Tenaga metabolisma di dalam cengkerik (Archeta Domesticus) untuk ayam pedaging

TENAGA METABOUSMA DI DALAM CENGKERIK (Archeta domesticus) UNTUK AYAM PEDAGING. NUR NAIEMAH BINTI SAFFI. PERPUSTAKAAN UNIV£RSITI MALAYSIA SABAR. DISERTASI INI DIKEMUKAKAN UNTUK MEMENUHI SEBAHAGIAN DARIPADA SYARAT MEMPEROLEHI UAZAH SARJANA MUDA SAINS PERTANIAN DENGAN KEPUJIAN. PROGRAM PENGELUARAN TERNAKAN FAKULTI PERTANIAN LESTARI UNIVERSm MALAYSIA SABAH. 2017.

PUMS99:1. UNIVERSITIMALAYSIA SABAH BORANGPENGESAHAN TESIS JUDUL:. \ENAC, \A mEjgt30Llsm1ý} 01 DAL-AM AyAM VEDAGtNG VNiuk. S'AR.SA(VA1. IIAZAH:. nnuDA. rýairrS. peRZANIAN. eC-NekEtZtt". OAN. CArehp-, ýq. ktPUT1AN. abmQMicarý. C PCN4r'LUARAN. %6RN/9u/9N/. n/u2. SAYA:. NA ºEMAH BtNTi 44FP/ (HURUFBESAR). SESIPENGAIIAN:. Mengaku membenarkan tesis *(LPSM/Sarjana/DoktorFalsafah) ini disimpan di PerpustakaanUniversiti Malaysia Sabahdengan syarat-syaratkegunaanseperti berikut:1. Tesisadalah hak milik Universiti Malaysia Sabah. 2. PerpustakaanUniversiti MalaysiaSabahdibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja. 3. Perpustakaandibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. 4. Sila tandakan (/). I. SULK. (Mengandungimakiumat yang berdarjah keselamatanatau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di AKTARAHSIARASMI1972). O. TERHAD. (Mengandungimakiumat TERHADyang telah ditentukan oleh organisasi/badandi mana penyelidikan dijalankan). I/I. TIDAK TERHAD. Disahkanoleh: NURULAINBINTI ISMAIL KANAN P1ISTAKAWAN I (4M4SITL MALAYSIASA[ipI. (TANDATANGANPENUUS) A Kp+PuºjG AlamatTetap: 6N 'ßAtü ENAM, 3W 9E1-AN? 1 R-G Z 1. ) ov , k, 'TTZA. TARIKH:. If'b(ý. I':ý. Catatan:. 'Potong yang tidak berkenaan.. (TANDATANGAN PUSTAKAWAN). ýýý-ýv (NAMA PENYELIA) TARIKH: <<'( 6 '. PENSYARAH FAKULTt PERTANIAN LESTARI. UMSKAMPUS SANDAKAN. 'lika tesis ini SUUTdan TERHAD,sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasiberkenaan dengan dikelaskansebagai SULITdan TERHAD. menyatakan sekalisebab dan tempoh tesis ini perlu bagi Doktor Falsafahdan SarjanaSecara Penyelidikanatau disertai Ijazah 'Tesis dimaksudkansebagaitesis bagi pengajiansecarakerja kursus dan LaporanProjek SarjanaMuda (LPSM)..

PENGAKUAN Sayaakul karya ini adalahhasil kerja saya sendiri kecualinukilan clan ringkasanyang tiap-tiap satunyatelah sayajelaskansumbemya.Sayajuga mengakuibahawadisertasi ini tidak pernah atau sedang dihantar untuk perolehi ijazah dari universiti ini atau mana universitiyang lain.. Nur NaiemahBinti Saffi BR13110139 13 JANUARY 2017. i.

DIPERAKUKAN OLEH 10 1. Prof. MadyaDr. SuparjoNoordinbin Mokhtar PENYELIA. v. V-veAA. PROF.MADYA DR.SUPARJO NOORDW MOKNTAR PENSYARAN FAKULTI PERTANUIN LESTAN UMSKAMPUSSANOAKAN. ii.

