ARAL AT LIGAW
LAKANDIWAIsang mapagpalang araw ang malugod na handog ko
Sa lahat ng Pilipinong nagkalat sa buong mundo
Mayrong isang email message na natanggap ang lingkod nyo
Apurahang naghahanap ng sagot sa tanong na 'to:
DAPAT BA O HINDI DAPAT PAGSABAYIN ANG DALAWA:
ANG MAG-ARAL AT MANLIGAW? Dapat o Hindi Dapat ba?
Sa nais na makisali, ang tanghalan ay bukas na
Ipahayag ang katwiran nang marinig ng balana.
DAPAT
Ako'y isang mag-aaral na nasa hustong gulang na
May isip na tumutuklas at may pusong sumisinta
Pag-aaral, panliligaw, magsabay man di problema
Kaya dapat ang syang panig na handa kong ibandera.
HINDI DAPAT
Bilang ama ng tahanan, kung ako ang tatanungin
Pag-aaral ang sya munang nararapat atupagin
Saka na ang panliligaw, hindi dapat pagsabayin
Ang panig na igigiit sakali at palahukin.
LAKANDIWA
Tuloy, kayo'y magsituloy upang ating umpisahan
Ang tagisan ng talino sa larangan ng katwiran
Ang panig ng DAPAT muna una nating pakikinggan
Salubungin nating lahat ng masiglang palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Nang ang tao sa daigdig ay nilikha ng Maykapal
Magkasamang nilangkapan ng damdamin at isipan
Kung di dapat pagsabayin ang mag-aral at manligaw
Sana'y isip na lang muna ang sa tao'y ibinigay.
Sa tahanan una munang namumulat sa pag-ibig
Ang sanggol na laging kupkop ng ina sa kanyang dibdib
Bago pa man makagapang, magsalita, magkaisip
Dama na ang pagmamahal ng magulang at kapatid.
Sa eskwela hinuhubog, pinapanday ang isipan
May subject na Health at P.E. para naman sa katawan
Mayroon ding Social Studies at iba pang pagsasanay
Upang maging mamamayang responsable sa lipunan.
Kumpleto ang kurikulum upang tayo'y makumpleto
Sa paglago ng isipan, katawan at pagkatao
Kapag ang crush, o puppy love, o ang pana ni kupido
Ay dumating, bahagi yan ng dapat na ikatuto.
Kaya kung ang estudyante ay pumorma at manligaw
Walang dapat ipagtaka pagkat ito ay normal lang
Ang binatang umiibig, ang dalagang minamahal
Ganado at inspirado sa kanilang pag-aaral.
LAKANDIWA
Napakinggan nating lahat ang katwirang pumapanig
Na DAPAT daw pagsabayin, pag-aaral at pag-ibig
Sunod nating tatawagin upang dito'y humagupit
HINDI DAPAT, salubungin ng palakpak na mainit!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Sinasabing mas madali sa tao ang maging henyo
Matapos na magkamali at magbunga ng di gusto
Sa pangaral ng magulang na noon ay sinuway ko
Mapait na kapalaran ang inaning pagkabigo.
Pagtuntong sa kolehiyo, sa kaklase'y nahalina
Mas maraming oras kaming ginugol na magkasama
Sa halip na makatapos ay maagang nag-asawa
Kaya high school diploma lang ang pwede kong iparanya.
Ngayon hirap na maghanap ng trabahong papasukan
Hirap akong matutustusan ang gastusin sa tahanan
Kung sana ay inuna ko sa halip na panliligaw
Ay nag-aral nang mabuti, mas malapit ang tagumpay.
Kabataang mag-aaral, isipin ang kasabihan
Hindi pwedeng magkasabay na sambahi't paglingkuran
Ang dalawang panginoon: ang puso at ang isipan
Mabuti pang pag-aaral na muna ang katutukan.
Ganito ang natutuhan sa minsang pagkakamali
Ngunit kayong di pa huli, wag sayangin ang sandali
Pag-aaral ay tapusin, panliligaw ay madali
Lalo't ikaw'y tagumpay na't limpak-limpak ang salapi.
LAKANDIWA
Nakatapos ang unang round nitong ating balagtasan
Na kapuwa nakatindig ang dalawang naglalaban
Hahayaan ko na silang magpambuno't magkagatan
Kababayan, isa pa ngang masigabong palakpakan!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Sa katalong nagkamali ng landas sa murang edad
Nanligaw at nag-asawa at maagang nagkaanak
At ngayon ay nangangaral upang kami'y di matulad
Ang tangi kong masasabi ay marami pong salamat.
Mag-aral at mag-asawa, mabigat ngang pagsabayin
Ngunit tila lumilihis yata kami sa usapin
Kaya upang di malito, akin munang lilinawin
Panliligaw at di kasal ang paksa ng away namin.
Pag-aaral, panliligaw, kahit ito'y magkasabay
Di masama hangga't kaming kabataang nagmamahal
Ay marunong na magdala, responsable, may paggalang
May ambisyong makatapos, at may basbas ng magulang.
Pag-aaral, panliligaw, kapag sabay na nagtagpo
Maski harangan ng tabak ay tiyak na mabibigo
Higpitan man ng magulang at bantaan ng paghinto
Tatakas at magtatanan, magkikita nang patago.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Salamat din sa katalong niliwanag itong paksa
Panliligaw nga't di kasal ang usapin mula't mula
Ako lang ay nag-apura, prusisyong kayhaba-haba
Sa simbahan din ang tuloy, inunahan ko nang kusa.
Alalaon baga, kapag sinabay sa pag-aaral
Iyang gawang panliligaw, ang tuloy din ay sa altar
Kaya upang makaiwas sa di-planong kalagayan,
Pag-aaral muna sana ang unahin, bago ligaw.
Totoo ngang inspirasyon ang katipang iniibig
Ngunit ito'y totoo rin: pag sya'y laging nasa isip
At sa kampus ng eskwela hanggang labas ay kadikit
Mga leksyon at assignments ang tuluyang nawawaglit.
Ang magulang na kawawa at subsob sa hanapbuhay
Nangungutang ng pang-tuition, pambaon sa araw-araw
Umaasang anak nila ay gagradweyt balang araw
Iyun pala'y winawaldas ang oras sa panliligaw.
Ang hirap sa gumagawa ng mali at nagsisisi
Ginagawang pamantayan ang nangyari sa sarili
Gayong noong kabataan siya mismo ay rebelde
At hindi nya alintana ang magulang na nagsabi.
Mangyari nga'y noon, ngayon, at hanggang sa hinaharap,
Hindi pwedeng magkabula ang sinulat ni Balagtas
Pag pumasok daw sa puso ng sinuman ang pagliyag
Masunod lang ay sukdulang hahamakin lahat-lahat.
Sa halip na kabataang mag-aaral ay pigilin
Sa pagligaw na lalo lang sasadlak sa panggigigil
Bakit hindi na lang sila pabayaang balansehin
Ang kaway ng karunungan at ang tibok ng damdamin?
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Ang sariling karanasan ay akin at akin lamang
At di layong ipanggiit na sukatan ng sinuman
Binabanggit ko lang rito sa pag-asang kapulutan
Ng aral at halimbawa ng musmos pang kabataan.
Pagmasdan mo ang paligid, talamak ang kahirapan
Karaniwang ugat nito'y kawalan ng hanapbuhay
Ang totoo ay marami ang trabahong naghihintay
Ngunit ito'y nakalaan sa may college diploma lang.
Di hadlang ang kahirapan kung hangad ay edukasyon
Di sagabal ang itsura o ang utak na mapurol
Subalit ang panliligaw na kapatid ng bulakbol
Maternity sa halip na college degree ang katugon!
DAPAT
Panliligaw samantalang nag-aaral ay maganda
Kapwa namin natitimbang ugali ng isa't isa
Kung kami ay maka-gradweyt, magtrabaho, mag-asawa
Sa pagharap sa dambana, walang puwang ang pangamba.
Ang manligaw samantalang nag-aaral ay tama lang
Pagkat minsan lamang kami dadaan sa kabataan
Aanhin ang kayamanan sa oras ng katandaan
Kung kulubot na ang mukha't walang gustong magpaligaw?
HINDI DAPAT
Maganda nga kung gagradweyt muna bago mag-asawa
Ngunit ating nababatid na di ganyan ang resulta
nang may toga
Dahil labis na nabuyo, sa damdamin nagpadala.
Ang ganito'y maaaring iwasan kung panliligaw
Ay di muna isasabay samantalang nag-aaral
Prayoridad ang syang susi sa pangarap na tagumpay
Tagumpay na ihahandog sa katipang naghihintay.
