

Da la m Ro a d Ma p Re fo rm a si Biro kra si (RB) PU, a g e nd a p rio rita s p e rta m a a d a la h p e ning ka ta n kua lita s p e la ya na n p ub lik d im a na ta rg e t ya ng ing in d ic a p a i a d a la h p e ne ra p a n sta nd a r p e la ya na n p ub lik, p e ng ua ta n unit o rg a nisa si ya ng m e na ng a ni p e la ya na n p ub lik, p e ning ka ta n p a rtisip a si m a sya ra ka t d a la m p e nye le ng g a ra a n p e la ya na n p ub lik se rta m e ning ka tnya ind e ks ke p ua sa n m a sya ra ka t te rha d a p p e nye le ng g a ra a n p e la ya na n infra struktur p e ke rja a n um um d a n p e rm u-kim a n. Me ng a ko m o d a si p e ning ka ta n kua lita s p e la ya na n p ub lik te rse b ut, Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um se b a g a im a na ke m e nte ria n la innya m e la ksa na ka n Pe rm e n PAN d a n RB No m o r 01 Ta hun 2012 te nta ng Pe d o m a n Pe nila ia n Ma nd iri Pe la ksa na a n Re fo rm a si Biro kra si (PMPRB), d im a na p ro se s p e la ksa na a n Re fo rm a si Biro kra si a ka n d ip a p a rka n se c a ra

(36)

(37)

2

BAB

(38)

BAB 2

KONDISI, ISU DAN TANTANGAN

2.1. KO NDISI UMUM



Se la m a kurun w a ktu 2010 hing g a 2012, Ind o ne sia te la h m e ng a la m i b e rb a g a i p e ning ka ta n ko nd isi p e m b a ng una n na sio na l ke a ra h ya ng le b ih d e m o kra tis, a m a n, te rtib , a d il, d a m a i d a n se ja hte ra . Ha l ini m e nja d i c e rm ina n b a hw a p e ng e lo la a n p e m b a ng una n na sio na l d e ng a n stra te g i p ro g ro w th,

p ro jo b s, d a n p ro p o o r, ya ng d ila kuka n o le h p e m e rinta h se la m a ini se b a g ia n b e sa r te la h m e m b e ri ha sil se sua i d e ng a n a p a ya ng d iing inka n. Ap a b ila d itinja u d a ri a sp e k e ko no m i, ke se sua ia n ha sil te rse b ut d itunjuka n d e ng a n te rc a p a inya a ng ka p e rtum b uha n e ko no m i se b e sa r 6,4-6,7% (BPS, 2012). Pe rtum b uha n te rse b ut d ia nta ra nya d id o ro ng o le h m e ning ka tnya p e rm inta a n d o m e stik khususnya ya ng te rka it d e ng a n ko nsum si rum a h ta ng g a d a n inve sta si (BPS, 2012). Ke m a jua n te rse b ut jug a te rp a p a r d a la m c a p a ia n ha sil ya ng d ike lua rka n o le h G lo b a l C o m p e titive ne ss Re p o rt 2011-2012, d im a na ta ha p p e m b a ng una n Ind o ne sia te la h b e ra lih d a ri fa c to r d rive n (ta ha p 1) m e nja d i eficiency driven (ta ha p 2). Ha l ini m e m b e ri a rti b a hw a p e re ko no m ia n Ind o ne sia sa a t

ini telah digiring oleh eisiensi dari penggunaan berbagai faktor produksi. Disamping itu, dengan

m e ning ka tnya p e rtum b uha n e ko no m i jug a b e rd a m p a k p a d a m e ning ka tnya p e ring ka t inve sta si Ind o ne sia m e nja d i BBB- se b a g a im a na ya ng d ila kuka n o le h le m b a g a p e m e ring ka ta n d unia Fitc h Ra ting s. Ha l ini m e nja d ika n Ind o ne sia d ip a nd a ng m a m p u m e na rik inve sto r a sing se c a ra b e sa r-b e sa ra n.

