• Tidak ada hasil yang ditemukan

DAFTAR PUSTAKA. Alwasilah, Chaedar Sosiologi Bahasa. Bandung: Angkasa

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "DAFTAR PUSTAKA. Alwasilah, Chaedar Sosiologi Bahasa. Bandung: Angkasa"

Copied!
46
0
0

Teks penuh

(1)

DAFTAR PUSTAKA

Alwasilah, Chaedar. 1985. Sosiologi Bahasa. Bandung: Angkasa

Chaer, Abdul dan Leonie Agustina. 1995. Sosiolinguistik Perkenalan Awal. Jakarta: PT. Rineka Cipta.

Chaer, Abdul. 1994. Linguistik Umum. Jakarta: Rineka Cipta

Hutomo, Suripan Sadi. 1987. Telaah Kesusastraan Modern. Jakarta: PT. Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

Kridalaksana, Harimurti. 2001. Kamus Linguistik (edisi ketiga). Jakarta: PT. Gramedia Pustaka Utama.

M.S, Mahsun. 2007. Metode Penelitian Bahasa. Jakarta: PT: Raja Grafindo Persada

Nababan, P.W.J. 1993. Sosiolinguistik Suatu Pengantar. Jakarta: PT. Gramedia Pustaka Utama.

Nugroho, Adi. 2011. “Alih Kode dan Campur Kode pada Komunikasi Guru-Siswa di SMA Negeri 1 Wonosari Klaten”. (Skripsi). Yogyakarta: Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Negeri Yogyakarta.

Pradanta, Sukmawan Adi. 2012. “Pemakaian Alih Kode dan Campur Kode Bahasa Jawa di Pasar Elpabes Proliman Balapan Surakarta.”. (Skripsi). Surakarta: Fakultas Sastra dan Seni rupa Universitas Sebelas Maret.

Pranoto, Padhang. Jalan Sepi Pak Sur Menekuni Sastra Jawa. http://jogja.tribunnews.com/2015/11/29/jalan-sepi-pak-sur-menekuni-sastra-jawa (diakses tanggal 06 Februari 2017)

Rahardi, Kunjana. 2001. Sosiolinguistik, Kode dan Alih Kode. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Saddhono, Kundharu. 2008. Teori dan Analisis Sosiolinguistik. Surakarta: Sebelas Maret University Press.

Subroto, Edi. 1992. Pengantar Metode Penelitian Linguistik Struktural. Surakarta: Sebelas Maret University Press.

Sudaryanto. 1993. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa: Pengantar Penelitian Wahana Kebudayaan Secara Lingustik. Yogyakarta: Duta Wacana University Press.

Sumarso dan Paina Partana. 2004. Sosiolinguistik. Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Sutana, Dwi. 2000. “Alih Kode dan Campur Kode dalam Majalah Djaka Lodhang

(2)

Suwito. 1997. Sosiolinguistik. Surakarta: Fakultas Sastra dan Seni Rupa.

Tim Penyusun Penulisan Skripsi/Tugas Akhir. 2013. Pedoman Penulisan Skripsi/Tugas Akhir. Surakarta: Fakultas Sastra dan Seni Rupa Universitas Sebelas Maret.

Wardani, Sri Kusuma. 2012. “Alih Kode dan Campur Kode dalam Iklan Berbahasa Jawa pada Radio di Kabupaten Sukoharjo”. (Skripsi). Surakarta: Fakultas Sastra dan Seni Rupa Universitas Sebelas Maret. WS, Suryadi. 2015. Cerbung: Mulih Ndesa. Surabaya: Redaksi Panjebar

Semangat.

Yuliati, Etik. 2010. “Alih Kode dan Campur Kode dalam Cerbung Dolanan Geni karya Suwardi Endraswara”. (skripsi). Surakarta: Fakultas Sastra dan Seni Rupa Universitas Sebelas Maret.

LAMPIRAN

1. Bentuk Alih Kode

a. Alih Kode Bahasa Jawa Ragam Krama ke Bahasa Jawa Ragam Ngoko

(1) Lamunane buyar jalaran hape-ne muni. Bareng diangkat jebul saka Bu Rusti.

„Lamunannya buyar karena handphone-nya berbunyi. Setelah diangkat ternyata dari Bu Rusti.‟

Sekarwangi :“Inggih, Bu. Inggih... sedaya sampun rampung,

dhaharan badhe kula tata samenika... inggih...”

„Iya, Bu. Iya... semua sudah selesai, makanan akan segera saya tata... iya...‟

Dheweke menyang ruwang makan. „Dia pergi ke ruang makan.‟

Sekarwangi :“Wisudhane wis rampung, Yu Sarmi,” tembunge marang

kancane.”

„Wisudanya sudah selesai, mbak Sarmi, ujarnya kepada temannya.‟

(MN/SWS/32/2015)

(2) Damarjati :“Supaya olehe jagongan kepenak, wiwit saiki kowe ora sah basa krama. Ngoko wae.”

„Biar ngobrolnya nyaman, mulai sekarang kamu tidak usah pakai bahasa Krama. Ngoko saja‟

(3)

Sekarwangi :“Ah mboten, saure Sekarwangi. Kula menika rak namung babu. Babu menika batur.”

„Ah tidak, jawab Sekarwangi. „Saya ini kan hanya babu. Babu itu pembantu‟

Damarjati :“O iya aku lali. Kowe ki batur lan aku bendara. Ngono ya?”

„O iya aku lupa. Kamu ini kan pembantu dan saya majikan. Gitu ya?‟

Sekarwangi : “Inggih.” „Iya‟

Damarjati : “Batur ki kudu ngajeni bendarane, ya”

„Pembantu itu harus menghormati majikannya, ya?‟ Sekarwangi : “Inggih.”

„Iya‟

Damarjati : “Didhawuhi apa-apa kudu manut, ya.” „Disuruh apa-apa harus nurut, ya?‟ Sekarwangi : “Inggih ngaten.”

„Iya begitu‟

Damarjati : “Bener? Saiki bendaramu iki dhawuh: Sekar, wiwit saiki kowe ora susah basa karo aku. Kudu manut.”

„Betul? Sekarang majikanmu ini menyuruh: Sekar, mulai sekarang kamu tidak usah pakai bahasa Krama sama aku. Harus nurut.‟

Sekarwangi :“Wah, ketleyek aku.”

„Wah ketipu saya‟

Sekarwangi :“Ya wis aku manut Mas. Aku arep didhawuhi ngapa?” „Ya sudah saya nurut Mas. Saya akan disuruh apa?‟

Damarjati :“Ora dakkon ngapa-ngapa, mung dak jak jagongan. Ning daktakon dhisik, jane kowe ki mau arep nyang endi?” „Tidak aku suruh ngapa-ngapain, cuma ingin aku ajak ngobrol. Tetapi aku mau tanya dulu, sebenernya kamu tadi mau kemana?‟

(MN/SWS/33/2015)

(3) Bu rusti :“Ingkang damel prihatosing manah kula menika

Damarjati, Pak. Kadospundi nasibipun mangke. Kanthi kedadosan ingkang nempuh kulawarga menika, sedaya margi ingkang sekawit menga kados-kados sampun sami katutup.”

„Yang membuat khawatir hati saya itu Damarjati, Pak. Bagaimana nasibnya nanti. Dengan kejadian yang dialami keluarga saat ini, semua jalan yang dulu terbuka seperti sedah tertutup semua.‟

Mbah kardi :“Olehku teka mrene iki kajaba kepengin mbombong atimu lan bojomu, uga arep ngrembug Damar. Yen kowe setuju, karepku Damar arep dakjak menyang Klaten wae. Mengko golek gaweyan ana kana.”

(4)

„Kedatangan saya ke sini ini selain ingin membesarkan hatimu dan suamimu, juga ingin membahas Damar. Jika kamu setuju, Damar akan saya ajak ke Klaten saja. Nanti cari pekerjaan di sana.

Bu Rusti :“Kula setuju, Pak.” „Saya setuju, Pak.‟

Bu Rusti :“Piye Damar. Gandheng kahanan kaya ngene, kowe rak

ya njur rumangsa lingsem yen ketemu kanca-kancamu. Upama kowe ndherek simbah ing klaten wae piye?”

„Bagaimana Damar. Karena keadaan seperti ini, kamu pasti juga merasa malu jika bertemu teman-temanmu. Seandainya kamu ikut Kakek ke Klaten saja bagaimana.‟ Damarjati :“Iya Bu. Nanging mengko Ibu niliki Bapak sing

ndherekake sapa?”

„Ya Bu. Tetapi nanti Ibu menjenguk Bapak yang mengantarkan siapa?‟

Bu rusti :“Wis aja mikir kuwi. Iku perkara gampang. Mengko aku arep langganan ojeg, saben dina methuk aku mrene. Andum gawe, nak. Saiki kowe meleng mikir awakmu, golek dalaning rejeki apa wae sing kok antebi amrih ing tembe uripmu bisa mulya. Aku yakin kowe bisa, Nak. Dene Ibu, sajrone Bapakmu nglakoni ukuman, Ibu tetep ana kene. Saben ndina niliki bapakmu supaya ayem atine. Dhuwit lan barang sing isih disarbeki cukup dak enggo urip nganti Bapakmu bebas telung taun maneh. Mobil pribadimu kuwi gawanen. Yen sawanci-wanci butuh dhuwit rada akeh, mobil iku bisa kok dol.”

„Sudah jangan memikirkan itu. itu masalah gampang. Nanti aku akan berlangganan ojek, setiap hari menjemput aku ke sini. Berbagi pekerjaan, Nak. Sekarang kamu mikir dirimu sendiri, mencari jalan rezeki apa saja yang kamu inginkan agar besok hidupmu bisa nyaman. Aku yakin kamu bisa, Anakku. Sedangkan Ibu, selama Bapakmu menjalani hukuman, Ibu akan tetap di sini. Setiap hari menjenguk Bapakmu supaya tenang hatinya. Uang dan barang yang masih dimiliki cukup untuk hidup sampai Bapakmu bebas tiga tahun lagi. Mobil pribadimu itu bawalah. Jika sewaktu-waktu butuh uang yang agak banyak, mobil itu bisa kamu jual.‟

(MN/SWS/44/2015)

b. Alih Kode Bahasa Jawa ragam Ngoko ke Bahasa Jawa Ragam Krama.

(4) Damarjati :“Oh, Dhik Sekar. Aku ki ya kudu ngulinakne mandhiri Dhik. Nek sawanci-wanci ana paran, kudu bisa ngurus awake dhewe.”

