Latar Belakang dan Perbezaan Sukuk

(1)

ISLAMIC CAPITAL MARKET

DPD6023

CASE STUDY

SESI DISEMBER

PROGRAM : DIB6B

PENSYARAH KURSUS :

WAN MOHD RUSHDI BIN W.A.LAH

Nama

No. Matrik

LUQMAN NUL HAKIM BIN MOHAMAD SHAHRIL NIZAM

_10DIB14F1010

NUR AIMAN AZIM BIN MOHD NUR HAFIZ

_10DIB14F1090

ZAHIDAH NAZIFA BINTI ZANALHUDDIN

_10DIB14F1048

NURLIYANA BINTI KAMARUDDIN

_10DIB14F1040

NAILULMUNA BINTI NORKIFLI

_10DIB14F1022

(2)

ISI KANDUNGAN

BIL PERKARA M/S

1. PENGENALAN PASARAN MODAL ISLAM 1 2. LATAR BELAKANG PRODUK PASAR MODAL ISLAM 2-3 3. PERBANDINGAN ANTARA PASARAN MODAL ISLAM DAN PASARAN

MODAL KONVENSIONAL 4

4. KELEBIHAN PRODUK PASARAN MODAL ISLAM BERBANDING

DENGAN PRODUK PASARAN MODAL KONVENSIONAL 5-6 5. CABARAN DALAM MENGELUARKAN PRODUK KEPADA ORANG

RAMAI 7-8

6. NILAI TAMBAHAN 9-12

7. KESIMPULAN 13

8. RUJUKAN 14

(3)

i. PENGENALAN

Pada zaman globalisasi ini, pasaran modal Islam merupakan salah satu komponen daripada keseluruhan pasaran di Malaysia. Ia sangat memainkan peranan yang sama pentingnya seperti komponen pasaran-pasaran lain dalam menyumbang kepada peningkatan ekonomi negara. Pasaran Modal Islam telah berfungsi sebagai sebuah pasaran yang sama seperti dengan pasaran modal konvensional bagi para pengguna dan penyedia modal, dan telah memainkan peranan pelengkap kepada sistem perbankan Islam dalam memperkembangkan serta memperluaskan pasaran kewangan Islam di Malaysia. Tetapi dalam pasaran modal Islam, urus niaga pasaran dijalankan dengan cara yang tidak bercanggah dengan hati nurani umat Islam dan agama Islam. Oleh kerana itu, di sini terdapat ketegasan undang-undang agama supaya pasaran bebas daripada menjalankan aktiviti yang dilarang oleh Islam seperti riba (riba), perjudian (maisir) dan ketidakpastian (gharar).

Seterusnya, ketika pasaran menjadi lebih kompleks dan canggih, ia memerlukan sokongan infrastruktur supaya sistem boleh beroperasi dan berfungsi dengan lebih cekap dan berkesan. Dengan itu, inisiatif awal yang dilakukan oleh suruhanjaya sekuriti (SC) adalah menubuhkan sebuah Jabatan Pasaran Modal Islam yang berdedikasi (JPMI) dalam Strategi dan Pembangunan Perniagaan Kumpulan adalah untuk memberi lebih sokongan infrastruktur yang diperlukan. Mandat Jabatan Pasaran Modal Islam (JPMI) adalah untuk menjalankan aktiviti penyelidikan dan pembangunan termasuk membentuk dan memudahcarakan satu pelan jangka panjang bagi memperkukuh pasaran modal islam Malaysia.

(4)

ii.

LATAR BELAKANG SUKUK

Sukuk adalah kata jama’ (plural) dalam bahasa Arab “Sukk” yang bererti dokumen,sijil, atau instrumen bertulis mengenai pemilikan secara undang-undang. Secara ringkasnya sukuk didefinisikan sebagai sijil bernilai yang merupakan bukti pemilikan terhadap suatu asetyang tidak dibahagikan, hak manfaat atau pemilikan ke atas projek atau kegiatan pelaburan tertentu.

