• Tidak ada hasil yang ditemukan

SULUK LINGLUNG

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "SULUK LINGLUNG"

Copied!
46
0
0

Teks penuh

(1)

SULUK LINGLUNG

Program digital ini dikembangkan untuk melestarikan dalam mendukung proses pelestarian sastra daerah di Indonesia. Hasil dari program digital ini berupa karya sastra Jawa yang disalin dalam bentuk teks digital format pdf. Semoga tujuan blog www.alangalangkumitir.wordpress.com adalah menjadi salah satu sumber digital karya-karya sastra Jawa dapat dibaca, ditelusuri atau diunduh oleh para sutrisna budaya ataupun masyarakat secara bebas.

Salam asah asih asuh. Nuwun.

@@@

SULUK LINGLUNG

SUNAN KALIJAGA (SYEH MELAYA)

Kar angan : Iman Anom

Adalah pujangga dar i Sur akar ta yang mer upakan ketur unan dekat dar i Sunan Kalijaga. Tahun 19806 Caka / 1884 M.

R.Ay. SUPRATINI MURSIDI mer upakan salah satu anak ketur anan Kanjeng Sunan Kalijaga yang mer upakan pewar is Kitab Dur yat, sedangkan isi dar i kitab ter sebut memuat, pengobatan dengan menggunakan ber bagai daun r amuan tr adisonal; azimat berbentuk r ajah hur uf Ar ab ser ta memakai isim; ber bagai macam doa yang ber bahasa Jawa maupun Ar ap; r amalan nasib manusia ditinjau dar i segi per hitungan har i dan pasar an dll. Bab yang ter akhir per jalan hidup Kanjeng Sunan Kalijaga dalam bentuk tembang macapat. Bagian bab inilah yang ditr asliter asikan ke dlam tulisan Latin dan sekaligus diter jemahkan ke dalam bahasa Indonesia, denga diber i judul Suluk Linglung Sunan Kalijaga (Syeh melaya).

Ditr ansliter asika ke dalam hur uf latin dan diter jemahkan ke dalam Bahasa Indonesia oleh:

1. Dr s. Muhammad Khafid Kasr i; 2. Pudjasoemedi;

3. Abdul Rozaq Umar; 4. Khambali Solikulhadi.

Editor :

(2)

BRAM ARA NGI SEP SARI PUPUH I

DHANDHANGGULA

1. Jumadilawwal pur uning nulis, Isnen Kliwon tanggal ping pisan, tahun Je mangsa destone, nenggih sengkalanipun, “ Nger asa sir na sar ira Ji” , tur unan saking kitab, Dur yat kang linusur , sampun kir ang pangaksama, ingkang maca kitab niki sampun kenging, kula den apuntena.

2. Pawar tane pandhita linuwih, ingkang sampun saget sami pejah, p ejah sajr oning ur ipe, sanget kepenginipun, pawar tane kang sampun ur ip, mar ma ngelampahi kesah, tan unigeng luput, ander pati tan katedah, war ta ingkang kagem par a Nabi Wali, mila wangsul kewala.

3. Ling lang ling lung sinambi angabdi, saking datan amawi sabala, kabeka dene nafsune, marmannya datan ker up, dennya amr ih wekasing ur ip, dadya napsu ingobat, kabanjur kalantur , eca dhahar lawan nendr a, saking tyas awon per ang lan nepsu neki, sumendhe ker saning Hyang.

4. Ling lang ling lung anedheng Hyang Widhi, mugi-mugi binuka Hyang Sukma, den legakna ing atine, sakayun yawunnipun, mar ga dadi sembah lan puji, saking telasing manah, pr amila nenuwun, nanging tan apunten ing Hyang saking mboten saged nembah lawan muji, ngawur datan uninga.

5. Ling lang ling lung pan kendel pribadi, tanpa r ewang pan ucek-ucekan, yetukar an pada dewe, tan adoh swar anipun, pan gumr ejeg padu tan enting, pan r ebut kalah menang, tan ana r inebut, lir ngr ebut pr ajeng Ngastina, lali kadhang miwah bapa anak r abbi, jiwa raga tan ketang.

6. Ling lang ling lung tan wer uh ing isin, saking kedah uningeng ing war ta, sinahu tapa lan luwe, yen ana kanca r awuh, melu mangan pan datan eling yen mungkur kancanira, tan mangan saumur , saking tan ana pinangan, ling lang ling lung angon paesan pr ibadi, tansah nagih bur uhan.

7. Ling lang ling lung tan olih, anenagih ngr ejeg tanpo potang, kang tinagih meneng bae, pan nyata nora nyambut, kang anagih awira-wiri, tan ana beda nir a, Syeh Malaya iku, wit pur uhita atapa, mr ing Jeng Sunan Benang kinen tengga kang cis, tan kena yen kesaha.

(3)

KASM ARAN BRANTA PUPUH I I

ASM ARADANA

1. Kapincut ingkang anulis, denir a mirsa car ita, duk kina iku war tane, Jeng Suhunan Kalijaga, r ikala mrih wekasan, anggegur u kang wus luhur , anepi dhukuh ing Benang.

2. Pur uhita wus alami, tan antuk faedah kang nyata, mung nglakoni papa wae, pan agung kinen atapa, dateng Jeng Sunan Benang, kinen tengga gur da sampun, tan kenginganke kesaha.

3. Wonten satengah wanadr i, gennya ingkang gur da-gur da, pan sawarsa ing lamine, anulya kinen ngaluwat, pinendhem mandyeng wana, setahun nulya dinudhuk, dateng Jeng Sunan Benang.

4. Anulya kinen angalih, pitekur ing kali jaga, malih kar an jejuluke, sawarsa tan kena nendra, utawi yen dahar a, tinilar mr ing Mekah sampun, dhumateng Sinuhun Benang.

5. Nyata wus jangkep sawar si, Syeh Malaya tinilikan, pinanggih pitekur bae, Jeng Sunan Benang ngandika, Eh Jebeng luwar ana, jenenge wali sir eku, panutup panatagama.

6. Den becik gama nir eki, agama pan tata kr ama, kr ama –kr amate Hyang Manon, yen sir a panata syar ak, sar eh iman hidayat, hidayat iku Hyang Agung, agung ing ngrahanira.

7. Kanugr ahane Hyang Widhi, ambawani kasubdibyan, pangawasane pan dene, kadigdayan kapr awir an, sakabeh r ehing yuda, tan liya nugr aha luhur , utamane kahutaman.

8. Utama nir eki bayi, dene kang sediya mur ba, kang amur ba ing deweke, Misesani aneng sar ir a, nanging tan dar ba pur ba, sir a kang mur ba Hyang Agung, den mantep ing panarima.

9. Syeh Malaya matur ar is, kalangkung nuwun patik br a, kalingga mur da wiyose, nanging amba matur Tuan, anuwun babar pisan, ing jatine sukma luhur , kang ar an iman hidayat.

10. Kang manteb nar ima Gusti, kang pundi ingkang nyatanya, kulanuwun sameloke, yen ngemungna basa swara, amba anut kumandhang, yen pr alena anglir kukus, tanpa kar ya olah sar ak.

(4)

12. Pan kadya hidayat wening sar upa iman hidayat, apa katon sabener e, nanging iku wr uhanir a, datan kena dinuga, atawa yen sir a bantu, kalawan netr a kepala.

13. Ulun iki lir sir eki, kapingin uga wer uha, mr ing hidayat sameloke, nanging ingsun dur ung wikan, meloke kang hidayat, mung wer ta kang sun pituhu, jer iku andikaning Hyang.

14. Umatur Jeng Sunan Kali, pukulun nuwun jinatenan, punapa wonten wiyose, ingkang ar an tanpa sifat, kang sifat tanpa ar an, kawula nuwun pituduh, angen-angen ingkang wekasan.

15. Sunan Benang ngandika r is, yen sira amr ih wekasan, matenana ing r agane, sinauwa pejah sir a, mumpung ta meksih gesang, anyepiya mr ing wanagung, aja nganti kamanungsan.

16. Wus telas dennya pawar ti, jeng Sunan Benang wus jengkar , saking ing kalijagane, ngalor ngetan ing lampahnya, antawis sahonjotan, Syeh Malaya atut pungkur , lumebeng ing wana wasa.

17. Pan angidang lampah neki, awor lan kidang manjangan, atenapi yen asar e, pan atur u tumut nangsang, kadi tur uning kidang, yen asaba mapan tumut, lir kadya sutaning kidang.

18. Yen ana jalma udani, kang kidang lumayu gebr as, Jeng Sunan ameli gebr as, pan lumayu ber angkangan, kadi playuning kidang, wayang -wuyung datan kantun, anut ing solahe kidang.

19. Nyata wus jangkep sawar si, Syeh Malaya dennya ngidang, malah langkung ing janjine, nyata Jeng Sinuhun Benang, ar sa shalat mr ing Mekah, sekedhep netr a pan sampun, bakdane shalat glis prapta.

20. Jeng Sunan kendel wanadr i, mulat mr ing kidang lumajar, dene sutane ngiyar -ngiyor , Sunan Benang emut ing tyas, yen wonten Wali ngidang, Syeh malaya wastanipun, aglis sira pinaranan.

21. Syeh Melaya apan gendr ing, pelayune nunjang palang, datan etung jur ang per eng, binujung nor a kecandhak, jinar ing lan den kala, yen kena kala mar ucut, yen nunjang jar ing pan liwat.

22. Br amantya Sang Maha Yekti, sasumbar sajr oning nala, Wali waddat mbuh gawene, mejanani sir a kidang, nguni sun nyekel bar at, kang luwih lembut tan mr ucut, kang agal teka agagal.

(5)

PUPUH I I I D U R M A

1. Sigr a mar a Kanjeng Sunan aner ajang, ing wana langkung sungil, nyata wus kapanggya, kang lagi laku ngidang, lumayu binalang aglis, sega kepelan, tiba ing gigir neki.

2. Syeh Melaya pan ar irih pelayunya, anulya piningkali h, kena lambungir a, deper ok Syeh Malaya, anulya binalang malih, sega kepelan, emut nulya ngabekti.

3. Pan ander u sumungkem angras pada, ngandika sang ayogi, “ jebeng wr uhanir a, yen sir a nyuwun wikan, k ang sifat hidayatullah, mungga kajiya, mr ing Mekah mar ga suci.

4. Anbambila toya zam-zam mr ing Mekah, iya banyu kang suci, sar ta ngalap bar kah, Kanjeng Nabi panutan, Syeh Malaya angabekti, angar as pada, pamit sigra lumaris.

5. Sang Pandita wus lajeng hing lampahir a, mr ing Benang dhepok sepi, nyata kawuwusa, lampahe Syeh Malaya, kang ar sa amunggah kaji, dhateng hing Mekah, lampahnya mur ang margi.

6. Nr ajang wana munggah gunung mudhun jur ang, ir ing-iring pan mlipir , jur ang sengkan nr ajang, wauta lampahira, pr apteng pinggir pasisir, puter dr iya, pakewuh marga neki.