DAPAT
Katipan ay nakahandang maghintay sa pagtatapos
Ngunit iyang panliligaw ay di dapat ginagapos
Walang taong nag-aaral na ang puso'y di tumibok
Hindi pwedeng paghintayin ang pag-ibig pag kumatok.
HINDI DAPAT
Ang mag-aral at manligaw kung parehong pagsabayin
Mahahati ang atensyon dahil kapwa agaw-pansin
Kung mabigo sa pag-ibig, baka ikaw pa'y maglasing
Mauuwi lang sa wala ang pangarap at mithiin.
DAPAT
Mas mabuti ang umibig at mabigo kahit minsan
Kaysa hindi nakaranas na umibig kahit
kaylan!
HINDI DAPAT
Ang lahat ay may panahong kanya-kanyang nakalaan
Panahon sa pag-aaral, panahon sa panliligaw!
DAPAT
Ang mahuli sa pantalan, ang daratna'y baling sagwan!
HINDI DAPAT
Ang lumakad nang matulin, malalim kung masugatan!
DAPAT
Dapat silang magkasabay!
HINDI DAPAT
Dapat silang ipagbawal!
LAKANDIWA
Tumigil na kayong dal'wang umuusok na ang tuktok
Sumapit na ang sandali upang tayo'y magkatapos
Igagawad ko ang hatol, ngunit bayang nanonood,
Palakpakan muna natin ang makatang nagpanuntok!
Sino'ng dapat na tanghaling kampeon nitong balagtasan?
Walang dudang kapwa sila magagaling mangatwiran
Kaya itong aking pasya: Sila'y patas, tabla lamang
Muli nating paulanan, malutong na palakpakan!
MATALINO VS>
MAYAMAN
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Muli ang Balagtasan ay sumasahimpapawid
Kababayang minamahal, ilakas ang radyo't makinig
Dalawang magaling na makata, Balagtasa'y ihahatid
Magandang gabi po muna sa lahat ang bati naming matamis.
Kami po'y muling maghahandog sa inyo ng kasiyahan
Upang ang pagod ninyo sa trabaho ay maibsan
Ginaganap natin ito bawat unang Lunes ng buwan
Ang tagisan ng katuwiran na kung tawagi'y balagtasan.
Para kay Ginoong Robert Generao ng FT Construction
Tugon sa katanungan niya'y igagawad namin ngayon
Marami pong salamat sa panawagang kanyang tinugon
Ang paksang iminungkahi niya'y idadako sa kuwestyon.
Si Ka Domeng po ito, ang inatasang maging Lakandiwa
Na siyang papagitna at hahatol sa dalawang maghihidwa
Para naman inspirado, ang kaba ko ay mawala
Maaari bang makahiling ng palakpakang masagana!
Sa matunog nyong palakpak, ang sukli ko ay salamat
Dalawang angkan ni Balagtas ang siya ngayong maghaharap
Ang tagisan ng talino ngayong gabi'y magaganap
Pakinggan nating mabuti nang maunawaan nyong tiyak.
Akin na pong ihahayag ang paksa ng balagtasan
Na ang tema'y sino nga ba ang mas sikat at higit na hahangaan?
Ang may angking likas na talino o ang isang mayaman?
Ating sasagutin ngayon nang malutas ang katanungan.
Matapos na maihayag ang katanungang tutugunin
Ang dalawang maghihidwaan ay atin nang palitawin
Si Juliet Asenita ang siyang unang tatawagin
Sa matunog na palakpak siya'y ating suubin!
MATALINO (Pagpupugay)
Ang likas na kakayahang taglay ay walang katumbas
Kaya sa matalino ang mariin kong sagot na ihahayag
Pero bago muna, hayaan nyo bati ko'y maigawad
Maligayang pakikinig, magandang gabi po sa lahat.
LAKANDIWA
Taga-Dupax, Nueva Vizcaya po ang black byuting paraluman
takot kung lumaban
Pakinggan naman natin ang makatang makakapingkian
Iniwan niya ang mag-iina upang tayo'y matugunan.
Taga-Binan, Laguna po ang haharap na makata
Nakilalang magaling din sa larangan ng pagtula
Si Ralph Pulmano po, guwapo na may itsura pa
Salubungin natin siya ng palakpakang masagana!
MAYAMAN (Pagpupugay)
Salamat po, Lakandiwa at sa bayang nakikinig
Ako po ay bumabating buong galak, kinikilig!
Sa kalaban ko po namang madilim din yaong kutis
Kung sya po'y sa matalino, sa mayaman ako'y bilib.
LAKANDIWA
Sa pagpapakilala pa lang sa dalawang magpipingkian
Ay tila ba mainit na ang kanilang labanan
Para naman ang pananabik nyo ay hindi mabitin
Sila pong dalawa ay atin nang pagitnain.
MATALINO (Unang tindig)
Musmos pa man tayong bata'y pangaral
na ng magulang
Ang talino'y kabahagi sa magandang pamumuhay
Ito'y isang katangiang tataglayin habang buhay
Karunungan ay hagdanan sa pag-abot ng tagumpay.
Ang bansa ay umuunlad kung dito'y nanunungkulan
Malawak ang nababatid, di kapos ang kaalaman
Ngunit kung ang namumuno'y masalapi ngunit mangmang
Magagapi ang pag-asa ng kanyang sinasakupan.
Sa karandamang mapanganib, lalapitan ba ay sino?
Di ba dalubhasang duktor sa lunas ay sigurado?
At sa mga paaralan, nagsisilbi'y mga guro
Dunong nila ang sandata nang tayo ay mapanuto.
Sariwain naman natin sa gunita ang lumipas
Sa dayuhang mananakop lumaya ang Pilipinas
Ito'y dahil sa utak ng isang henyo at pantas
Kay Gatpuno Jose Rizal na dunong ang itinumbas.
Maliwanag ang sagot ko sa tanong na tinutugon
Ang marapat na hangaan ay yung mga marurunong
Kahit ikaw ay mayaman, kung ulo mo ay mapurol
Kasikatan ay mailap, salapi man ay igugol.
LAKANDIWA
Ang panig po ni Juliet ay narinig ninyo Higit na sisikat at hahangaan ay itong matalino
Pakinggan naman po natin ang makatang si Ralph Pulmano
Ihatid po natin siya ng palakpakang masigabo!
MAYAMAN (Unang tindig)
Kalaban kong paraluman ay masyado pong seryoso
Baka labis pong magdamdam kapag dito ay natalo
Yamang paksa nami'y tungkol sa mayama't matalino
Hayaan nyong sa inyo po ako muna ay magkwento.
Ang pulubing matalino at mayamang di marunong
Isang araw ay nagtagpo sa labas ng Mandaluyong
Mayaman ay walang kaya sa diskurso at diskusyon
Pagsapit ng tanghalian, matalino ang syang gutom.
Sa byahe ng Continental Airlines, minsan, nagkatabi
Matalinong contract worker at mayamang negosyante
Ang bitbit ng matalino'y diploma at pasaporte,
Ang mayaman, pasalubong na pinakyaw sa Duty Free.
Matalino'y nag-aabroad, tinitiis yaong
hirap
Mayaman din, nag-aabroad, para naman magpasarap
Sino nga ba sa dalawa ang mas lamang at mas sikat?
Kahit sa tulad kong mangmang, ang sagot po'y maliwanag.
May oras pa, katalo ko, upang ikaw'y makaatras
Balutin na ang dila mo habang di pa nagkakalat
Balagtasa'y hindi laging labanan ng mauutak
Kung minsan din, nagwawagi'y ang makatang may pambayad!
LAKANDIWA
Iyan po ang katuwiran ng makatang taga-Binan
Lalo daw sikat at dapat hangaan ay yung mga mayayaman
At para naman lalo nating ito'y maunawaan
Magpapatuloy po sila at atin namang palakpakan!
MATALINO (Ikalawang tindig)
Malabo po ang pananaw sa tunay na nagaganap
Nitong aking katunggaling panalo ang siyang hangad
Magagawa bang gutumin ang may utak at ng lakas?
O baka po nagbibiro dahil siya ang babagsak!
Marunong ang naglilingkod sa negosyo ng mayaman
mang daratal
Ano kayang mangyayari kung wala yaong may aral?
Baka itong masalapi'y hahantong sa basurahan.
Ang dalawa'y naisipang mag-aplay patungong langit
Ang marunong ay pumasa sa ginawang pagsusulit
Nang mayaman ay lumagpak, kay San Pedro iginiit
Limpak-limpak niyang salapi, sa impyerno siya'y napiit.
Yaman ba ang magdadala sa tugagog ng pangarap?
Ang kinang ba ng salapi sa paghanga ay pambihag?
Dahil yata puro pera sa katalo'y nasa utak
Pati yaong baluktot na'y tuwid pa ring sinusulyap.