Sukuk merupakan instrumen kewangan Islam yang bertujuan bagi mendapatkan modal bagi suntikan kewangan bagi sesebuah kerajaan mahupun entiti perniagaan (syarikat). Ia bergerak berlandaskan asas-asas aturan syariah yang membezakan ia dari istrumen konvensional yang bergerak atas elemen riba, spekulasi, hutang, perjudian dan keuntungan. Sukuk merupakan salah satu instrumen kewangan Islam yang telah berkembang dengan pesatnya di Malaysia dan pasaran global semenjak tahun 1990 sehingga sekarang .Malaysia merupakan salah sebuah negara pengeluar sukuk terbesar di dunia dengan jumlah terbitan sukuk dari Malaysia adalah sebanyak 68.9% atau RM213 bilion daripada jumlah sukuk terkumpul global pada akhir tahun 2007. Perkembangan dalam pasaran sukuk serta pasaran modal Islam adalah disebabkan oleh permintaan sukuk yang menggalakkan dari pelabur dalam dan luar Malaysia.

LaporanTahunan Suruhanjaya Sekuriti Malaysia pada tahun 2004 dan Buletin Bulanan Pasaran Modal IslamMalaysia pada Mac, tahun 2007 telah menunjukkan peralihan sukuk daripada sukuk berasaskan pembiayaan hutang kepada sukuk berasaskan pembiayaan ekuiti. )Ini bermakna, sukuk yang banyak diterbitkan pada awal penerbitan sukuk di Malaysia adalah sukuk yang berasaskan pembiayaan hutang dan kemudiannya beralih kepada sukuk yang berasaskan pembiayaan ekuiti.

Sukuk bukan sekadar instrumen kewangan atau modal malah ia lebih dari itu. Potensi dan kebaikan instrumen ini mampu membawa banyak kemajuaan dan kesejahteraan untuk umat Islam dan bukan Islam. Antara implikasi wujudnya sukuk sebagai alternatif dan instrumen ialah :

Entiti Pemohon Sukuk /Originator:

 Pembiayaan kos dengan murah -Jauh dari riba, spekulasi,gharar

 Pembiayaan dari modal pasaran yang cair -Peluang carian dana yang besar

(5)

Pelabur / Investor :

 Diversifikasi portfolio pelaburan dalam pasaran berbeza

 Pulangan yang lebih tinggi berbanding konsep Murabahah

 Pengurusan kecairan yang disediakan

 Pelaburan dan keuntungan yang patuh syariah (halal)

 Penilaian risiko yang mahir -oleh panel penilai yang diwujudkan

 Tempoh matang yang fleksibel -tempoh berbeza antara sukuk-sukuk

 Unjuran pulangan (tailored-cash flow) -lebih stabil dan selamat bersandarkan aset Kepentingan kewujudan Sukuk

 Perluasan pasaran modal Islam

 Kawalan yang lebih cekap dalam proses dan penyenaraian

 Penyeragaman standard patuh shariah melangkaui ruang sempadan

 Pertumbuhan pasaran modal Islam

 Dana bagi projek pembangunan dan infrastruktur bagi negara Islam

 Alternatif bagi penyenaraian-silang

(6)

iii.

PERBANDINGAN ANTARA PASARAN MODAL ISLAM DAN PASARAN

MODAL KONVENSIONAL

Perbezaan utama yang membezakan diantara sukuk (bon islamik) dan bon konvensional ialah dari segi prinsip yang digunakan. Sukuk merupakan bon yang bergerak berlandaskan prinsip syariah manakala pergerakkan bon konvensional pulak tidak berlandaskan prinsip syariah iaitu ia melibatkan elemen riba,gharar,maisir dan elemen yang dilarang. Ia sah dari segi unadang-undang negara dan kewangan. Namun dari segi pematuhan syariah, pelaburan di dalam bon konvensional tidak disahkan halalnya. Jadi pelabur muslim diseru untuk memilih produk yang patuh syariah iaitu Sukuk (bon islamik).

Perbezaan dari sudut pelabur pula, sukuk mempunyai kelebihan yang lebih jika dibandingkan dengan bon konvensional kerana sukuk memberi peluang kepada semua jenis pelabur sama ada pelabur konvensional iaitu bukan Islam dan juga pelabur Islam yang mahu mengikut garis panduan Islam dalam mencari keuntungan tetapi bon konvensional hanya melibatkan pelabur yang bukan Islam sahaja. Dimana kita boleh melihat bahawa sukuk (bon islamik) lebih terbuka berbanding bon konvensional kerana pelabur Islam tidak dibenarkan untuk melibatkan diri dalam bon konvensional.

