komposisyon2 (1)

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

Ano ang komposisyon?

- tinuturing na pinakapayak na

pamamaraan ng pagsulat.

- isang uri ng pagpapahayag ng iniisip at

nadarama.

- maaring maging pormal at

(6)

Pormal na komposisyon

-Naglalayong magpaliwanag o magbigay

–

kahulugan sa mga katotohanan at konsepto.

Halimbawa : maaring ipaliwanag kung paano

makakuha ng visa patungong ibang bansa at

naghahambing ng pamahalaang demokrasya

at komunismo.

Impormal na komposisyon

-Nabibigyan ng diin ang istilong ginagamit

ng awtor dahil naipapamalas ang

personalidad ng awtor.

(7)

Kahingian ng komposisyon

1. Paksa

- Nilalaman ng sulatin.

- Nakukuha sa kapaligiran.

*Importante sa Paksa

--

Ito’y

dapat na kawili-wili.

- Ang manunulat ay nangangailangang may malalim na

kaalaman.

2. Pamagat

--

Ito’y

tinatawag na

“title”

sa ingles.

--

Nagbibigay ng ideya sa mga mambabasa ukol sa paksa ng

komposisyon.

*Pinagmumulan ng isang pamagat

-Pinakadiwa ng komposisyon.

-Pinakamahalagang bagay sa komposisyon.

(Mahahalagang tao, bagay lugar o taon.)

(8)

3. Pagsisimula

- May layunin na tumawag ng pansin. (halimbawa: anekdota na

makakapagtawa.)

Iba’t

ibang paraan ng pagsisimula ng komposisyon

a. Sipi o quotations

Halimbawa: Minsan ay sa ating buhay-pulitika. Kailangan na rin

tayong lumaya sa sarili

! ”

sinabi ng Pangulong Manuel Roxas na :

“

Ngayon ay

malaya na

tayo.

(Nababagay

sa komposis

yong ukol

sa Wikang Filipino.)

b. Tanong

ex. Ano ang tunay ng pag-ibig

sa bayan? Ito

ba’y

ang pagsunod

sa bawat sabihin ng mga nagpapalakad ng bayan? (Nababagay sa

komposisyong ukol sa pagkamakabayan.)

(9)

c. Salawikain

Halimbawa: Aanhin pa ang damo, kung patay na ang

kabayo. (Nababagay sa komposisyong ukol sa paggalaw ng

maaga.)

d.Salitaan

-paglalahad ng aktwal na

-paglalahad ng aktwal na kumbersasyon.

kumbersasyon.

e.Pagsasalaysay

-pagkwekwento ng mga pangyayari, suliranin o pagbalik sa

nakaraan o kasaysayan.

4. Pagwawakas

Paraan ng pagwawakas

-Buod

-Pagiwan ng tanong.

-Paghahamon

-Sipi

(10)

Gamit

-para mahasa ang mga mag-aaral sa pagsulat.

-pagpapahayag ng isip at damdamin, tulad ng

pagkwekwento ng karanasan, pagbibigay

interpretasyon at pagpupuna.

(11)

II.

II. P

P

ampersonal

••

a. Kahulugan

* tumutukoy sa mga

komposisyong

naglalahad ng mga

personal na

karanasan ukol sa

may-akda.

b. Hangganan

- Pagsasaad lamang ng sariling

karanasan.

- Kadalasang pribado ngunit

maaring isapublik

maaring isapubliko

o depende

depende

sa kagustuhan ng may akda.

(12)

* Isang

magandang halimbaw

a ng

pampersonal na komposiyon ay ang diary

na isunusulatan ng mga pangaraw-araw

na karanasan.

Halimbawa ng Pampersonal na

Komposisyon

(13)

III.

III. Iba’t

Iba’t

_{ibang Klase ng}

_Pamper

_{sonal na}

Komposisyon

a. Kahulugan

••

* -isang impormal

na pampersonal na

komposisyon kung

saan ikinikwento ng

may-akda ang mga

pang-araw-araw

niyang pangyayari,

obserbasy

obserbasyon,

on, kaisipan

kaisipan

at reaksyon ukol dito.

••

- kadalasang bukas sa

publiko.

A. Journal

_{b. Dahilan}

1. Tra

1. Travel lo

vel log

g

-talaan ng mga pagbibyahe sa

-talaan ng mga pagbibyahe sa iba’t

iba’t

ibang lugar.

2. Talaan ng panaginip

-rekord kung saan makikita ang

listahan at kwento ukol sa sariling

panaginip.

3. Isang lagbuk (log book)

-tunay na tumutuko

-tunay na tumutukoy sa isang

y sa isang talaan

talaan

ng lakbayin ng

ng lakbayin ng isang barko.

isang barko.

4. Aklat ng

4. Aklat ng kaisipan

kaisipan

-idinudukomento ang mga libangan o

kapakipakinabang na

(14)

b. Dahilan

6.) Batayan / paraan ng malikhaing

gawain

--

Pinagmumula ng mga kaisipan oPinagmumula ng mga kaisipan o

inspirasyon

7.)