(39)

G a m b a r 2. 1 Jum la h d a n Pe rse nta se Pe nd ud uk Miskin d i Ind o ne sia (BPS, 2012)

Ke b e rha sila n p e na ng g ula ng a n ke m iskina n d id o ro ng o le h p e la ksa na a n p ro g ra m -p ro g ra m p e m e rinta h d a ri b e rb a g a i ke m e nte ria n/ le m b a g a (K/ L), b e rup a p ro g ra m inte rve nsi, ya ng m e rup a ka n b a g ia n d a ri p e m e nuha n ha k d a sa r ra kya t ya ng te rus d ila kuka n untuk m e m b e rika n a kse s ya ng le b ih lua s ke p a d a ke lo m p o k m a sya ra ka t ya ng b e rp e ng ha sila n re nd a h a g a r d a p a t m e nikm a ti la junya p e rc e p a ta n p e rtum b uha n e ko no m i. Be b e ra p a p ro g ra m p e m e rinta h ya ng d a p a t d ite m p uh, a nta ra la in: Pe rta m a, sub sid i (se p e rti sub sid i p a ng a n, p up uk, b e nih, d a n kre d it p ro g ra m ) se rta d a la m b e ntuk b e ntuk b a ntua n so sia l (Ba nso s), se p e rti Pro g ra m Ja m ina n Ke se ha ta n Ma sya ra ka t (Ja m ke sm a s), Ba ntua n O p e ra si Se ko la h (BO S), d a n Pro g ra m Ke lua rg a Ha ra p a n (PKH). Pro g ra m ini d ila ksa na ka n untuk m e m b a ntu p e m e nuha n ke b utuha n d a sa r ya ng tid a k a ta u b e lum m a m p u d ip e nuhi o le h ke m a m p ua n se nd iri. Disa m p ing itu, te la h d ia lo ka sika n jug a a ng g a ra n b e rup a b a ntua n la ng sung m a sya ra ka t se b a g a i b a g ia n Pro g ra m Na sio na l Pe m b e rd a ya a n Ma sya ra ka t (PNPM) m a nd iri, d a n d a na p e nja m ina n kre d it/ p e m b ia ya a n b a g i Usa ha Mikro , Ke c il d a n Me ne ng a h (UMKM), d a n ko p e ra si m e la lui Pro g ra m Kre d it Usa ha Ra kya t (KUR). Ke d ua, m e m p e rm ud a h d a n m e m p e rlua s ke se m p a ta n usa ha d e ng a n m e ng hila ng ka n b e rb a g a i p ung uta n ya ng m unc ul d ib e rb a g a i d a e ra h a kib a t e fo ria re fo rm a si d a n d e se ntra lisa si ya ng te la h b a nya k m e m b e b a ni usa ha m ikro , ke c il d a n m e ne ng a h. Be rb a g a i up a ya te la h d ite m p uh untuk m e m p e rb a iki iklim b e rusa ha ini, sa la h sa tunya a d a la h d e ng a n m e la kuka n a m a nd e m e n UU Pa ja k d a n Re trib usi Da e ra h untuk m e nd isip linka n p e m e rinta h d a e ra h d a la m m e ne ta p ka n p ung uta n b a ru d e ng a n tid a k m e ng hila ng ka n se m a ng a t

(40)

No . 5/ 2008 ya ng m e m ua t p ro g ra m a ksi ya ng ko ng krit d a la m m e m p e rb a iki iklim b e rusa ha b a g i UMKM.

Se m e nta ra itu, te rka it d e ng a n a p e k ling kung a n, p e m e rinta h te ng a h b e rup a ya a g a r se tia p p e m b a ng una n d a p a t te rja g a ke le sta ria n ling kung a n d ise kita rnya . Hing g a sa a t ini, Ind o ne sia m e rup a ka n sa la h sa tu ne g a ra Asia ya ng p a ling re nta n te rha d a p b a ha ya p e rub a ha n iklim . Ke ke ring a n, b a njir, ke na ika n p e rm uka a n la ut, d a n lo ng so r m e rup a ka n b a ha ya ya ng a ka n b e rd a m p a k p a d a m a sya ra ka t m iskin ya ng ting g a l d i p e sisir p a nta i d a n b e rg a ntung p a d a p e rta nia n, p e rika na n d a n ke huta na n se b a g a i sum b e r p e ng ha sila n m e re ka . O le h ka re na itu, Ind o ne sia p e rlu m e la kuka n tind a ka n ya ng te p a t d a la m ra ng ka m itig a si d a n a d a p ta si p e rub a ha n iklim . Sa a t ini d e ng a n a d a nya b e rb a g a i d e g ra d a si ling kung a n d i Ind o ne sia te la h m e nim b ulka n b ia ya ya ng sa ng a t ting g i ya ng te ntunya a ka n b e rd a m p a k la ng sung p a d a b e b a n p e m b a ng una n, se hing g a up a ya a ktif p e rlu d ila kuka n untuk m e nd ukung ke le sta ria n ling kung a n. Ad a p un up a ya te rse b ut d ia nta ra nya a d a la h d e ng a n m e ng inte g ra sika n isu ling kung a n p a d a se tia p p e rum usa n ke b ija ka n.