PENGHARGAAN. Saya ingin mengambil kesempatan ini untuk mengucapkan rasa syukur terhadap Ilahi kerana memberi saya peluang dan kekuatan untuk rnenyiapkan disertasi inl. Saya juga ingln menyatakan rasa syukur terhadap ibu bapa saya laitu Saffi bin Omar dan Senik binti Mat Ali yang telah banyak membantu saya dengan memberi sokongan mental dan fizikal serta kewangan untuk menyiapkan disertasi lni. Tidak lupa kepada ahli keluarga yang selalu memberi kata-kata semangat kepada saya. Ribuan terima kasih kepada penyelia saya, Professor Madya Dr. SUparjo Noordin kerana sudi membantu dan berkongsi ilmu beliau dalam melengkapkan disertasl ini. Saya berbesar hati kerana berpeluang mendapatkan pengalaman yang berharga dari beliau ketika projek tahun akhir sedang berjalan. Selain itu, terima kasih kepada semua tenaga pensyarah yang telah banyak membantu dan mengajar saya dalam menyiapkan disertasl lni. Tidak lupa kepada kakitangan makmal dan ladang Fakulti Pertanian lestarl kerana bertungkus lumus telah menyediakan keperfuan saya untuk projek akhir tahun lni dengan baik. Ribuan terima kasih kepada rakan-rakan seperjuangan yang turut sama-sama menyiapkan projek tahun akhir. Terima kasih kerana telah membantu saya dari aspek kewangan dan mental ketika menyiapkan disertasi ini. Jutaan terima kasih kepada NurHidayah bintl Jantan, NurAzureen binti Mustafakamal dan Muhammad Fttri kerana telah membantu saya ketika menyiapkan analisa proksimat yang diperfukan.. iii.

TENAGA MEABOUSMA DI DALAM CENGKERIK UNTIJK AYAM PEDAGING ABSTRAK Kajian ini telah dijalankan di Fakulti Pertanian Lestari, Universiti Malaysia Sabah, Kampus Sandakan untuk mengkaji potensi nilai nutrisi cengkerik sebagai makanan ayam. Objektif ini kajian untuk mengetahui nilai tenaga metabolisma dan komposisi kimia seperti ADF, ADL, AIA, NDF dan abu. Umumnya, tenaga diperlukan untuk proses metabolik dan aktiviti haiwan. Tidak semua tenaga yang terdapat dalam makanan (tenaga kasar) digunakan oleh haiwan. Sebahagian dari tenaga makanan dikenali sebagai tenaga metabolisma (ME). Tenaga ini menjadi asas dalam kawalan kualiti makanan dan formulasi diet. Sebanyak tiga sampel digunakan untuk mendapat nilal purata analisis yang tepat. Dengan menggunakan Microsoft Excel 2010, nilal purata tenaga kasar cengkerik dan tenaga kasar ileal dikira untuk mendapatkan purata nilai tenaga metabolism cengkerik. Tenaga metabolisma cengkerik adalah 4.8 kcal/g lebih tinggi jika dibandingkan dengan nilai tenaga kacang soya (2.15 kcal/g) yang telah dinayatakan oleh Ismasyahir et al,. 2012. Berdasarkan nilai tenaga metabolisma antara cengkerik dan kacang saya, cengkerik boleh dijadikan sumber protein dalam diet ternakan.. iv.

METABOUSMA ENERGY IN CRICKETS FOR BROILER OIICKEN ABSTRACT The study was conducted at the Faculty of Sustainable Agriculture, Universiti Malaysia Sabah, Sandakan campus to study the potential nutritional value cengkerit as chicken feed. The objective of this study is to investigate the energy metabolism and chemical composition such as ADF, AOL, AIA, NDF and ash. Generally, the energy needed for metabolic processes and activities of animals. Not all the energy oontained in food (gross energy) is used by animals. Some of an energy oontent in food known as metabolism energy (ME). This energy is the basis for the quality oontrol of food and diet formulation. Three samples were used to obtain the average value of analysis. By using Microsoft Excel 2010, the average gross energy of aicket and dried ileum was calculated to obtain the average value of the metabolism energy of aickets. Metabolism energy of aickets is 4.8 kcal/g higher than the energy value of soybean (2.15 kcal/g) which was presented by Ismasyahir et at. 2012. Based on the metabolism energy of the aickets and soy bean meals, aickets can be used as a source of protein in livestock diets.. V.