Inven

Inventaryong

taryong ekliktik

ekliktik

*paginipun

–

–ipon ng mga

ipon ng mga

paboritong sawikain, salita,

panunudyo, usapang marinig o

anekdota.

5.) Kwaderno sa pagplano

* pagsusulat ng mga

ba

la

kin

,

tu

ng

uhi

n,

o

mg

plano para sa mga gawain

na may kinalaman sa

proyekto o anumang may

praktikal na gamit sa

pang-araw-araw.

(15)

b.Dahilan

•

8.

8. T

T

agatago

ng

koleksyon

* Dito inilalagay ang mga suvinir, retrato o

anumang kinatuwaang koleksyon.

(16)

c. Gamit

Pinagtatalaan ng mga kawiliwli at

makahulugang pangyayari at mga

obserbasyon, gayundin ng mga reaksyon

sa mga pangyayaring ito.

(17)

e. Problema

- Katamaran ng manunulat.

- Kawalan ng bolpen o lapis.

- Naubusan ng papel.

d. Importansya

- Imbakan ng ideya para sa hinaharap.

- Pag-aalala sa mga nakalipas na mga

karanasan.

(18)

Paggawa ng Jornal

1. Pagpili ng kwaderno.

-Maaring gamitin ang sumusunod: spiral-bound o close-bound

na kwaderno, blankong libro, o puting filler na tinapalan ng

construction paper, ayon sa kagustuhan ng awtor.

2. Sa pagsusulat, mahalagang lagyan ng petsa ang bawat

2. Sa pagsusulat, mahalagang lagyan ng petsa ang bawat entri.

entri.

3. Isaalang-alang ang mga bahagi: panimula, gitna at

3. Isaalang-alang ang mga bahagi: panimula, gitna at wakas.

wakas.

4. Alalahaning maitala ang dalawang uri ng

4. Alalahaning maitala ang dalawang uri ng detalye kailangan sa

detalye kailangan sa

pagsulat ng isang jornal: yaong mga tiyak a

pagsulat ng isang jornal: yaong mga tiyak at yaong mga naging

t yaong mga naging

impresyon at mga naging damdamin.

(19)

5. Maliban dito, kailangan din maitala ang

mga sumusunod:

•

• Tagpuan

Tagpuan

Kailan

at

saan

naganap

ang

pangyayari?

•

• Mga

Mga

tauhan

Sinu-sino

ang

mga

taong

kasangkot?

•

• Usapan

Usapan

Anu-ano

ang

mga

sinasabi

at

paano

sinabi?

•

• Banghay

Banghay

Paano

tumakbo

ang

pangyayari?

•

• Kahulugan

Kahulugan

Bakit

mahalaga

sa

iyo

ang

pangyayaring

ito?

(20)

Halimbawa:

Santolan, Batangas, Dis. 27, 1994.

Umuwi kami sa bayan nina Daddy,

kasama ang mga kapatid ko at si Mommy.

Unang pagdalaw ko iyon at talagang

kailangang kasama ako, kasi magmamano

kami, dahil Pasko nga.

kami, dahil Pasko nga. Sabi ni Daddy,

Sabi ni Daddy,

maliit ang bayang iyon at naisip kong baka

mainip lamang ako roon. Tatlong oras ang

biyahe. Malamig ang sumasagupang hangin

sa mukha at bahagya akong nalibang sa

mga tanawin- mga punongkahoy,

kabundukang natatanaw, malalawak na

luntiang bukirin. Tuwang-tuwa si Lola, lalo

na nang abutin niya ang bagong bestidang

pasalubong namin

pasalubong namin. “

. “Isisimba ko ito

Isisimba ko ito.”

.”

Maraming kamag-anak kaming naratnan at

nagmano kami sa lahat

nagmano kami sa lahat. “

. “Malalaki na,

Malalaki na,

parang kailan

parang kailan lang.” “

lang.” “Mga

Mga dalaga‟t

dalaga‟t binata

binata

na

na.” “

.” “ Ang isang

Ang isang ito‟y

ito‟y kamukha ni Berto

kamukha ni Berto.” (Si

.” (Si

Daddy yon na Bert sa Maynila).

(21)

Tatlong paksa lamang ang karaniwang napag-uusapan doon: mga

napalayo ng mga kamag-anak, panahon, kalusugan

: “

Nasa

„

Merika

na si Flor, nars. Si Fred, nasa Germany naman

.” “

Malimit dito ang

daan ng bagyo

.” “Hindi kayo

magugutom sa amin, mabangong

kanin, maraming gulay, prutas

—

dalandan, tsiko, atis

.”

Dalawang

araw lamang,

ako‟y

nainip na. Nang magsimba kami pinagtitingnan

kami ng lahat yatang tao

: “

Mga apo iyan ni Nanay Sela

.” “

Dumaan

muna kayo, makapag-almusal: tsokolate, suman, kalamay,

bibingka, puto, kalamay at ube

.” ”

Kababata ko ang daddy mo, lagi

kong kapartner sa sayaw, sa mga iskul

program.”

Habang

tumatagal kami roon, may kasiyahan na akong nararamdaman sa

pagkukuwento ni Lola tungkol sa kamusmusan at pagbibinata ni

Daddy.