(5)

„Oh, Dik Sekar. Saya ini ya harus terbiasa mandiri Dik. Kalau sewaktu-waktu ada di perantauan, harus bisa mengurus diri-sendiri.‟

Sekarwangi :“Leres. Ning iki ora ana paran. Iki ana ndalem, babu

loro siyap kabeh. Gunane apa mbayar babu.”

„Benar. Tapi ini tidak di perantauan. Ini ada di rumah, babu dua siap semua. Apa gunanya membayar babu.‟

Damarjati :“Mbok ora boba-babu wae ta.” „Jangan boba-babu terus.‟

Sekarwangi :“Wong nyatane pancen babu kok, arep disebut apa. Babu

ki ya babu.”

„Kenyataannya memang babu kan, mau disebut apa. Babu itu ya babu.‟

Damarjati :“Ya wis, aku gawekna kopi, babuku.” „Ya sudah, aku bikinkan kopi, babuku.‟ Sekarwangi :“Lha rak ngono.”

„Lha kan gitu.‟

Bu rusti :“Kok gembyeng iki ana apa ta iki?” „Mengapa ramai sekali ini ada apa sih?‟

Sekarwangi :“Menika lho Bu. Den Damar uthek badhe damel kopi.

Kula aturi lenggah mawon, badhe kula damelaken.

„Ini lo Bu. Den Damar repot membuat kopi. Saya suruh duduk saja, biar saya buatkan.‟

Bu rusti :“Oo, beneran aku gawekna teh pisan, kanggo nganget gulu. Terna nyang kamar ya, Sekar.”

„Oo, kebetulan saya bikinkan teh juga, untuk menghangatkan tenggorokan.‟

Sekarwangi :“Inggih Bu.” „Ya Bu.‟ (MN/SWS/35/2015)

(5) Lagi ketungkul nonton televisi, krungu hape-ne nyuwara. Enggal dibukak, jebul saka ibune ing Jakarta

„Sedang asyik menonton televisi, terdengar handphonenya berbunyi. Langsung dibuka, ternyata dari ibunya di Jakarta.‟

Damarjati :“Ana dhawuh apa Bu? Oh, aku kelingan...lha rencanane

Ibu piye...o, iya mengko dakpethuk nyang Jakarta Bu, aja nyepur...aku wis tuku mobil anyar..Toyota Avanza kaya mobilku mbiyen...iya..iya Bu...sungkemku Bu.”

„Ada perintah apa Bu? Oh, saya ingat...rencananya Ibu bagaimana...o, iya nanti saya jemput ke Jakarta Bu, jangan naik kereta...saya sudah beli mobil baru...Toyota Avanza seperti mobilku dulu...ya...ya Bu...salamku Bu.‟

Weruh-weruh Mbah Kardi wis ana kono. „Tahu-tahu Mbah Kardi sudah ada di situ.‟

Mbah kardi :“Saka ibumu Le? Ana kabar apa?” „Dari ibu kamu cucuku? Ada kabar apa?‟

(6)

Damarjati :“Ibu ngemutaken bilih Bapak tanggal sedasa mangke

sampun bebas.”

„Ibu memberitahukan kalau Bapak tanggal sepuluh besok sudah bebas.‟

Mbah kardi :“Terus rencanane piye?” „Lalu rencananya bagaimana?‟

Damarjati :“Badhe langsung wangsul mriki, Kek. Mila badhe kula pethuk mbekta mobil Toyota.”

„Mau langsung pulang ke sini, Mbah. Maka dari itu akan saya jemput menggunakan mobil Toyota.‟

(MN/SWS/49/2015)

c. Alih Kode Bahasa Jawa ke Bahasa Arab

(6) Marsanti :“Mas. Sing kondhang katelah Bu Mawar iku Sekarwangi. Sing saben-saben kongkonan mrene njupuk grameh iku Sekarwangi, Mas.”

„Mas. Yang terkenal dengan nama Bu Mawar itu Sekarwangi. Yang sering menyuruh ke sini ambil gurameh itu Sekarwangi, Mas‟

Damarjati :“Astagfirullah.” „Astagfirullah.‟ (MN/SWS/51/2015)

2. Bentuk Campur Kode

1) Campur Kode Berwujud Kata 1.1Campur Kode Kata Dasar

a. Campur Kode Penyisipan Kata Dasar Bahasa Indonesia di dalam Bahasa Jawa

(7) Bu Rusti :“Kowe ngapa, Damar, kok melu ibut neng dhapur? Oh, iya ngerti. Kowe mesthi ketarik merga sing dimasak iwak grameh. Kowe rak ahli perikanan.”

„Kamu kenapa, Damar, kok ikut ribut di dapur? Oh, iya tahu. Kamu pasti tertarik karena yang dimasak ikan gurameh. Kamu kan ahli perikanan.‟

Damarjati :“Iya, Bu. Nalika praktek ing dhaerah perikanan, aku malah prektek ngolah grameh dhewe, wiwit nyekel ing blumbang nganti akhire nyekel ing piring sawise mateng.” „Iya, Bu. Ketika saya praktek di daerah perikanan, saya malah praktek mengolah gurameh sendiri, mulai dari

(7)

menangkap di kolam sampai akhirnya memakan dipiring setelah matang.‟

(MN/SWS/27/2015)

(8) Damarjati :“Sekar, masakanmu enak lan iki kowe katon prigel

motongi iwak grameh. Apa kowe tau melu kerja ing

restoran?”

„Sekar, masakanmu enak dan ini kamu kelihatan mahir memotong ikan gurameh. Apa kamu pernah ikut bekerja di restoran?‟

Sekarwangi :“Mboten Den, sekolah riyin ing SMK jurusan tata boga.” „Bukan Den, sekolah saya dulu di SMK jurusan tata boga.‟ (MN/SWS/27/2015)

(9) Marsanti :“Dadi aku kok kon dadi wanita panglipur, apa malah wantia simpenan, ngono?”

„Jadi kamu menyuruh saya untuk menjadi wanita penghibur, atau mungkin wanita simpanan, begitu?‟

Marta :“Sareh, Santi, sareh. Aku iki kancamu, padha-padha wong Cawas, ora ana niyat arep nglorobake kowe marang jurang kanisthan. Percayaa, Santi, aku mung kepengin mbantu supaya kowe sukses, bisa sugih dhuwit. Aja adoh-adoh angenmu, aja neka-neka sing kok pikir. Mung sekedar ngancani, Santi, aja kok gagas luwih adoh. Tak jelaske, gelem ngrungokake ora.”

„Sabar, Santi, sabar. Saya ini temanmu sama-sama orang Cawas, tidak ada niat akan menjerumuskan kamu ke jurang kenistaan. Percayalah, Santi, aku hanya ingin membantu supaya kamu sukses, bisa kaya raya. Jangan berpikir terlalu jauh, jangan berpikir yang aneh-aneh. Hanya sekedar menemani, Santi, jangan berpikir lebih jauh. Saya jelaskan, mau mendengarkan tidak?‟

(MN/SWS/29/2015) (10) Marsanti :“Iya.”

„Iya.‟

Marta :“Mligi sing dak kandhakake mau, aku ki pancen diwelingi kon nggolekake wong wadon sing gelem ngancani yen pinuju butuh dikancani. Dheweke iku umur seketan taun, wis dhudha wiwit limang taun kepungkur lan ora rabi nganti seprene merga kepengen meleng ndadekake anak-anake. Saiki anake sing tuwa, lanang wis dadi pegawe propinsi ing Semarang. Sing nom wadon, uga wis lulus STAN lan diangkat pegawe dhinas perpajakan ing Cirebon. Ing kene iki masalahe, Santi. Dheweke iku duwe penyakit tekanan darah tinggi. Wingi-wingi nalika anake wadon isih kuliyah, nek mrana-mrana

(8)

dikancani anake. Bareng anake wis diangkat ing Cirebon, ora ana maneh sing ngancani. Mulane dheweke butuh kanca, mung ngancani, Santi, mung ngancani, ora arep diklethak.”

„Khusus yang saya katakan tadi, saya ini memang diingatkan untuk mencarikan perempuan yang mau menemani jika dibutuhkan untuk ditemani. Dia itu berumur 50an tahun, sudah menjadi duda semenjak lima tahun yang lalu dan tidak menikah lagi sampai sekarang karena ingin menjaga anak-anaknya. Sekarang anaknya yang besar, laki-laki sudah menjadi pegawai provinsi di Semarang. yang kecil perempuan, juga sudah lulus STAN dan diangkat pegawai dinas perpajakan ing Cirebon. Di sini ini permasalahannya, Santi. Dia itu mempunyai penyakit tekanan darah tinggi. Kemarin-kemarin ketika anak perempuannya masih kuliah, jika kemana-kemana ditemani anaknya. Setelah anaknya sudah diangkat di Cirebon, tidak ada lagi yang menemani. Maka dari itu dia butuh teman, hanya menemani, Santi, hanya menemani, tidak akan digigit.‟

(MN/SWS/29/2015)

(11) Bu Rusti :“Sekar, mengko arahen dhewe. Buwah apa sing pantes kanggo paketan. Nek wis entuk njur ndhisikana nyang vila, paket-paket iku gawenen ing kana. Aja lali magicjar-e dipanasi. Sarampunge wisudha aku nusul.”

„Sekar, nanti aturlah sendiri. Buah apa yang pantas untuk dikemas. Jika sudah dapat lalu ke vila lah dulu saja, paket-paket itu bawalah ke sana. Jangan lupa magic jar-nya kamu panasi. Selesai wisuda saya menyusul.‟

Sekarwangi :“Inggih beres, Bu.” „Iya beres, Bu.‟ (MN/SWS/32/2015)

(12) Sekarwangi :“Wah, jan ideal banget. Apa maneh, Mas?” „Wah, ideal sekali. Apa lagi, Mas?‟

Damarjati :“Jenengmu, Dhik, Sekarwangi. Nitik jenengmu wae aku wis nggrahita yen bapakmu dudu wong sembarangan. Mula coba, critakna kabeh lelakonmu,sadurunge kowe dadi babu ana ngomahku.”

„Namamu, Dik, Sekarwangi. Melihat namamu saja saya sudah mengira kala bapakmu bukan orang yang sembarangan, maka dari itu, coba kamu

(9)

ceritakan semua pengalamanmu sebelum kamu jadi pembantu di rumahku.‟

(MN/SWS/33/2015)

(13) Damarjati :“Oh, maaf yen aku gawe sedhihe atimu. Lan yen kowe rumangsa kabotan, ya wis aku ora sida takon.”