MAYAMAN (Ikalawang tindig)
Katalo ko'y kay-aga pong kasalana'y 'kinumpisal
Inamin pong ang may aral, lingkod lamang ng may yaman
Pag nagsara ng negosyo ang mapera't may puhunan
Ang kawawa'y ang marunong na kawaning swelduhan lang!
Bilib ka sa matalino, ganyan din si Eba't Adan
Paraiso'y nakamtan na, wala pa ring kasiyahan
Sa hangad na magmarunong, nilabag ang kautusan
Pati dunong ng Maylikha ay nais na
mapantayan!
Kahit ubod ka ng galing at nuno ng karunungan
Yagit ka ring ituturing hangga't di ka yumayaman
Ang taginting ng salapi ay musika sa lipunan
Pag tama mo sa swipistik, daig mo pa ang superstar!
Kayamanan, pag labis na, marami ang natutuwa,
Matatag ang ekonomiya, masagana itong bansa
Ang dunong ng isang tao, pag sumobra ay masama,
Sa mental po humahantong, nagbibilang na ng tala!
LAKANDIWA
Sandali muna akong sa labanan ay papagitna
Ang sagutan ng dalawa'y nagiging pabigla-bigla
Para bang mga teksas, sa kulunga'y nagwawala
Sa pagnanais na makasipa at makatuka!
Ang nais ko't hiling sa dalawang naghihidwa
Sana ang hinahon sa inyo'y hindi mawala
Muli ay tumindig at sa labanan ay pumagitna
Ihatid naman natin sila ng palakpakang pampasigla!
Mahirap pong umunawa ang makatang mukhang pera
Ang sabi ko, ang may aral, sa mayaman ang nagdadala
Kung sa mental humahantong ang may dunong na sumobra
Sa walang alam pagkat tanga, may ospital nga ba kaya?
Sobrang silaw sa salapi ay malaking kapintasan
Pagkat walang itatangi kundi yaong kumikinang
Dahil dito'y nalilimot sa puso ang kabutihan
Nang dahil din po sa pera, nandyan ang kapalaluan.
Ang buhay natin sa mundo, kung inabot ng finished contract
Kaluluwa ng may dunong sa langit ay natitiyak
Dahil sinamba ng mayaman, ginto, salapi at pilak,
Na-cancel ang entry permit, inabot ay hanggang ulap.
MAYAMAN (Ikatlong tindig)
Wala nga pong pagamutan sa mapurol ang isipan
Dahil hindi pa po sira, pwede pa ring pagtyagaan
Ang malungkot ay sila pang ignoranteng kababayan
Ang madaling naloloko ng rekruter na maalam!
Hindi lahat ng may pera'y sumasamba sa salapi,
Tulad ni Job, mas maraming sa D'yos
Ama'y nagpupuri
Kalulwa ng may talinong sa kapwa ay nanduhangi
Made-deport sa impyerno pagkat passport pala'y peke!
Tigilan na ang pagsabing matalino'y syang may dala
Sa mayaman, pagkat baka makulitan ang balana
Pasalamat ka na lamang, kaydami ng may diploma
Kinakalawang ang utak, walang trabahong makita!
MATALINO
Katunggali ang nagsabing ang tanga ay naloloko
Matuwid ang kahulugang dapat magpakatalino
Si Abraham at Isaac maging si Job ay may ulo
Kaya sila nagsiyaman, dahil hindi mga bobo.
Hindi ka ba nagtataka? Sikat ka't hinahangaan,
Kahit ikaw ay mahirap, talino mo'y sa bigkasan
Talo mo pa si Ayala, Sarmiento at Lardizabal,
Marami sa 'yong nakikinig dahil sa iyong kaalaman!
MAYAMAN
Bakit ko ba hahangaring ako'y maging marunong pa
Gayong halos lahat naman, nabibili na ng pera
Talino ng abugado, duktor, hilot, kumadrona
Ay may presyong kagaya rin ng kakaning tinitinda!
Sa labanang pasikatan, sino'ng unang papansinin?
Sino nga ba'ng hahangaan kung dalawa'y pagtabihin?
Matalinong mukhang engot dahil pobre at gusgusin?
O mayamang mukhang "genius", pagkat porma'y mamahalin?
MATALINO
Di katumbas ng halaga ang magandang kalooban
Iyan namang salapi mo'y palamuti lang ng katawan
Di sa panlabas na anyo nakikita ang katinuan
Kundi sa gawa ng taong may inaangking kaalaman.
MAYAMAN
Ako yata ay naligaw sa labanang napasukan
Akala ko, paksa dito'y sino'ng sikat, hahangaan?
Kayamana'y panlabas nga, sapagkat ang kalooban
Ay di tayo ang hahatol, yan ay D'yos lang ang may alam!
MATALINO
Sa landas mang pagkalinis, ang mangmang ay naliligaw
Ang paghanga sa marunong, maingat sa daraanan!
MAYAMAN
Ngayo'y di na mayaman ang binubugbog ng kalaban
Sa marunong versus mangmang napalihis ang usapan!
MATALINO
Kamangmangan ng mayaman ang siya kong tinutukoy
Mahirap makaintindi, kalaban ko'y nagmamaktol!
MAYAMAN
Ako pa raw ngayon itong pang-unawa'y kinukulang
Magkano ka? Sabihin mo, matahimik ka na lamang!
MATALINO
Katalo ko'y di lang bobo, abusado pa rin pala!
MAYAMAN
Sagot ko na ang ticket mo, may pam-pocket money ka pa!
MATALINO
mayamang walang alam!
MAYAMAN
Sa gobyerno ay kaydaming matalinong magnanakaw!
LAKANDIWA
Akin na pong pipigilin ang talaktakan ng dalawa
Ako namang Lakandiwa ang papasok sa eksena
Ang hiling ko sa dalawang makata ay magkamay na
At sa inyo, mga kababayan, palakpakan muli sila!
Mahirap man ang humatol ay akin nang gagawin
Sa katwiran ng dalawa na mahirap arukin
At sapagkat ang dalawang ito'y kapuwa magagaling
Marahil ay mahihirapan akong matuwid nila'y limiin.
Sa panig ng matalino na si Juliet Asenita
Dahil daw sa talino, nakilala ang ating bansa
Talino raw ang puhunan sa buhay ay pakikibaka
Matalino raw ang siyang sikat at hahangaang talaga.
At si Ralph Pulmano po sa panig ng mayaman
Dahil daw sa yaman, sisikat ka at hahangaan
At kung mayaman ka, magpakahirap
ay di na kaylangan
Tila may katwiran din ang makata ng Binan.
Kung ang talino'y ginamit sa mabuting paraan
Walang pagsalang ito'y dapat nating hangaan
Ngunit kung ginamit ito sa kapwa ay panlalamang
Bagkus ay dapat pang ito ay pintasan.
Hahangaan mo rin ba ang isang mayaman
Kung wala namang malasakit sa kapwang nahihirapan?
Datapwa't kung ang yaman ay ginamit sa katuwiran
Walang pag-aatubili, sisikat siya at hahangaan.
Kung sa tugatog ng tagumpay ay marunong ang kailangan
Datapuwat kakailanganin din ang puhunan ng mayaman
Yaman ang magpapakilos sa matalinong tauhan
Ngunit matalinong tauhan din, magpapatakbo ng negosyo ng mayaman.
Ang paksa ay sino nga ba ang higit na hahangaan
Ang may angking talino ba o ang isang mayaman?
Narito ang hatol ko sa dalawang naghidwaan:
Patas po ang naging laban, sila'y ating palakpakan
BABAE ANG MANLILIGAW
LAKANDIWAMalugod na pagpupugay ang nais kong ipaabot
Sa lahat ng kababayang nakikinig, nanonood
Salamat sa kahiligan ni Vilma A. Malabuyoc
Ng Laguna na nag-email ng usaping itatampok.
Dapat ba o hindi dapat na babae ay manligaw?
Yan ang paksang tatadtarin sa sangkalan ng katwiran
Na kilala at mas tanyag sa tawag na Balagtasan
Lumapit na't makilahok sa tulaan ang may alam.
DAPAT
Ako'y isang binibining nakahandang makitugon
At sa paksang nakasalang malinaw ang aking hamon
Babae ay nararapat na manligaw, pagkat ngayon
Ang lahat ay nagbabago sa paglipas ng panahon.
HINDI DAPAT
Ako rin ay binibini, ngunit sa 'king pagmumuni
Babae ay hindi dapat na manligaw, pagkat mali
Ang dalagang Pilipina ay likas na
mayuyumi,
Di magaslaw, matahimik, magalang at mapagtimpi.