7. Ning pangkalan samodra langkung adohnya, angelangut kaeksi, dyan jetung kewala, aneng pinggir samodr a, wonten ingkang winar ni, sang Pajuningr at, pr aptane sang Kaswasih.

8. Apan tuhu uninga ing lampahir a, Syeh Malaya pr ihatin, ar sa wr uh hidayat, apan ter ah tiner ah, sukma sinukma piningit, tangeh manggiya yen tan nugr aha yekti.

9. Nyata majeng nggebyur malebeng samodr a, tan toleh jiwa diri, wau Syeh Malaya, manengah lampahir a, anut par maning Hyang Widhi, ing sanalika, prapteng teleng jaladr i.

10. Ya ta malih Jeng Sunan ing Kalijaga, neng telenging jeladr i, sampun pinggihan, pan kadya wong leledhang, pepar abe Nabi Khidir , pan tanpa sangkan, ngandika tetanyar is.

(6)

12. Amung godhong aking yen ana kaleyang, tiba ingar sa mami, iku kang sun pangan, yen or a-or a nana, gar jita tyas sir a myar si, Kanjeng Susunan, ngungun duk amiyar si.

13. nabi ningr at ngandika mr ing kang pr apta, putu ing kene iki, akeh panca baya, yen nora etoh jiwa, mangsa tumekaha ugi, ing kene mapan, sekalir padha merih.

14. Ngegungaken ciptanir a maksih kur ang, nor a ageman pati, sabda kaluhur an, dene mangsa anaha, kewer an tyas Sang Kaswasih, ing sahur ir a dene tan wr uh ing gati.

15. dadya alon atur ir a Syeh Melaya, mangsa bor ong Sang Yogi, Sang Wiku lingir a, apan ta sira uga, kasmar an hidayat ullih, wekasan ningr at, meloke ing saiki.

16. Anglakoni pituduhe gur u nir a, Sunan Benang Sang Yogi, tuduh mar ang sir a, kinen ning negr i Mekah, pan arsa myang munggah kaji, mulane nyawa, angel pr atingkah ur ip.

17. Aja lunga yen tan wr uh kang pinaranan, lan aja mangan ugi, yen tan wr uh r asanya, r asane kang pinangan, aja nganggo-anggo ugi, yen dur ung wr uha ar ane busana di.

18. Witing wer uh atakono pada jalma, lawan tetir on nenggih, dadi lan tumandhang, mengkono ing agesang, ana jugul nganggo-anggo ugi, yen dur ung wr uha ar ane busana di.

19. Lamun kuning den anggep kencana mulya, mangkono ing ngabekti, per nahe kang sinembah, Syek Melaya duk miyar si, ndeku nor r aga, dene Sang Wiku sidik.

20. Sar wi sandika ing atur ir a, Syeh Melaya minta sih, anuwun jinatenan, sinten ta ar an tuan, dene mr iki per ibadi, Sang Pujuningr at, Hya ingsun Nabi Kihidzir .

21. Atur semb ah pukulun nuwun jinatenan,pun patik nuwun asih, ulun inggih datan, wr uh pur uhiteng badan, sasat satoning wanadr i, tan mantra-mantr a, waspadeng badan suci.

(7)

“ SANG NABI KHI DI R” PUPUH I V

DHANDHANGGULA

1. Lamun sir a munggah kaji, maring Mekah thuke ana apa, hya Mekah pan tilas bae, Nabi Ibr ahim kr uhun, ingkang yasa kang ponang mesj id, miwah tilase ka’bah, kang ar upa watu, gumantung tanpa centhr lan, apa iku kang sedya sir a bekteni, dadi mangan br ahala.

2. Iya kaya idhepe wong kapir , dene iya esmu ngangka-angka, tr us madhep mr ing br ahalane, nadyan wus haji iku, yen tan wer uh par aning kaji, ka’bah pan dudu lemah, kayu watu dudu, mar gone tan kanggo lunga, mr ing ka’bah yen ar sa wr uh ing ka’bah jati, jati iman hidayat.

3. Lahgita mara Syeh Melaya aglis, amanjinga guwa gar baning wang, Syeh Melaya kaget tyase, Dadya metu gumuyu, Pan angguguk tur ir a ar is, saking pundi mar ganya, kawula geng luhur , antawis mangsa sedhenga, saking pundhi mar ganing gen kula manjing, dening buntet kewala.

4. Nabi Khidir angandika r is, gedhe endhi sir a lawan jagad, kabeh iki sak isine, alas samudr a gunung, nor a sesak ing gar ba mami, tan sesak lumebewa, ing jr o gar ba ningsun, Syeh Melaya duk miar sa, langkung ajr ih kumel sandika tur neki, ningleng ma’bitingr at.

5. Iki dalan talingan iki, Syeh Melaya manjing sigr a-sigr a, wus pr apta jer o gar bane, andalu samudr a gung, tanpa tepi nglangut lumar is, liyep adoh katingal, Nabi Khidir nguwuh, eh apa katon ing sir a, dyan umatur Syeh Melaya inggih tebih, tan wonten kang katingal.

6. Awang uwung kang kula lampahi, uwung-uwung tebih tan katingal, ulun sapar an parane, tan mulat ing lor kidul, kulon wetan datan udani, ngandhap ing luhur ngar sa, kalawan ing pungkur , kawula mboten uninga, langkung bingung Nabi Khidir ngandikar is, aja maras tyasir a.

7. Byar katingal madhep Nabi Khidir , Syeh Melaya Jeng nabi kawang -wang, umancur katon cahyane, nalika wruh lor kidul, wetan kilen sampun kaheksi, nginggil miwah ing ngandhap, pan sampun kadulu, lawan andulu baskar a, eca tyase dene Jeng Nabi kaheksi, aning jagat walikan.

8. Kanjeng Nabi Khidir ngandika r is, aja lumaku and eduluwa, apa katon ing dheweke Syeh Melaya umatur , wonten wer ni kawan per kawis, katingal ing kawula, sedaya puniku, sampun datan katingalan, anamung sekawan per kawis kaheksi, ir eng bang kuning pethak.

(8)

10. Maka tinuta aja lumar is, awatana r upa aja samar, kuwasane tyas empane, ngingaling tyas puniku anenger i mar ing sejati, eca tyas Syeh Melaya, duk miyar sa wuwus, lagiya medhep tyas sumr ingah, dene ingkang kuning abang ir eng putih, yeku dur ga manik tyas.

11. Pan isining jagad amepeki, iya iku kang telung pr akar a, pamur unge laku kabeh, kang bisa pisah iku yekti bisa amoring ghaib, iku mungsuhe tapa, ati kang tetelu, ir eng abang kuning samya, angadhangi cipta kar sa kang lestari, pamor e Sukma Mulya.

12. Lamun or a kawileting katr i, sida nama sir nane sar ir a, lestari ing panunggale, poma den awas emut, der gama kang munggeng ing ngati , pangawasane wer uha, wiji wijenipun, kang ir eng luwih pr akosa, panggawene ser engen sebarang r untik, dur sila angambr a-ambra.

13. Iya iku ati kang ngedhangi, ambuntoni mar ang kabecikan, kang ir eng iku kar yane, dene kang abang iku, iya tudhuh nepsu tan becik, sakabehe pepinginan, metu saking iku, panas bar an papinginan, ambuntoni maring ati ingkang ening, mar ing ing kawekasan.

14. Dene iya ingkang r upa kuning, kuwasane neng gulang sebar ang, cipta kang becik dadine, panggawe amr ih hayu, ati kuning ingkang ngadhangi, mung panggawe pan r usak, linantur jinur ung, mung kang putih iku nyata, ati enteng mung suci tan ika iki, prawira ing kar aharjan.

15. Amung iku kang bisa nampani, mring syahide sejatine r upa, nampani nugr ahan nggone, ingkang bisa tumanduk, kang lestar i pamor e kapti, iku mungsuhe tiga, tur ser eng gung ngagung, balane ingkang tetiga, iku putih tanpa r ewang mung sawiji, mila ngagung kasoran.

16. Lamun bisa iya nyembadani, mr ing sasuker kang telung pr ekara, sida ing kana pamor e, tanpa tuduhan iku, ing pamor e kawula Gusti, Syeh Melaya mihar sa, sengkut pamr ihipun, sangsaya bir ahi nir a, iya maring kawuwusing ingahur ip, sampur naning panunggal.

17. Sir na patang pr akara na malih, urip siji wewolu war nanya, Syeh Melaya lon atur e, punapa wastanipun, ur ip siji wewolu war ni, pundi ingkang sanyata, ur up kang satuhu, wonten kadi r etna muncar, wonten kadi maya-maya ngebati, wonten abra mar kata.

18. Mar budengr at Nabi Khidir angling, iya iku sejatine tunggal, sar ir a mar ta tegese, iya aneng sir eku, tuwin iya isining bumi, ginambar angga nir a, lawan jagad agung, jagad cilik tan pr abeda, purwane ngalor kulon kidul puniki, wetan ing luhur ngandhap.

(9)

yen ilang war na ingkang, jagad kabeh suwung, sesuker e datan ana, kinumpulken mar ang r upa kang sawiji, tan kakung tan wanodya.

20. Kadi ta wangunana puniki, kang asawang peputer an danta, tak pyo dulunen kiye, Syeh Melaya andulu, k ang kadya peputer an gadhing, cahya mancur gumilang, neneja ngenguwung, punapa inggih puniku, r upaning dzat kang piner ih pun ulati kang sejatining r upa.

21. Nabi Khidir angandika ar is, iku dudu ingkang sir a sedya, kang mumpuni ambeg kabeh, tan kena sira dulu, tanpa r upa datan pawar ni, tan gatr a tan satmata, iya tanpa dunung, mung dumunung mr ing kang awas, mung sasmita aneng jagad angebaki, dinumuk datan kena.

22. Dene iku kang sir a tingali, kang sawang peputer an denta ingkang, gumilang gilang cahyane, angkara kang mur ub, Sang Per mana ar ane iki, ur ipe kang sarir a, per mana puniku, tunggal ana ing sar ir a, nanging datan melu suka lan pr ihatin, panggone aneng r aga.

23. Datan mel u suka lan pr ihatin, iya nor a melu lar a lapa, ye iku pisaha anggone, r aga kar i ngalumpr uk, yekti lungkr ah badanir eki, ya iku kang kuwasa, nandhang r asanipun, ingur ipan dening sukma, iya ik u sinusi h anandhang ur ip, ngaken rahasya ningr at.

24. Hya ik u sinandhangken mr ing sir eki, nanging kadya simbar ing kakywan, aneng hing raga enggone, ur ipe per maneku, ingur ipan sukma linuwih, misesa ing sar ir a, permana puniku, yen mati melu palaswan, yen lamun ilang sukmane slir a ur ip nuli ur ip sukma kang ana.