„Oh, maaf jika aku membuat sedihnya hatimu. Dan jika kamu merasa keberatan, ya sudah aku tidak jadi bertanya.‟

Sekarwangi :“Ora Mas. Aku malah bakal rumangsa lega yen sliramu kersangrungokake critane lelakonku. Nanging mengko dhisik, dak gawekake unjukan kopi panas dhisik.”

„Tidak Mas. Saya malah akan merasa lega jika kamu mau mendengarkan cerita hidupku. Tapi nanti dulu, saya buatkan minuman kopi panas dulu.‟ (MN/SWS/33/2015)

(14) Damarjati :“Kowe hebat, Dhik. Kowe ora mung pinter masak, nanging pinter urip. Matur nuwun kowe gelem andum rasa karo aku. Aja lali, wiwit saiki, nadyan tata gelar ora owah, nanging kowe dudu babuku. Kowe kadangku, Dhik.”

„Kamu hebat, Dik. Kamu tidak hanya pintar memasak, tapi juga pintar mengatur hidup. Terima kasih kamu mau berbagi rasa dengan aku. Jangan lupa, mulai sekarang, walaupun gelar tidak berubah, tapi kamu bukan pembantuku. Kamu saudaraku, Dik.‟

Sekarwangi :“Matur nuwun, Mas.” „Terima kasih, Mas.‟ (MN/SWS/33/2015)

(15) Damarjati :“Nek mung ngono we rak gampang ta Bu. Sekar sesuk pocoten olehe mbabu ing kene, terus dakpeke. Rak wis dudu babu meneh ta?”

„Kalau haya begitu saja kan mudah Bu. Besok Sekar berhenti jadi pembantu di sini, lalu saya jadikan istri. Kan sudah bukan pembantu lagi?‟

Bu Rusti :“Kowe pancen kaya diplomat, Damar. Ya wis nek mung ngono perkarane. Nek mung kok rengkuh kulawarga, utawa kanca, aku ora pa-pa. Nanging aku tetep ngelingke, kowe dudu bisa ngreksa jenengmu. Aja banget-banget rumaket nganti kaya wong pacaran. Mundhak kepencut tenan. Sekar iku ayu, Damar.”

(10)

„Kamu memang seperti diplomat, Damar. Ya sudah kalau memang hanya seperti itu permasalahannya. Kalau hanya kamu anggap keluarga, atau teman, aku tidak apa-apa. Tapi aku tetap mengingatkan, kamu harus bisa menjaga namamu. Jangan begitu dekat sampai seperti orang pacaran. Nanti malah beneran tertarik. Sekar itu cantik Damar.‟

(MN/SWS/34/2015)

(16) Sofi :“Selamat ya Mas, kowe wes lulus sarjana.” „Selamat ya Mas, kamu sudah lulus sarjana.‟ Damarjati :“Matur nuwun, Dhik. La kowe piye?”

„Terima kasih, Dik. Kamu bagaimana?‟ (MN/SWS/34/2015)

(17) Sofi :“Wis rampung kok mas, kari nggarap skripsi. Dongakke cepet rampung, ya.”

„Sudah selesai kok mas, tinggal mengerjakan skripsi. Doakan cepat selesai, ya.‟

Damarjati :“Mesthi, lan aku percaya mesthi cepet rampung.” „Pasti, dan aku percaya pasti cepat selesai.‟

(MN/SWS/34/2015)

(18) Sekarwangi :“Wah, jan ora mutu tenan. Pacar ayu-ayu kok diklelerake, ditinggalminum kopi. Njenenganki nek karo jeng Sofi kae jan harmonis tenan lho, Mas.” „Wah, tidak bermutu sama sekali. Pacar cantik kok diabaikan, ditinggal minum kopi. Kamu itu kalau sama jeng Sofi harmonis sekali lho, Mas.‟

Damarjati :“Kok bisa ngarani harmonis, dhasar \mmu ki apa?”

„Kenapa bisa mengatakan harmonis, atas dasar apa?‟

(MN/SWS/35/2015)

(19) Bu Rusti :“Muga petunganmu bener, Damar, Sofi cemburu,

terus mbatalake niyate marang kowe. Bareng ngerti lageyane kaya mengkono, aku ora rila kowe dadi karo dheweke.”

„Semoga perkiraanmu benar, Damar, Sofi cemburu, lalu membatalkan niatnya kepada kamu. Setelah tahu tingkah lakunya seperti itu, aku tidak rela kamu jadi dengan dia.‟

(MN/SWS/36/2015)

(20) Sekarwangi :“Aku wis mudeng karepe Mas. Pokoke beres. Ning nek aku kebablasen, maaf sadurunge lho, aja didukani.”

(11)

„Saya sudah tahu maksudnya Mas. Pokoknya beres. Tapi kalau aku terlalu jauh, maaf sebelumnya lho, jangan dimarahi.‟

Damarjati :“Kebablasen piye maksudmu?”

„Terlalu jauh bagaimana maksud kamu?‟ (MN/SWS/36/2015)

(21) Sofi :“Cah kae sapa?” „Orang itu siapa?‟ Damarjati :“Sekarwangi.”

„Sekarwangi.‟

Sofi :“Maksudku, apamu?” „Maksud saya, siapa kamu?”

Damarjati :“Kanca. Bocah tangga kampung.” „Teman. Anak tetangga kampung.‟

Sofi :“Kanca? Kanca kok sajak mesra banget. Mlaku wae gondhelan tangan terus.”

„Teman? Teman kok kelihatan mesra banget. Jalan saja gandengan tangan terus.‟

(MN/SWS/36/2015)

(22) Sekarwangi :“Apa kowe dilereni juraganmu?” „Apa kamu diberhentikan majikanmu?‟ Tuminah :“Ora. Nanging juraganku sing bangkrut.”

„Bukan. Tetapi majikanku yang bangkrut.‟ Sekarwangi :“Bangkrut? Lha sababe?”

„Bangkrut? Sebabnya apa?‟ (MN/SWS/37/2015)

(23) Sekarwangi :“Bangkrut? Lha sababe?” „Bangkrut? Sebabnya apa?‟

Tuminah :“Juraganku ki jebule koruptor. Ditangkep petugas ka-pe-ka, terus kabeh bandhane dirampas negara. Omah pirang-pirang enggon, mobil mewah, simpenan dhuwit ing bank, kabeh entek dirampas. Saiki sing wadon manggon ing omah kontrakan cilik, karo anak-anake.”

„Majikanku itu ternyata koruptor. Ditangkap petugas KPK, lalu semua hartanya dirampas negara. Rumah dibeberapa tempat, mobil mewah, simpanan uang di bank, semua habis dirampas. Sekarang istrinya menempati rumah kontrakan kecil dengan anak-anaknya.‟

(MN/SWS/37/2015)

(24) Damarjati :“Dhik, sing ora ngerti ki kowe, dudu Sofi” „Dek, yang tidak tahu itu kamu, bukan Sofi.‟

(12)

Sekarwangi :“Aku? Aku sing ora ngerti? Maksudmu apa Mas. Aku rak wis nindakake kabeh dhawuhmu. Diajak ethok-ethok pacaran kanggo mancing emosine Sofi. Kabeh wis mlaku beres, lan kebukten dheweke mbatalake.”

„Aku? Aku yang tidak tahu? Maksudmu apa Mas. Aku kan sudah melakukan semua perintahmu. Diajak pura-pura pacaran untuk mancing emosinya Sofi. Semua sudah berjalan beres, dan terbukti dia membatalkan.‟

(MN/SWS/39/2015)

(25) Bu Rusti :“Ya wis. Ning apa kowe yakin bakal bisa entuk gaweyan dadi guru?”

„Ya sudah. Tapi apa kamu yakin akan bisa mendapat pekerjaan sebagai guru?

Damarjati :“Insya allah bisa Bu, waton mbudidaya. Sesuk iki, rong ndina aku ana Bogor nekani temu karya para pamiyara iwak dharat. Sesuk arep dakperlokake mampir nyang kampus IPB nemoni dekan. Arep nglamar dadi asisten dhosen ing kana.

„Insya Allah bisa Bu, asalkan berusaha. Besok itu dua hari saya ke Bogor menghadiri temu karya para pemelihara ikan darat. Besok saya sempatkan mampir ke kampus IPB menemui dekan. Saya akan melamar jadi asisten dosen di sana.‟

(MN/SWS/40/2015)

(26) Marsanti :“Mangga Sekar, omahku iki tak bukak kanggo kowe nganti beres kabeh urusanmu. Yen aku oleh ngerti, urusan apa wae ta?

„Silahkan Sekar, rumah saya terbuka untuk kamu sampai urusanmu semua beres. Kalau saya boleh tahu, urusan apa saja sih?‟

Sekarwangi :“Alah mung urusan sepele kok Santi. Mung arep ngurusi simpenan dhuwit ing bank, arep dak

transfer nyang rekeninge Ibu ing Klaten.”

„Alah cuma masalah sepele kok Santi. Cuma mau mengurus simpanan uang di bank, mau aku trasfer ke rekeningnya Ibu di Klaten.‟

(MN/SWS/40/2015)

(27) Sekarwangi :“Alah mung urusan sepele kok Santi. Mung arep ngurusi simpenan dhuwit ing bank, arep dak transfer nyang rekeninge Ibu ing Klaten.”

„Alah cuma masalah sepele kok Santi. Cuma mau mengurus simpanan uang di bank, mau aku trasfer ke rekeningnya Ibu di Klaten.‟

(13)

Marsanti :“O, iya, kanggo nyingkiri resiko ing dalan.”

„O, iya, untuk menghindari resiko di jalan.‟ (MN/SWS/40/2015)

(28) Tuminah :“Oh, iya. Maturnuwun Sekar. Olehmu nyang Jawa kapan?

„Oh, iya. Terimakasih Sekar. Kapan kamu akan ke Jawa?‟

Sekarwangi :“Mbok menawa sesuke sore aku mangkat numpak sepur

malam.”