ISI. MUKASURAT. PENGAKUAN DIPERAKUKAN. ii. PENGHARGAAN ABSTRAK. iv. ABSTRACT. v. ISI KANDUNGAN. vi. SENARAIJADUAL SENARAI RAJAH. vii ix. SENARAI SIMBOL, UNIT, SINGKATAN. x. SENARAI FORMULA. xi. BAB 1 PENDAHULUAN 1.1. Pengenalan. 1. 1.2. Justifikasi. 3. 1.3. Objektif. 3. 1.4. Hipotesis. 3. BAB 2 ULASAN PERPUSTAKAAN 2.1. Seranggasebagaimakananhaiwan 2.2. Cengkeriksebagaimakananpoltri. 5. 2.3. Jenis-jeniscengkerik Cengkerik rumah, Adeeta dbnx5btw 2.3.1. Gry/lidae)(L) 2.3.2. 2.3.3.. 7 (Gry//us-. Cengkerikpadang, Gry//insp.(Gryllidae:GI)//inne) Cengkerikmde (Gryl/atalpidae). 7 8 8. 2.4. Krtaranhidup cengkerik. 9. 2.5. Kacangsoya. 9. 2.5.1.. Nutrien KacangSoya. 9. 2.6. SistemPercernaanAyam 2.7. KandunganTenagadan Serat. 10 12. BAB 3 METODOLOGI 3.1. Lokassdan spesifikasieksperimen 3.2. Penentuankelembapandan bahan kering. 13. 3.3. Penghadaman ileal. 14 VI. 14.

3.4. TenagaMetabolisma. 14. 3.5. AnalisisAbu. 14. 3.6. AnalisisADF. 15. 3.7. AnalisisADL. 16. 3.8. AnalisisAIA. 16. 3.9. AnalisisNDF. 17. 3.10. AnalisisStatik. 17. BAB 4 KEPUTUSAN 4.1 Komposisianalisisproksimat. 18. 4.2 Tenagakasar. 18. 4.3 Tenagametabolisma. 19. 4.4 BahanKering. 20. 4.5Abu. 21. 4.6 ADF,NDF,ADL. 22. BAB 5 PERBINCANGAN 5.1 KandunganBahanKering. 23. 5.2 NilaiTenaga. 23. 5.3 KandunganSerat. 24. KESIMPULAN. 25. RUIUKAN. 26. LAMPIRAN. 28. vii.

SENARAI]ADUAL ]adual. MukaSurat. 1. Pengiraanbahan kering. 28. 2. Pengiraantenagakasar. 28. 3. Pengiraanabu. 29. 4. Pengiraanserat ditergenneutral. 29. 5. 29. 6. Pengiraanserat ditergenasid Pengiraanlignin ditergenasid. 30. 7. Pengiraanabu tidak larut asid. 30. viii.

SENARAI RA]AH Rajah. Mukasurat 7. 2.3.2. Cengkerikrumah,Archetadomesticus Cengkerikpadang,Gryllussp.. 2.3.3. Cengkerikmole, Gryllotalpidae. 8. 2.6. 10'. 4.1. Saluranpencemaanayam Kandungantenagakasarcengkerikdan kacangsoya. 4.2. Kandungantenaga metabolismacengkerikdan. 19. 4.3. kacangsoya Kandunganbahan keringcengkerikdan kacangsoya. 20. 2.3.1. 4.4 4.5. Kandunganabu cengkerikdan kacangsoya KandunganaiisisADF,NDF,ADL bagi cengkerikdan kacangsoya. ix. 7. 18. 21 22.

SENARAI SIMBOL, UNIT, DAN SINGKATAN. kcal. kilocalorie. cal. Calorie. 9. Gram. Kg. Kilogram. Mm. Milimeter. Cm. Centimetre. M. Meter. °C. Degreeceldus Zat besi. zn K. kalium. ADF. sodium Serat ditergenasid. ADL. Lignin ditergenasid. AIA. Abu tidak larut asid. NDF. Seratditergenneutral. GE. Tenagakasar. ME. Tenagametabolisma. Na. x.

SENARAI FORMULA Formula 3.2. Bahan keying, %=. (W1-W3) W2. x 100. Mukasurat 13. Dimana: Wi = Beratmangkukpijar (kering) WZ = Beratsampel W3 = Berat mangkukpijar+ sampel(selepas pengeringan) 3.4. 3.5. ME (kcal) = Tenaga kasar rawatan - tenaga kasar ileal. 14. [(W1+W2)-W3] W2. 15. Abu, %-. x 100. Wi = Beratpijar W2 = Beratsampel W3 = Berat pijar + sampeldibakar 3.6. ADF, 9ö =I W3 -. (WI. 100 2C1)Jx. 15. Wi= Berat bag serat W2 = Beratsampel W3 = Berat kering bag denganserat selepasADF proses. 3.7. Cl = Pembetulan berat bag kosong (W3/Wi) Wi x Cli ADL, %=[W3W2 1 x100. 16. Wi = Beratbag Berat W2 = Berat sampel W3 = Beratkering bag denganserat selepasproses ADL Cl = Pembetulanberat bag kosong(W3/W1) 3.9. NDF, %= [W3 - (WI x C1)/W2]x 100 Wi = Berat bag serat. W2 = Berat sampel W3 = Beratkering bag denganserat selepasADL proses Cl = Pembetulanberat bag kosong(W3/Wi). XI. 17.