Dari sudut harga, sukuk lebih stabil kerana ia berdasarkan aset,perniagaan atau projek tertentu. Manakala bon konvensional harganya lebih anjal dan mudah mengalami penurunan dan peningkatan yang drastik kerana ia tidak bersandarkan aset. Selain itu, pengiraan keuntungan juga adalah berbeza kerana sukuk merupakan tuntutan pada aset khusus yang jelas manakala bon konvensional ialah tuntutan pada aliran wang tunai semata-mata atau pemilikan sesuatu entiti secara keseluruhan (umum) kerana ia adalah suatu hutang. Harga terbitan bagi sukuk adalah berdasarkan harga pasaran sesuatu aset ataupun projek tertentu. Harga terbitan bagi bon konvensional pula berdasarkan nilai yang ditetapkan oleh penerbit bon tersebut.

Disamping itu, struktur dan penerbitan sukuk bukan sekadar pertukaran antara wang dengan sijil semata-mata tetapi ianya berdasarkan kepada pertukaran aset (asset backed) dimana pelabur boleh menuntut pelaburan mereka dengan mencagarkan aset yang menjadi jaminan sukuk. Manakala struktur bon konvensional berasaskan hutang, dimana hutang yang diniagakan dan bukan berasaskan perniagaan sebenar yang bertentangan dengan syariah Islam mengenai larangan urusniaga hutang atau urusniaga hak.

BON KONVENSIONAL KATEGORI SUKUK

Hutang Asas Aset

Tiada Cagaran Aset

Pasti (dijamin) Keuntungan Risiko (tanpa jaminan) Berubah Harga Stabil

(7)

iv.

KELEBIHAN PRODUK PASARAN MODAL ISLAM BERBANDING DENGAN

PRODUK PASARAN MODAL KONVENSIONAL

Sukuk memerlukan proses yang agak rumit kerana ia melibatkan banyak pihak kerana peralihan pemilikan aset (harta) perlu jelas dan tiada unsur gharar dan riba. Proses penerbitan sukuk adalah seperti yang dinyatakan sebelum ini memerlukan proses yang pelbagai termasuk penilaian dan pemantauan oleh panel syariah yang mahir dalam prinsip-prinsip syariah agar sukuk yang diterbitkan adalah patuh syariah (syariah compliance) dan bukan sekadar strategi membuat pinjaman hutang semata.Ini disebabkan prinsip asas penerbitan sukuk ialah

 Sukuk adalah instrumen dana bagi perkembangan perniagaan atau aset.

 Sukuk adalah tuntutan ke atas aset dan perolehan hasil aset dan bukan hutang (bon).

 Sukuk adalah instrumen kewangan Islam berasaskan syariah.

Pengiraan keuntungan adalah berbeza kerana sukuk merupakan tuntutan pada aset khusus yang jelas manakala bon ialah tuntutan pada aliran wang tunai semata-mata atau pemilikan sesuatuentiti secara keseluruhan (umum) kerana ia adalah suatu hutang.Struktur Sukuk dan penerbitan bukan sekadar pertukaran antara wang dengan sijil semata-matatetapi ianya berdasarkan kepada pertukaran aset (asset backed)dimana pelabur boleh menuntut pelaburan mereka dengan mencagarkan aset yang menjadi jaminan sukuk. Manakala struktur bonadalah berasaskan hutang (debt-claim) dimana hutang yang diniagakan dan bukan berasaskan perniagaan sebenar (real-economy) yang bertentangan dengan syariah Islam mengenai laranganurusniaga hutang atau urusniaga hak.

Dalam sukuk, asas cagaran dan tuntutannya adalah merupakan dalam bentuk aset. Manakala harga di pasaran adalah stabil tetapi keuntungannya adalah berisiko iaitu tidak dijamin keuntungannya. Selain itu kelebiham utama sukuk ini ialah ianya merupkan satu instrument yang bersaskan kepada syariah.

(8)

Penggunaan sukuk untuk membiayai projek-projek besar bermakna pelabur dalam sukuk insentif untuk membantu ekonomi berkembang dengan mencipta dan menghasilkan bukannya dengan memakan atau memanipulasi orang lain. kewangan Islam adalah berdasarkan kepada prinsip-prinsip kesaksamaan dan keadilan yang dicapai dengan mengelakkan Riba.