„Barangkali besok sore aku berangkat naik kereta malam.‟

(MN/SWS/41/2015)

(29) Damarjati :“Kathah sanget. Masarakatipun kula cocog. Sistem penerangan, angkutan, sesambungan liwat telpun, sampun mboten kathah bentenipun kalihan kitha. Lan ingkang paling penting: kula menika lulusan perikanan. Dhaerah mriki menika cocog sanget kangge usaha perikanan. Kula kepengin atur conto dhateng para petani ngriki perkawis miyara grameh. Sinten ngertos mbenjing saged ningkatake tataran gesangipun petani lumantar usaha menika.” „Banyak sekali. Masyarakatnya saya cocok. Sistem penerangan, angkutan, sambungan melalui telepon, sudah tidak banyak bedanya dengan di kota. Dan yang paling penting: saya adalah lulusan perikanan. Daerah ini cocok sekali untuk usaha perikanan. Saya ingin memberi contoh kepada para petani di sini tentang memelihara ikan gurameh. Siapa tahu besok bisa meningkat kehidupan petani melalui usaha tersebut.‟

Mbah Kardi :“Wah, aku bungah banget Le. Biyen tau ana sing nyoba ngingu. Ning njur wegah merga jare suwe ora gedhe-gedhe. Lan kena ama jamur, padha mati. Nanging mesthine kowe ngerti cara-cara ngatasi. „Wah, saya senang sekali Nak. Dulu pernah ada yang mencoba memelihara. Tapi tiba-tiba tidak mau katanya lama tidak kunjung besar. Dan terkena hama jamur, pada mati. Tetapi pastinya kamu tahu cara-cara mengatasinya.

(MN/SWS/45/2015)

(30) Damarjati :“Kepengin. Kula badhe nglamar guru ing es-em-ka negri. Utawi nglamar dados dhosen, mboten ketang

(14)

„Ingin. Saya akan melamar guru di SMK negri. Atau melamar jadi dosen, walaupun honorer dulu.‟

Mbah Kardi :“O, ya. Ya wis sakarepmu, endi sing kok anggep becik tumrap awakmu. Aku mung tansah njurungi lan nyuwun marang Allah muga kasembadan.” „O, ya. Ya sudah terserah kamu, mana yang kamu anggap baik bagi dirimu. Saya hanya bisa mendukung dan meminta kepada Allah semoga terkabulkan.

(MN/SWS/45/2015)

(31) Marta :“Ora mung santri cekek, ning aku ki pemangku mesjid.”

„Bukan hanya santri biasa, tapi saya ini pemangku masjid.‟

Marsanti :“Hebat kowe, Mas. Nanging kok bisa ngono, mau-maune

piye, Mas?”

„Hebat kamu, Mas. Tapi kenapa bisa begitu, sebelumya bagaimana, Mas?‟

(MN/SWS/47/2015)

(32) Damarjati :“Ana dhawuh apa Bu? Oh aku kelingan... La rencanane Ibu piye... o, iya mengko dak pethuk nyang Jakarta Bu, aja nyepur... aku wis tuku mobil

anyar... Toyota Avanza kaya mobilku biyen... iya... iya bu... sungkemku Bu.”

„Ada perintah apa Bu? Oh saya ingat...lantas rencana Ibu bagaimana...oh, iya nanti saya jemput ke Jakarta Bu, jangan naik kereta...saya sudah membeli mobil baru...Toyota Avanza seperti mobilku dulu...iya...iya Bu...salamku Bu.‟

Mbah Kardi :“Saka ibumu Le? Ana kabar apa?” „Dari ibumu Nak? Ada kabar apa?” (MN/SWS/49/2015)

(33) Marta :“Aku lagi mikir carane, Dhik. Wong aku ora ngingublumbang dhewe. Ning sadurunge dakcekelake grameh, ayo dakjak priksa kesehatan nyang puskesmas dhisik.”

„Saya sedang berpikir caranya, Dik. Kan saya tidak punya kolam sendiri.Tetapi sebelum saya tangkapkan gurameh, ayo saya ajak periksa kesehatan ke puskesmas dulu.‟

Marsanti :“Kok ndadak priksa kesehatan barang. Aku ki

sehat ora apa-apa, mung sok-sok krasa rada mungkug-mungkug arep mukok.”

(15)

„Kenapa harus periksa segala. Aku iki sehat tidak kenapa-kenapa, hanya kadang-kadang agak mual-mual mau muntah.‟

(MN/SWS/50/2015)

(34) Damarjati :“Ealah, dadi tangga desa. Lha terus iki ana kersa apa, kok padha mrene?”

„Ealah, jadi tetanggan desa. Lalu ini ada perlu apa kemari?‟

Marta :“Ngene Dhik. Dhik Santi iki rak lagi nyidham, kepengin mangan iwak grameh goreng, nanging kudu nganggo prosedhur tertamtu.”

„Begini Dik. Dik Santi ini kan sedang mengidam, ingin makan ikan gurameh goreng, tetapi harus pakai prosedur tertentu.‟

(MN/SWS/50/2015)

(35) Marsanti :“Dadi papat kui rong kilo.” „Jadi empat itu dua kilo.‟

Damarjati :“Kosik, Dhik Santi. Dhuwitmu kuwi lebokno dhisik, mengko ndak kena angin kecemplung blumbang. Iki perlu penjelasan cetha lan ilmiyah.”

„Sebentar, Dik Santi. Uangmu itu masukkanlah dulu, nanti malah terkenan angin lalu tercebur ke kolam. Ini perlu penjelasan yang jelas dan ilmiah.‟ (MN/SWS/50/2015)

(36) Marsanti :”Kok bisa ngono ta, Mas? Kok aneh? Gajege nalika arep mulih nyang desa mbiyen Sekar ninggali alamat genah, lan mesthine Mas Damar ya isih duwe nomer hape-ne Sekar.”

„Kok bisa begitu sih, Mas? Kok aneh? Sepertinya ketika akan pulang ke desa dulu Sekar meninggalkan alamat yang jelas, dan seharusnya Mas Damar juga masih punya nomer hapenya Sekar.‟

Damarjati :“Alamat sing ditinggalake biyen pancen genah tulisane, nanging bareng dakgoleki mrana tetela ora ana. Kae alamat palsu. Cilakane maneh nomer hape-ne ya wis ora bisa daksambung, sajake wis ganti nomer liya. Gandheng jarene ing desa arep bukak rumah makan, aku njur ampyak awur-awur, pirang-pirang rumah makan dakleboni, daktakokake sapa sing duwe. Tetep ora ketemu. Akhire aku mupus, bisa uga sekarwangi pancen dudu jodhoku.”

„Alamat yang ditinggalkan dulu memang jelas tulisannya, tetapi setelah saya cari ke sana ternyata

(16)

tidak ada. Itu alamat palsu. Celakanya lagi nomer hapenya juga sudah tidak bisa saya hubungi, sepertinya sudah ganti nomer lain. Katanya setelah di desa akan membuka rumah makan, lalu aku tidak tanggung-tanggung, beberapa rumah makan aku masuki, aku tanyakan siapa yang punya. Tetap tidak ketemu. Akhirnya aku menyerah, bisa juga Sekarwangi memang bukan jodohku.‟

(MN/SWS/51/2015)

(37) Marsanti :“Ora waton grameh goreng kok, Sekar. Ana sarate, kudu Mas Marta sing nyekel gramehe langsung saka blumbange asli.”

„Bukan sembarang gurameh goreng kok Sekar. Ada syaratnya, harus Mas Marta yang menangkap guramehnya langsung dari kolamnya yang asli.‟ Sekarwangi :“Oo, ngono kui rak ya gampang. Nyang perikanan

kana nemoni pak Minakerti, nembung arep tuku grameh ning nyekel dhewe, rak beres.”

„Oo, seperti itu kan mudah. Ke perikanan sana menemui Pak Minakerti, meminta izin akan membeli gurameh tetapi menangkap sendiri, kan beres.‟

(MN/SWS/51/2015)

(38) Marsanti :“Ya wis, aku wis lega saiki. Ma-af ya, aku pancen nesu iki mau, merga aku mesakake banget marang Mas Damar.”

„Ya sudah, aku sudah lega sekarang. Maaf ya, aku memang marah tadi, karena aku sangat kasihan kepada Mas Damar.‟

Sekarwangi :”Iya aku ngerti, Ibu Marsanti.” „Iya, saya mengerti, Ibu Marsanti.‟ (MN/SWS/51/2015)

(39) Sekarwangi :“Ah, mundhak ngrepoti kowe, aku daknumpak taksi

wae.”

„Ah, nanti malah merepotkan kamu, aku naik taksi saja.‟

Marsanti :”Sekar! Kowe mitraku runtung-runtung mangkat ninggalake desa menyang Jakarta. Saiki kowe nemu ribed, dadi aku wajib mbantu. Cekake kowe menyang endi wae, nganti pungkasan kowe nyang stasiun arep nyepur, ora kena numpak taksi. Dakterke terus.

„Sekar! Kamu itu teman saya bersama-sama berangkat meninggalkan desa ke Jakarta. Sekarang kamu ada masalah, saya wajib membantu.

(17)

Seingkatnya kamu mau kemana saja, sampai terakhir kamu ke stasiun naik kereta, tidak boleh naik taksi. Saya antarkan terus.‟

(MN/SWS/41/2015)

(40) Sofi :“Kula Sofi, Bu...nyuwun tulung, Mas Damar ngrencangi kula dhateng mall saged mboten? Mangke bibar Maghrib... matur nuwun, Bu.”

„Saya Sofi, Bu...minta tolong, Mas Damar menemani saya ke mall bisa tidak? Nanti habis maghrib...terima kasih, Bu.‟

(MN/SWS/35/2015)

b. Campur Kode Penyisipan Kata Dasar Bahasa Jawa Ragam Krama ke dalam Bahasa Jawa Ragam Ngoko.

(41) Sekarwangi :“Wisudhane wis rampung, Yu Sarmi. Ayo tata

dhahar. Dhawuhe ibu iki mengko dha shalat dhuhur dhisik, terus dhahar, njur ngaso sedhela. Jare mengko bar ashar budhal bali nyang Jakarta.”

„Wisudhanya sudah selesai, mbak Sarmi. Mari menata makanan. Perintah Ibu ini nanti pada sholat dhuhur dahulu, lalu makan, kemudian istirahat sebentar. Katanya nanti sehabis ashar barangkat kembali ke Jakarta.‟

Yu Sarmi :“O, iya.” „Oh, ya.‟ (MN/SWS/32/2015)

(42) Damarjati :“Marsanti. Dudu babune, Dhik. Kae wanita simpenane.”

„Marsanti. Bukan pembantunya, Dik. Itu wanita simpanannya.‟

Sekarwangi :“Ha? Njenengan ngerti tenan, Mas?” „Ha? Anda benar-benar tahu, Mas?‟ (MN/SWS/33/2015)

(43) Damarjati :“Oh, maaf yen aku gawe sedhihe atimu. Lan yen kowe rumangsa kabotan, ya wis aku ora sida takon.”