25. Sir na iku iya kang pianggih, uriping sukma ingkang anyata, ingkang liwatan umpamane, lir r asane tumuwuh, per mana kang amir sadhani, tuhu tunggal pinangka, jinaten puniku, umatur Syeh Melaya, ingkang pundi wer nine ingkang sayekti, Nabi Khidir ngendika.

26. Nor a kena yeku yen sir a pr ih, ing kahanane semat-mata, gampang angel pir antine, Syeh Melaya umatur , kula nyuwun pamejang malih, inggih kedah uninga, babar pisanipun, pun patik ngatur aken pejah, ambengana angen-angen ingkang pesthi, sampuna nuwas ngantiya.

PUPUH V KI NANTHI

1. Nabi Khidir r um, wor per lambang esmu neki, umpamane wong r er asan, loting kang adi pantesing, kang loting bumbu sastnya, wor rahsa kar asa suci.

(10)

3. Kang Johar akhir puniku, sawujud sak pati ur ip, johar duk sawujud tunggal, r ahsa tunggal ur ip tunggil, tunggal lawan johar awal, kang johar akhir puniki.

4. Sawujud sagesang lampus, sapolahe johar akhir, salamine anarima, kang johar batin puniki, kang pinuji kang sinembah hya iku Allah sejati.

5. Nor a nana r or o iku, sir a iku nuqod ghaib, nuqod ghaib duk ing kuna, nor a sar ta nor a mati, temene nuqod punika, ghoib iku jeneng r eki.

6. Wus tumiba neqdu ik u duk mahune ur ip, tinar ik alip dadinya, al id iku jisim latip, sejatine ananira, neqdu iku denar ani.

7. Johar jati iya iku, jenengira iku ur ip, syahadat jati ur ip ir a, ingaranan getih ur ip, getih ur ip ingaranan, Rasulullah r asa jati.

8. Syahadat jati getih, r asa jatining dzat sami, Jabr ail Muhammad Allah, telune kapate iki, getih ur ip ar annir a, tingalana nyawang mati.

9. Apa ana getihipun, getih iku ilang neki, ilange awor lan sukma, sukma ilang ya ananging, padha ana alip ika, ingar anan r uh idhofi.

10. Jisim latif jatenipun, kang ingaranan jisim latip, jisim angling duk ing kuna alip winastanan angling, alip iku tanpa netr a, tan angucap tan miyar si.

11. Tanpa kar sa tan andulu, iya iku ingkang alip, alip tiba ing neqdunya, nor ane anane dadi, alip iku jinabar an, pan r uh idlofi Dzatullih.

12. Wus kapeca sedaya wus, r uh idhofi gagetining, dzat sejati alip ika, jabar lan jer e puniki, aneng johar alip ika, ar ane kalam bir ahi.

13. Bir ahi ananer eku, ar anir a Allah jati, tanana kalih tetiga, sapa wr uha yen wus dadi, ingsun wer uh pesti nor a, ngar ani namanir eki.

14. Sipat jamal ta puniku, ingkang kinen angar ani, pepakane ana ika, akon ngar ani puniki, iya Allah angandika, mring Muhammad kang kekasih.

15. Yen tanana sir a iku, ingsun tanana ngar ani, mung sir a ngarani ing wang, dene tunggal lan sir eki iya Ingsun iya sir a, ar anir a ar an mami.

16. Hanner ehken sir a iku, apa sir a ter buka ning, ar aningsun iya sir a, kang sawujud lawan mami, deningsun semjen lan sir a, pesthine nora ngar ani.

(11)

18. Per tandhane Allah iku, aneng sira dipun eling, jabar jer e alip ika, alip iku pese r eki, budi jati ar anir a, ilang budi sajr oning.

19. Kang micar eku, angendhor aken bir ahi, kar o dudu kar o iya, ya ik u kang johar budi, iku aran budi iman, alip tiba neqdu pesthi.

20. Sejatine alip iku, sr wo nor a dor a neki, kang alip iku namanya, nor a nipun ana keki, alip adi ar anir a, kang asih ananir eki.

21. Johar awal ananipun, kang johar kahanan jati, tinja junub lan jinabat, johar awal ganda neki, iku tiba ing neqtunya, nor ane sajr oning ur ip.

22. Ur ip jr oning johar iku, ur ip mati sajr oning, iya aneng johar awal, pagene sholat sir eki, ya ana ing ndalem ndonya, pur wane sholat puniki.

23. Den kawangwang mar ing neqdu, ghoib aneng sir a iki, pagene ya ngadeg sir a, sidhakep marwasa wening, sedhakep tunggal kahanan, tunggal sapar i polah neki.

24. Pangucap nunggal sir eku, wedale r ukuk tumuli, ker asa duka lan cipta, tumetes banyu kang wening, ning ur ip r uh sekalir nya, r ahsa iman sader ahi.

25. Kang sader ah ananipun, pagene sujud neng bumi, par an dadi duk wahunya, cahya ingkang sasmitaning, ya iku semune r upa, semur upek u sejati.

26. Kang agama dunungipun, iya ingkang bumi langit, ingkang ananir a nika, sir naning dunya kang ati, iya iku atenir a, kang sujud aneng ing bumi.

27. Pagene linggih amangu, angawang anguwung den panggih, jatine iku tan ana, pangeran iku sejati, yeku kawula jatinya, dudu Allah sir a iki.

28. Lan Muhammad iya dudu, patemon r ahsa sejati, ingkang r ahsa dudu r ahsa, ya Allah Muhammad cir i, iya kawulane haram, lamun puasaha iki.

29. Lan har am kawulanipun, lamuna sidqoha iki, lan kawulanipun har am, iya yen munggaha Hajji, lawan kawulaning har am, lamuna sholata iki.

30. Sur ya nor a wulanipun, nor ane dadi cahyeki, pan hidayat imanir a, tauhid panembah r eki, makr ifat pangawr uh kita, ya r u’yat minangka seksi.

(12)

32. Yen ur ip selawasipun, r u’yat jeneng khoir oti, makr ifat jeneng ing donya, johar awal khoir oti, iya uwis jenengir a, yeku pangasan kamil.

33. Insan kamil dzatullahu, sejatine nuqod ghoib, iya dzat sabener ir a, sipatullah dzatullahi, insan kamil jenengengir a, anane Allah puniki.

34. Dene kendhih jenengipun, nuqod ghoib insan kamil, iya sejatine nora, yeku ar an puji budi, budi iku ur ip ira, lawan nyawa iku ur ip.

35. sar ta lawan badanipun, ar an badan Muhammadi, kang antuk ur ip sampur na, Syeh Melaya matur ar is, mila mat keneng ner aka, nuwun pawar ta sejati.

36. Nabi Khidir ngandika r um, eh Melaya lir e iki, nraka jasmani kang ana, jr one ner aka ya iki, kang tan wer uh Nabiyullah, r uh kang tan kena ing pati.

37. Ruh jasmani ur ipipun, samilan kewan puniki, iku kang aneng ner aka, kang nepsu pingile iblis, yen nepsune dipun umbar , tan anut mar ing Hyang Widi.

38. Ngendelaken ngilmunipun, tan wer uh Adam Nabi, yeku yek u ar an iman tahdlat, umat kalebu jasmani, kawruh tanpa ika, kang nembah datan ningali.

39. Saya kapir tuhonipun, kang nembah kayu watuning, tan ketang apa ukumnya, kapir ing kang jahanami, yeku r uh idhofi nama, ahyan syabitah ing nguni.

40. Ya cahya pan tegesipun, kang gumilang ning bar esih, kang tansah kinawikanan, kang ingilo kang pinanggih, jr oning pati ar an Adam, idhofi sadur ung neki.

41. Sir ik ana wujudipun, ing panr imba ran johar ning, kapingneme johar awal, johar awal mutyar a di, sesoca r aga kumala, johar ar an adi kapi.

42. Witing upama ping pitu, kang myar sa sabdaning gusti, r uh idhofi ta wujudnya, kang aneng dzate mutliqi, r uh sumendhe ing Dzatullah, ingar anan r uh idhofi.

43. Johar awal iya iku, kang ingar an sholat da’im, sholat da’im tan kalawan, met toya wudhlu khadasi, sholat batin sabener nya, mangan tur u syahwat ngising.

(13)

45. Lir kelir lan wayangipun, wayang tan ngawr uhi kelir, hiya junub sunar -awedya, kang r esik jisim mir eki, hiya Muhammad badan Allah, Muhammad tan ana ker i.

46. Hidayat pan imanipun, gagentenir a Hyang Widi, ingar anan Rasulullah, Muhammad kang badan mukmin, r uh mukmin apandukiya, r uh idhofi iman neki.

47. Iman maksum wastanipun, kang antuk panutan jati, pan mangkono kawr uhir a, yen nor a ur ip pir eki, iku padha lawan kewan, yen tan wr uh wuwus kang riyin.

48. Mengk u ik u nor a wur ung, tan wer uh selami r eki, yaiku pati kesasar , kupur kapir badan neki, dene wus wr uh ujar ika, sakeh war ana ngawr uhi.

49. Panger an tan ana telu, panutan Muhammadinil, pan sejatine wong kufar , kapir e patang pedhati, ewuh tanpa panganutan, feqir par ek kufur kafir .

50. Feqir par ek lawan kufur , krana nir a ingkang feqir , wuta tuli datan ana, suwar ga ner aka iki, feqir tan par ek panger an, tan ana wujude iki.

51. Tan anembah pujinipun, kr ana nira feqir kadi, hya ingkang feqir dzatullah, iku jatine Hyang Widi, patine feqir manungsa, pesthine Allah pr ibadi.

52. Iya yen dzatullah iku, iya anane kang feqir , r uh idhofi ar an iman, r uh idhofi tunggal kang wit, iman tauhid ar anir a, ya Allah ya Muhammadi.

53. Taukhid hidayat sir eku, tunggal lawan sang Hyang Widi, tunggal sir a lawan Allah, uga donya uga akhir , ya r umangsana panger an, ya Allah ana nir eki.

54. Ruh idhofi sir eku, makr ifat ya den ar ani, ur ipe ingaranan Syahadat, ur ip tunggil jr oning ur ip sujud r ukuk pangasonya, r ukuk pamor e Hyang Widi.

55. Sekar at tanana nyamur , ja melu sir a wedi, lan ja melu-melu Allah, iku ar an sakaratil, r uh idhofi mati tanana, urip mati ur ip.

56. Den r umangsa ana neku, ur ipe Allah puniki, yeku ur ip kene-kana, sastr a lip gur okna kaki, jabar jer pese uninganya, ingkang wer uh kafir syir ik.

(14)

58. Datan nyawa hur ipipun, lam tamsyur iya af’aling, sholate pur ba wisesa, yektine kawula gusti, iku jatine Hyang Sukma, r uh idhofi taning mukmin.

59. Sagung r uh astanipun, ya ana ing r uh idhofi sipat jamal, kahelokane dzatullah, r uh idhofi jeneng maqam, kang kubur Rosulullahi.

60. Sar at jisim latif iku, tesih r ip tan keneng pati, tejane kang r uh punika, tanpa jasad dhingdhing ar i, sasmitane sifat jamal, sifat jamal sasmitaning.