Nang bumalik kami sa lungsod, nakadama ako ng bahagyang

lungkot: nakangiti si Lola nang

kami‟y

magpaalam

nguni‟t

may

kinang na luha sa mga mata. Alam kong muling uuwi ako sa

Santolan.

(22)

Sanaysay-Sanaysay-

”

_{Salaysay ng mga sanay}

”

Karaniwa’y

personal na pananaw

ng manunulat hinggil sa mga bagay-bagay

na nakaaapekto sa kanya.

Pormal

Di- Pormal

(23)

Refleksyon-Refleksyon-

Pagsusuri

Nagbibigay-pagkakaton sa manunulat

na makapagbigay ng reaksyon o

interpretasyon sa mga bagay-bagay

hinggil sa

kan

yang nabasa, nasulat o

napanood.

(24)



Kahulugan



Isang impormal na

komposisyon na

naglalayong maisul

at

ang

mga magagandang a

t di-

t

di-malilimutang alaala sa

malilimutang alaala sa

buhay ng isang tao.

Katangian

1.

1. Bida ay ang awtor

Bida ay ang awtor

ngkomposisyon.

2.

2. Kadalang

Kadalang

mas

maikili

kaysa sa isang

awtobayograpiya.

3.

3. Nakapokus sa isang

Nakapokus sa isang

peryod lamang.

4.

4. Naratibo ang

Naratibo ang

istraktura.

(25)

1.

Pangpamilya at pang-

Pangpamilya at

pang-therapeutic

therapeutic

na karanasan o

paghihilom.

2.

Pag-dokumento at pag-

Pag-dokumento at

pag-alala ng mga

alala ng mga

magagandang pangyayari

mula sa nakaraan.

Importansya

 

Pagdedebelop ng

personalidad.



Personal na pagbubuo.



Pagalala sa mga

magagandang nakalipas na

karanasan.

Problema



Paglimot sa

iba’t

ibang

pangyayari.



Katamaran.



Aya

w balikan an

g nakaraan.



(26)

Pagsulat ng memoir

1. Katulad din ng jornal, nangangailangan din ng

kwadernong masusulatan

kwadernong masusulatan ang isang

ang isang memoir

memoir..

2. Bago magsulat, mag-brainstorm muna ukol sa

mga magagandang pangyayaring napakaimportante

sa buhay mo, maging sa maganda o sa masamang

paraan. Maaring gamitin ang talaarawan o jornal

bilang base o kausapin ang ibang mga kapamilya

upang matulungan ka sa pag-alala ng mga

pangyayaring maaring nalimot na.

3. Piliin ang mga serya ng pangyayari na

pinakaintersado at kawiliwli para sa iyo.

(27)

4. Mag-brainstorm ulit upang makakuha ng mas

maraming detalye tulad ng pangalan, lugar,

deskripsyon, boses, kumbersasyon, bagay at iba

pang mga detalyeng magpapakulay sa iyong

memoir. Pagpatuloy ang pag-brabrainstorm

hanggang handa ng maisapapel ang mga

memorya.

5. Para sa unang burador, isulat ang lahat ng mga

ideya mula simula hangang dulo. Huwag munang

magrebisa, at ipabasa muna sa kapatid o

magulang upang malaman ang kanilang pananaw

ukol dito.

(28)

HALIMBAWA:

Memoirs Of A Geisha

By ARTHUR GOLDEN

Excerpt of Chapter One

Suppose that you and I

Suppose that you and I were sitting in a quiet room

were sitting in a quiet room overlooking

overlooking

a garden, chatting and sipping at our cups

a garden, chatting and sipping at our cups of green tea while we

of green tea while we

talked about something that had happened a long while ago, and

I said to you, "That afternoon when I met so-and-so . . . was the

very best afternoon of my life, and also the very worst afternoon."

I expect you might put down your teacup and say, "Well, now,

which was it? Was it the best or the worst? Because it can't

possibly have been both!" Ordinarily I'd have to

possibly have been both!" Ordinarily I'd have to laugh at myself

laugh at myself

and agree with you. But

and agree with you. But the truth is that the afternoon when I

the truth is that the afternoon when I

met Mr. Tanaka Ichiro really was the best and the worst of my

life. He seemed so

life. He seemed so fascinating to me, even the fish smell on

fascinating to me, even the fish smell on his

his

hands was a kind of perfume. If I had never known him, I'm

sure I would not have become a geisha.

(29)

I wasn't born and raised t

I wasn't born and raised to be a Kyoto geisha. I wasn't ev

o be a Kyoto geisha. I wasn't even born in Kyoto. I'm a

en born in Kyoto. I'm a

fisherman's daughter from a little town called Yoroido on the Sea of Japan. In all my life I've

never told more than a handful of

never told more than a handful of people anything at all about Yoroido, or about the

people anything at all about Yoroido, or about the house in

house in

which I grew up, or about my mother and father, or my older sister-and certainly not about

how I became a geisha, or what it was like to be one. Most people would much rather carry on

with their fantasies that my

with their fantasies that my mother and grandmother were geisha, and that I began

mother and grandmother were geisha, and that I began my

my

training in dance when I was weaned from the breast, and so on. As a matter of fact, one day

many years ago I was pouring a cup of

many years ago I was pouring a cup of sake for a man who happened

sake for a man who happened to mention that he had

to mention that he had

been in Yoroido only the previous week. Well, I felt as a bird must feel when it has flown

across the ocean and comes upon a creature that knows its nest. I was so shocked I couldn't

stop myself from saying: "Yoroido

stop myself from saying: "Yoroido! Why, that's where I grew up!“

! Why, that's where I grew up!“

This poor man! His face went through the most remarkable series of changes. He tried his

best to smile, though it didn't come out well because he couldn't get the look of shock off his face.