„Oh, maaf jika aku membuat sedihnya hatimu. Dan jika kamu merasa keberatan, ya sudah aku tidak jadi bertanya.‟

Sekarwangi :“Ora Mas. Aku malah bakal rumangsa lega yen sliramu kersa ngrungokake critane lelakonku.

(18)

Nanging mengko dhisik, dak gawekake unjukan kopi panas dhisik.”

„Tidak Mas. Saya malah akan merasa lega jika kamu mau mendengarkan cerita hidupku. Tapi nanti dulu, saya buatkan minuman kopi panas dulu.‟ (MN/SWS/33/2015)

(44) Sekarwangi :“Mas Damar, bapakku biyen uga lulusan sarjana, dadi guru ing SMA. Mula aku ya nduwe cita-cita kepengin kuliyah nganti lulus sarjana. Nanging aku lagi ana kelas telu SMP lan adhiku klas telu SD, bapak seda. Bisa kok penggalih, kaya ngapa sedhihe atiku sakulawarga nalika semana. Mesthi wae uripku sakulawarga dadi malih grembyang, sarwa kekurangan. Isih begja dene ibu entuk pensiun jandha lan bapak uga ninggal sawah sepathok, kena kanggo sumbering pangan sakulawraga.”

„Mas, Damar, bapak saya dulu juga lulusan sarjana, menjadi guru di SMA. Maka dari itu saya juga punya cita-cita ingin kuliah sampai lulus sarjana. Tetapi saya masih kelas tiga SMP dan adik saya kelas tiga SD, bapak meninggal dunia. Bisa kamu bayangkan, bagaimana sedihnya hati saya sekeluarga ketika itu. Pasti saja hidup saya sekeluarga jadi berubah drastis, serba kekurangan. Masih untung ibu mendapatkan pensiun janda dan bapak juga meninggalkan sawah sepetak, cukup untuk sumber makanan sekeluarga.‟

(MN/SWS/33/2015)

(45) Sekarwangi :“Mas kok ndadak ribet gawe unjukan. Lenggah

wae dakgawekake.”

„Mas kok harus ribet bikin minum. Duduk saja saya buatkan.‟

Damarjati :“Oh, Dhik Sekar. Aku iki yo kudu ngulinakake mandhiri, Dhik. Nek sawanci-wanci ana paran, kudu bisa ngurus awake dhewe.”

„Oh, Dik Sekar. Saya ini juga harus membiasakan hidup mandiri, Dik. Kalau sewaktu-waktu ada di perantauan, harus bisa mengurus diri sendiri.‟ (MN/SWS/35/2015)

(46) Sekarwangi :“Umpamane ora sengaja aku kebacut ngrangkul

njenengan. Aja duka lho ya.”

„Seumpama tidak sengaja aku terlanjur merangkul kamu. Jangan marah ya.‟

(19)

„Cuman dirangkul orang cantik saja kenapa marah.‟ (MN/SWS/36/2015)

(47) Damarjati :“Oh, iki ta. Rak malah. Rak malah ana sing mbantu ngedumake bantuane mengko.”

„Oh, ini ya. Kan malah ada yang membantu membagikan bantuannya nanti.‟

Sofi :“Kosik pinarak kene dhisik.” „Sebentar, mampir ke sini sebentar.‟ (MN/SWS/36/2015)

(48) Damarjati :“Nek kersane Ibu ngono, aku ndherek. Nanging lilanana milih calonku dhewe, Bu, sabab sing arep nglakoni ki aku.”

„Kalau Ibu maunya begitu, aku ikut. Tetapi izinkalah memilih calonku sendiri, Bu, karena yang akan menjalani itu aku.‟

Bu Rusti :“Iya. Apa wis nduwe calon piye? Sapa?” „Iya. Apa sudah mempunyai calon? Siapa?‟ (MN/SWS/38/2015)

(49) Bu Rusti :“Keluwihane nggon apa?” „Kelebihannya dibagian mana?‟ Damarjati :“Siji, rupane ayu. Ibu pirsa dhewe.”

„Satu, wajahnya cantik. Ibu tahu sendiri.‟ (MN/SWS/38/2015)

(50) Marta :“Sing kudu kok lakoni mung siji: muliha menyang omahku, urip bebarengan karo aku minangka

garwa sing sah.”

„Yang harus kamu lakukan hanya satu: pulanglah ke rumahku, hidup bersama dengan aku sebagai istri yang sah.‟

Marsanti :“Ora, Mas. Liyane kuwi.” „Tidak, Mas. Selain itu.‟ (MN/SWS/48/2015)

(51) Damarjati :“Ana dhawuh apa Bu? Oh aku kelingan... La rencanane Ibu piye... o, iya mengko dak pethuk nyang Jakarta Bu, aja nyepur... aku wis tuku mobil anyar... Toyota Avanza kaya mobilku biyen... iya... iya bu... sungkemku Bu.”

„Ada perintah apa Bu? Oh saya ingat...lantas rencana Ibu bagaimana...oh, iya nanti saya jemput ke Jakarta Bu, jangan naik kereta...saya sudah membeli mobil baru...Toyota Avanza seperti mobilku dulu...iya...iya Bu...salamku Bu.‟

(20)

(52) Marsanti :“Ora. Aku tetep durung percaya yen Sekar duwe niyat karo wong liya. Malah aku duwe keyakinan yen dheweke isih ngarep-arep ketemu sliramu. Mula lilanana aku melu nyampuri perkara iki. Aku janji sesuk esuk sowan mrene wis gawa katrangan sing genah.”

„Tidak. Aku tetap belum percaya kalau Sekar punya niat dengan orang lain. Malah aku punya keyakinan kalau dia masih mengharapkan bertemu denganmu. Maka relakanlah aku ikut mencampuri masalah ini. Aku janji besok pagi datang ke sini sudah membawa keterangan yang jelas.‟

Damarjati :“Aku ora mung nglilani, nanging aku matur nuwun banget kowe sakloron ngatonake kawigaten marang pribadiku. Apa wae asile sesuk, aku matur nuwun banget.”

„Saya tidak hanya mengikhlaskan, tapi saya berterimakasi sekali kepada kalian berdua telah peduli kepada masalah saya. Apa saja hasilnya besok, saya berterima kasih sekali.‟

(MN/SWS/51/2015)

c. Campur Kode Penyisipan Kata Dasar Bahasa Asing ke dalam Bahasa Jawa

(53) Bu Rusti :“Sekar, mengko arahen dhewe. Buwah apa sing pantes kanggo paketan. Nek wis entuk njur ndhisikana nyang vila, paket-paket iku gawenen ing kana. Aja lali magic jar-e dipanasi. Sarampunge wisudha aku nusul.”

„Sekar, nanti aturlah sendiri. Buah apa yang pantas untuk dikemas. Jika sudah dapat lalu ke vila lah dulu saja, paket-paket itu bawalah ke sana. Jangan lupa magic jar-nya kamu panaskan. Selesai wisuda saya menyusul.‟

Sekarwangi :”Inggih, beres Bu.” „Iya, beres Bu.‟ (MN/SWS/32/2015)

(54) Sofi :“Kula Sofi, Bu...nyuwun tulung, Mas Damar ngrencangi kula dhateng mall saged mboten? Mangke bibar Maghrib... matur nuwun, Bu.”

„Saya Sofi, Bu...minta tolong, Mas Damar menemani saya ke mall bisa tidak? Nanti habis maghrib...terima kasih, Bu.‟

(21)

(MN/SWS/35/2015)

(55) Sekarwangi :“Acting ya Mas? Kaya pemain sinetron?” „Acting ya Mas? Seperti pemain sinetron?‟ Damarjati : “Iya”

„Iya.‟

Sekarwangi :“Aku mudeng karepe. Supaya Mbak Sofi cemburu, njur saya subur tresnane marang...”

„Saya tahu maksudnya. Agar Mbak Sofi cemburu, lalu semakin jatuh cinta sama...‟

(MN/SWS/36/2015)

(56) Damarjati :“Wolu, agamane kuat. Kerep sholat wengi lan

dzikir. Atine cedhak karo Gusti Allah.”

„Kedelapan, agamanya kuat. Sering sholat malam dan dzikir. Hatinya dekat dengan Tuhan.‟

Bu Rusti :“Iya aku kerep weruh dhewe. Apa maneh?” „Iya saya sering melihat sendiri. Apa lagi?‟ (MN/SWS/39/2015)

(57) Marsanti :”Mas Marta. Maturnuwun sliramu kersa ziyarah

ing kubure ibuku.”

„Mas Marta. Terimakasih kamu bersedia siarah ke makam ibu saya.‟

Marta :“Dhik Santi? Apa sing wis kelakon ing awakmu wiwit sedane ibumu kae?”

„Dik Santi? Apa yang sudah terjadi pada dirimu setelah ibumu meninggal?‟

(MN/SWS/48/2015)

(58) Marsanti :“Hallo, iya piye...wis entuk..budhale jam

pira...gawanen mrene bisa ora..aku ana restoran karo sekarwangi..iya, restoran adate kae.. ya.” „Hallo, iya bagaimana...sudah dapat...berangkatnya jam berapa...dibawa kesini bisa tidak...aku ada di restoran bersama sekarwangi..iya, restoran yang biasanya itu...ya.‟

(MN/SWS/41/2015)

(59) Sekarwangi :“Takon apa karo kowe?” „Tanya apa sama kamu?‟

Sri Asih :“Taken asmane sing kagungan rumah makan niki. Nggih kula wangsuli mawon: Bu Mawar. Malah kula nggih criyos yen Bu Mawar sampun gadhah pacangan. Wong sajake sing takon niku kados gadhah sir ngaten lho Bu. Mangka ibu rak sampun gadhah pacangan. Lha nek ngesir kula ngaten nggih oke mawon.”

(22)

„Bertanya namanya yang punya rumah makan ini. Ya saya jawab saja: Bu Mawar. Malah saya juga cerita kalau Bu Mawar sudah punya pasangan. Sepertinya yang bertanya itu mempunyai maksud begitu lo Bu. Padahal ibu kan sudah mempunyai pasangan. Kalau naksir saya gitu ya oke saja.‟ (MN/SWS/51/2015)

1.2Campur Kode Kata Jadian

(60) Sekarwangi :“Aku lagi ndhereake juraganku, Pak Pratama.”

„Aku sedang mengantar majikanku, Pak Pratama.‟ Marsanti :“Oh, kuwi kancane juraganku, Pak Jolang. Aku ya

lagi ndhereake juraganku. Lagi teka iki mau ta, Sekar? Dhek wingi sore aku liwat kene kok isih tutupan.”