61. Johar awal mayit iku, sasmita sir na ananing, ya iku kang pati padha, mangkono yen wis mati, donya ur ip ing akhir at, tlung dina per kara dadi.

62. Saking bapa saking babu, Ba panger an tunggal katr i, yeku sasmita tlung dina, kang titipan pitung ar i, mulih iku kang titipan, titipan kadi ing nguni.

63. Pan taukhid makr ifatipun, titipan sedasa katr i, iku iya kang titipan, semune kang pitung ar i, yen angis metokaken toya, sing cipta netr a yekur ip.

64. Lir duk uninge saking nur , king cahya pinangka neki, iku semune kar una, dene mengku iki sami, sir a mati sun kelangan, mati sir na ngawandesi.

65. Kadi pundi semonipun, sami wr asta ing sakehing, Allah Muhammad pan tunggal, nyatus tunggal wujud neki, sasmita oleh ing cahya, cahyane Muhammad jati.

66. Tunggal kar o yen manuwun, r uh jasad ilang sajr oning, pangayune sewu dina, nor a ana ingkang ker i, ol ihe sampun sampur na, sampur na kaya duk uning.

67. Syeh Melaya tr ang tyasipun, miyar sa weling ngir eki, ing gur u Syeh Mahyuningr at, pan r emen tan pur un mi jil, neng jer o gar ba tur sembah, wuwuse lir madu gendhis.

PUPUH VI DHANHANGGULA

1. Yeng mekaten kula mboten mijil, sampun eca ning ngr iki kewala, mboten wonten sengsar ane, tan niyat mangan tur u, mboten ar ip mboten angelih, mboten r asa kangelan, tan nger es tan linu, amung nikmat lan munfangat, Nabi Khidir lingira iku tan keni, yen nor a lan antaka.

(15)

kar emi, den bener den waspada, ing anggep pir eku, yen wis kasikep ing sir a, aja humung den anggo par ah yen anglir , yeku r eh pepingitan.

3. Nor a kena yen sir a r asani, lan sesama samaning manungsa, yen nor a lan nugr ahane, yen nana nedya padu, angr asani r er asan iki, yen teka kalahana, ja nganti kabanjur , ja ngadekaken sar ira, aywa kr aket mar ang wisayaning ngaur ip, balik sikepan uga.

4. Kawisayan kang mar ang ing pati, den kahasta pamanthenging cipta, r upa ingkang sabener e, senengker buwaneku, ur ip datan ana ngur ipi, datan antar a mangsa, iya ananipun, pan wus ana sar ir a, tuhu tunggal sejene lawan sir eki, tan kena pisahenna.

5. Datan weneh sangkanir a uni, tunggal sapaker tining buwana, pan tuhu pamiharsane, wus ana ing sir eku, pamirsane sukma sejati, iya tan klawan kar na, ing panggulanipun, iya tan kalawan netr a, kar nanir a netr anir a kang kinar di, ana anenging sira.

6. Dhohir e sukma wus na sir eki, bathinir a kang ana ing sukma. Hiya mangkene teter ape, kadya wr eksa tinutu, ananing kang kukusing geni, sar ta kalawan wr eksa, lir toya lan alun, kadya minyak aneng pohan, r aganir a ing r eh obah lawan mosik, iya lawan Hyang Sukma.

7. Yen wr uh pamor e kawula Gusti, sar ta sukma kang sinedya ana, den wer tani sir a anggone, lir wayang sarir aku, saking dhalang solahe r inggit, mangka panggunge jagad, kelir badanipun, amolah lamun pinolah, sak solahe kumedhep mihar sa neki, tumindak lan pangucap.

8. Kang wisesa amisesa sami, datan antar a pamor e kar sa, jer tanpa r owa r upane, wus ana ing sir eku, umpamane pahesan jati, ingkang ngilo Hyang Sukma, wayangan puniku, kang ana sajr one kaca, iya sir a jenenge manungsa jati, r upa sajr one kaca.

9. Luwih ageng kalepasan iki, lawan jagad ageng kalepasan, kalawan luwih lembute, salembute banyu, apan lembut kamuksan iki, lir ing lembut alitnya, sa aliting tengu, pan maksih alit kamuksan lir ing luwih amisesa ing sakelir , lir e lembut alitnya.

10. Bisa nukma ing agal alit, kalimputan kabeh kang r umangkang, gumr emet tanpa bedane, kaluwihan satuhu, luwih iya desr a nampani, tan kena ngendelena, hing war ah lan eur uk, den sanget panguswanir a, badanir a wasuhen nggenir a ngungkin, wr uha r ungsite tingkah.

(16)

12. Rupanir a swar aning ugi, ulihna mar ang kang duwe swar a, jer sir a angaku bae, selisih kang satuhu, nanging aja sir a duweni, pekar eman kang liyan, mung mar ang Hyang Agung, dadine angr aga sukma, obah usikir a wus dadi sawiji, nywar ar a anggepir a.

13. Yen dadiya anggepira yekti, yen nr asaha rar a meksih was-was, kena ing r engu yektine, yen wus sawiji sawujud, sakr enteging tyas sir eki, apa ingkang cinipta ana, kang sinedya r awuh, wus kawengku aneng sir a, jagad kabeh jer sir a minangka yekti, gegenti den asagah.

14. Yen wus mudheng pr atingkah puniki, den awingit sar ta sabah-sabab, sabab amor pangakone, nanging ngibar atipun, ing sakedhap tan kena lali, dhohir e sasabana, kawr uh patang dapur , padha anggepen sedaya, kalimane kang siji iku pr emati, kanggo ing kana-kana.

15. Lir ing mati sajr oning ngahur ip, iya ur ip sajr oning pejah, ur ip bae selawase, kang mati nepsu iku, badan dhohir ingkang nglakoni, katampan badan kang nyata, pamor e sawujud, pagene ngr asa matiya, Syeh Melaya den padhang sir a nampani, wahyu pr apta nugr aha.

16. Lir sasngka kater angan r ir is, pr aptaning wahyu apan nir mala, sumilak ilang r egede, angling malih nulya r um, Nabi Khidir manis arir ih, tan ana kang pinar an, kabeh wus kawengku, tanana ingulatana, kapr awir an kadigjayan wus kawur i, kabeh r ehing ngayuda.

17. Telas wulangnya jeng Nabi Khidir, Syeh Melaya ing tiyas kewer an, wer uh ing namane dhewe, hardaning tyas pan wus muluk, tanpa elar anjajah batin, sawengkone jagad r aya, angga wus kawengku, mentes sak matining basa, sahinggane sekar maksih kudhup lami, mangke mekar ambabar.

18. Wuwuh lan gandanir eki, wus kena kang pancar etna nulya, kinen medal sing har gane, pan sampun medal gupuh, angulihi alame lami, Nabi Khidir ngandika, Melaya sir eku, wis tinar ima Hyang Sukma, lulus saking gandane kastur i jati, pepanasing tyas sirna.

19. Wus leksana saleker ing bumi, ujar sir a wr uh pitakonira lir ing war daya malane, den mantep panr imeku, dipun kadi ngangge sutr adi, maya-mayaka sar ir a, r eh kang sar wa alus, sinukma masingemasan, Harja satya sinatya manik memanik, wr uh pakenak ing tingkah.

20. Dipun alus budenir a iki, wer naning dyah kita eki sumekar , kastur i jati namane, pr atandha datan ker up, hing pangawikan manah deng lungit, ngongkabana kabisan, kawr uh nyawa klir u, miwah iku nata nir a, busanane kawilet tuliya sar i, ya destar nyampingir a.

(17)

pamur unge laku ngadhangi, ya kang putih kang tengah, sidane pangaku, klima iku den waspada, den kahasta sanalika ajalali, den tuhu ambekir a.

22. Saking mar meng sun kar ya ling aling, pambengkase sum’ah jabar iyah, den esthi siyang dalune, pan kathah nggen sun wer uh, pr atingkahe par a mahar si, kang padha kaluputan, hing pangeguhipun, pangucaping kawr uh ir a, wus abener wekansan mati adadi, kawilet i ng tr ap tr apan.

23. Ana ingkang adadi ing peksi, amung mulih pencokan kewala, kayu kang becik war nane, ar sa aneng nagasantun, ana tanjung ana war ingin, temah ing pinggir pasar, engkuk mangkr uk-mangkr uk, angungkuli wong sapasar , pindha kamukten sepele kang pinur ih, kasasar ambelasar .

24. Ana ingkang anitis par aji, sugih br ana miwah sugih gar wa, ana kang nitis putr ane, putr a kang ar sa mengku, kar esmene wong siji -siji, samiya tuk kaluwihan, ing panitisipun, yen mengkuha jeneng ing wang, dur ung har sa amangga-amrih pr ibadi, sadyaku ingar anan.

25. Tataning wada kang datan pesthi, dur ung jumeneng jalma utama, ingkang mangkono anggepe, pangr asane anemu, suka sugih lan wr uh ing yekti, yen nuli nemu duka, kabanjur kalantur , sak nggone nitis kewala, tanpa wekas kangelan tan nemu kasil, tan bisa babar pisan.

26. Yen luputa anyakr a bawani, apa kar emane aneng donya, ing pati mar ang tibane, ing kono kar emipun, nor a kuat panyanggi pati, ker on tan kasamaran, milah wawor sambu, abote oleh kamulyan, nor a kena toleh mar ing anak r abi, sajr one wr uh wekasan.

27. Yen luputa pitakone bumi, luhung sir a aja dadi jalma, satogampang pr etikele, sir nane tanpa tutur , yen wis sir a bener ing kapti, langgeng tanpa ker ana, hangga buwaneku, humeneng tan dadi sela, eningir a iya nor a dadi war ih, wer ta tanpa tuduhan.

28. Ling ning pandhita anenakapi, ingkang muksa inggih kar sa nir a, anjungkung kasutapane, nyana kena den angkuh, tanpa tuduh mung tapa neki, tan mawi pur uhita, suwung nguwung-uwung, mung kaciptanir a nika, dur ung antuk wur uk pr atikele ur ip, pangukuh ngaya war a.

29. Tapa nira nganti kur u aking, wus mangkana dennya mr ih wekasan, datanpa tutur sir nane, kematengan tapa wus, dene pr atikel kang ngaluwih, tapa iku minangka, r er agi panemu, ngilmu kang minangka ulam, tapa tanpa ngilmu iya nor a dadi, yen ngilmu tanpa tapa.

(18)

31. Pamudhar e mung gr ahita neki, nguni uni dur ung mambu war ah, saking tan eco r aose, matur ing gur unipun, langkung ngungun tumut nganggepi, sinasmaha kelawan, pandhita gung agung, wus pesthi anggepe nyata, iku wahyu nugr aha dhawuh pr ibadi, sobat ingaken anak.