"Yoroido?" he said. "You can't mean it."

(30)

I long ago developed a very practiced smile, which I call my "Noh smile" because it

resembles a Noh mask whose features are

resembles a Noh mask whose features are frozen. Its advantage is that men can

frozen. Its advantage is that men can

interpret it however they want; you can

interpret it however they want; you can imagine how often I've relied on

imagine how often I've relied on it. I decided

it. I decided

I'd better use it just then, and of course it worked. He let out all his breath and tossed

down the cup of sake I'd poured for him before giving an enormous laugh I'm sure

was prompted more by relief than

was prompted more by relief than anything else.

anything else.

"The very idea!" he said, with another big laugh. "You, growing up in a dump like

Yoroido. That's like making tea in a

Yoroido. That's like making tea in a bucket!" And when he'd laughed again, he said

bucket!" And when he'd laughed again, he said

to me, "That's why you're so much fun,

to me, "That's why you're so much fun, Sayuri-san. Sometimes you almost make

Sayuri-san. Sometimes you almost make

me believe your little jokes are real.“

I don't much like thinking of myself as a cup of tea made in a

I don't much like thinking of myself as a cup of tea made in a bucket, but I suppose

bucket, but I suppose

in a way it must be true. After all, I did grow up

in a way it must be true. After all, I did grow up in Yoroido, and no one would

in Yoroido, and no one would

suggest it's a glamorous spot. Hardly anyone

suggest it's a glamorous spot. Hardly anyone ever visits it. As for

ever visits it. As for the people who live

the people who live

there, they never have occasion to leave. You're probably wondering how I came to

leave it myself. That's where my

(31)

Kahulugan



Tinatawag na

“diary”

sa wikang Ingles.



Isang impormal na pampersonal na komposisyon

na nakap

na nakapokus sa paglabas

okus sa paglabas ng emosyon g may

ng emosyon g may akda

akda

ukol sa mga pangyayari sa araw na iyon.



nagsisilbi ring talaan o rekord ng mga pang-araw-

nagsisilbi ring talaan o rekord ng mga

pang-araw-araw na pangyayari, karanasan at obserbasyon.

araw na pangyayari, karanasan at obserbasyon.



Kadalasang pribado lamang.

(32)

1.

1. Pang-lakbay

Pang-lakbay



Dokumentasyon ng mga lakbayin.

2.

2. Pang-diet na talaarawan

Pang-diet na talaarawan



isang pang-araw-araw na talaan ng lahat ng pagkain

na kinunsumina,

na kinunsumina, kadalasa

kadalasang ginagamit upang

ng ginagamit upang

sundan ang calorie comsumption sa layon na

magpapayat o magpataba.

3.

3. Pang-ensayo

Pang-ensayo



Isang talaan n

Isang talaan na nagrerekord ng pang-araw-araw

a nagrerekord ng pang-araw-araw na

na

ehersisiyo, kadalasan nakatala din ang haba ng

pag-eehersisyo at ibang mga saloobin.

(33)

4. Pangtulog



Kasangkapang ginagamit upang ma-

Kasangkapang ginagamit upang ma-diagnose

diagnose

at mahilom ang mga

at mahilom ang mga sakit pantulog.

sakit pantulog.

5. Awdyong talaarawan



Ang mga rekord ay nakatala sa pasalitang

paraan imbis na pasulat, kadalasang

gamaga

(34)



Mala-jo

Mala-jornal

rnal nalistahan.

nalistahan.



Listahan n

Listahan ng dapat ga

g dapat gawin.

win.



Listahan ng mga nagawa.



Listahan n

Listahan ng saloobin o nadarama

g saloobin o nadarama at iniisip.

at iniisip.



Listahan ng pantasya .



(35)



Importansya



Para masundan ang

araw-araw na

pangyayari sa buhay

ng isang

ng isang tao.

tao.



Paglabas ng

emosyon.



Paghimok ng pag-

Paghimok ng

pag-iisip.

iisip.

 

Problema

 

Katamaran.

 

Kawalanngpanulat at

papel.

Pagsusulat

ng talaarawan

1.

1. Maghanap ng

Maghanap ng

kwaderno

2. Alalahanin ang mga

nangyari sa araw na ito.

3. Isulat ang lahat ng mga

naalala.

4. Ibuhos ang lahat ng

nadarama sa talaarawan

(36)

Halimbawa:

Maginhawang buhay para sa anak na mahal. Isinaalang-alang

Maginhawang buhay para sa anak na mahal. Isinaalang-alang kahit buhay ay maparam.kahit buhay ay maparam.