„Oh, itu temannya majikanku, Pak Jolang. Aku juga sedang mengantarkan majikanku. Baru sampai di sini tadi ya, Sekar? Kemarin sore aku lewat sini kok masih tutup.‟

(MN/SWS/32/2015)

(61) Sekarwangi :“Wisudhane wis rampung, Yu Sarmi. Ayo tata dhahar. Dhawuhe ibu iki mengko dha shalat dhuhur dhisik, terus dhahar, njur ngaso sedhela. Jare mengko bar ashar budhal bali nyang Jakarta.”

„Wisudhanya sudah selesai, mbak Sarmi. Ayo menata makanan. Perintah Ibu ini nanti pada sholat dhuhur dahulu, lalu makan, kemudian istirahat sebentar. Katanya nanti sehabis ashar barangkat kembali ke Jakarta.‟

Yu Sarmi :“O, iya.” „O, iya.‟ (MN/SWS/32/2015)

(62) Sekarwangi :“Ya wis, aku manut Mas. Aku arep didhawuhi

Ngapa?”

„Ya sudah, saya menurut Mas. Saya mau disuruh apa?‟

Damarjati :“Ora dakkon ngapa-ngapa, mung dakjak jagongan. Ning daktakon dhisik, jane kowe ki mau arep nyang endi?”

„Tidak saya suruh ngapa-ngapain, hanya mau saya ajak ngobrol. Tapi saya mau tanya dulu, sebenarnya kamu itu mau kemana?‟

(23)

(63) Damarjati :“Rupamu ayu, ayu banget, pakulitanmu kuning resik, soroting netramu bening tajem, pemikiran lan patrapmu katon yen bocah pendhidhikan, basamu alus, tata kramamu ganep, tandukmu marang sapa wae mantep lan percaya dhiri, ora katon minggrang-minggring, klebu yen pinuju guneman karo pak Pratama lan bu Rusti juraganmu.”

„Wajahmu cantik, cantik sekali, kulitmu kuning langsat, tatapan matamu bening tajam, pola pikir dan tingkah lakumu seperti orang berpendidikan, bahasamu lembut, mengerti tata krama, perilakumu terhadap siapa saja mantap dan percaya diri, tidak canggung, termasuk ketita berbisacara dengan pak Pratama dan bu Rusti.‟

Sekarwangi :“Wah, jan ideal banget. Apa maneh, Mas?” „Wah, ideal sekali. Apa lagi, Mas?‟

(MN/SWS/33/2015)

(64) Damarjati :“Oh, maaf yen aku gawe sedhihe atimu. Lan yen kowe rumangsa kabotan, ya wis aku ora sida takon.”

„Oh, maaf jika aku membuat sedihnya hatimu. Dan jika kamu merasa keberatan, ya sudah aku tidak jadi bertanya.‟

Sekarwangi :“Ora Mas. Aku malah bakal rumangsa lega yen sliramu kersangrungokake critane lelakonku. Nanging mengko dhisik, dak gawekake unjukan

kopi panas dhisik.”

„Tidak Mas. Saya malah akan merasa lega jika kamu mau mendengarkan cerita hidupku. Tapi nanti dulu, saya buatkan minuman kopi panas dulu.‟ (MN/SWS/33/2015)

(65) Damarjati :“Turah telung yuta, mangga dakbalekake ibu. Lan daktandhesake, iki kang pungkasan, Bu. Sesuk maneh aku wis ora saguh ndherekake ndara putri Sofiatun.”

„Sisa tiga juta, silakan saya kembalikan pada Ibu. Dan saya tegaskan, ini yang terakhir, Bu. Besok lagi saya sudah tidak sanggup mengantarkan tuan putri Sofiatun.‟

Bu Rusti :“Kapok, Le?” „Kapok Nak?‟ (MN/SWS/36/2015)

(66) Sekarwangi :“Aku wis mudeng karepe Mas. Pokoke beres. Ning nek aku kebablasen, maaf sadurunge lho, aja

(24)

„Saya sudah tahu maksudnya Mas. Pokoknya beres. Tapi kalau saya terlalu jauh, maaf sebelumnya lho, jangan dimarahi.‟

Damarjati :”Kebablasen piye maksudmu?”

„Terlalu jauh bagaimana maksud kamu?‟ (MN/SWS/36/2015)

(67) Sekarwangi :“Bangkrut? Lha sababe?” „Bangkrut? Sebabnya apa?‟

Tuminah :“Juraganku ki jebule koruptor. Ditangkep petugas ka-pe-ka, terus kabeh bandhane dirampas negara. Omah pirang-pirang enggon, mobil mewah, simpenan dhuwit ing bank, kabeh entek dirampas. Saiki sing wadon manggon ing omah kontrakan cilik, karo anak-anake.”

„Majikanku itu ternyata koruptor. Ditangkap petugas KPK, lalu semua hartanya dirampas negara. Rumah dibeberapa tempat, mobil mewah, simpanan uang di bank, semua habis dirampas. Sekarang istrinya menempati rumah kontrakan kecil dengan anak-anaknya.‟

(MN/SWS/37/2015)

(68) Damarjati :“Bu. Pasuryane Ibu ora perlu didhelikake, ben tetep ana kene kaya adate. Sabab iki wes trep lan ayu. Perkara mbatalake kuwi gampang, Bu.”

„Bu, wajah Ibu tidak perlu disembunyikan, biar tetap ada disitu seperti biasanya. Karena itu sudah pantas dan cantik. Masalah membatalkan itu gampang, Bu‟

Bu Rusti :”Uh, risi. Wong dhapure elek ngono kok ngambung. Gampang piye? Atiku ora tekan yen kudu mbatalake.”

„Uh, geli. Orang mukanya jelek gitu kok mencium. Mudah bagaimana? Saya tidak sampai hati jika harus membatalkan.‟

(MN/SWS/36/2015)

(69) Damarjati :“Nek kersane Ibu ngono, aku ndherek. Nanging lilanana milih calonku dhewe, Bu, sabab sing arep nglakoni ki aku.”

„Kalau Ibu maunya begitu, aku ikut. Tetapi izinkalah memilih calonku sendiri, Bu, karena yang akan menjalani itu aku.‟

Bu Rusti :“Iya. Apa wis nduwe calon piye? Sapa?” „Iya. Apa sudah mempunyai calon? Siapa?‟ (MN/SWS/38/2015)

(25)

(70) Bu Rusti :“Ngene wae, Damar. Bapakmu aturana mrene. Mbok menawa bapak duwe wawasan sing luwih kepenak dilakoni.”

„Begini saja, Damar. Panggil bapakmu ke sini. Siapa tahu bapak mempunyai pendapat yang lebih baik untuk dilakukan.‟

Damarjati :”Oh, inggih, Bu.” „Oh, iya Bu.‟ (MN/SWS/39/2015)

(71) Damarjati :”Dhik, sing ora ngerti ki kowe, dudu Sofi.” „Dik, yang tidak tahu itu kamu, bukan Sofi.‟

Sekarwangi :“Aku? Aku sing ora ngerti? Maksudmu apa Mas. Aku rak wis nindakake kabeh dhawuhmu. Diajak ethok-ethok pacaran kanggo mancing emosine Sofi. Kabeh wis mlaku beres, lan kebukten dheweke mbatalake.”

„Aku? Aku yang tidak tahu? Maksudmu apa Mas. Aku kan sudah melakukan semua perintahmu. Diajak pura-pura pacaran untuk mancing emosinya Sofi. Semua sudah berjalan beres, dan terbukti dia membatalkan.‟

(MN/SWS/39/2015)

(72) Sekarwangi :“Alah mung urusan sepele kok Santi. Mung arep ngurusi simpenan dhuwit ing bank, arep dak transfernyang rekeninge Ibu ing Klaten.”

„Alah cuma masalah sepele kok Santi. Cuma mau mengurus simpanan uang di bank, mau aku trasfer ke rekeningnya Ibu di Klaten.‟

Marsanti :“O, iya, kanggo nyingkiri resiko ing dalan.”

„O, iya, untuk menghindari resiko di jalan.‟ (MN/SWS/40/2015)

(73) Sekarwangi :“Tuminah, aku sida wis arep bali nyang ndesa. Sesuk apa kapan kowe nemonana juraganku, layang iki aturna. Alamate ana nggon amplop surat iku.”

„Tuminah, aku sudah jadi akan kembali ke desa. Besok atau kapan temuilah majikanku, berikan surat ini. Alamatnya ada diamplop itu.‟

Tuminah :”Oh, iya. Maturnuwun, Sekar. Olehmu nyang Jawa kapan?”

„Oh, iya. Terimakasih, Sekar. Kamu kapan pulang ke Jawa?‟

(MN/SWS/41/2015)

(26)

lelakonmu, awit ora ana gunane. Anggepen iku pepeling saka Gusti Allah, supaya kowe bali marang dalan sing lurus. Malah kapara syukurana, awit iki ateges kowe isih diparingi kalodhangan kanggo mertobat, sateruse nggayuh kamulyan kang sejati, dudu kamulyan semu sing wis kok rasakake sasuwene iki. Mesthine kowe isih kelingan piwulang lan piweling sing tau dak wenehake biyen.”

„Kamu tidak perlu merasa sedih dan tidak perlu kecewa atas..., karena tidak ada gunanya. Anggap saja ini adalah peringatan dari Allah, agar kamu kembali kejalan yang lurus. Malah syukurilah, karena ini artinya kamu masih diberi kesempatan untuk bertobat, lalu meraih kemuliaan yang sejati, bukan kemuliaan yang semu yang pernah kamu rasakan selama ini. Seharusnya kamu masih ingat pelajaran yang pernah aku berikan dulu.‟

Bu Rusti :”Inggih, Pak. Nyuwun pangestu mugi saged nglampahi kanthi sabar.”

„Iya, Pak. Minta doa restu semoga bisa melewati dengan sabar.‟

(MN/SWS/43/2015)

(75) Marta :“Ngojek wae Dhik Santi, dakdherekake.

„Naik ojek saja dik Santi, saya antar.‟ Marsanti :”Kowe kok ngerti aku?”

„Kamu kenal dengan saya?‟ (MN/SWS/47/2015)

(76) Marta :“Menenga wae, aja ngelek-elek awakmu dhewe. Kae sega tumpange wis digawa mrene, ayo gek

didhahar.”

„Diamlah saja, jangan menjelek-jelekkan dirimu sendiri. Itu nasi tumpangnya sudah dibawa ke sini, ayo dimakan.‟

Marsanti :”Mung sega kaya ngene, kok enak banget ta.” „Hanya nasi seperti ini saja, kenapa enak sekali.‟ (MN/SWS/47/2015)

(77) Damarjati :“Ana dhawuh apa Bu? Oh aku kelingan... La rencanane Ibu piye... o, iya mengko dak pethuk nyang Jakarta Bu, aja nyepur... aku wis tuku mobil anyar... Toyota Avanza kaya mobilku biyen... iya... iya bu... sungkemku Bu.”