32. Sinungga sungga agung tinari, mering gur u yen wus ar sa mejang, tan tebih sanding enggone, sobat katemah ing gur u, gur u dadi sobating bating, lepasing panggr ahita, nanduk sar wa wahyu, yeku utama kalihnya, gur u sobat kalihe sami ngudani, satengah kang pandhita.

33. Kudu tinut sak ujar e iki, dene lumakua sinembah, nengt pucuk gunung enggone, swar anir a anguwuh, angebeki per tapaneki, yen ana wong amarak, wekase ber udul, lir gong ber i kang tinembang, pan kumar ampyang binuka kang tanpa isi, tuna kang pur uhita.

34. Aja kaya mengkono ngahur ip, dipun kadi wayang, kiuudang aneng enggone, blincongipun, ngibarate panggungir eki, damar e ditya wulan, kelir alam suwung, ingkang nengga cipta keboh bumi tetepe adege r inggit, sinangga mar ing nanggap.

35. Kang ananggap aneng dalem pur i, datan den usik olah saker sa, Hyang Pr emana dhedhalange, wayang pengadekipun, ana ngalor ngidul tuwin, yeku ngulon lan wetan, slir ing solahipun, pinolahaken ing dhalang, yen lumaku linakokken kabeh iki, linabehken hing dhalang.

36. Pangucape ngucapaken ugi, yen kumecap ilate, anutur -nutur ake, sakar sa karsanipun, kang anonton tinoleh sami, tinonaken ing dhalang, kang ananggapiku, sajege mangsa weruha, tanpa r upa kang ananggap neng jr o pur i, tanpa wer na Hyang Sukma.

37. Hyang pr emana denir a angr inggit, ngucapaken hing sar ir a nir a, tanpa awas sesamane, wimbuh pan or a tumut, hing sarir a upamaneki, kang miyak munggeng pohan, geni munggeng kayu, ander pi tan katedah, angelir pintaka ing kayu pangger it, landhesan sami wr eksa.

38. Pangger iting polah dening angin, gesenging kayu k ukusnya medal, datan antar a genine, geni kelawan kukus, saking kayu wijile neki, pur wa eling duk kala, mula-mulanipun, kabeh iki kang gumelar , saking ghoib manungsa tinitah luwih apan ingaken r ahsa.

39. Mulya dhewe saking kang dumadi, aja mengeng ciptanir a tunggal, Tunggal sapar i bawane, isine buwaneku, nganggep siji manungsa jati, mengku sagung kahanan, hing manungsa iku, kawisesane satunggal, panukmane salir e jagad dumadi, tekad kang wus sampur na.

(19)

mur da, amba setya tuhu, Nabi Khidir nulya sir na, Syeh Melaya katon aneng jeladr i, datan nr asa neng toya.

41. Syeh Melaya sanget pangasweki, ing pengete gur u kang sampur na, pan sanget eling elinge, hardaning tyas amengku, isining r at kajajah batin, mantep pr emati basa, kaer uh tan kalir u, sinukma mas ingemasan, lulus saking badane kastur i jati, pepanase tyas sir na.

42. Wus mangkono Syeh Melaya muli h, wus tan mengeng ing bati n gunmawang, nora pangling sar ir ane, panuksmaning sawujud, nanging dhohir sasat paningit, r eh sar ehing satr iyan, linakon winengku, pamur wane jagad r aya, pan wus ngagem batine nora anilih, lir sato lan r imbagan.

43. Wus tanana ngahur ip, dennya tampa ing gur u wisiknya, tanana samar -samar e, wisiking gur unipun, wus tamat kar egem aneng ati, nastiti kang angiman, angestokken gur u, sar ta lan kecaping r ahsa, pan dinadar ing nala suci awening, nyata lamun nugr aha.

44. Temene ingkang gur u sayekti, kang wus sir na jasade tanana, kagiwang ana nalane, wus tumr ap walinipun, dene sanggya suker ing ati, padhang dunya akher at, wus r esik atemu, sukci langgeng pan wus mur ah, mulya suka ing sapari polah neki, pana tanpa ker ana.

45. Pan wus panakacipta ning wangsit, tan asamar hing pati kacipta, wus samar ing war agane, marga ing pati luhung, kang sinelir mar ing Hyang Widi, tanana r asa r umangsa, r ahsa kadi iku, sir nane tinggal punika, pan wus sir na alanggeng sukci mulyadi, mulya kadi duk kuna.

46. Nor a samar sejatine pati, kang r umekseng pejah ing sekala, tan r umangsa hing pejahe, ingkang r usak ing nepsu, r aga sukma ker ta negar i, suka mulya mer dika, wus tumr aping kayun, jumeneng ing pur ba nir a, padha ber sih langgeng suci wus wer adin, wus wr uh sir naning tunggal.

47. Datan samar satibane pati, kang sampur na kang sinelir ika, tanana keksi wujude, kasampur nan puniku, pan wus kar ta negar a singgih, anir nakkenr iku, alam pepitu wus sir na, pan wus ber sih sir nane alam puniki, tunggale ibar aha.

48. Ratuning alam pan wus kahesti, abirawa wastane punika, alam nenem iku lir e, sir na wetan puniku, lawan kulon kidul lor iki, ing luhur lawan ngandhap, miwah kayu watu, tuwin b umi alit ika, ngawang nguwung kumandhang ing angin warih, hya mung alam dahana.

(20)

penasar an, kang jati pang sampun, r atuning alam sedaya, kang nir makken mung alam ambiyak iki, ambiyak mr ik gundanya.

---

Terjem ahan kedalam bahasa I ndonesia :

KUMBANG MENGHISAP MADU (8 bait)

PUPUH DHANDHANGGULA

Episode I : Sunan Kalijaga ber hasr at besar mencari ilmu yang menjadi pegangan par a Nabi Wali, ibaratnya kumbang ingin menghisap madu / sar i kembang.

1. Bulan Jumadilawwal mulai menar ika pena, Senin Kliwon tanggal per tama, tahun Je saat or ang menuai padi, pr asasti penulisan, “ Nger asa sir na sar ira Ji” , disadur dari buku Dur yat yang masyhur , maka mohon penger tiannya, bagi pembaca buku ini agar sudi, member ikan maaf.

2. Syahban kisah seor ang Alim Ulama yang cer dik pandai, yang sudah dapat merasakan mati, mati di dalam hidup, besar keinginannya, memper oleh petunjuk dar i seor ang yang sudah menemukan hakiakat kehidupan, yang menyebabkannya melakukan per jalanan, tidak mempedulikan dampak yang ter jadi, ber nafsu sekali kar ena belum memper oleh petunjuk, petunjuk yang dipegang par a Nabi Wali, itulah tujuan yang dihar apkan semata-mata.

3. Ling lang ling lung (hati bimbang pikir bingung) masih tetap mengabdi, walaupun tanpa ada yang membantu, selalu ter goda oleh nafsunya, kar ena tidak mampu mengatasinya, ber bagai usaha ditempuh agar akhir hidupnya nanti, mampu mengatasi / mengobati nafsunya, jangan sampai ter lanjur ter latur , puas makan dan tidur , sebab hatinya kalah per ang dengan nafsunya, hanya Allah tempat ber ser ah dir i.

4. Ling lang ling lung memohon kepada Tuha Yang Ter pilih, semoga dibukakalah oleh Tuhan Pembuat Nyawa, sehingga terasa ditenter amkan hatinya, selar as dengan kehendak hatinya, jalan menuju sembah dan puji, dar i keputusasaan hati, sehingga ber doa, tapi tidak mungkin dimaafkan oleh Tuhan, sebab tidak dapat ber ibadat dan ber syukur , acak-acakan tanpa disadar inya pengetahuan.

(21)

Ngastina, sehingga lupa saudar a bapak anak istr i, jiwa r aga pun tidak dihitung.

6. Ling lang ling lung tak tahu malu, kar ena di desak, oleh hasr at mengetahui petunjuk, akhir nya diusahakan mampu ber tapa dan ber lapar -lapar , kalau ada teman datang, ikut makan dengan r akusnya, kalau temannya per gi, tidak makan seumur hidupnya, sebab tidak ada yang dimakan, ling lang ling lung menur uti kesenangan memper indah dir i, selalu meminta upah.

7. Ling lang ling lung meminta upah tiada hasil, menagih tak henti -hentinya tanpa piutang, yang ditagih diam saja memang kenyataannya tidak ber hutang, yang menagih datang per gi, semua itu tidak bedanya, dengan Syeh Melaya sendir i, di saat mulai ber gur u dan ber tapa, kepada Kanjeng Sunan Bonang diper intahkan menunggui tongkat, dan dilar ang meninggalkan tempat.

8. Ling lang ling lung bukankah dapat dikatakan or ang hebat, keinginannya yang kuat ser ta tekad bati nnya, bila dibandingkan dengan yang lainnya, ada manusia ber dar ah luhur , putr a Tuban Rahaden Syahid, waktu tua ber gelar Sunan Kalijaga, r upanya sudah lebih dulu mendapat anuger ah Kasih Sayang Tuhan Allah Pencipta Nyawa yang sudah menjadi kemuliaan Tuhan Yang Ter pilih, keluar dar i kasih Sayang Allah (Mahabbatullah).

RINDU KASIH SAYANG PUPUH ASMARADANA

(23 bait)

Episode II : Sunan Kalijaga ber gur u kepada Sunan Bonang, ser ta wejangan-wejangan (petunjuk-petunjuk) yang diter imanya.

1. Penulis sangat ter tar ik, akan cerita yang ia dengar , pada zaman dulu ada sebuah kisah, Kanjeng Sunan Kalijaga, ketika mencar i hakikat hidup, ber gur u kepada or ang yang tinggi i lmunya, ber sunyi dir i di desa Benang.

2. Ber gur u menuntut ilmu sudah cukup lama, namun merasa belum mendapat manfaat yang nyata, r asanya Cuma pender itaan yang didapat, sebab disur uh memper banyak ber tapa, oleh Kanjeng Sunan Bonang, diper intahkan menunggui pohon gur da sudah dilaksanakan, tidak diper bolehkan meninggalkan tempat.

(22)

4. Kemudian diper intahkan pindah, Tafakur (mer enung) di tepi sungai yang nantinya ber alih menjadi nama sebutannya (Kalijaga = menjaga sungai), setahun tidak boleh tidur , ataupun makan, lalu ditinggal ke Mekah, oleh Sunan Bonang.

5. Nyata sudah genap setahun, Syeh Melaya ditengok, ditemui masih tafakur saja, Kanjeng Sunan Benang ber kata, Eh Jebeng (anak) sudahilah tafakur mu, ber juluk kamu Wali, penutup yang ikut menyiar kan agama.

6. Per baikilah ketidak atur an yang ada, agama itu tata krama, kesopanan untuk kemuliaan Tuhan Yang Maha Mengetahui, bila kau ber p egang kepada syar iat, ser ta segala ketentuan iman hidayat, hidayat itu dar i Tuhan Allah yang Maha Agung, yang sangat besar kanugr ahan-Nya.