Pelabur di pasaran sekunder yang mencari pelaburan yang boleh dicairkan dengan mudah akan mencari sukuk yang ideal. Terima kasih kepada pasaran sekunder bagi sekuriti Islam, pelabur boleh menjual sekuriti mereka dan mendapatkan kos sijil mereka. Jika projek-projek yang menyokong sijil sukuk mereka telah menjana keuntungan, ini menyebabkan pulangan yang cepat dalam pelaburan. Ini bermakna bahawa instrumen kewangan Islam adalah amat sesuai untuk pengurusan dana. Bank-bank atau institusi boleh menggunakan sebahagian daripada dana mereka untuk membeli sekuriti Islam dan kemudian menjual mereka di pasaran sekunder apabila aset cair yang diperlukan.

(9)

vii. CABARAN DALAM MENGELUARKAN PRODUK KEPADA ORANG RAMAI

1.Risiko tukaran wang asing

Apabila pelabur membeli sukuk ijarah yang didagangkan dipasaran antarabangsa, pelaburan tersebut biasanya didagangkan dalam matawang US dolar. Namun apabila nilai US dolar jatuh sudah tentu pulangan terhadap keuntungan sewaan akan menjadi berkurang. Oleh itu, para pelabur perlu memerhati dan menilai kadar tukaran wang asing sebelum membuat keputusan membeli sukuk. Risiko perubahan pendapatan investor juga terjadi sekiranya sukuk dikeluarkan menggunakan mata uang domestik (tempatan), apabila terjadi perubahan exchange rates akan menyebabkan wujud risiko pada standard nilai tukar asing. Hal inilah menyebabkan pelabur sukuk akan menghadapi risiko perubahan pendapatan dan bagi pihak originator (pemilik aset asal) mengalami risiko perubahan kadar bayaran sewa atas aset. Sebagai contoh, kadar dolar melemah di pasaran maka originator akan memperoleh keuntungan dan pelabur akan mengalami kerugian, dan sebaliknya.

2.Risiko kadar faedah

Kontrak sukuk mengalami risiko pasaran ada juga disebabkan oleh faktor external seperti kadar faedah. Meskipun sukuk secara tidak berhubungan dengan konsep faedah akan tetapi perubahan kadar faedah dapat mengakibatkan harga pasaran. Risiko pasaran pada sukuk berasaskan aset terjadi apabila perubahan harga pasaran yang dapat mengakibatkan perubahan nilai harga aset sukuk ijarah yang telah ditentukan sejak awal tersebut. Perubahan ini akan mempengaruhi perubahan nilai sukuk ijarah, pendapatan pelabur sukuk dan perubahan tukaran asing jika sukuk ijarah tersebut dikeluarkan bukan dengan menggunakan mata wang domestik.

(10)

3.Country Risk

Risiko ini merupakan risiko ketentuan hukum dan permasalahan undang-undang suatu negara (legality), di mana sijil sukuk diperjual belikan di pasar yang melibatkan pelbagai negara. Undang-undang dan kebajikan ekonomi dalam suatu negara terdapat beberapa perbezaan dasar, iaitu: perbezaan jenis mata wang yang digunakan, perbezaan undang-undang cukai, perbezaan hak pemilikan tangible assets bagi penduduk asing, perbezaan standard penggunaan hukum syariah. Perbezaan tersebut akan memberikan pengaruh berbagai risiko bagi kontrak sukuk.

4.Risiko Kesesuaian dengan Syariah

Maksud daripada risiko kesesuaian dengan syariah ialah risiko yang terjadi akibat pemahaman teotikal fiqh hasil formulasi mujtahid yang dipahami dan diamalkan berbeza oleh pihak masing-masing yang berkontrak, akibatnya akan memberi pengaruh pada bentuk kontrak sukuk yang diamalkan. Pada sukuk ijarah, kadar sewa berubah (floating rate) dalam akad ijarah ditanggapi secara berbeza oleh pakar fiqh, di mana penasihat syariah pada Islamic Development Bank (IDB) kurang menyetujui penetapan kada sewa berubah dalam kontrak ijarah, kerana menurut prinsip syariah nilai sewa mestilah tetap (fixed rate) pada underlying asset tersebut. Sedangkan Suruhanjaya Sekuriti (Security Comission) di Malaysia membolehkan penetapan kadar sewa berubah terhadap underlying asset dalam akad ijarah, iaitu untuk melindungi pelabur sukuk ijarah daripada risiko perubahan harga pasaran.