Kakatapos lamang ng libing ni Itay at di pa ako nagigising sa

katotohanang marami pala akong pagkukulang na di ko

katotohanang marami pala akong pagkukulang na di ko binigyang-

binigyang-pansin.

pansin.

““

_{Natagpuan ko sa ilalim ng unan ng Itay}

mo,”mo,”

_{turan ni inay. Bago pa}

man makapagsalita si Fidel ay nakatalikod na si Corazon, ang kanyang

ina.

May naiwan palang talaarawan si Itay. Nangangatal ang mga kamay na

binabasa niya ang librong kanina pa sa kanyang harapan.

Kilalang-kilala niya ang sulat-kamay ng kanyang

Kilalang-kilala niya ang sulat-kamay ng kanyang ama

ama

––

_{pahilis at}

malalaki ang pagkakasulat ng mga iyon.

Paano naman ako, Fidel?

Jose Dakila N. Espiritu

(37)

Enero14, Linggo

Karating ko pa lang sa Macau. Matindi ang Karating ko pa lang sa Macau. Matindi ang trabaho ko sa konstruksyon. Hindi ito ang trabaho ko sa konstruksyon. Hindi ito ang inaasahan kong gawaing maitotoka sa akin. inaasahan kong gawaing maitotoka sa akin. Ngunit alam kong ang pagpapakahirap ko Ngunit alam kong ang pagpapakahirap ko rito ay para na rin sa kinabukasan ng dalawa rito ay para na rin sa kinabukasan ng dalawa naming anak ni Corazon, sina Fidel, ang naming anak ni Corazon, sina Fidel, ang aking panganay, at Ezperanaza, ang aking aking panganay, at Ezperanaza, ang aking bunso. Lahat ng ito ay para sa kanila lalo na bunso. Lahat ng ito ay para sa kanila lalo na sa aking panganay. Hindi naman ako

sa aking panganay. Hindi naman ako makapagreklamo sa aking among Intsik. makapagreklamo sa aking among Intsik.

Kailangan ba iyon? Minsan sa hapdi ng aking Kailangan ba iyon? Minsan sa hapdi ng aking sikmura, nawalan ako ng malay dahil

sikmura, nawalan ako ng malay dahil tanghaling tapat

tanghaling tapat na’y na’y di pa kami di pa kami

pinapapakain. Pero sanayan lang naman ito. pinapapakain. Pero sanayan lang naman ito. Magagamay rin ako sa buhay-Macau at sa uri Magagamay rin ako sa buhay-Macau at sa uri ng aking trabo. Kaya lang, kung minsan, bigla ng aking trabo. Kaya lang, kung minsan, bigla na lamang akong nag-iisip at sasabihin sa na lamang akong nag-iisip at sasabihin sa aking sarili na naging mayaman na lang sana aking sarili na naging mayaman na lang sana ako’t

ako’t di na nagpapakahirap pang kumayod di na nagpapakahirap pang kumayod para lamang magkaroon ng magandang para lamang magkaroon ng magandang bukas ang aking pamilya.

bukas ang aking pamilya.

Enero 20, Sabado

Matindi ang sikat ng araw. Pero Matindi ang sikat ng araw. Pero nagtratrabah

nagtratrabaho pa rin ako o pa rin ako kahit Sabado.kahit Sabado. Masama ang pakiramdam ko ngayon Masama ang pakiramdam ko ngayon ngunit kailangan kong pilitin ang aking ngunit kailangan kong pilitin ang aking sarili upang makarating sa construction sarili upang makarating sa construction site. Nasa ikatlong taon na nga pala sa site. Nasa ikatlong taon na nga pala sa medicine proper ang aking si Fidel. medicine proper ang aking si Fidel.

Medisina? Isipin mong nagpapaaral ako Medisina? Isipin mong nagpapaaral ako ng sa medisina. At ang bunso namin, ng sa medisina. At ang bunso namin, buti na lang at nasa ikatlong taon pa buti na lang at nasa ikatlong taon pa lang ito sa hayskul. Kung nagkataong lang ito sa hayskul. Kung nagkataong nasa kolehiyo na rin ito ay baka

nasa kolehiyo na rin ito ay baka dobleng trabahong-kalabaw ang dobleng trabahong-kalabaw ang gagawin kong kayod.

(38)

Siyang pala, ibinalita sa akin ni Siyang pala, ibinalita sa akin ni

Corazon na may ipinakilala sa kanyang Corazon na may ipinakilala sa kanyang babae si Fidel at dinala sa bahay.

babae si Fidel at dinala sa bahay.