7. Kanugr ahan Tuhan Allah, meliputi dan menimbulkan keluhur an budi, adapun kekuasaan-Nya menumbuhkan kekuatan luar b iasa dan keber anian, ser ta meliputi segala kebutuhan per ang, yang demikian itu tidak lain adalah anugr ah yang besar , paling utama dari segala yang utama (keutamaan).

8. Keutamaan ibar at bayi, siapa pun ingin memelihar a, yang mencukupi bayi, menguasai pula ter hadap dir imu, tapi kamu tak punya hak menentukan, kar ena kau ini juga yang menentukan Tuhan Allah Yang Maha Agung, kar ena itu mantapkanlah hatimu dalam pasr ah dir i pada-Nya.

9. Syeh Melaya ber kata pelan, sungguh hamba sangat ber ter ima kasih, semua nasihat akan kami junjung tinggi, tapi hamba memohon kepada gur u, mohon agar sekalian dijelaskan, tentang maksud sebenar nya dar i sukma luhur (nyawa yang ber der ajat tinggi), yang tadi diber i istilah iman hidayat.

10. Yang har us mantap ber ser ah dir i kepada Tuhan Allah, yang mana yang dimaksud sebenar nya, homba mohon penjelasan yang sejelas-jelasnya; kalau hanya ucapan semat, hamba pun mampu mengucapkannya, tapi kalau menemui kesalahan hamba ibar at asap belaka, tanpa guna menjalankan semua yang kuker jakan.

11. Kanjeng Sunan Bonang menjawab, “ Syeh Melaya b enar ucapanmu, pada saat ber tapa kau ber temu denganku, yang dimaksud ber ser ah dir i ialah, selalu ingat pr ilaku / peker jaan, seper ti ketika awal mula diciptakan, bukankah itu sama halnya seper ti asap?.

(23)

13. Aku ini juga seper timu, ingin juga mengetahuinya, tentang hidayat yang sejelas-jelasnya, tapi aku belum mempunyai kepandaian untuk mer aihnya, kejelasan tentang hidayat, hanya keter angan yang saya per cayai, kar ena keterangan ini ber asal dar i sabda Tuhan Allah.

14. Ber kata Kanjeng Sunan Kalijaga, “ Bapak gur u yang bijaksana, hamba mohon dijelaskan, apakah maksudnya, ada nama tanpa sifat, ada sifat tanpa nama? Saya mohon petujuk, tinggal itu yang ingin saya tanyakan yang ter akhir kali ini saja” .

15. Sunan Bonang ber kata lemah-lembut, “ Kalua kamu ingin keter angan yang jelas tuntas, matikanlah dir imu sendir i, belajar lah kamu tentang mati, selagi kau masih hidup, ber sepi dir ilah kamu kehutan rimba, tapi jangan sampai ketahuan manusia!” .

16. Sudah habis segala penjelasan yang per lu disampaikan, Kanjeng Sunan Bonang seger a meninggalkan tempat, dar i hadapan Sunan Kalijaga, timur laut ar ah langkah yang dituju, kir a-kir a bar u beber apa langkah ber lalu, Syeh Melaya ikut meninggalkan tempat itu, masuk hutan belantar a.

17. Untuk menjalankan laku kijang, berbaur dengan kijang menjangan, bila mana ingin tidur , ia mengikuti car a tidur ter balik, sper ti tidur nya kijang, kalau pergi mencar i makan mengikuti, seper ti car anya anak kijang.

18. Bila ada manusia yang mengetahui, para kijang ber lar i tunggang langgang, Jeng Sunan Kalijaga ikut ber lar i kencang, lar inya dengan mer angkak, seper ti lar inya kijang, pontang-panting jangan sampai ketinggalan, mengikuti sepak terjang kijang.

19. Nyata sudah cukup setahun, Syeh Melaya menjalani laku kijang, bahkan melebihi dar i yang telah ditetapkan; ketika itu Jeng Sunan Bonang, ber maksud shalat ke Mekah, dalam sekejap mata sudah sampai, stelah shalat segera datang kembali.

20. Kanjeng Sunan Bonang menuj u hutan, melihat kijang sama ber lar i, sedang anaknya sempoyongan mengikuti, Sunan Bonang ingat dalam hati, kalau ada Wali ber laku seper ti laku kijang, Syeh Melaya namanya, seger a ia mendekati.

21. Syeh Melaya ber usaha lari menjahui, lar inya tunggang langgang, tanpa memper hitungkan jur ang tebing, ditubr uk tidak ter tangkap, dijar ing dan diber i jer at, kalau kena jer at dapat lolos, kalau kena jar ing dapat melompati.

(24)

memegang angin, yang lebih lembut saja tidak per nah lolos, yang kasar mungkinkah akan gagal!.

23. Kalau tidak ber hasil sekali ini, lebih baik aku tidak usah jadi manusia, lebih pantas kalau jadi binatang saja!” ber ger ak penuh amar ah jeng Sunan Benang, dan ber usaha menciptakan nasi, tiga kepal tangan telah disiapkan, dan mundur siap dibuat melempar kijang.

PUPUH DURMA (22 bait)

Episode III : Sunan Kalijaga diper intahkan ibadah haji ke Mekah dan ber temu dengan Nabi Khidir di tengah samuder a.

1. Sunan Bonang seger a mener obos, ke dalam hutan yang lebih lebat dan sulit dilewati, setelah benar -benar menemukan, yang sedang laku kijang, yang tengah ber lar i seger a dilempar , dengan nasi satu kepal, tepat mengenai punggungnya.

2. Syeh Melaya agak lambat larinya, lalu lempar an yang kedua, mengenai lambungnya, jatuh ter duduk Syeh Melaya, kemudian dilempar lagi, nasi satu kepal, ingat dan sadar kemudian ber bakti pada Sunan Bonang.

3. Dia ber lutut mencium kaki Sunan Bonang, ber kata sang gur u Sunan Bonang, “ Anakku ketahuilah olehmu, bila kau ingin mendapatkan kepandaian, yang ber sifat hidayatullah, naiklah haji, menuju Mekah dengan hati tulus suci / ikhlas.

4. Ambilah air zam-zam ke Mekah, itu adalah air yang suci, ser ta sekaligus menghar ap ber kah syafaat, Kanjeng Nabi Muhammad yang menjadi suri tauladan manusia; Syeh Melaya ber bakti, mencium kaki, mohon dir i dan segera menuju tujuan.

5. Sunan Bonang sudah lebih dulu melangkah kaki, menuju desa Benang yang sepi, dan selanjutnya kita ikuti, per jalanan Syeh Melaya, yang ber kehendak naik haji, menuju Mekah, dia menempuh jalan pintas.

6. Mener obos hutan, naik gunung tur un jur ang, tetebingan didakinya, sampai tepi pantai, hatinya bingung, kesulitan menempuh jalan selanjutnya.

(25)

8. Sang Pajuningrat tahu segala per jalanan yang dialami, oleh Syeh Melaya dengan sejuta kepr ihatinan, kar ena ingin mer aih hidayat; ber bagai car a telah ditempuh, juga melalui penghayatan kejiwaan dan ber usaha mengungkap ber bagai rahasia yang ter sembunyi, namun mustahil dapat menemukan hidayat, kecuali kalau mendapatkan kanugr ahan Allah yang Haq.

9. Syeh Melaya sudah ter jun, mer enangi lautan luas, tidak mempedulikan nasib jiwanya sendir i, semakin lama Suek Melaya, sudah hampir di tengah samuder a, mengikuti jalan untu mencapai hakikat yang ter tinggi dar i Allah, tidak sampai lama, sampailah di tengah samuder a.

10. Ter nyata setelah Sunan Kalijaga, ada di tengah samuder a, penghatannya melihat seseor ang, yang sedang ber jalan tenang diatas air , yang ber juluk Nabi Khidir , yang tidak diketahui dari mana datangnya, ber tanya dengan lemah lembut.

11. “ Syeh Melaya apa tujuanmu? Mendatangi tempat ini? Apakah yang kau har apkan? Padahal disini tidak ada apa-apa?! Tidak ada yang dapat dibuktikan, apalagi untuk dimakan, juga untuk b er pakaian pun tak ada” .

12. Yang ada hanyalah daun ker ing yang ter tiup angin, jatuh di depanku, itu yang saya makan, kalau tidak ada tentu tidak makan, senangkah kamu dengan melihat ini semua? Kanjeng Sunan Kalijaga, her an mengetahui penjelasan itu.

13. Nabi Khidir ber kata lagi kepada Sunan Kalijaga, “ Cucuku di sini ini, banyak bahayanya, kalau tidak mati-matian ber ani ber tar uh nyawa, tentu tidak mungkin sampai di sini, di tempat ini, segalanya tidak ada yang dapat dihar apkan hasilnya” .

14. “ Mengandalkan pikiranmu saja masih belum apa-apa, padahal kamu tidak takut mati, kutegaskan sekali lagi, disini tidak mungkin kau dapatkan yang kau maksudkan!” . Syeh Melaya bingung hatinya tidak tahu apa yang har us diper buat, dia menjawab, bahwa dia tidak mengetahui akan langkah yang sebaiknya per lu ditempuh selanjutnya.

15. Semakin pelan ucapan Syeh Melaya, Ter ser ah bagaimana baiknya sang gur u Nabi Khidir menebak, “ Apakah kamu juga, sangat menghar apkan hidayatullah (petunjuk Allah?” Akhir nya nabi Khidir menjelaskan, “ Ikutilah petunjukku sekar ang ini!” .

(26)

17. “ Jangan per gi kalau belum tahu yang kutuju, dan jangan makan juga, kalau belum tahu r asanya, rasanya yang dimakan, jangan ber pakaian juga, kalau belum tahu juga kegunaan ber pakaian” .

18. “ Lebih jelasnya tanyalah sesama manusia, sekaligus dengan per samaannya, kalau sudah jelas amalkanlah! Demikianlah sehar usnya hidup itu, ibar at ada or ang bodoh dar i gunung, akan membeli emas, oleh tukang emas diber i” .

19. “ Biar pun kuningan tetap dianggap emas mulia, demikianlah pula dengan or ang ber bakti, bila belum yakin benar , pada siapakah yang har us disembah?”

Syeh Melaya ketika mendengar itu, spontan ter tunduk ber lutut mohon belas kasihan, stelah mendapati kenyataan bahwa Nabi Khidir betul -betul ser ba tahu yang ter kandung di hatinya.

20. Dengan duduk ber sila dia ber kata, “ Yang kami dengar akan kami laksanakan” . Syeh Melaya meminta kasih sayang, memohon keterangan yang jelas, “ Sidpakah nama tuan? Mengapa di sini sendir ian?” . Sang Pajuningr at menjawab, “ Sesungguhnya saya ini Nabi Khidir ” .

21. Syeh Melaya ber kata, “ Saya menghatur kan hor mat sedlam-dalamnya kepada tuan junjunganku mohon petunjuk, adapun saya per lu dikasihani; Saya juga tidak tahu benar tidaknya pengabdianku ini. Tidak lebih bedanya dengan hewan di hutan, itupun masih tidak seber apa, bila mau menyelidiki kesucian dir iku ini.