(41)

2.1.1. Penyelenggaraan Penataan Ruang

Pe la ksa na a n p ro g ra m Pe na ta a n Rua ng hing g a ta hun 2012 te la h m e m b ua hka n se jum la h ha sil ya itu untuk Re nc a na Ta ta Rua ng (RTR) Pula u te la h d ite rb itka n Pe ra tura n Pre sid e n (Pe rp re s) RTR Pula u untuk 4 p ula u d a ri ta rg e t 7 p ula u, ya itu: Pula u Sula w e si, Ka lim a nta n, Sum a te ra d a n Ja w a -Ba li. Ad a p un sisa nya m a sih d a la m p ro se s le g a lisa si ya ng m a sih te rus d ila kuka n fa silita si d a n ko o rd ina si a g a r p a ling la m b a t p a d a a khir ta hun 2014 sud a h d a p a t d isa hka n m e nja d i Pe rp re s se luruhnya . De ng a n te la h d ite rb itka nnya Pe rp re s te rse b ut, m a ka sinkro nisa si d a n ko o rd ina si p e re nc a na a n p e m b a ng una n se c a ra na sio na l a ka n se m a kin m ud a h d ila kuka n.

Untuk p e nyusuna n RTR Ka w a sa n stra te g is Na sio na l, d a ri 7 KSN p e rko ta a n, 4 d ia nta ra nya sud a h d ite rb itka n Pe rp re s. Ad a p un untuk KSN No n Pe rko ta a n d a ri 69 b a ru 1 ya ng d ite rb itka n Pe rp re s. Na m un d e m ikia n se b a g ia n b e sa r KSN te rse b ut sud a h te rfa silita si p e nyusuna nnya d e ng a n ting ka t ke m a jua n ya ng b e rb e d a -b e d a .

Untuk p e nye sua ia n RTRW ya ng d ite ta p ka n m e nja d i Pe ra tura n Da e ra h (Pe rd a ), 14 Pro vinsi (42,42%) d a n 202 ka b up a te n/ ko ta (50,75%)sud a h m e ne ta p ka n Pe rd a RTRW. Se d a ng ka n sisa nya , ha m p ir se luruhnya sud a h m e nd a p a tka n p e rse tujua n sub sta nsi d a ri Me nte ri Pe ke rja a n Um um . Pe nc a p a ia n

ini akan berdampak secara signiikan bagi Pemerintah Daerah, Pemerintah maupun segenap

e le m e n m a sya ra ka t d i d a la m p e la ksa na a n p e nye le ng g a ra a n p e na ta a n rua ng . Me la lui RTRW ya ng te la h m e m iliki la nd a sa n hukum d iha ra p ka n p ro se s p e re nc a na a n, sinkro nisa si p e m b a ng una n d a n ko o rd ina si d i w ila ya h m a up un a nta r w ila ya h d a p a t te rla ksa na d e ng a n le b ih b a ik, d e m ikia n ha lnya d e ng a n p e m a nfa a ta n d a n p e ng a w a sa n se rta p e ng e nd a lia n rua ng a ka n se m a kin m ud a h d ila kuka n. Na m un d e m ikia n ke d e p a n m a sih d ip e rluka n up a ya -up a ya untuk m e nja g a ko m itm e n d a n ko nsiste nsi se rta p e ne g a ka n a tura n m a in (rule o f the g a m e) d a n p e ne g a ka n hukum (la w e nfo rc m e nt) te rha d a p im p le m e nta si Pe rd a RTRW te rse b ut.

Untuk p ro vinsi d a n ka b up a te n/ ko ta ya ng b e lum m e ne ta p ka n ha sil p e nye sua ia n RTRW m e nja d i Pe rd a m e m a ng m a sih p e rlu d id o ro ng d a n d ib e rika n fa silita si a g a r d a p a t se g e ra m e ne ta p ka n ha sil p e nye suia n RTRW m e nja d i Pe rd a . Da ri sisi p ro se s p e nyusuna n, untuk m e ne ta p ka n Pe rd a RTRW m e m a ng b uka n p ro se s ya ng m ud a h ka re na m e rup a ka n p ro se s p o litik d a n m e m b utuhka n b ia ya ya ng c ukup b e sa r.