Dolores daw ang pangalan. Nagtapos Dolores daw ang pangalan. Nagtapos ng nursing at

ng nursing at sabi’y sabi’y maganda raw.maganda raw. Talagang may taste ang aking si Fidel. Talagang may taste ang aking si Fidel. Biglang may kumurot sa aking puso. Biglang may kumurot sa aking puso. Ano

Ano kaya’t kaya’t mag-asawa agad si Fidel mag-asawa agad si Fidel nang di pa nakakapagtapos? Ano

nang di pa nakakapagtapos? Ano kaya’t kaya’t maanakan niya si Dolores? Ano

maanakan niya si Dolores? Ano kaya’t kaya’t maisipan niyang huminto na lang ng maisipan niyang huminto na lang ng pag-aaral? Ano

pag-aaral? Ano kaya’t kaya’t mapunta sa wala mapunta sa wala ang lahat ng pinaghirapan ko?

ang lahat ng pinaghirapan ko? Napakaraming ano at takot at Napakaraming ano at takot at

pangamba ang biglang bumalot sa pangamba ang biglang bumalot sa aking pagkatao. Natakot ako at aking pagkatao. Natakot ako at nakatulugan kong lahat ang mga nakatulugan kong lahat ang mga katanungan at takot na iyon.

katanungan at takot na iyon.

Enero 26, Biyernes

Nagpadala ako ng monthly Nagpadala ako ng monthly

remittance ko sa Pilipinas. Sana remittance ko sa Pilipinas. Sana naman ay sapat na iyon sa

naman ay sapat na iyon sa

kakailanganin ni Fidel at kung may kakailanganin ni Fidel at kung may matitira pa ay para sa gastusin sa matitira pa ay para sa gastusin sa bahay. Ibayong paghihigpit ng bahay. Ibayong paghihigpit ng

sinturon at pagtitipid ang gagawin sinturon at pagtitipid ang gagawin ko dahil sa Marso ay final

ko dahil sa Marso ay final

examinations na nina Fidel. Sa examinations na nina Fidel. Sa susunod na pasukan ay intern na susunod na pasukan ay intern na siya. At lalong malaking gastos ito siya. At lalong malaking gastos ito para sa akin. Hindi bale, malapit na para sa akin. Hindi bale, malapit na naming maging doctor ang anak ko. naming maging doctor ang anak ko. Naawa nga ako kay Corazon dahil Naawa nga ako kay Corazon dahil nagnenegosyo rin siya ngayon bilang nagnenegosyo rin siya ngayon bilang pandagdag kita. Napakahirap

pandagdag kita. Napakahirap talagang bumuhay ng pamilya talagang bumuhay ng pamilya

ngayon. Dadalawa na nga lang anak ngayon. Dadalawa na nga lang anak naming ni Corazon ay parang hirap naming ni Corazon ay parang hirap na hirap pa rin kami.

(39)

Pebrero 5, Lunes

Naging

Naging “forklift crane operator” “forklift crane operator” ako ako noong nakaraang linggo at dagdag noong nakaraang linggo at dagdag dito’y

dito’y nagmason din ako. Ang bigat nagmason din ako. Ang bigat talagang trabaho, pero dagdag-kita rin. talagang trabaho, pero dagdag-kita rin. Nang dumating ako sa tinutuluyan Nang dumating ako sa tinutuluyan naming apartment ng tatlo ko pang naming apartment ng tatlo ko pang kasamang mga Pilipino, nabanggit kasamang mga Pilipino, nabanggit nang isa sa kanila na tumawag daw nang isa sa kanila na tumawag daw sa sa overseas si Corazon sa akin. Bigla

overseas si Corazon sa akin. Bigla akong kinabahan. Bakit kaya? Di akong kinabahan. Bakit kaya? Di naman basta-basta tumawag si naman basta-basta tumawag si

Corazon. Pilit kong inaliw ang aking Corazon. Pilit kong inaliw ang aking sarili sa pag-iisip na di sana ito ang sarili sa pag-iisip na di sana ito ang mga takot na pinayagan ko noong mga takot na pinayagan ko noong nakaraang mga araw. Tatawagan ko si nakaraang mga araw. Tatawagan ko si Corazon. Mag-iipon lang ako ng lakas Corazon. Mag-iipon lang ako ng lakas para matanggap ko ang ibabalita niya para matanggap ko ang ibabalita niya sa akin. Kahit na ano pa

sa akin. Kahit na ano pa man ito.man ito.

Pebrero 13, Martes

Isang lingo na pagkatapos kong mabalitaan Isang lingo na pagkatapos kong mabalitaan ang nangyari sa aking pamilya, ang ginawa ang nangyari sa aking pamilya, ang ginawa ni Fidel. Biruin mo? Matagal na pala akong ni Fidel. Biruin mo? Matagal na pala akong

niloloko ng aking panganay. Di na pala ito niloloko ng aking panganay. Di na pala ito

nagpapapasok sa eskwela. Nabuntis pala nagpapapasok sa eskwela. Nabuntis pala nito si Dolores. Huli na pala niya

nito si Dolores. Huli na pala niya

ipinagtapat kay Corazon ang mga bagay- ipinagtapat kay Corazon ang mga bagay- bagay na ito. Pati ina

bagay na ito. Pati ina niya’y niya’y pinaglilihim. Sa pinaglilihim. Sa takot, ewan ko? Sa hiya, ewan ko rin.

takot, ewan ko? Sa hiya, ewan ko rin. Isang buwan na pala itong mga

Isang buwan na pala itong mga pangyayari pangyayari ay di rin binabanggit ni Corazon sa

ay di rin binabanggit ni Corazon sa mga mga sulat niya sa akin. Natatakot siyang baka sulat niya sa akin. Natatakot siyang baka kung ano ang aking isipin. Baka kung ano kung ano ang aking isipin. Baka kung ano ang aking gawin. Alam niya ang sakit ko s ang aking gawin. Alam niya ang sakit ko sa a

puso at kabilibilinan kong huwag puso at kabilibilinan kong huwag

magbabanggit ng kahit ano sa dalaw magbabanggit ng kahit ano sa dalaw

naming anak, lalo kay Fidel, ang sakit kong naming anak, lalo kay Fidel, ang sakit kong ito na pasumpong-sumpong kung dumating ito na pasumpong-sumpong kung dumating sa akin.