22. Dapat dikatakan lebih bodoh dungu ser ta ter cela di jagad, menjadi bahan ter tawaan di muka bumi; Saya ibar at ker is, tanpa ker angka ker is, ibar at bacaan yang tanpa isi yang ter sir at. Maka ber kata dengan manisnya Sang Nabi Khidir kepada Sunan Kalijaga.

SANG NABI KHIDIR PUPUH DHANDHANGGULA

(26 bait)

Episode IV : Dialog antar a Syeh Melaya dengan Nabi Khidir yang ber isikan wejangan tentang hidayatullah dan kematian dengan ber bagai aspeknya.

(27)

kamu sama halnya menyembah ber hala / bangunan yang dibuat dar i batu” .

2. “ Per buatanmu itu tidak jauh ber beda dengan yang diper buat oleh or ang kafir , kar ena hanya sekedar menduga-duga saja wujud Allah yang yang disembah, dengan senantiasa menghadap kepada ber halanya” . Oleh kar ena itu, biar pun kamu sudah naik haji, bila belum tahu tujuan yang sebenar nya dar i ibadah haji, tentu kamu akan r ugi besar . Maka dar i itu, ketahuilah bahwa Ka’bah yang sedang kautuju itu, bukannya yang ter buat dar i tanah atau kayu apalagi batu, tetapi Ka’bah yang hendak kau kunjungi itu sebenar nya Ka’batullah (Ka’bahAllah). Demikian itu sesungguhnya iman hidayat yang har us kamu yakinkan dalam hati.

3. Nabi Khidir memer intah, “ Syeh Melaya seger alah kemar i secepatnya! Masuklah ke dalam tubuhku!” . Syeh Mel aya ter henyak hatinya, tak dapat dicegah lagi keluar lah tawanya, bahkan sampai mengeluar kan air mata ser aya ber kata dengan halus, “ Melalui jalan manakah aku har u masuk ke dalam tubuhmu, padahal saya tinggi besar melebihi tubuhmu, kir a-kir a cukupkah? Melalui jalan manakah usaha saya untuk masuk? Padahal nampak olehku buntu semua!” .

4. Nabi Khidir ber kata dengan lemah-lembut, “ Besar mana kamu dengan bumi, semua beser ta isinya, hutan r imba dan samuder a ser ta gunung, tidak bakal penuh bila dimasukkan ke dalam tubuhku, jangan khawatir bila tidak cukup masuklah di dalam tubuhku ini !” . Syeh Melaya setelah mendengar nya, semakin takut sekali ber sedia melaksanakannya; Menolehlah Nabi Khidir.

5. “ Ini jalan di telinganku ini, “ Syeh Melaya masuk dengan seger a, sudah sampai ke dalam tubuh Nabi Khidir. Melihat samuder a luas, tiada ber tep i sejauh mata memandang, semakin diamati semakin jauh tampaknya; Nabi Khidir ber tanya ker as-ker as, “ hai apa yang kamu lihat?” Seger a menjawab Syeh Melaya, “ Ya jauh, tak ada yang kelihatan” .

6. Syeh Melaya melanjutkan jawabannya, “ Angkasa raya yang kuamati , kosong melompong jauh tidak kelihatan apa-apa, kemana kakiku melangkah, tidak tahu ar ah utara selatan, barat timur pun tidak kami kenal lagi, bahwa dan atas ser ta muka, juga belakan, saya tidak mampu membedakan; Bahkan semakin membingungkanku” ; Nabi Khid ir ber kata lemah-lembut, “ Usahakan jangan sampai bingung hatimu” .

(28)

8. Kanjeng Nabi Khidir ber kata lembut, “ jangan ber jalan hanya sekedar ber jalan, lihatlah dengan sungguh-sungguh apa yang ter lihat olehmu” . Syeh Melaya menjawab, “ ada war na empat macam, yang nampak padaku, semua itu, sudah tidak kelihatan lagi, hanya empat macam yang kuingat, yaitu hitam mer ah kuning dan putih” .

9. Ber kata Nabi Khidir , “ Yang per tama kau lihat cahaya, mencor ong tapi tidak tahu namanya, ketahuilah itu adalah pancamaya, yang sebenar nya ada di dalam hatimu sendir i, yang mengatur dir imu, Pancamaya yang indah itu; disebut muka sifat (mukasyafah), bilaman kamu mampu membimbing dir imu ke dalam sifat yang ter puji, yaitu sifat yang asli.

10. Maka dar i itu jangan asal ber tindak, selidikilah semua bentuk jangan sampai ter tipu nafsu, usahakan semaksimal agar hatimu menduduki sifat asli, per hatikan ter us hatimu itu, supaya tetap dalam jati dir i!” . Tentr amlah hati Syeh Melaya, setelah menger ti itu semua, dan bar u mantap r asa hatinya ser ta gembira; adapun yang kuning, mer ah, hitam ser ta putih itu adalah penghalang hatinya.

11. Sebab isi dunia ini sudah lengkap, yaitu ter bagi ke dalam tiga golongan, semuanya adalah penghalang tingkah laku, kalau mampu menjahui itu, pasti dapat ber kumpul dengan ghaib, itu yang menhalangi meningkatkan citr a dir i, hati yang tiga macam, hitam, mer ah, kuning semua itu, menghalangi pikir an dan kehendak tiada putus-putusnya, akan menyatunya dengan Tuhan Yang Membuta Nyawa lagi mulia.

12. Jika tidak ter campur oleh tiga hal itu, tentu ter jadi hilangnya jiwa, abadi senantiasa ber dekatan r apat, nemun per lu diper hatikan dan diingat, dengan saksama, bahwa penghalang yang ada di hati, mempunyai kelebihan yang per lu kamu ketahui, dan sumber inti kekuatannya; yakni hi tam lebih per kasa, peker jaannya mar ah mudah sakit hati, angkara mur ka secara membabi buta.

13. Itulah hati yang mengahalangi, menutup kepada kebijakan, yang demikian itulah peker jaan si hitam; Sedang yang ber war na mer ah, ikut menunjukkan nafsu yang tidak baik, segala keinginan nafsu keluar , dar i si mer ah, mudah emosi dalam mencapai tuj uan, hingga menutupi kepada hati yang sudah jer nih tenang, menuju akhir hidup yang baik (khusnul khotimah).

(29)

15. Hanya itulah yang dapat dir asakan manusia, akan kesaksiannya sesungguhnya yang ter wujud adanya, hanya mener ima kanugr ahan semata-mata, hanya itulah yang dapat dilaksanakan. Kalau tetap ber usaha agar abadi ber kumpulnya dir i dekat Tuhan, maka senantiasa menghadapi tiga musuh, yang sangat kejam besar dan tinggi hati (sobong), ketiga musuhmu itu saling ker jasama; Padahal si putih tanpa teman, hanya sendir ian saja, makanya ser ing dapat dikalahkan.

16. Kalau sekir anya dapat mengatasi, akan segala kesukar an yang timbul dar i tiga hal itu,, maka jadilah per satuan er at ter wujud, tanpa ber pedoman itu semua tidak akan ter jadi per satuan er at antar a manusia dan penciptanya. Syeh Melaya sudah memahaminya dengan semangat mulia ber usaha, diser ta tekad membaja, demi mendapatkan pedoman akhir kehidupan, demi kesempur naan dekatnya dengan Allah SWT.

17. “ Setelah hilang empat macam warna ada hal lain lagi, nyala satu delapan war nanya” , Syeh Melaya pelan ber kata, “ Apakah namanya, nyala satu delapan war nanya, apakah yang dimaksud sebenar nya? Nyalanya semakin jelas nyata, ada yang seper ti r atna ber sinar (mutiar a ber kilau), ada yang nampak ber ubah-r ubah war na menyambar -nyambar , ada yang seper ti per mata yang ber kilat-tajam sinar nya” .

18. Sang luhur budi Nabi Khidir ber pesan, “ Hiya itulah sesungguhnya tunggal. Pada dir imu sendir i sudah ter cakup makna di dalamnya, r ahasianya ter dapat pada dirimu juga, ser ta selur uh isi bumi, ter gambar pada tubuhmu, dan juga selur uh alam semesta; Dunia kecil tidak jauh ber beda; Ringkasnya utar a bar at selatan itu, timur dan atas ser at bawah” .

19. “ Juga war na hitam mer ah kuning putih, itulah isi kehidupan dunia, dunia kecil dan alam semesta, dapat dikatakan sama isinya, kalau ditimbang dengan yang ada dalam dir imu ini, kalau hilang war na yang ada, dunia kelihatan kosong, kesulitannya tidak ada, dikumpulkan kepada wujud r upa Yang Satu, tidak lelaki tidak pula per empuan” .

20. “ Sama pula bentuk dengan bentuk yang ada ini, yang bila dilihat ber ubah-ubah putih, camkanlah dengan cer mat semua ini” , Syeh melaya mengamati, yang seper ti cahaya ber ganti-ganti kuning, cahayanya ter ang-bender ang memancar , melingkar mir ip pelangi, apakah itu yang dimaksudkan, wujud dar i Dzat yang dicar i dan didambakan? Yang mmer upakan hakikat wujud sejati?” .

(30)

22. Bila kamu lihat, yang nampak seper ti seper ti ber ubah-ubah putih, yang ter ang-bender ang sinar nya, memancar kan sinar yang menyala-nyala, Sang Per mana itulah sebutannya, hidupnya ada pada dir imu; Per mana itu, menyatu pada dir imu sendir i, tetapi tidak ikut mer asakan suka dan duka, tempat tinggalnya pada ragamu.

23. Tidak ikut suka dan duka, juga tidak i kut sakit dan mender ita, dan jika Sang Per mana meninggalkan tempatnya, r aga menjadi tidak ber daya, dan pasti lemahlah selur uh badanmu, sebab itulah letak kek uatannya; Ikut mer asakan, kehidupan bersama nyawa, yaitu yang ber hak mer asakan kehidupan, yang menger ti r ahasia di dunia.

24. Dan itulah yang sedang mengenai pada dir imu, seper ti diibar atkan bulu pada hewan, yang tumbuh di sekitar r aga, hidupnya kar ena adanya Per mana, dihidupi oleh nyawa yang mempunyai kelebihan, menguasai selur uh badan, Per mana itu bila mati ikut menanggung, namun bila telah hilang nyawa, kemudian yang hidup hanyalah sukma / nyawa yang ada.

25. Kehilangan itulah yang didapatkan , kehidupan nyawalah yang sesungguhnya, yang sudah ber lalu diibar atkan, seper ti r asanya pohon yang tidak ber buah, Sang Per mana yang mengetahui dengan sabar , sesungguhnya satu asal, per hatikan secar a seksama penjelasan tadi. Menjawablah Syeh Melaya, “ Kalau begitu manakah war na bentuk yang sebenar nya?” . Nabi Khidir ber kata.