„Ada perintah apa Bu? Oh saya ingat...lantas rencana Ibu bagaimana...oh, iya nanti saya jemput ke Jakarta Bu, jangan naik kereta...saya sudah

(27)

membeli mobil baru...Toyota Avanza seperti mobilku dulu...iya...iya Bu...salamku Bu.‟

Mbah Kardi :“Saka ibumu Le? Ana kabar apa?” „Dari ibu kamu Nak? Ada kabar apa?‟ (MN/SWS/49/2015)

(78) Marta :“Aku lagi mikir carane, Dhik. Wong aku ora ngingublumbang dhewe. Ning sadurunge dakcekelake grameh, ayo dakjak priksa kesehatan nyang puskesmas dhisik.”

„Saya sedang berpikir caranya, Dik. Kan saya tidak punya kolam sendiri. Tetapi sebelum saya tangkapkan gurameh, ayo saya ajak periksa kesehatan ke puskesmas dulu.

Marsanti :“Kok ndadak priksa kesehatan barang. Aku ki sehat ora apa-apa, mung sok-sok krasa rada mungkug-mungkug arep mukok.”

„Kenapa harus periksa segala. Aku iki sehat tidak kenapa-kenapa, hanya kadang-kadang agak mual-mual mau muntah.‟

(MN/SWS/50/2015)

(79) Marta :“Iya, Dhik Damar. Saiki Dhik Santi iki dadi

batihku. Lan bener ngendikamu mau, aku biyen wis tau kepethuk sliramu. Biyen aku ngojeg ing Jatinegara. Saiki macul ing sawah.”

„Iya, Dik Damar. Sekarang Dik Santi ini jadi istriku. Dan benar apa yang kamu katakan tadi, aku dulu sudah pernah bertemu dengan mu. Dulu aku menjadi tukang ojeg di Jatinegara. Sekarang mencangkul di sawah.‟

Damarjati :“Ealah, dadi tangga desa. Lha terus, iki ana kersaapa, kok padha mrene?”

„Ealah, jadi tetangga desa. Lalu, ini ada mau apa, kok pada ke sini?‟

(MN/SWS/50/2015)

(80) Marsanti :“Dadi papat kui rong kilo.” „Jadi empat itu dua kilo.‟

Damarjati :“Kosik, Dhik Santi. Dhuwitmu kuwi lebokno dhisik, mengko ndak kena angin kecemplung blumbang. Iki perlu penjelasan cetha lan ilmiyah.”

„Sebentar, Dik Santi. Uangmu itu masukkanlah dulu, nanti malah terkena angin lalu tercebur ke kolam. Ini perlu penjelasan yang jelas dan ilmiah.‟ (MN/SWS/50/2015)

(28)

tegese pancen wis pinesthi Sekar dudu jodohku. Ya wis aku nrima”

„Kalau benar Bu mawar itu adalah Sekarwangi. Itu artinya memang sudah ditakdirkan bukan jodohku. Ya sudah saya terima.‟

Marsanti :“Kosik. Kok ngono Mas? Nalare piye?

„Sebentar. Kok seperti itu Mas? Logikanya bagaimana?‟

(MN/SWS/51/2015)

(82) Marsanti :“Kosik. Kok ngono Mas? Nalare piye?

„Sebentar. Kok seperti itu Mas? Logikanya bagaimana?‟

Damarjati :“Nalika aku mlebu rumah makan kono, Sri Asih

Pembantune sing kulina dikongkon njupuk grameh mrene, iku uga kandha yen Bu Mawar iku wis duwe pacangan, wis arep dadi nganten.”

„Ketika aku masuk rumah makan itu, Sri Asih pembantunya yang biasanya disuruh mengambil gurameh ke sini, itu juga berkata kalau Bu mawar itu sudah punya pasangan, sudah akan menikah.‟ (MN/SWS/51/2015)

(83) Marsanti :“Ora. Aku tetep durung percaya yen Sekar duwe niyat karo wong liya. Malah aku duwe keyakinan

yen dheweke isih ngarep-arep ketemu sliramu. Mula lilanana aku melu nyampuri perkara iki. Aku janji sesuk esuk sowan mrene wis gawa katrangan sing genah.”

„Tidak. Aku tetap belum percaya kalau Sekar punya niat dengan orang lain. Malah aku punya keyakinan kalau dia masih mengharapkan bertemu denganmu. Maka relakanlah aku ikut mencampuri masalah ini. Aku janji besok pagi datang ke sini sudah membawa keterangan yang jelas.‟

Damarjati :“Aku ora mung nglilani, nanging aku matur nuwun banget kowe sakloron ngatonake kawigaten marang pribadiku. Apa wae asile sesuk, aku matur nuwun banget.”

„Saya tidak hanya mengikhlaskan, tapi saya berterimakasi sekali kepada kalian berdua telah pesuli kepada masalah saya. Apa saja hasilnya besok, saya berterima kasih sekali.‟

(MN/SWS/51/2015)

(84) Marsanti :“Ora waton grameh goreng kok, Sekar. Ana sarate, kudu Mas Marta sing nyekel gramehe langsung saka blumbange asli.”

(29)

„Bukan sembarang gurameh goreng kok Sekar. Ada syaratnya, harus Mas Marta yang menangkap guramehnya langsung dari kolamnya yang asli.‟ Sekarwangi :“Oo, ngono kui rak ya gampang. Nyang

perikanan kana nemoni pak Minakerti, nembung arep tuku grameh ning nyekel dhewe, rak beres.” „Oo, seperti itu kan mudah. Ke perikanan sana menemui Pak Minakerti, meminta izin akan membeli gurameh tetapi menangkap sendiri, kan beres.‟

(MN/SWS/51/2015)

2) Campur Kode Berwujud Frasa

2.1Campur Kode Penyisipan Frasa bahasa Indonesia di dalam Bahasa Jawa

(85) Bu Rusti :“Kowe ngapa, Damar, kok melu ibut neng dhapur? Oh, iya ngerti. Kowe mesthi ketarik merga sing dimasak iwak grameh. Kowe rak ahli perikanan.”

„Kamu kenapa, Damar, kok ikut ribut di dapur? Oh, iya tahu. Kamu pasti tertarik karena yang dimasak ikan gurameh. Kamu kan ahli perikanan.‟

Damarjati :“Iya, Bu. Nalika praktek ing dhaerah perikanan, aku malah praktek ngolah grameh dhewe, wiwit nyekel ing blumbang nganti akhire nyekel ing piring sawise mateng.”

„Iya, Bu. Ketika saya praktek di daerah perikanan, saya malah praktek mengolah gurameh sendiri, mulai dari menangkap di kolam sampai akhirnya memakan dipiring setelah matang.‟

(MN/SWS/27/2015)

(86) Marta :“Mengko dhisik, aja salah paham ya. Kowe lagi wae teka ing Jakarta, durung ngerti cara-cara uripe wong kene, mligine wong sugih-sugih sing wis sugih bandha.”

„Sebentar, jangan salah paham ya. Kamu baru saja datang ke Jakarta, belum tahu cara-cara hidup orang sini, khususnya orang-orang kaya yang sudah kaya raya.‟

Marsanti :”Maksudmu apa, terangna sing cetha.” „Maksud kamu apa, jelaskan.‟

(30)

(87) Marta :“Akeh wong sugih mblegedhu ing Jakarta iki, katone waras-wiris nanging sejatine duwe penyakit, kaya dene penyakit gula darah, tekanan darah tinggi, lemah jantung, jantung koroner, vertigo,

radang lambung lan sabangsane, sing sok ora kenyana-nyana kumat saenggon-enggon....”

„Banyak orang kaya raya di Jakarta ini, kelihatanya sehat tapi sebenarnya mempunyai penyakit, seperti penyakit gula darah, tekanan darah tinggi, lemah jantung, jantung koroner, vertigo, radang lambung dan lain sebagainya, yang terkadang tidak disangka-sangka bisa kambuh dimana-mana....‟

(MN/SWS/29/2015)

(88) Marta :“Mligi sing dak kandhakake mau, aku ki pancen diwelingi kon nggolekake wong wadon sing gelem ngancani yen pinuju butuh dikancani. Dheweke iku umur seketan taun, wis dhudha wiwit limang taun kepungkur lan ora rabi nganti seprene merga kepengen meleng ndadekake anak-anake. Saiki anake sing tuwa, lanang wis dadi pegawe propinsi ing Semarang. Sing nom wadon, uga wis lulus STAN lan diangkat pegawedhinasperpajakan ing Cirebon. Ing kene iki masalahe, Santi. Dheweke iku duwe penyakit tekanan darah tinggi. Wingi-wingi nalika anake wadon isih kuliyah, nek mrana-mrana dikancani anake. Bareng anake wis diangkat ing Cirebon, ora ana maneh sing ngancani. Mulane dheweke butuh kanca, mung ngancani, Santi, mung ngancani, ora arep diklethak.”

„Khusus yang saya katakan tadi, saya ini memang diingatkan untuk mencarikan perempuan yang mau menemani jika dibutuhkan untuk ditemani. Dia itu berumur 50an tahun, sudah menjadi duda semenjak lima tahun yang lalu dan tidak menikah lagi sampai sekarang karena ingin menjaga anak-anaknya. Sekarang anaknya yang besar, laki-laki sudah menjadi pegawai provinsi di Semarang. yang kecil perempuan, juga sudah lulus STAN dan diangkat pegawai dinas perpajakan ing Cirebon. Di sini ini permasalahannya, Santi. Dia itu mempunyai penyakit tekanan darah tinggi. Kemarin-kemarin ketika anak perempuannya masih kuliah, jika kemana-kemana ditemani anaknya. Setelah anaknya sudah diangkat di Cirebon, tidak ada lagi yang menemani. Maka dari itu dia butuh teman, hanya menemani, Santi, hanya menemani, tidak akan digigit.‟

(31)

(MN/SWS/29/2015)

(89) Pak Jolang :“Santi omah iki mentas wae daktuku kanggo awakmu. Wiwit sesuk kowe manggona ing kene. Iku wis dakcepaki motor Yamaha Mio, yen wanci kowe butuh nyang endi-endi lan yen sawanci- sawanci-wanci dak tilpun, kowe bisa enggal teka.”