LAKANDIWA
Malugod kong tinatatanggap ang dalawang paraluman
Na kapuwa marurunong at bihasa sa bigkasan
Wag na nating patagalin, umpisahan na ang laban
Unang tindig ay ang DAPAT, siya'y ating palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Ang lola ng aking lola, may kapatid na dalaga
Na dalaga pa rin kahit edad na ay
ciento treinta
Pila-pila nanliligaw ngunit mahal niya'y iba
Na saksakan namang torpe, panay tingin lang sa kanya.
Kung lalaki'y ligaw-tingin, di marunong na magtapat
Ang babaeng umiibig, sya nang dapat magpahayag
Sa panahong makabago, may text,
email, eyeball, at chat
Di na uso ang pakipot, pa-cute, pasikret-secret love.
Kung babae manliligaw at lalaki ang sasagot
Malaya ang isa't isang tanggapin ang niloloob
Mas mabuti ito kaysa sapilitang pananakot
Na kaya lang nagpakasal ang lalaki ay pinikot.
Hindi naman yata tama kung tanging may karapatan
Magsabi ng niloloob ay ang kalalakihan lang
Ma-lalaki, ma-babae, pantay lamang na nilalang
May puso at may damdaming kapwa marunong magmahal.
Nasa'n tamis ng pagsinta o hapdi ng pagkabigo
Kung di man lang naranasan pagkat lalaki ay dungo?
O babae kahit gusto ay di naman makakibo?
Ano'ng saysay ng mabuhay? Para saan pa ang puso?
LAKANDIWA
Mabibigat na katwiran ang kaagad ipinukol
Ng makatang nasa panig ng DAPAT ang pinagtanggol
Ang kaniyang katunggali, pakinggan natin ang tugon
Palakpakang masagana ang sa kanya'y isalubong!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Ang lolo ng aking lolo ay may apong binatilyo
High school pa lang marami ng
tagahanga, isa rito
Ay kaklaseng agresibo, nanligaw na'y siya mismo
Nang mabuntis, di gumradweyt,
nag-iwan ng iskandalo.
Makabago na nga tayo sa gamit at kasangkapan
Modernong teknolohiya, mas asensong kaisipan
Ngunit hindi nagbabago ang pundasyon nating moral
Ang ugali at karakter ay di bagay na materyal.
Alalaon baga, kahit marami nang hindi uso
Mayro'n pa ring makalumang sariwa at laging bago
Kagaya ng panliligaw, kahit tayo ang may gusto
Lalaki ang siyang dapat sumungkit ng ating "Oo."
Ang binatang namuhunan ng tiyaga't paghihirap
Upang kamtin ang pag-ibig ng dalagang nililiyag
Sa puso ay iingatan ang matagal pinangarap
Kung magmahal siya'y lubos, habambuhay at matapat.
Mayro'n tayong kasabihan, pag patuka ang lumapit
Sinong manok ang tatanggi? Ito'y hulog na ng langit!
Sa babaeng manliligaw, siguradong may sasabit
Ngunit dahil natukso lang at di tunay ang pag-ibig!
LAKANDIWA
Umpisa lang mainitan na kaagad ang bakbakan
Ng makatang magkaiba ng pananaw at katwiran
Sa susunod nilang tindig, sila'y aking hahayaan
Paulanan nating muli ng masiglang palakpakan!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Ang tangi kong masasabi sa estudyanteng nabanggit
Di masama ang manligaw, ang di tama'y magpabuntis
Hiling ko sa katunggali, wag palitan itong topic
Huwag sanang insultuhin ang utak ng nakikinig.
Tinukoy kong pagbabago'y tungkol sa nakagawian
Noon, mga nagpupulis, sikyu, pawang lalaki lang
Ngayon, may nurse na rin tayong baligtad ang kasarian
Kaya ano'ng kaibahan kung babae ang manligaw?
Noong una, iskandalo ang maraming nagaganap
Lumaon ay unti-unting niyakap ng komunidad:
Babae ang nasa abroad, lalaki ang nagsisikap
Gampanan ang pagka-ina sa naiwang mga anak.
Kung tanggap na ng lipunan ang ganitong pagbabago
Babae man ang manligaw, wala itong malisyoso
Tamang gawa, laging mali sa mata ng suspitsoso
Kaya tuloy pati ating bansa ayaw umasenso!
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Palagay nang marami na ang babaeng nag-a-abroad
At ito ay tanggap na nga ng bayang naghihikahos
Batid nating ito'y mali lalo't ating napagtuos
Ang bilang ng nawawasak na pamilyang lasug-lasog.
Ngunit aking ibabalik sa ligawan ang usapin
Hindi dapat ang babae ang magtapat ng paggiliw
May paraan siya upang maglambing at magpapansin
Magpakita ng motibo, magparamdam, magpa-charming.
May batas na itinakda ang dakilang kalikasan
Pagmasdan mo ang paligid, marami kang malalaman
Bubuyog ang lumalapit, bulaklak ang naghihintay
May bulaklak bang nadapo sa bubuyog na may nektar?
Kung baligtad na ang mundo sa larangan ng pagsuyo
Babae ang nanliligaw, lalaki ang inaamo
Dapat silang lalaki rin ang mag-meyk-ap, magpa-laypo,
Paretoke ng katawan at mukha kay Doktor Belo.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Halata nang nagigipit ang makatang katunggali
Dinadaan sa komedi ang katwirang maling-mali
Sa pag-ibig karapatan nating lahat na pumili
Karapatang walang silbi kung babae'y itatali.
Ang babaeng nakagapos sa tradisyong makaluma,
Hindi pwedeng makaligaw, maghayag ng ninanasa
Biktima ng kalupitan ng nagbatas na tadhana
Na siya ring nagkaloob ng puso sa 'sangnilikha.
Ang babaeng nagtatapat ng pag-ibig sa binata
Sa kabila ng paghatol ng lipunang mapangutya
Ay higit kong igagalang kaysa mga nagkukunwa,
Mga plastik, ipokrita, kabilaan pagmumukha.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Mas bistadong nakokorner ang katalong paraluman
Sa init ng ulo pilit hinahatak ang labanan
Balagtasan, kagaya rin ng pag-ibig at ligawan
Ay di dapat dinaraan sa santuhang apurahan.
Ano na ang sasabihin ng balanang makakita
Kung babaeng nanliligaw gabi-gabi'y pumoporma
Lunes kay Jun, Martes kay Bert, Myerk'les, kay George, etsetera?
Sa lalaki ito'y okey... Sa babae? Ay sus-barya!
Baryang-barya, murang-mura ang tingin nga sa babae
Kung masyadong desperadong makabingwit ng lalaki
Perang sugal, kung gastusin, walang halong pagsisisi
Pagsintang kay daling kunin, madali ring isantabi!
DAPAT
Labis namang pinababa ng katalong mapanghusga
Ang halaga ng babaeng tapat lang sa sarili nya
Mas mabuti na ang lantad sa ugali't pagpapasya
May pag-asang lumigaya sa halip na magpantasya.
Buhay nga natin ay sugal, kung lagi kang tagataya
Mas maliit ang tsansa mo di tulad ng nagbabangka
Sa dalawang naghahanap, naghihintay ng biyaya
Mas higit na may pag-asa ang babaeng nagkukusa.
HINDI DAPAT
Ang dalagang Pilipina ay dangal ng ating lahi
mundo'y pumupuri
Ang nais ng ka-Balagtas ay baguhin ang ugali
Itulad sa Kanluraning mas mababa yaong uri!
Sa Kanlurang Amerika, makabago na ang lahat
Talamak ang teen pregnancy, diborsyo ay sangkatutak
Ganyan ba ang ninanais pausuhin sa pagpayag?
Babae na ang manligaw sa modernong moralidad?
DAPAT
Katunggaling paraluman hanggang ngayo'y nakahawla
Sa panahon ng Kastila nina Simoun at Ibarra
Ang paksa ay tumutukoy sa kung dapat, di dapat ba
Na manligaw ang babae - ngayon! Hindi nu'ng una pa!
HINDI DAPAT
Noong una pa at ngayon, ang sagot ko ay iisa:
Hindi dapat na manligaw ang babaeng Pilipina
Mas matamis ang tagumpay ng nagpagod na atleta,
Mas dalisay ang pagsuyong di nakuha basta-basta!
DAPAT
Matamis lang ang pag-ibig sa babaeng
niligawan
Ng lalaking nagkataong kanya mismong napusuan
Ngunit dulot nito'y pait sa dalagang matimtiman
Na di pansin ng binatang lihim niyang inaasam!
HINDI DAPAT
Hindi dapat manibugho ang babaeng di pinansin
Parehas lang naman sila ng lalaking gumigiliw
Na kahit may karapatang pumili ng susuyuin
Kung biguin ng dalaga'y nagdurugo ang damdamin!
DAPAT
Hindi patas na lalaki lamang ang may karapatan
Ang babae ay dapat ding bigyang-laya sa pagligaw!