(42)

2.1.2. Pengelolaan Sumber Daya Air

Untuk infra struktur sum b e r d a ya a ir se b a g a im a na d ia m a na tka n d a la m Und a ng -Und a ng No m o r 7 Ta hun 2004, a d a la h d a la m ra ng ka ko nse rva si sum b e r d a ya a ir, p e nd a ya g una a n sum b e r d a ya a ir, se rta p e ng e nd a lia n d a ya rusa k a ir. Ad a p un ke g ia ta n ya ng m e nc a kup tig a tujua n p e ng a tura n Und a ng -Und a ng No m o r 7 Ta hun 2004 d a p a t d ije la ska n se b a g a i b e rikut:

Ko nse rva si sum b e r d a ya a ir: Pe ng e lo la a n d a n ko nse rva si w a d uk, e m b ung , situ, se rta b a ng una n a )

p e na m p ung a ir la innya . Ke g ia ta n ini b e rka ita n d a la m m e m b e rika n d ukung a n ke ta ha na n a ir. Pe nd a ya g una a n sum b e r d a ya a ir: p e nye d ia a n d a n p e ng e lo la a n a ir b a ku d a la m ra ng ka b )

m e ning ka tka n ke ta ha na n se rta p e ng e m b a ng a n d a n p e ng e lo la a n ja ring a n irig a si, ra w a a ir d a n ja ring a n p e ng a ira n la innya ya ng b e rtujua n untuk m e m b e rika n d ukung a n ke ta ha na n p a ng a n.

Pe ng e nd a lia n d a ya rusa k a ir: p e ng e nd a lia n b a njir, la ha r g unung b e ra p i d a n p e ng a m a na n c )

(43)

Pe rm a sa la ha n d a ya ta m p ung a ir sa ng a t d ip e ng a ruhi o le h m a sa la h se d im e nta si. Ha l ini m e nja d i p e nye b a b m e nurunnya ka p a sita s ta m p ung a ir ha m p ir d ise luruh w a d uk, e m b ung m a up un situ. Sa a t ini le b ih d a ri 60 DAS d a la m ko nd isi kritis. Se la in p e rm a sa la ha n ka p a sita s ta m p ung , m a sa la h ya ng tid a k ka la h p e nting nya a d a la h m e nurunnya kua lita s a ir a kib a t ke rusa ka n DAS.

Sa m p a i d e ng a n sa a t ini, ko nd isi infra struktur Sum b e r Da ya Air (SDA) sud a h le b ih o p tim a l d a la m m e nd ukung p e nc a p a ia n kine rja p e m b a ng una n b id a ng p e ke rja a n um um d a n p e na ta a n rua ng se c a ra ke se luruha n a p a b ila d ib a nd ing ka n d e ng a n p e rio d e se b e lum nya (2005-2009), d im a na Pe m e rinta h te la h m e m b a ng un 11 w a d uk d e ng a n ka p a sita s 79 juta m e te r kub ik untuk m e m e nuhi ke b utuha n a ir irig a si, rum a h ta ng g a , ind ustri se rta ke p e rlua n p e m b a ng kit listrik.

Lua s p e na ng a na n ja ring a n irig a si untuk m e nd ukung p e m e nuha n p ro d uksi p a ng a n d e ng a n up a ya o p e ra si d a n p e m e liha ra a n a d a la h se lua s 2.143.589 ha se tia p ta hun d a n re ha b ilita si se lua s 1.174.258 ha , se m e nta ra itu ja ring a n irig a si b a ru ya ng d ib a ng un te la h m e nc a p a i 279.508 ha . De m ikia n ha lnya d e -ng a n p e ni-ng ka ta n o p e ra si d a n p e m e liha ra a n, re ha b ilita si m a up un p e na m b a ha n ja ring a n irig a si a ir ta na h jug a te rus d ila kuka n.