„Santi rumah ini baru saja saya beli untuk kamu. Mulai besok kamu tinggallah di sini. Itu sudah saya siapkan motor Yamaha Mio, jika sewaktu-waktu kamu ada perlu kemana-mana dan jika sewaktu-waktu saya telfon, kamu bisa langsung datang.‟ Marsanti :”Inggih pak.”

„Iya pak.‟ (MN/SWS/30/2015)

(90) Marsanti :”Wis kebacut nyemplung kali, pisan sing kebroh.” „Sudah terlanjur tercebur ke sungai, sekalian yang basah kuyup.‟

Marta :“Maksudmu apa Santi?” „Maksudmu apa Santi?‟

Marsanti :“Njembarake lapangan kerja.”

„Melebarkan lapangan kerja.‟ (MN/SWS/31/2015)

(91) Marta :”Piye karepmu?”

„Bagaimana maksudmu?‟

Marsanti :“Pengin dadi tukang pijet panggilan. Golekna langganan, nek ana sing butuh, aku pethuken mrene. Ning telpuna dhisik, dadi yen Pak Jolang pas ana kene kowe ngerti.”

„Ingin jadi tukang pijet panggilan. Carikan pelanggan, kalau ada yang membutuhkan, jemput saya di sini. Tetapi telfon dahulu, jadi kalau Pak Jolang ada di sini kamu tahu.‟

(MN/SWS/31/2015)

(92) Sekarwangi :”Ha? Njenengan ngerti tenan, Mas?” „Ha? Kamu betul-betul tahu, Mas?‟

Damarjati :“Ngerti Dhik. Pak Jolang ki akrab banget karo bapak, padha dene pegawe kantor perpajakan. Mung pangkate luwih dhuwur. Cethane Pak Jolang ki ndhuwurane bapak. Ngertiku merga bapak crita karo ibu.”

„Tahu Dhik. Pak Jolang itu akrab sekali dengan bapak, sama-sama pegawai kantor perpajakan. Hanya saja pangkatnya lebih tinggi. Lebih jelasnnya

(32)

Pak Jolang itu atasannya bapak. Saya tahu karena bapak bercerita kepada ibu.‟

(MN/SWS/33/2015)

(93) Damarjati :“Lupute: dheweke ora ditundhung merga tumindak ala, nanging pancen diniyati lunga saka ngomah. Dheweke mbabu ora kanggo nyambung urip jalaran kepepet, nanging kanggo nggayuh panguripan sing luwih becik. Dene benere: dheweke pancen bener asal saka kulawarga sing duwe martabat, ora kalah karo awake dhewe iki. Bapakne biyen malah

lulusan sarjana, luwih dhuwur tinimbang bapakku sing mung ahli madya. Bapakne biyen ngasta guru SMA. Upama bapakne isih sugeng, dheweke mesthi ya bisa lulus sarjana kaya aku.”

„Salahnya: dia tidak disuruh pergi karena berlaku tidak baik, tapi memang sudah berniat pergi dari rumah. Dia menjadi pembantu bukan untuk menyambung hidup karena kekurangan, tapi untuk meraih kehidupan yang lebih baik. Lalu benarnya: dia memang benar berasal dari keluarga yang mempunyai martabat, tidak beebeda dengan kita. Bapaknya dulu malah lulusan sarjana, lebih tinggi daripada bapakku yang hanya ahli madya. Bapaknya dulu berkerja sebagai guru SMA. Seandainya bapaknya masih sehat, dia pasti juga bisa lulus sarjana seperti aku.‟

(MN/SWS/34/2015)

(94) Bu Rusti :“Dheweke pancen ayu lan wasis, Damar. Nanging kabeh uwong wis ngerti yen dheweke iku babu. Piye bakal aloke wong-wong mengko. Damarjati sarjana perikanan, nikah etuk babu. Apa iku penak dirungu? Beda masalahe yen dheweke ora mbabu. Upamane dheweke bakul ing kios pasar apa

manager toko, njur dadi bojomu. Damarjati

sarjana perikanan, nikah entuk manager toko. Rak penak dirungu, ora entuk babu.”

„Dia memang cantik dan pintar, Damar. Tetapi semua orang sudah tahu kalau dia itu pembantu. Bagaimana kata orang-orang nanti. Damarjati sarjana perikanan, menikah dengan babu. Apa itu enak didengar? Berbeda masalahnya jika dia tidak jadi pembantu. Seandainya dia penjual di kios pasar atau manager toko, lalu menjadi istrimu. Damarjati sarjana perikanan, menikah dengan manager toko. Kan enak didengar, bukan dengan pembantu.‟

(33)

Damarjati :“Nek mung ngono we rak gampang ta Bu. Sekar sesuk pocoten olehe mbabu ing kene, terus dakpeke. Rak wis dudu babu meneh ta?”

„Kalau haya begitu saja kan mudah Bu. Besok Sekar berhenti jadi pembantu di sini, lalu saya jadikan istri. Kan sudah bukan pembantu lagi?‟

(MN/SWS/34/2015)

(95) Damarjati :”Kowe kerep mrene ta, Dhik?” „Kamu sering ke sini ya, Dik?‟

Sofi :“Iya, Mas. Meh saben malem Minggu aku mrene.” „Iya, Mas. Hampir setiap malam Minggu aku ke sini.‟

(MN/SWS/35/2015)

(96) Damarjati :”Saben malem Minggu? Njur apa wae sing dituku?”

„Saben malem Minggu? Lalu apa saja yang kamu beli?‟

Sofi :“Ya apa sing daksenengi. Sok klambi, sok sepatu. Pokoke saben ana modhel anyar aku tuku. Koleksi sepatuku lagi rongatus pasang. Aku pengin duwe

koleksi sepatu sewu pasang.”

„Ya apa yang aku sukai. Kadang baju, kadang sepatu. Pokoknya setia ada model baru aku beli. Koleksi sepatuku baru dua ratus pasang. Aku ingin punya koleksi sepatu seribu pasang.‟

(MN/SWS/35/2015)

(97) Sofi :”Apa kudu teka, Mas?” „Apa harus datang, Mas?‟

Damarjati :“Aku kudu teka, dhik. Sabab aku iki konsultan perikanan ing koperasi kono.”

„Aku harus datang, Dik. Karena aku ini konsultan perikanan di koperasi itu.‟

(MN/SWS/35/2015)

(98) Sekarwangi :”Acara napa?” „Acara apa?‟

Damarjati :“Lha iki, acara minum kopi.”

„Lha ini, acara minum kopi.‟ (MN/SWS/35/2015)

(99) Damarjati :“Lha iki, acara minum kopi.” „Lha ini, acara minum kopi.‟

Sekarwangi :“Wah, jan ora mutu tenan. Pacar ayu-ayu kok diklelerake, ditinggal minum kopi. Njenengan ki

(34)

nek karo jeng Sofi kae jan harmonis tenan lho, Mas.”

„Wah, tidak bermutu sama sekali. Pacar cantik kok diabaikan, ditinggal minum kopi. Kamu itu kalau sama jeng Sofi harmonis sekali lho, Mas.‟

(MN/SWS/35/2015)

(100) Sekarwangi :”Sing kakung gantheng, sing putri ayu. Dedeg setimbang. Nyandhang nganggo padha dene rapih.”

„Yang lelaki tampan, yang perempuan cantik. Perawakan seimbang. Pakaiannya sama-sama rapi.‟ Damarjati :“Aku yakin, kowe mesthi ngerti yen faktor

harmonis ki ra mung kuwi.”

„Aku yakin, kamu pasti tahu jika faktor harmonis tidak hanya itu.‟

(MN/SWS/35/2015)

(101) Damarjati :”Dhik Sofi dakjak nyang Bogor, gelem?” „Dik Sofi apakah mau saya ajak ke Bogor?‟

Sofi :“Gelem Mas, kapan? Nyang ngendi? Nyang villa? Apa Taman Safari?”

„Mau Mas, kapan? Kemana? Ke villa? Apa Taman Safari?‟

(MN/SWS/36/2015)

(102) Damarjati :”Nyang cedhak Clawi. Nyang lokasi bencana tanah longsor wingi iku lho, Dhik.”

„Ke dekat Clawi. Ke lokasi bencana tanah longsor kemarin itu lo Dik.‟

Sofi :“Ha? Ngapa nyang tanah longsor barang? Arep golek mala?”

„Ha? Ngapain ke tanah longsor? Mau cari bahaya?‟ (MN/SWS/36/2015)

(103) Damarjati :”Ora ketang sithik arep nyuimbang bantuwan kanggo para kurban.”

„Walaupun sedikit mau menyumbang untuk para kurban.‟

Sofi :“Oh, my God. Kok kaya pegawai dinas sosial

wae.”

„Oh, my God. Kok seperti pegawai dinas sosial saja.‟

(MN/SWS/36/2015)

(104) Sofi :“Petugas Sosial, LSM, TimSAR lan adate wis ana panitya sing khusus ngurusi iku.”

Referensi

Dokumen terkait

Perancangan strategi (Bisnis & TIK) yang digunakan untuk mendukung visi misi BINUS Center adalah suatu penciptaan keunikan bersaing dalam bentuk proses belajar

bahwa dalam rangka mencegah peningkatan risiko sistemik dari pertumbuhan kredit yang berlebihan dan untuk menyerap kerugian yang dapat ditimbulkan, diperlukan

Menurut Simadibrata (2010), mekanisme kerja probiotik adalah memperbaiki dan melindungi kondisi inangnya (hewan dan manusia) antara lain dengan menghambat

Dari Tabel 5.4 di atas secara bersama- sama/serentak (uji F) variabel bebas yang terdiri dari bahan baku, bahan bakar dan jumlah tenaga kerja mempunyai pengaruh

2006 didasarkan pada nota kesepakatan antara Gubernur Provinsi Papua dengan bupati/walikota, yang selanjutnya ditetapkan dengan surat keputusan (SK) Gubernur Papua.

Informed Consent dalam profesi kedokteran (juga tenaga kesehatanan lainnya) adalah pernyataan setuju (consent) atau ijin dari pasien yang diberikan dengan bebas, rasional,

Untuk tahap ini Anda harus memperagakan teks prosedur yang sudah disusun dalam tahap sebelumnya, dengan anggota/peserta dari kelompok lain?. Cobalah memberikan instruksi

Iklan Baris Iklan Baris BODETABEK Serba Serbi JAKARTA BARAT SABLON RUPA-RUPA Rumah Dijual Rumah Dikontrakan JAKARTA PUSAT JAKARTA SELATAN JAKARTA SELATAN JAKARTA TIMUR