(11)

viii. NILAI TAMBAHAN

Jenis-jenis sukuk

Dalam praktiknya di industri kewangan syariah keempat belas jenis sukuk tersebut dapat digolongkan ke dalam tiga kelompok. Iaitu:

1. Sukuk berbasis akad Ijarah (Ijarah Based Sukuk), yang terdiri dari lima jenis sukuk. 2. Sukuk berbasis akad jual beli (Sale Based Sukuk), yang terdiri dari tiga jenis sukuk. 3. Sukuk berbasis akad kerjasama (Participation Based Sukuk), yang terdiri dari enam

(12)

 Sukuk Ijarah

- Ijarah ialah menyewakan hak manfaat aset kepada pihak lain berdasarkan harga dan tempoh yang disepakati. Ijarah adalah hak guna ke atas barang tanpa pemindahan pemilikan.

- Disertakan dengan contoh carta aliran sukuk ijarah :

 Sukuk Salam

- Salam adalah kontrak jual beli sesuatu barang yang jumlah dan kriteria telah ditentukan secara jelas dengan pembayaran dilakukan terlebih dahulu dan barangnya diserahkan kemudian pada waktu yang dipersetujui bersama.

- Disertakan dengan contoh carta aliran sukuk salam :

 Sukuk Istisna

(13)

- Disertakan dengan contoh carta aliran sukuk istisna :

 Sukuk Musyarakah

- Musyarakah adalah kerjasama antara dua pihak atau lebih untuk menggabungkan modal dalam bentuk wang atau bentuk lain. Keuntungan akan dibahagikan sesuai dengan nisbah atau jumlah yang telah dipersetujui manakala kerugian akan ditanggung sesuai dengan jumlah pelaburan modal masing-masing.

- Disertakan dengan contoh carta aliran sukuk Musyarakah :

 Sukuk Mudharabah

(14)

- Disertakan dengan contoh carta aliran sukuk Mudharabah :

 Sukuk Wakalah

- Wakalah adalah akad pelimpahan kuasa oleh satu pihak kepada pihak lain dalam hal-hal yang tertentu iaitu suatu projek atau kegiatan diuruskan oleh agen (wakil) tertentu yang diwakilkan atas kepentingan pemegang sukuk.

(15)

ix. KESIMPULAN

Secara ringkasnya, definisi sukuk ini adalah merupakan satu nama pada sijil kewangan yang seakan sama dengan surat hutang Islam. Sukuk juga boleh didefinisikan sebagai sijil bernilai dengan sebahagian atau keseluruhan dari pemilikan harta dalam mendapatkan hasil dan jasa dalam kepemilikan aset ataupun sukuk adalah surat yang berharga yang sangat sesuai dengan syariah Islam yang berprinsip melarang pembayaran riba, maisir dan gharar.

Seterusnya, sukuk ini adalah instrumen yang berlandaskan shahriah yang mana tidak melakukan sebarang aktiviti yang akan mendatangkan ketidakpastian, perjudian dan sebagainya. Oleh kerana itu, sukuk ini sesuai kepada pelabur-pelabur orang islam ataupun kepada pelabur-pelabur yang lebih mengemarkan pelaburan yang mengikut shahriah. Selain itu, sukuk ini bukan hanya dikhaskan untuk orang islam sahaja, malah ia jugak boleh dibeli oleh orang bukan islam kerana ia tidak mempunyai syarat-syarat yang menghalang pembelian daripada orang bukan islam.

(16)

x.

RUJUKAN

I. http://www.academia.edu/8270485/Sukuk_Penjelasan_Konsep

II. http://www.ukm.my/fep/perkem/pdf/perkemVIII/PKEM2013_1B4.pdf

III. http://www.bnm.gov.my/microsite/fs/sac/shariah_resolutions_2nd_edition_EN. pdf

(17)

xi. LAMPIRAN

Petikan daripada Utusan Online