Se ja uh ini, p e na ng a na n infra struktur SDA ya ng d ila ksa na ka n d a la m ra ng ka m e nd ukung ke ta ha na n p a ng a n m a sih d iha d a p ka n p a d a se jum la h isu te rka it kine rja p e la ya na n irig a si ya itu:b e lum o p tim a lnya O P ja ring a n irig a si, m e nurunnya ko nd isi b a ng una n sum b e r d a ya a ir d a n a d a nya ta nta ng a n ko nd isi a la m ya ng

harus diantisipasi (seperti debit luktuatif dan

(44)

Ke rusa ka n ja ring a n irig a si d i b a nya k lo ka si te rja d i d i d a e ra h irig a si ya ng p o te nsia l m e nyum b a ng p e m e nuha n ke b utuha n p a ng a n na sio na l jug a sud a h m ula i b e rkura ng . De m ikia n jug a d e ng a n fung si ja ring a n irig a si (te rm a suk ra w a ) se m a kin o p tim a l d e ng a n d ila kuka nnya ke g ia ta n o p e ra si d a n p e m e liha ra a n se rta p e ning ka ta n ke te rlib a ta n p e ta ni d a n sta ke ho ld e rs la innya d a la m p e ng e lo la a n ja ring a n irig a si.

Ad a p un ko nd isi ja ring a n irig a si sa m p a i d e ng a n ta hun 2010 d a p a t d ije la ska n b a hw a d a ri ke se luruha n d a e ra h irig a si, ya ng d ita ng a ni o le h p e m e rinta h p usa t ha nya se b e sa r 2.315.000 ha a ta u 32% d a ri to ta l a re a l irig a si 7.230.183 ha . Se b a g a im a na te rtua ng d a la m Pe rm e n PU No . 32/ PRT/ M/ 2007 te nta ng Pe d o m a n O p e ra si d a n Pe m e liha ra a n Ja ring a n Irig a si, d ije la ska n b a hw a se b e sa r 54% d a la m ko nd isi b a ik, 28% d a la m ko nd isi rusa k se d a ng , 13% m e ng a la m i rusa k ring a n, se d a ng ka n ha nya 5% ya ng m e ng a la m i rusa k b e ra t.

Se m e nta ra itu, se p e rti ha lnya a p a ya ng d itunjuka n d a la m G a m b a r 2.2 m e ng e na i ko nd isi ja ring a n irig a si b e rd a sa rka n ke w e na ng a n, d a ri se lua s 4.915.183 ha ja ring a n irig a si ya ng d ita ng a ni o le h Pe m e rinta h Da e ra h, 20% d ia nta ra nya m e rup a ka n ke w e na ng a n p ro vinsi d a n 48% m e rup a ka n ke w e na ng a n ka b up a te n/ ko ta .

(45)

Gambar 2.3 Gambaran Indeks Penanaman (IP) dan Produktiitas Pertanian

(46)

2.1.3. Penyelenggaraan Jalan dan Jembatan

Untuk infra struktur ja la n, hing g a ta hun 2011, p a nja ng ja la n na sio na l te la h m e nc a p a i 38.569 km d e ng a n ko nd isi ja la n m a nta p m e nc a p a i 87,72% d a n tid a k m a nta p 12,28%. Ko nd isi ini m e ng a la m i p e nuruna n a p a b ila d ib a nd ing ka n d e ng a n ta hun 2009 d i m a na ko nd isi m a nta p m e nc a p a i 89%, ha l ini d ika re na ka n a d a nya p e ng g e se ra n se b a g ia n a lo ka si d a na p e m e liha ra a n ja la n untuk p e na m b a ha n ja la n b a ru se p a nja ng 693 km (ta hun 2010: 311 km d a n ta hun 2011: 382 km ). Ad a p un ko nd isi p e rm uka a n ja la n d a la m ko nd isi b a ik d a n se d a ng se b e sa r 56,22% d a n 31,5%, se d a ng ka n ja la n d e ng a n ko nd isi rusa k ring a n d a n rusa k b e ra t m a sing -m a sing 7,44% d a n4,84%.

Pa d a ta hun 2012, d a la m ra ng ka p e la ksa na a n p re se rva si d a n p e ning ka ta n ja la n na sio na l, p a nja ng ja la n b a ru (te rm a suk ka w a sa n stra te g is, p e rb a ta sa n d a n w ila ya h te rlua r d a n te rd e p a n) ya ng te la h te rb a ng un se p a nja ng 1.293 km , p a nja ng je m b a ta n (te rm a suk ka w a sa n stra te g is, p e rb a ta sa n d a n w ila ya h te rlua r d a n te rd e p a n) ya ng te la h te rb a ng un se p a nja ng 13.053 m d a n ja la n b e b a s ha m b a ta n ya ng te la h te rb a ng un se p a nja ng 16 km o le h p e m e rinta h.