(40)

Pakiwari

Pakiwari ko’y ko’y dinaya niya ako. Alam dinaya niya ako. Alam kong tungkulin ng bawat magulang kong tungkulin ng bawat magulang ang magpaaral ng mga anak at

ang magpaaral ng mga anak at bigyan ang mga ito ng magandang bigyan ang mga ito ng magandang bukas ngunit para akong tinraidor ng bukas ngunit para akong tinraidor ng sarili kong anak na pinaguukulan ko sarili kong anak na pinaguukulan ko ng maraming oras

ng maraming oras – – panahon, pera panahon, pera at ang sakripisyong makapagtrabaho at ang sakripisyong makapagtrabaho rito sa lupain ng mga

rito sa lupain ng mga

mapambusabod na mga Intsik. Akala mapambusabod na mga Intsik. Akala ko pa

ko pa nama’y nama’y magkakaroon ako ng magkakaroon ako ng doctor na anak, na isang

doctor na anak, na isang magandang magandang puhunan si Fidel sa

puhunan si Fidel sa aming pagtanda aming pagtanda ni Corazon, na bubuti na rin ang ni Corazon, na bubuti na rin ang aming buhay pag-ganap nang duktor aming buhay pag-ganap nang duktor na aming anak. Isipin mo na lang ang na aming anak. Isipin mo na lang ang lahat.

lahat.

Pebrero 14, Miyerkules

Araw ng mga Puso. Wala ang Araw ng mga Puso. Wala ang

pagdidiriwang na ito rito sa Macau. pagdidiriwang na ito rito sa Macau. Walang alam ang mga tao rito kundi Walang alam ang mga tao rito kundi pawang trabaho. Walang puwang pawang trabaho. Walang puwang ang emosyon sa kanila. Ako lang ang emosyon sa kanila. Ako lang yata ang may emosyon dito ngayong yata ang may emosyon dito ngayong

araw. Habang sinusulat ko ito, araw. Habang sinusulat ko ito,

umiiyak ako para sa aking pamilya umiiyak ako para sa aking pamilya at siguro para na rin sa sarili ko. at siguro para na rin sa sarili ko.

Parang di ako lalaki. Iniiyakin ko ang Parang di ako lalaki. Iniiyakin ko ang isang bagay na alam kong

isang bagay na alam kong

patutunguhan naman ng karamihan patutunguhan naman ng karamihan mga anak

mga anak – – ang pag-aasawa.ang pag-aasawa.

Ang masakit marahil sa akin ay ang Ang masakit marahil sa akin ay ang panloloko ng aking anak na si Fidel. panloloko ng aking anak na si Fidel.

(41)

Marso 2, Biyernes

Nanininikip ang dibdib ko sa

araw na ito

…

Marahil sa

tensyon, sa di ko maibubulaslas

na galit, sama ng loob.

Paano naman

…

nagpilit pa rin

akong

pumasok pumasok

sa trabaho.

Tatlong buwan pa at matatapos

na ang dalawang taon kong

kontrata. Parang ang tagal.

Parang gusto ko na umuwi.

Gusto ko na makita si Fidel;

ewan ko kung ano ang

magagawa ko sa aking anak.

…….

(42)

Marami pang pahina ang di ko na bi

Marami pang pahina ang di ko na binasa. Nanghihina na ako at di na makagalaw ang akingnasa. Nanghihina na ako at di na makagalaw ang aking

mga daliri. mga daliri.

Nakikini-kinita ko na ang mga pangyayari

Nakikini-kinita ko na ang mga pangyayari –– _{naaalala ko ang mga nagdadaang araw ang}_{naaalala ko ang mga nagdadaang araw ang}

pagsisikap ni Ama na maigapang ako sa pag-aaral. Ang madalas niyang pag-o-overti

pagsisikap ni Ama na maigapang ako sa pag-aaral. Ang madalas niyang pag-o-overtime. Angme. Ang paninikip ng kanyang dibdib. Ang mataas na presyon na di ni

paninikip ng kanyang dibdib. Ang mataas na presyon na di niya iniida. Ang pagiging mabutiya iniida. Ang pagiging mabuti nitong padre de pamilya. Wala itong reklamo.

nitong padre de pamilya. Wala itong reklamo. Si Dolores ay di nakilala nang personal n

Si Dolores ay di nakilala nang personal ni Ama. May halong panghihinayang sa akin. Ako ngai Ama. May halong panghihinayang sa akin. Ako nga ba ito? Ako nga ba itong

ba ito? Ako nga ba itong walang kunsiderasyon sa paghihirap ng magulang?walang kunsiderasyon sa paghihirap ng magulang?