HINDI DAPAT
Kung paanong mayro'ng Ama at may Ina ang Tahanan,
May lalaking manliligaw, may babaeng liligawan!
DAPAT
Sa panahong makabago ay di na uso ang ganyan!
HINDI DAPAT
Laging uso kahit kaylan ang mabuti't tamang asal!
DAPAT
Dapat babae manligaw!
HINDI DAPAT
Maghintay kang maligawan!
LAKANDIWA
Sa ayaw at sa gusto nyo, ako naman ang papakli
Upang kayo'y awatin na sa labanang tumitindi
Kayo muna'y magpahinga, magpalamig sumandali
Kabayayang minamahal, palakpakan silang muli!
Babae ba'y nararapat na manligaw? Yan ang tanong.
Sino nga ba ang nagwagi at dapat tanghaling kampeon?
Kayong mga madlang people ang bahala nang humatol
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang Panginoon.
MAGANDA vs. Pangit
LAKANDIWA (Panimula)Malugod na nagpupugay sa balanang nanonood
At sa mga nakikinig itong aba ninyong lingkod
Sa tagisan ng katwiran ng dalawang magsasalpok
Narito ang paksa ngayong sa bayan ay idudulog:
Halimbawang dalawa lang ang pupwedeng pagpilian
Sino ang yong iibigin, yayayaing magpakasal —
Ang tao bang PANGIT ngunit may magandang kalooban?
O itsura'y MAGANDA nga, ang ugali'y pangit naman?
Yamang inyong nabatid na ang paksa ng pagtatalo
Simulan na agad natin ang bakbakang todo-todo
Si GONIE T. MEJIA po ang syang unang magbeberso
Isalubong sana ninyo'y palakpakang masigabo!
GONIE MEJIA (Unang Tindig)
Tinatangay ng panahon, bawat angking kamusmusan
Upang tayo ay idako sa panahong kabataan
Pag-usad ng mga taon, pagsapit sa wastong gulang,
Bawat isa'y hahanap ng sa buhay ay makakatwang.
Pag-aasawa'y di biro, di raw kaning isusubo
Na dagliang iluluwa kapag ikaw ay napaso
Pagsisisi ang katugon kung ang pinili ng puso
Panlabas na kagandahan, kalooba'y di matanto.
Higit ko pang pipiliin ang babaeng di maganda
Na mayroong kaloobang butihin sa pagsasama
Kaysa isang maalindog ang panlabas na itsura
Ngunit huwad ang damdamin, ang puso at kaluluwa.
Aanhin ko'ng kagandahang nagmamaliw, kumukupas
Sa buhay ko'y magpapako sa dusa at paghihirap?
Dama ko lang ang ligaya kapag siya ay kayakap
Kapalit ng pagtitiis habang buhay, hanggang wakas.
Tuwiran kong sinasabi, walang bahid alinlangan
Pangit man ang liliyagin, ligaya kong tinatanaw
Masakit man sa paningin, Bakekang ang kagandahan,
Buong tapat mamahalin kung ginto ang kalooban.
LAKANDIWA
Si Gonie ay sumandaling aawatin ko po muna
Sapagkat ang kalaban nya'y nagwawala kanina pa
Si RAFAEL A. PULMANO na makata ng Laguna
Salubungin din po natin ng palakpak na masigla!
RAFAEL PULMANO (Unang Tindig)
Nabigyan po ng pag-asa ni Gonie ang mga pangit
Na sa balagtasang ito'y marami ang nakikinig
Paumanhin, ang mang-uto ng kapwa ay di ko hilig
Kung ano ang nasa dibdib ay syang tulak niring bibig.
Kahit na nga panlabas lang at batid kong lilipas din,
Kagandahan ang hanap ko sa babaeng iibigin
Matapunan lang ng ngiti at magiliw nyang pagtingin
Hindi lamang parang Langit, damdam ko pa'y nasa Heaven.
Ang mata ay tinuturing na bintana ng kalulwa
Bibliya po ang may sabi, at mayroon ding nagwika,
Kung ang mata ay ginawa upang tao'y makakita
Hindi siya masisisi kung sa ganda mahalina.
Si Gonie po ay walang taste kaya di ko masisisi
Ngunit kayong merong isip na sa laban sumasaksi,
Limiin nang buong ingat ang kanya pong sinasabi
At tugunin ang tanong ko upang tayo'y magkaigi.
Paano ka maglalambing at hahalik nang lips-to-lips
Sa babaeng nguso'y biyak, ngipin — bungi, dila'y lawit?
Ang laway ay tumutulo, ang ilong ay korteng atis?
At ang matang mapupungay ay maghapong nakatirik?
GONIE MEJIA (Ika-2 Tindig)
Tumpak nga ang mga mata'y bintana ng kaluluwa
Ito din ang magsasabing dustain mo ang makita
Bibliya rin po ang nagwika, kung magkakasala'y mata,
Dukutin mo ito pagkat mas mainam pang bulag ka.
Ako daw po ay walang taste at wala ding kaisipan
Hindi kaya kay Rafael nababagay ang paratang?
Malinaw ang aming paksa, ngunit siya'y nanlalamang
Dinako ang aking panig sa di dapat kapuntahan.
Iibigin ko ay pangit na may gandang kalooban
Sa sandali pong panahon, umiba na ang usapan
Pagkat po iginigiit sa hinayag na katwiran
Ay babaeng walang silbi na tila ba isang bangkay.
Sa mabunying Lakandiwa, hukom nitong balagtasan,
sinabing kapangitan?
Hinihiling ko po ngayon, kayo sana'y mamagitan
Upang akin pong matiyak ang panig kong ilalaban.
LAKANDIWA (Paglilinaw ng Paksa)
Sa hiling ng taga-Tarlac na makatang si Gonie po
Ako ngayo'y papagitna hindi upang sumaklolo
Lilinawin lang po natin ang sakop ng paksa't isyu
Na pinagdidiskusyunan ng dalawang nagtatalo.
Hindi ako, kundi kayong pumasok sa tunggalian
Ang bibigyan ko ng laya upang lagyang-kahulugan
Ang salitang "PANGIT" maging panloob o panlabas man
Walang limit, walang bawal, ang matira ay matibay.
Si Rafael ang syang muling papagitna at babanat
At yayamang di na pwedeng si Gonie ay makaatras
Sila'y aking hihilingang magkamay na't forget the past
Kayo namang madlang people magpaulan ng palakpak!
RAFAEL PULMANO (Ika-2 Tindig)
Katunggali ko po pala'y sumbungero at iyakin
Sumusugod nang di batid ang peligrong susuungin
Ang paksa ay malinaw pa sa bituing nagniningning
Di lang mata, pati utak, dapat na nyang paiksamin.
Pinipili niyong pintor ang larawang iguguhit
Pihikan din ang eskultor sa modelong iuukit
Manunulat, kompositor — lahat sila'y nagnanais
Ng magandang inspirasyon, inspirasyong hindi pangit.
Naturingang makata po at alagad sya ng sining
May damdaming pag pinukaw ng marikit na tanawin
Ay kaagad nagaganyak na lumikha ng awitin
Bakit ngayo'y umaayaw sa magandang ginigiliw?
Kung ang unang halimbawa'y di matanggap ni Gorgonio
Dahil anya tila bangkay, walang silbi, inbalido
Eh, kung maging kabyak niya'y mukhang tsonggong alimango Hindi po ba ang kawawa'y magmamanang anak, apo?
GONIE MEJIA (Ika-3 Tindig)
Kung magandang kalooban ng anak ay mamanahin
Kapurihan ng magulang, babaunin hanggang libing
Kung panlabas nga ang ganda ngunit asal ay maitim
Ang tanong ko'y simple lamang, may langit bang mararating?
Laman yaong iniibig nilang maang sa pagsinta
Panlabas na katangian ang halagang sinasamba
Lalaki man si Tyu Paeng ay di ako magtataka
Kung sa loob ng tahanan ay siya ang nakapalda.
Parang aso si Tyu Paeng pag tinawag ng asawa
Buntot ay kakawag-kawag sa dagliang pagtalima
Ganyan po ang nabibihag sa panlabas na hitsura
Mga takot maragdagan yaong blackeye po sa mata.
RAFAEL PULMANO (Ika-3 Tindig)
Saan kaya napulot po ni Gonie ang kaisipan
Na ang misis, pag maganda, ang mister ay ander naman?
Nabisto po tuloy yaong makahari niyang asal
Serbisyo ang habol pala sa asawang mukhang aswang!
Sa tanong nyang may langit bang naghihintay sa maganda?
Hindi po ba ang naroo'y mga anghel, santo't santa?