26. “ hal itu tidak dapat kau pahami di dalam keadaan nyata semata-mata, tidak semudah itu untuk mendapatkannya” , Syeh Melaya menyela pembicar aan, “ Saya mohon pelajar an lagi, sampai paham betul, sampai tuntas. Saya menyer ahkan hidup dan mati, demi menghar apkan tujuan yang pasti, jangan sampai tanpa hasil” .

PUPUH KINANTHI

(67 bait)

Episode V : Ber isi ajaran Nabi Khidir kepada Sunan Kalijaga tentang ilmu yakin, ainul yaqin, ma’r ifatul yaqin dan i man hidayat ser ta sifat-sifat yang ter puji.

1. Nabi Khidir ber kata lembut dan manis yang isinya ber campur per lambang dan sindir an, “ Umpamanya ada or ang membicarakan sesuatu hal. Lotnya sehar usnya baik, nyatanya lotnya justr u bumbunya, ber campur dengan rahasia yang terasa sebagai jiwa suci.

(31)

3. Sijohar akhir itu ter nyata dalam satu wujud satu pati dan satu hidup dengan johar ketika dalam kesatuan satu wujud satu r aksa satu hidup menyatu dengan johar awal. Adapun johar akhir ini ialah.

4. Satu wujud dalam keadaan sehidup-semati segala ulah johar akhir selamanya ber sikap pasr ah. Sedangkan johar batin ini ialah yang dipuji dan disembah hanyalah Allah yang sejati.

5. Tidak ada sama sekali rasa sakit karena sebenar nya kamu ini nuqod ghoib ialah nuqod ghoib ketika di masa awal / kuna ia tidak hidup juga tidak mati dan sebenar nya yang dikatakan nuqod itu tdak lain ghoib jugalah namanya itu.

6. Sudah tiba datang nuqod yang sudah hidup sejak dulunya dicpta menjadi Alip. Alip itu sendiri jisim latip dan keber adaanmu yang sebenar nya itulah yang disebut / dinamakan neqdu.

7. Sekar ang johar jati yaitu namamu itu semasa hidup yaitu syahdat jati dalam hidup itu sendir i ialah yang dimanakan Rasulullah rasa sejati.

8. Syahdat jati adalah dar ah yaitu tenpat segala dzat / makhluk merasakan r asa yang sebenar nya tentang hidup dan kehidupan sama dengan satuan Jibr il-Muhammad-Allah. Ketiganya dan keempatnya adalah yang disebut Dar ah hidup. Jelasnya coba per hatikan or ang mati.

9. Apa ada dar ahnya? Dar ah itu hilang kini, hilangnya ber sama / menyatu dengan sukma.sukma/ r uh hilang adalah kembali pada Alip ter sebut. Sukma yang hilang dan kembali kepada Alip itu disebut r uh idhofi.

10. Penger tian Jisim Latip atau yang disebut Jisim Latip ialah Jisim Angling yang sudah r eda ter dahulu kala yaitu Alip yang disebut angling padahal Alip itu tanpa mata tidak ber kata-kata tidak mendengar .

11. Tanpa per ilaku tidak melihat dan i tul ah Alip yang ar tinya sebenar nya luqkawi. Alip jatuh / ber tempat / ber ada pada nuqodnya. Ketiadaannya keber adaannya menjadi Alip itu kar ena dijabar kan / dikembangkan, bukankah r uh idhofi itu bagian Dzatullah?.

12. setelah diajar kan semua pelajar an sampai selesai, tentang r uh idhofi yang menjadi inti pembahasannya; Adapunwujud sesungguhnya Alip itu, asal dan muasalnya itu, ber asal dari johar Alip itu, yang dinamakan kalam kar sa.

(32)

mengetahui asal / muasal kejadian dir inya, saya ber ani memastikan bahwa or ang itu tidak akan membanggakan dirinya sendir i!.

14. Adapun sifat jamal (sifat yang bagus) itu ialah, sifat yang selalu ber usaha menyebutkan, bahwa pada dasar nya adanya dir inya itu, kar ena ada yang mewujudkan adanya. Demikianlah yang difir mankan Allah kepada Nabi Muhammad yang menjadi Kekasih-Nya.

15. “ Kalau tidak ada dirimu, saya Allah tidak akan dikenal / disebut; Hanya dengan sebab adanya kamulah yang menyebutkan akan keberadaan-KU; Sehingga kelihatan seolah-olah satu dengan dirimu, Adanya Aku, Allah, menjadikan ada dirimu, Wujudmu menunjukkan adanya wujud Dzat-KU” .

16. Dan untuk memper jelas jati dir imu, tidaklah kau sadar i, bahwa hampir ada per samaan Asma-Ku yang baik (Asmaul Husna) dengan seb utan manusia yang baik (misal : Allah Yang Maha Pengasih, dengan: Siti Fatimah mengasihi anaknya). Itu semua kau maksudkan untuk memudahkan penggambar an perwujudan tentang Dir i -Ku. Padahal kau tahu, Aku ber beda dengan dirimu, yang tidak mungkin dapat disamakan satu sama lain. Dan kamu pasthi mengal ami kesulitan dan tidak mungkin dapat melukiskan atau menyebutkan Asma-Ku dengan setepat-tepatnya.

17. namamu yang baik dapat menyer upai nama-Ku Yang Baik (Asmaul Husna); Apakah kamu sudah dapat mer aih sebutan nama yang baik itu? Baik di dunia maupun di akhir at? Kamu i ni mer upakan pener us / pewar is Muhammad Rasulullah, sekaligus Nabi Allah. Ya Illahi, ya Allah Tuhanku... (Bagi pembaca maupun pendengar dianjur kan ber doa pada Allah. Insya Allah ber hasil kabul apa yang diinginkan, Amin, amin, amin, ya Rabbal alamin).

18. nabi Khidir mengakhir i pembacaan Fir man Allah SWT, kemudian melanjutkan member i penjelasan pada Sunan Kalijaga; “ Tanda-tanda adanya Allah itu, ada pada dir mu sendiri har ap dir enungkan dan diingat betul. Asal muasal Alip itu, akan menjadikan dirimu ber susah payah selagi hidup; Budi jati sebutannya, yang tidak mer asa menimbulkan budi / usaha untuk mengatasi lika-liku kehidupan.

19. Bagi or ang yang senang membicar akan dan memuji dir inya sendir i, akan dapat melemahkan semangat usahanya, antar a tidak dan iya penuh kebimbangan. Sedangkan yang dimaksudkan dengan johar budi (mutiar a budi) ialah, bila sudah mengetahui maksud dar i budi iman yaitu menjalankan segala tingkah laku dengan didasar i keimanan pada Allah. Alip ter cipta kar ena sudah menjadi sur atan ketentuan yang digariskan.

(33)

21. Mutiar a awal kehidupan (johar awal) dimaksudkan dengan kehidupan tempo dulu yang betul-betul ter jadi sebagaimana tinja junub dan jinabat. Johar awal ibarat bebauan / ar oma akan tiba saatnya, tidak boleh tidak akan kita laksanakan dan rasakan di dalam kehidupan kita di dunia.

22. jelasnya, kehidupan yang telah digar iskan sebelumnya oleh Johar itu, telah memuat gar is hidup dan mati kita. Segalanya telah ditentukan di dalam Johar awal. Dar i keter angan Johar awal tadi, tentu akan menimbulkan per tanyaan, di antar anya; “ Mengapa kamu wajib shalat, di dalam dunia ini?” . Penjelasannya demikian; Asal mula diwajibkan menjalankan shalat itu ialah:

23. Disesuaikan dengan ketentuan di zaman azali, kegaiban yang kau r asakan saat itu; Bukankah kamu juga ber dir i tegak, ber seidekap menciptakan keheningan hati, ber sidekap menyatukan konsentr asi, menyatukan segala ger akmu.

24. ucapanmu j uga kau satukan, akhir nya kau r ukuk tunduk kepada yang menciptakanmu, mer asa sedih kar ena malu sehingga menciptakan timbul, keluar air matamu yang jer nih, sehingga tenanglah segala kehidupan r uhmu, r ahasia iman dapat kau r esapi.

25. Setelah mer asakan semua itu, mengapa har us sujud ke bumi? Pangkal mula diker jakan sujud ber mula adanya, cahaya yang member i per tanda pentingnya sujud, yaitu merasa ber hadapan dengan wujud Allah biar pun tidak melihat wujud yang sesungguhnya, dan yakin bahwa Allah melihat segala wujuh ger ak kita (pelajaran tentang ihsan).

26. Dengan adanya agama Islam dimaksudkan, agar makhluk yang ada di bumi dan di langit, dan ter masuk dir imu itu, ber ibadah sujud kepada Allah dengan hati yang ikhlas sampai kepala diletekkan dimuka bumi, sehingga bumi dengan segala keindahannya tidak tampak di hadapanmu, hatimu hanya ingat Allah semata-mata. Ya demikianlah sehar usnya per asaamu, senantiasa merasa sujud di bumi ini.

27. Mengapa pula menjalankan duduk diam seakan-akan menunggu sesuatu? Melambungkan pengosongan dir i dengan har apan ketemu Allah! Padahal sebenar nya itu tidak dapat memper temukan dengan Allah. Allah yang kau sembah itu betul-betul ada. Dan hanya Allah-lah tempat kamu mengabdikan dir i dengan sesungguhnya. Dan janganlah sekali -kali dir imu menggap sebagai Allah.

Referensi

Garis besar

Dokumen terkait

Kajian ini dijalankan untuk mengenal pasti perkaitan antara personaliti pelajar dan tingkah laku pengajaran guru dengan pencapaian Matematik.. Borang soal selidik

(Baharuddin & Wahyuni, 2008) belajar merupakan perubahan tingkah laku dalam hal pemahaman, perilaku, persepsi, motivasi, atau gabungan dari semuanya yang

Berdasarkan tinjauan Iiteratur penyelidik telah mengenal pasti pelbagai faktor yang menjadi penyebab kepada berlakunya tingkah laku delinkuen dalam kalangan pelajar sekolah

Secara ringkasnya, kajian untuk mengenal pasti tahap sikap dan tingkah laku guru terhadap penggunaan peta pemikiran i-Think perlu dijalankan agar dapat mengenal pasti tahap

Siswa dengan berbagai tingkah laku dan karakhteristiknya yang unik pasti akan dijumpai oleh seorang guru dalam melaksanakan proses pembelajaran yang

Hadis di atas dengan sangat jelas menjelaskan bahwasanya ada tiga golongan do’a yang pasti dikabulkan oleh Allah SWT dan tidak ada penghalang (hijab) diantara keduanya

“Sebab bila kita tidak benar-benar mengetahui keadaan yang sebenarnya mungkin terjadi, saya sebagai Golongan Karya atau kader Golkar akan dituduh sebagai penghalang daripada

Selanjutnya dijelaskan pula bahwa masalah-masalah emosional dan tingkah laku yang dihadapi anak tunanetra terjadi karena sebab-sebab yang sama dengan yang terjadi pada anak