“Gabi

“Gabi _{na, Fidel, matulog ka na}_{na, Fidel, matulog ka na},”,” _{sabi ni Inay}_{sabi ni Inay}. “Di. “Di _{na maririnig ng iyong ama ang}_{na maririnig ng iyong ama ang}

panghihinayang mo. Ni ang pagluha mo, kung umiiyak

panghihinayang mo. Ni ang pagluha mo, kung umiiyak ka man,”ka man,” _{dagdag nito.}_{dagdag nito.}

Nagkaroon pala ng kumplikasyo

Nagkaroon pala ng kumplikasyon si Ama. Bukod sa n si Ama. Bukod sa sakit sa puso na unti-unting lumalaki aysakit sa puso na unti-unting lumalaki ay

mayroon pa pala siyang kanser sa bituka, na lumala nang nasa i

mayroon pa pala siyang kanser sa bituka, na lumala nang nasa ibang bansa siya. Habangbang bansa siya. Habang tinitingnan niya ang mukha ng kanyang ama sa kabaong, nakita niya ang

tinitingnan niya ang mukha ng kanyang ama sa kabaong, nakita niya ang maraming gatla nitomaraming gatla nito sa noo at ang mukhang parang hirap at dumaraing.

sa noo at ang mukhang parang hirap at dumaraing. Napansin din niya ang kamao nitongNapansin din niya ang kamao nitong nakatikom at parang may kimkim na galit. Sa halip na bukas ang palad ay nakasara ito. At nakatikom at parang may kimkim na galit. Sa halip na bukas ang palad ay nakasara ito. At hindi siyang maaring magkamali, may nakita siyang tumutulong luha sa kanang pisngi n hindi siyang maaring magkamali, may nakita siyang tumutulong luha sa kanang pisngi ngg kanyang ama.

kanyang ama.

At sa kanyang nahihimalay ng diwa, waring nakikita niyang ang

At sa kanyang nahihimalay ng diwa, waring nakikita niyang ang nang-uusig nitong tingin.nang-uusig nitong tingin. Nanunubat. Paulit-ulit sa katanungan nitong PAANO NAMAN AKO, FIDEL?

(43)



Pangalan



Kapanganakan



Magulang at Pamilya



Mga libangan



Karanasan sa buhay



Mga pangarap sa buhay



(44)

Memoir

Memoir JornalJornal TalaarawanTalaarawan Impormal at pampersonal na Impormal at pampersonal na komposisyon. komposisyon. Impormal at pampersonal na Impormal at pampersonal na komposisyon. komposisyon. Impormal at pampersonal na Impormal at pampersonal na komposisyon. komposisyon. Nakapokus sa sunud-sunod na Nakapokus sa sunud-sunod na serye ng pangyayari. serye ng pangyayari. Nakapokus sa pang-araw-araw Nakapokus sa pang-araw-araw na pangyayari. na pangyayari. Nakapokus sa emosyon sa Nakapokus sa emosyon sa pang-araw-araw na pangyayari. pang-araw-araw na pangyayari. Pinagdudugtong ang iba’t ibang

Pinagdudugtong ang iba’t ibang serye ng pangyayari.

serye ng pangyayari.

Pang-araw-araw na entri, hindi Pang-araw-araw na entri, hindi nangangailangan ng

nangangailangan ng pagdurugtong.

pagdurugtong.

Pang-araw-araw na entri, hindi Pang-araw-araw na entri, hindi nangangailangan ng nangangailangan ng pagdurugtong. pagdurugtong. Pagkwekwento ng serye ng Pagkwekwento ng serye ng pangyayari ayon sa pagkaalala pangyayari ayon sa pagkaalala ng may akdang mas matalino at ng may akdang mas matalino at may karanasan na kumpara sa may karanasan na kumpara sa dati.

dati.

Ine-eksamina ang buhay ng may Ine-eksamina ang buhay ng may akda. Naglalayon tungo sa

akda. Naglalayon tungo sa personal o emosyonal na personal o emosyonal na

pagtanda at pagkamit ng mga pagtanda at pagkamit ng mga nais sa buhay.

nais sa buhay.

Simpleng talaan lamang ng Simpleng talaan lamang ng pananaw at emosyon sa pananaw at emosyon sa pang-araw-araw na pangyayari. araw-araw na pangyayari.

Kausap

Kausap ang ang mambabasa. mambabasa. Walang Walang kinakausap.kinakausap. May kausap. May kausap. KadalasangKadalasang nagsisimula sa mga salitang nagsisimula sa mga salitang “Dear diary”.

“Dear diary”. Halimbawa:Halimbawa: ”Dear Diary, today I fell in love ”Dear Diary, today I fell in love with Amy. She's cute, isn't she?" with Amy. She's cute, isn't she?" Kumukuha ng paksa o ideya

Kumukuha ng paksa o ideya mula sa talaarawn at jornal. mula sa talaarawn at jornal.