Samantala, yaong pangit, impakto at impaktita
Naron lahat sa impyerno, sama-samang tinutusta!
Ngunit kami'y nalalayo sa paksa ng pag-uusap
Sino nga ba sa dalawa ang mas type
mong maging kabyak?
Ang sa akin — yung maganda maski ugali ay palpak
Ako rin ay di perpekto, kapwa kami mag-a-adjust.
GONIE MEJIA
Sa Kaharian ng Diyos, ang doon ay tinatanggap
Ang inaglahi mong pangit, sa utos Nya ay tumupad
Kaawaawang Rafael, di batid ang nasa Aklat
Namumuhi pati Langit sa gaya nyang utak-palpak!
Sa piling ng isang pangit ang buhay ko'y maligaya
Malingap sa kabuhayan, sa tahanan at pamilya
May mababang kalooban, may pakundangan sa kapwa
Di suwail, lapastangan, tsismosa at bungangera!
RAFAEL PULMANO
Nangingitim na sa galit kaya hindi nakikita
Bawat suntok ng katalo'y sa kanya rin tumatama
Inaglahi ang giliw ko't iniangat yaong kanya
Maligaya raw sya, ngunit, halata mong nagdurusa!
Ang ugali, kahit anong sama'y pwedeng magbago pa
At pag tunay na nagbago, sagad hanggang kaluluwa
Ang itsura, ipa-plastic surgery ma't mapaganda,
Ganda'y huwad, hindi tunay, synthetic, fake, walang kwenta!
GONIE MEJIA
Pag gumanda na ang pangit at bumait ang masama
Saka ko na sasabihing malaya na ang Takusa
Ang magdusa'y di ko batid sa mabait na asawa
Sa buhay ko'y kabalikat sa hirap man at ginhawa.
RAFAEL PULMANO
Tamang hindi nababatid ni Gonie ang pagdurusa
Pano'y asawa nyang pangit ang sa bahay ay muchacha
Kung sabagay, okey na rin kung type nya ay mukhang bruha
Ang pangit ay sa kapwa raw pangit sanay makisama.
GONIE MEJIA
Ang kamelyo sa butas daw ng karayom ay lulusot
Kami pa bang inapi mo na may iwing gandang loob?
RAFAEL PULMANO
Ang ilaw ay hindi dapat na itago, ani Jesus
Gaano pa iyang gandang Dyos mismo
ang may kaloob?
GONIE MEJIA
Kagandahan ang kaloob, hindi asal na balakyot!
RAFAEL PULMANO
At ang ganda, hindi asal, ang sa puso'y nagpatibok!
GONIE MEJIA
Tibok ng puso ay bulok!
RAFAEL PULMANO
Dahil pangit ang yong irog!
LAKANDIWA (Pangwakas)
Hinto! Tigil! Para! Stop na! Magsitabi muna kayo
Ang oras nyo'y naubos na, ang sisingit nama'y ako
Sa lahat ng nanonood, nakikinig, ang hiling ko
Palakpakan nating muli si Mejia at Pulmano.
Sa tao bang pangit ngunit may magandang kalooban,
O itsura'y maganda nga, ang ugali'y pangit naman,
Sino nga ba'ng iibigin, yayayaing magpakasal?
Ang magpasya'y kayo, Bayan! Paalam na... See you next time...
Mahal mo vs. Mahal ka
LAKANDIWA (Panimula)
Sa pagbukas nitong tabing na hudyat ng pasimula
Ng tagisan ng talinong paborito nating madla
Ako muna'y bumabati sa inyo at, harinawa,
Tanggapin ang malwalhating pagpapala ng Lumikha.
Paksa nating hihimayin sa sangkalan ng katwiran
Ay kung sino sa dalawa ang handa mong pakasalan:
Taong mahal mo nang labis ngunit di ka minamahal,
O labis na nagmamahal sa yo, di mo mahal naman?
Unang tindig at hahataw ay batikang manunula
Ang Hari ng Balagtasan na sa Tarlac pa nagmula
Gonie Mejia ang ngalan... Isa nga pong pampasigla
Palakpakan natin siya pagkat iyan ang syang tama!
GONIE MEJIA (Unang Tindig)
Kapag puso ang nag-utos at nasunod yaong nais,
Ang mabuhay ay marangal sa piling ng nilalangit
Subalit kung makakatwang, yaong hindi iniibig,
Tagumpay sa pagsasama, may
kapisang hapdi't pait.
Pag-aasawa ang wika nga'y hindi kaning isusubo
Na dagling mailuluwa lalo't ikaw ay napaso;
Paano ba lalambingin ang hindi mo pinintuho
Kung ang damdamin ay tutol, umaayaw pati puso?
Malinaw po ang panig kong daan sa pag-aasawa
Sa dambana'y ihaharap ang labis kong sinisinta
Pagkat ayaw kong mabulid sa lagim ng pagdurusa
Kasamahin ang babaeng sa buhay ko'y di sinamba.
Dahil itong katalo ko ay salungat ang tahakin
Hindi ko na pagtatakhang balang araw sya'y mabaliw
Pagkat higit nyang pinili ang di tugon ng damdamin
Sa mali nyang kapasyahan, sarili ang sisisihin.
Sa piling ng aking mutya, habang ako'y maligaya,
Si Raffy ay nagmumukmok, luhaan ang mga mata;
Habang ako, sa liwanag ng buwan ay nagsasaya,
Si Raffy ay nakapikit, nagbibilang po ng tala!
LAKANDIWA
Si Gonie po'y nagsulit na ng katwiran sa publiko
Pakinggan po naman natin si Rafael A. Pulmano
Sa Laguna pa po galing; makunsyensya naman kayo,
Isalubong agad sana'y palakpakang masigabo!
RAFAEL PULMANO (Unang Tindig)
Sa amin pong munting bayan ay may isang hampaslupa
Palaboy at sadyang yagit, tampulan ng alipusta;
Ngumiti ang kapalaran, umasensong biglang-bigla
Nang pakasal sa babaeng ekta-ektarya ang lupa.
Doon din po sa 'ming bayan ay may pinag-isang dibdib
Mga mata ng babae'y mugtung-mugto sa pagtangis
Ang lalaking nahumaling sa kanya nang labis-labis,
Nakagawa ng di wasto masungkit lang yaong langit.
Ang pananaw ko'y praktikal — mas higit pang nanaisin
Na makasal sa babaeng sa 'kin, labis ang pagtingin
Umulan man o umaraw, bumagyo man at humangin,
Panatag ang aking loob, siya'y akin, aking-akin!
Samantalang si Gonie po, nasa piling na ang sinta,
Patuloy pang umaasa't nabubuhay sa pantasya;
Nagsasaing, nagluluto, naglalaba, namamlantsa,
Nag-iigib, nanunuyo... sa takot na layasan sya!
Ang babae'y parang prutas, kahit na katakam-takam,
Mapakla at walang tamis kung hinog nang sapilitan;
Si Gonie po, namimilit kahit mutya'y umaayaw,
Ako'y hindi! Mahirap nang matulad kay Echagaray!
LAKANDIWA
Mababagsik ang katagang kapwa nila binitiwan
Gayong nasa unang yugto pa lamang ng paglalaban
Si Gonie ang muli ngayong papagitna sa tanghalan
Kaya ang akin pong hiling: Palakpakan Natin, Bayan!
GONIE MEJIA (Ika-2 Tindig)
Ligaya kong tinatanaw ang sinta ay pagsilbihan
Ang gawin ang nararapat ay isa kong katungkulan
Ngunit di ko magagawang hangarin ang kayamanan
Ng babaeng hindi tibok ng puso kong iisa lang!
Napilitan man ang dilag sa akin ay magpakasal
Dahil ako ay lalaki, handa akong mapulaan;
Sa pagbigkas ng "Yes, I do" ni Rafael don sa altar,
balaraw.
Ang pagpatol ng lalaki sa babaeng hindi gusto
Masakit man pong tanggapin, dalawa ang tinutungo
Isa dito ay ang yaman ng babaeng sumusuyo,
Ikalawa'y kasikatan, makilala sa publiko!
Dahil ako ay naglingkod sa maganda kong asawa,
Sa pagpanaw ko ay tiyak, sa langit ang aking punta;
Kung si Raffy hahanapin at doon ay di makita
Pagkat iba ang hinangad, t'yak nandoon sa kabila!
LAKANDIWA
Bawat tugong binitiwan ni Gonie ay tila sibat
Matulis at wari bagang pag tumama'y todas agad
Tingnan natin si Rafael kung mahusay sa pagsalag
Palakpakan natin upang mas ganahan sa pagbigkas!
RAFAEL PULMANO (Ika-2 Tindig)
Masaya raw si Gonie po na ang sinta'y paglingkuran
Ngunit ano'ng silbi nito kung sinta ay nasusuklam?