Ke m e nte ria n Pe ke rja a n Um um m e ng a ko m o d ir p e rub a ha n p ro g ra m a kib a t a d a nya d ina m ika ke b ija ka n p e m e rinta h p a d a e ra 2010–2012 ya ng d ia nta ra nya a d a la h isu p e ng ua ta n ko ne ktivita s, ya kni p e ng e lo la a n Ja la n Na sio na l d a n p e m b ina a n ja la n d a e ra h, m e nd ukung b e rb a g a i inisia tif b a ru se p e rti: MP3EI, MP3KI, UP4B, Eko no m i Kre a tif m a up un Tra nsp o rta si ko ta -ko ta b e sa r. Isu ko ne ktivita s p a d a a khirnya m e nd o ro ng Pe m e rinta h untuk m e nyusun a c tio n p la n ya ng jug a m e rup a ka n b a g ia n d a ri ke b ija ka n na sio na l d e ng a n m e m p e rke na lka n ke p a d a p ub lik d a n m e ne ta p ka n Pe ra tura n Pre sid e n te nta ng MP3EI ya ng p a d a d a sa rnya m e m p e rke na lka n usa ha -usa ha p e nuruna n w a ktu te m p uh, d e ng a n c a ra m e ng hila ng ka n “d e b o ttle ne c king” , m e nye ta ra ka n fe e d e r ro a d ya ng b e rhub ung a n la ng sung d e ng a n ja la n na sio na l se rta p e nuruna n ting ka t ja la n na sio na l ya ng m a sih d a la m ko nd isi sub sta nd a r.

Infra struktur ja la n to l ya ng te la h b e ro p e ra si sa m p a i d e ng a n ta hun 2012, b a ru m e nc a p a i 774 km , ha nya m e ning ka t se p a nja ng 77 km d a ri ta hun 2009. Pa nja ng ja la n to l m e m a ng tid a k

mengalami pertumbuhan signiikan sejak dioperasikannya jalan tol pertama tahun 1978 (Jalan Tol

Ja g o ra w i se p a nja ng 59 km ). Se ja k ta hun 1987, sw a sta m ula i ikut d a la m inve sta si ja la n to l d a n te la h m e m b a ng un ja la n to l se p a nja ng 203,30 km .

(47)

2.1.4. Pembinaan dan Pengembangan Infrastruktur Permukiman

Untuk infra struktur a ir m inum te rd a p a t b e b e ra p a a c ua n d a sa r p e ng ukura n c a kup a n p e la ya na n a ir m inum . Pa d a a khir ta hun 1993 to ta l c a kup a n p e la ya na n a ir m inum la ya k d i p e rko ta a n d a n p e rd e sa a n m e nc a p a i 37,73%. Se la njutnya c a kup a n p e la ya na n a ir m inum la ya k d i p e rko ta a n m e ning ka t d a ri 41% d i ta hun 2004 (34,36 juta jiw a ) m e nja d i 49,82% (44,5 juta jiw a ) d i ta hun 2009, se d a ng ka n d i p e rd e sa a n m e ning ka t d a ri 40% d i ta hun 2004 (m e la ya ni 10,09 juta jiw a ) m e nja d i 45,72% d i ta hun 2009 (15,2 juta jiw a ). Sta tus p e nc a p a ia n MDG s untuk a kse s a ir b e rsih, a ir m inum p e rp ip a a n, sa nita si d a n rum a h ta ng g a kum uh p e rko ta a n hing g a ta hun 2009 d a p a t d iliha t d a la m

Ta b e l 2.1.

Ta b e l 2.1 Ind ika to r, A c ua n Da sa r, Eksisting d a n Ta rg e t Pe nc a p a ia n MDG s d a n IPM

Ind ika to r A c ua n Da sa r (1993) Eksisting (2009) Ta rg e t (2015)

Pro p o rsi p e nd ud uk te rha d a p a ir m inum la ya k 37,73 % 47,71 % 68,87 %

Pe rko ta a n

• 50,58 % 49,82 % 75,29 %

Pe rd e sa a n

• 31,61 % 45,72 % 65,81 %

Pro p o rsi p e nd ud uk te rha d a p sa nita si la ya k 24,81 % 51,19 % 62,41 %

Pe rko ta a n

• 53,64 % 69,51 % 76,82 %

Pe rd e sa a n

• 11,10 % 33,96 % 55,55 %

Pro p o rsi rum a h ta ng g a kum uh p e rko ta a n 20,75 % 12,12 % 8,26 % *

*) ta rg e t RPJPN ta hun 2020 se b e sa r 6%

Hing g a ta hun 2009 p ro p o rsi p e nd ud uk te rha d a