Ang hayop nga, pakanin mo't pag di gusto, umaangal,
Di lalo pa tayong taong ang puso ay di laruan!
Si Gonie po'y aminado, pinilit lang ang babae
Na pakasal kahit ito sa kanya ay diring-diri;
Palibhasa, ang hangad lang ay ligayang pansarili,
Wala siyang pakundangan kung may kapwang naaapi!
Kaya nga ang katalo ko'y hindi dapat kasiguro
Na pagpanaw sa daigdig, sa langit ang kanyang tungo;
Ako itong matulungin, mapagbigay, pasensyoso
Kung asawa'y liligaya, maligaya na rin ako.
Nagpakasal man kay Gonie ang babaeng sinasamba
May halaga naman kaya ang sumpaan nilang dalwa?
Ang babae, pag nagtaksil, pagkat mahal niya'y iba,
Sino'ng dapat na sisihin? Kayo, Bayan, ang humusga!
LAKANDIWA
Lumalaon, umiigting pang lalo ang patutsada
Ng dalawang walang balak padaig sa isa't isa.
Sa ikatlong paghaharap, hahayaan ko na sila
Hahayaan ko rin kayong pumalakpak — kung pwede pa.
Sa pinilit na babae, alay ko ay karangyaan
At matapat na pag-ibig, abot hanggang kalangitan
Si Rafael na pinikot, tinakot at tinutukan
Anong uring pag-ibig ang idudulog kay Bakekang?
Ang giliw ko'y hinding-hindi sa akin ay magtataksil
Pagkat sa aming tahanan, reyna ko syang ituturing
Di gaya ng katalo ko, sa bahay ay kukulungin
Ng asawang maskulado, mataray at mukhang boxer!
Maganda at seksing-seksi, mayumi at matalino
Ang babae kong pinili sabihin mang ginapang ko
Di katulad ng kay Raffy na ang mukha'y kunsimido
Ang katawa'y korteng lumpya, sa gabi ay parang multo!
RAFAEL PULMANO (Ika-3 Tindig)
Dalisay ba ang pag-ibig kung may halong pag-iimbot?
Yuyurakan ba ang puri para lamang mapasagot?
Paano nya masasabing langit anya'y ihahandog
Gayong langit na nga itong ninakaw nya at dinurog!
Lubha yatang nagigipit ang katalong lumihis na
Sa paksa po ng usapang napapunta sa itsura
Sa tutoo, si Gonie po ang pangit at walang iba
Kasi, kung sya'y pogi sana, bakit kaylangang mangreyp pa?
Kung ako man ay napikot, hindi dapat magparunggit
Ang mabunying kabalagtas na saksakan nga ng pangit
Palibhasa'y konti lamang kaming mga makikisig
Hindi natin masisisi kung chicks na ang namimingwit!
GONIE MEJIA
Malinaw ang aming paksa, si Raffy ang pipiliin
Ang sa kanya'y nagmamahal kahit ito'y mukhang tikling
Dahil ako ay may layang tibok ng puso ay sundin
Sa magandang iibigin, ang pansin ko'y ibabaling.
Makisig man ang binata, kung may isip na makitid
Tiyak din pong magagapi ng mautak kahit pangit
Balagtasa'y paligsahan, pingkian po ng matuwid
Sa malinaw na salita, ako'y di pa lumilihis!
RAFAEL PULMANO
Si Gonie raw ay may layang tibok ng puso ay sundin
Babae ba'y walang laya't karapatang pumili rin?
winalanghya na ang giliw,
Paano nya tuturuan ng paggalang yaong supling?
Panlabas na kapangitan ay hindi ko kinukutya
Kapag ugali ay pangit, yan ang dapat ikahiya
Ang pag-ibig ng dalaga'y hinihingi nang may tyaga
Pag kinuhang sapilitan, may lason ang kanyang dagta!
GONIE MEJIA
Kasi, pangit ang panlabas na anyo ng kanyang giliw,
Kaya biglaang binawi ng pinikot na balimbing;
Sa dalawa bang lalaking nakaharap sa pagkain,
Ang sumandok ba ng panis ang pinalad sa pagtikim?
RAFAEL PULMANO
Maliwanag ang motibo ng katalong walang budhi
Sarili ang iniibig at di mutyang inaglahi Ang masarap na pagkain, kahit di nya pag-aari,
Nanakawing pilit dahil ugali nya'y makahari!
GONIE MEJIA
Taas-noo ako kapag kaakbay ang aking sinta
Ang pinikot, nahihiya, nanlulumo at tulala!
RAFAEL PULMANO
Pangdispley at hindi kabyak ang kaylangan lamang pala,
Bakit hindi na lang siya bumayad at umarkila?
GONIE MEJIA
Sa pumili ay ligaya, ang pinikot ay magdusa!
RAFAEL PULMANO
Importante'y mahalaga: Mahal ako ng asawa!
GONIE MEJIA
Sadya nga bang mahal mo sya?
RAFAEL PULMANO
Ba't nga ba sya sukang-suka?
LAKANDIWA (Pangwakas)
Dito natin puputulin ang singhalan ng dalawa
At sa madla ibabaling ang tanong na "Sino nga ba
Ang marapat pakasalan: Yung mahal mo, o mahal ka?"
Kayo na po ang humatol... Good-bye! Sweet Dreams! Sayoonara!
PAKIKIALAM SA
PAG_IBIG NG ANAK
LAKANDIWA (Pagbubukas)Magandang unang Lunes po ng Marso sa inyo, Bayan
At sa mga inaantok, "Hoy, gising!" ang panawagan
Narito po kaming muli upang kayo ay handugan
Ng inyo pong paboritong nagbabagang Balagtasan.
RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod n'yong bumabanat
Magiliw na nagpupugay, bumabating walang puknat
Dito'y ako'ng tagahahatol, Lakandiwa po ang tawag,
Mabait na Lakandiwa, ang matalo'y bitay agad.
Ang magulang ba ay dapat o di dapat makialam
Sa pagpili nitong anak ng nais na mapusuan?
Sa pag-ibig, ang supling ba'y matwid na panghimasukan?
Iyan po ang paksa ngayon nitong ating paglalaban.
Kahit na may kabigatan ang napili nating paksa,
Mabibigat din po naman ang makatang magbabangga
Mga Reyna at Hari po sa larangan ng pagtula
Palakpakan sila habang lumalapit papagitna!
DAPAT (Pagpapakilala)
Maaliwalas ang langit sa gabi ay nakatunghay
Wari bagang umaayon sa ihahayag kong patunay
Na dapat lang makialam sa anak po
ang magulang
Sa pagpili ng kasuyong itatangi habang buhay.
Sa akin pong katunggali na kutis ay takipsilim
Ang sarili ay ihanda at isip ay patalimin ELVIE ESPIRITU po, nagpupugay, buong giliw
Sa lahat ng kababayang katulad ko ang hangarin.
HINDI DAPAT (Pagpapakilala)
Matayog na pangarapin kalimita'y di matupad
Katulad ay lakbay-diwang sarili'y di umaangat
Diyan ko po ihahambing itong kahidwa kong dilag
Nananaginip pong gising, mata nama'y mga dilat.
Ama akong nagmamahal sa kaloob na mga anak
Ang sila'y panghimasukan sa kakatuwangin ay di dapat
GONIE MEJIA po ang lingkod nyong taga-Tarlac
Sa tanan ay nagpupugay, buong tuwa at ng galak.
LAKANDIWA
Mukhang handang-handa na po ang makatang paraluman
Ang makatang taga-Tarlac, tila gayon din po naman
Unang tindig, si Elvie po ang sya munang pagbibigyan
Upang lalong ganahan po'y ihatid ng palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Kahulilip ay ligayang hindi kayang mapantayan
Ang nadama nitong ina nang ang anak ay isilang
Ang sanggol ay inaruga ng malingap na kandungan
Ng magulang na nagsilbing sa bukas nya'y mga tanglaw.
Mga taon pang napigtal sa tangkay nitong panahon
Sa wastong gulang sumapit ang anak na tinutukoy
Pag-ibig sa itatangi nang sa puso ay sumibol
Karapatan nitong anak ang damdamin ay matugon.
Tungkulin ng magulang ay pangalagaan ang anak
Iwasto sa kalagayan, sa di tama ipangilag
Ang higit na karanasan sa kanila ay di hamak
Mas pa nilang nababatid sa anak ang nararapat.
Kung sumapit sa panahong anak ay mag-aasawa
Pakialam ba ng magulang, itatanggi, itatatwa?
Malasakit nga ba nila'y ipagwawalang-bahala?
Ang sa aki'y pagtatanong, dulutan po ng unawa.
At ngayon sa katunggaling kahidwa ko at kabangay
Sa panig pong tinutugon ay huwag nawang malimutan
Hangga't anak ay sakop pa sa kandili ng magulang
Sila pa rin ay may layang sa anak ay umantabay.
LAKANDIWA
Maliwanag na nagsaysay ng katwiran ang makata
Na dalaga pa pong tunay, maganda at batambata,
Ang kalaban nya po namang binat-na ang syang tutudla
Palakpakan din po't dinggin, tingnan kung may binatbat nga!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Maganda ang kahidwa ko, ang pangit lang ay ang matuwid
Pati pintig ng puso ng anak yata'y ginigipit
Kung sa wastong gulang na din yaong anak pag sumapit
Desisyon nyang pangsarili, di dapat nang ipagkait.
Wika din niya kung ang anak ay umibig at gumiliw
Sa kanya ang karapatang damdamin ay pairalin
Ngayon nama'y nakikialam, hangad niya'y nais sundin
Hindi kaya kahulugang ang dilag po ay balimbing?
Kapag puso ay umibig, magmahal ay natutunan
Paraan ay magagawa lalo na nga't hahadlangan
Malimit ngang nagaganap, kapag magulang nakialam
Anak ay napipilitang sa kasintaha'y magtanan.
Masasabing malasakit, magulang pag nanghimasok
Katumbas nama'y pagluha sa anak ang idudulot
Kasawiang tataglayin, pag lumabis ay himutok
Sa di mainam hahantong ang anak sa pagkalungkot.
Di po lubos maunawa ng makatang paraluman
Kung gaanong hapdi sa anak ang kabiguan
Tayo'y mga nagdaan na sa ganiyang kalagayan
Hanggang ngayon siya'y bulag pa sa isang katotohanan.
LAKANDIWA
Para lalong magkaigi ang dalawang nagtatalo
Hahayaan ko na silang magbaknatan hangga't gusto
Kayo namang nakikinig sa istudyo at sa radyo
Ipabaon sa kanila'y palakpakang todong-todo!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Pag-ibig ang siyang bulag, hindi yaring pang-intindi
Taliwas po ang pasaring ng mahanging katunggali
Hindi ba't ang kabataan, kahit anak mong sarili,
Mapupusok sa pag-ibig, sa pagpili'y namamali?
Kapintasan bang masabing ang anak ay maturuan
Sa nababagay na kasuyong kakasamahin sa buhay?
Di ikaw ang masusunod, kahit ikaw'y nakialam,
Mahalaga'y pagpapayo na nagmula sa magulang.
Mas mahapding madarama lalo't anak mo'y babae
Napakasal halimbawa sa tampalasang salbahe
Sa altar kung ibinuklod, habang buhay magsisisi
Dahila'y di nakialam ang magulang sa pagpili.
Huwag naman pong itutulot kung iyan ay mangyayari
Sino bang dapat buntunan kundi yaong di nagsilbi?
Pabaya sa katungkulang marapat na
ibahagi
Na paris ng kahidwa kong iniinda ay sarili.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Hilong talilong na yata ang dilag kong kabanggaan
Ang bunga sa pakikialam ay kanyang nakaligtaan
Anak, kung ipinagkasundo sa hindi napupusuan,
Hantungan nitong malimit ay di ba paghihiwalay?
Pag sinabing nakikialam ang magulang po sa anak
Kanilang pinipintuhong balak nila ang matupad
Ang sustansiya ng hidwaan, nais po yatang isadlak
Nitong aking katunggali, sa paglihis, pangingilag.
Pag-ibig ay kawikaang labis makapangyarihan
Ang lahat ay hahamakin maging pati kamatayan
Kapag puso ang nag-utos sa anak at hinadlangan
Kundi sa hukay babagsak ay do'n sa Mental Hospital.
Bakit ko pa nanaising ang ganito ay maganap
Kung sa aking pakikialam, ang anak ay mapahamak?
Di ko panghihimasukan, sino man ang ililiyag
Sa halip ang bendisyon ko sa kanila'y igagawad.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kagaya ng nasabi kong karapatan ng magulang
Sa anak magmalasakit pagkat dugo nila't laman
Halimbawang ang anak mo may asawa ang napusuan
Anong uring magulang ka kung ito'y di tututulan?
Sa harap ng kapintasang nakadilat, nagbabanta
Ang magsawalang-kibo ka hindi ba pagpapabaya?
Kung di kabagay ng anak sa pagsinta ang ninanasa
Ikaw din ba ay aayon at sa iyo'y balewala?
Balakid ngang sasambitin pag nakialam ang magulang
Ngunit dapat na mangyari pagkat isang pagmamahal
Kahit sabihin pa nating anak sa aki'y masuklam
Kung akin siyang napanuto, ina akong nagtagumpay.
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Tagumpay sa kabiguan, pagwawaging kasawian
Sa pagluha nakakalong ang umapi at nasaktan
Sa malinaw na salita, bahid po ng katuturan
Nakialam at pinakialaman, lungkot ang kalulugmukan.
Katulad sa isang anak na dalaga't ubod ganda
Sa mayamang manliligaw, isinabwat nitong ina
Sa takdang araw ng kasal, sa halip na pagsasaya
Ang ina ay tumatangis, masakit na nagluluksa.
Halimbawa ko po lamang itong aking inihayag
Bagaman may pangyayari na dito ay natutulad
Nasaan ang pagmamahal ng magulang po sa anak
Kung karapatan sa pag-ibig ng bunso ay winawasak?
DAPAT
Maganda ang halimbawa ng makatang kahidwaan
Ngunit ang tema ng paksa'y di maunawang lubusan
Ang pakialam ng magulang sa anak ay nakabatay
Kung sa kanyang kakatuwangin ay may punang kapintasan.
Katulad din halimbawa ng sa anak lumiligaw
Lasenggo at butangero, sugarol po at batugan
Ang anak ba'y hahayaang sa ganyan mapasakamay
Kapag ito'y napangyari, magulang ang masasaktan.
HINDI DAPAT
Muli akong sinapawan kaya ako'y di maka-draw
Katunggali'y lumiliko, mahirap ang makapusoy
Bakit ba kung nagigipit, kahidwa ko'y lumiligoy
Sala sa init at lamig kung baga po sa panahon.
Ngunit po sa isang dako ay hindi niya nababatid
Mas liligaya ang anak sa kaniyang nilalangit
Batugan at lasenggo man, kahit kapintasa'y labis
Kung tibok ng kanyang puso, magulang ay huwag magkait.
DAPAT
Ako lang ay nagtataka sa pasaring ng kalaban
Ang pangarap ba sa anak, isadlak sa kamalian?
Ang gawang pangungunsinti sa anak po kalimitan
Ang bunga ay di maganda, tuturingang walang inam.
HINDI DAPAT
Pangungunsinti nga kayang unawain yaong anak
Kung siya'y di pakialaman sa pipiliing kapilas?
Kung ako'y manghihimasok ay akin pong natitiyak
Ako'y kanyang sisisihin sakaling siya'y di pinalad.
DAPAT
Pagmamahal po sa anak kung magulang ay makialam
Sa pagpili ng kasuyong sa buhay niya'y makakatuwang.
HINDI DAPAT
Sasabihing ako po ay malupit na isang ama
Kung sa anak makikialam sa pagpili ng asawa.
DAPAT
Kapag hindi ka nakialam ay wala kang malasakit!
HINDI DAPAT
Ama akong makatuwiran, di gaya mong mapagkait!
DAPAT
Pagkakait ba sa anak kung siya ay iwawasto?
HINDI DAPAT
Kapag ikaw ba'y nakialam, may bukas siyang mapipiho? DAPAT Tiyakan at sigurado! HINDI DAPAT
Hindi sa paniwala ko!
LAKANDIWA (Paghatol)
Puputulin ko na ngayon ang pagdada ninyong dal'wa
Magsipirmis muna kayo't ako naman ang poporma
Kababayan, kung sakaling kayo po ay naandyan pa,
Pwede po bang makahiling ng palakpak na sagana?
Kung umibig ba ang anak at ang puso ay tumibok
Ang magulang ba ay dapat o di dapat manghimasok?
Dapat raw po, ani Elvie; Di dapat, kay Gonie'ng sagot
Ano naman ang "say" ninyo kung kayo ang masusunod?
Minsan pag nanghimasok ka, nagrerebelde ang anak
Kapag di ka nakialam, baka naman mapahamak
Kung kailan nababagay ang maghigpit o magluwag,
Yan ang hamon sa magulang na dati ring naging anak.
po'y panalo na
Subalit kung papogihan, kay Gonie po, siya'y tumba...
Kayo na po, Kababayan, ang bahalang sumintensya,
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang Diyos Ama!
http://ofw-bagongbayani.com/b-pakialam_anak.html