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1.. Pengenalan. Bekalan makanan merupakan satu keperluan yang sangat penting dalam pembangunansebuah negara mengikut Dasar Jaminan Bekalan Makanan (DJBM, 2008). Pelbagaiusahatelah dilakukanuntuk memastikanmakananyang mencukupi seperti menyediakanpelbagai tanaman dan temakan yang berkualiti tinggi dan Veterinar(DVS) mempunyaikos pengeluaranyanglebih rendah.JabatanPerkhidmatan menyatakanbahawa makananternakan mengambil60-70% daripadajumlah kos pengeluarandalam industritemakandi Malaysia.Kos makananuntuk temakan yang dijual di Malaysiaadalahagak tinggi dan beberapafaktor boleh menyumbangkepada dapatdikawalhasiltemakan. hargayang kadang-kadang Antara faktor yang menyumbangkepada kos yang tinggi adalah Malaysia mengimportkebanyakanbahan mentahdari negara-negaraseperti AmerikaSyarikat, Amerika Selatan, China dan negara-negaraEropah. Bahan-bahanmentah seperti jagung, soya, dan beberapabijirin yang lain merupakanbahan-bahanutama dalam makanantemakanterutamanyatemakanayam dan babi yang merupakansalahsatu industri ternakanterbesar di negara ini. KebergantunganMalaysiaterhadap bahanbahan yang diimport menyebabkanhargapengeluaransebahagianbesamyadikuasai oleh pengeluar. Padatahun 2008,3.531.900tan makananhaiwan(RM4,426,935,000)diimport dari negara-negaralain (DVS,2008; DVS,2012).Contohbahan-bahanmakananyang diimporttermasukbijirin, proteinhaiwansepertimakanglutenjagung dan kacangsoya (FAO, 2014). la merangkuminilai pengeluaranyang besar untuk pengimportan.

makanan haiwan dari negara-negaralain dan hanya 20-30% daripada makanan haiwandikeluarkandalamnegaratermasuksisa-sisatanamandan agro-industriolehproduksepertipelepahkelapasawit (OPF),dedakisirongsawit(PKC)dan dedakberas. Pengeluarmakanantemakan monogastriksentiasamembincangkan profil asid amino kerana tahap keperluanasid amino adalah focus dalam diet pengeluaran temakan.Juga, bahan-bahanpengeluaranbelumditentukansepenuhnya(FAO,2014). Asid amino tambahan atau bahan-bahanprotein yang lain perlu dibekalkanbagi memaksimumkan prestasitemakan.Namun,pengeluarmakananikan tempatanhanya membekalkan17% daripada jumlah keperluan berbanding makanan ikan yang diimport daripada luar negara. Produk tempatan yang dihasilkan tidak berkualiti berbanding produk yang diimport kerana kandungan protein yang lebih rendah daripada55% (Raghavan,2000). Pengeluaranmakanan ikan tempatan juga tidak memihakkepada perkembanganekonomi kerana pengeluarantersebut bergantung kepadabekalansisa-sisaikan. Industri ikan tempatantidak mempunyaikapasitiyang besar bagi menghasilkanbekalan makanan ikan dan kegunaanmanusia.Justeru, pentemak tempatan lebih memilih makanan ikan yang diimport kepada temakan mereka. Oleh itu, sumber-sumberprotein alternatif untuk temakan di negara ini perlu diterokai dan dikaji supayaia boleh menggantikanbahan makanantemakan yang diimport Antara sumber protein yang berpotensiyang boleh menggantikankacang soya dan makananikan adalah protein serangga.Seranggaboleh digunakan untuk menghasilkanprotein yang lebih murah berbanding sumber yang lain. Malah, kandunganproteindalam seranggasangattinggi sebanyak44-70% (Ramos-Elorduy, 1987).Antara seranggatempatanyang mempunyalpotensiuntuk digunakansebagai sumberproteinuntuk diet ayamadalahcengkerik.Cengkerikbolehdisesuaikandengan pentemakantempatandan telah dikaji secaraserius sebagalsumberpotensinutrien untuk temakan bukan ruminan di negara ini. Kajian menyeluruhmengenaipotensi makanan berasaskancengkerik sebagai sumber protein untuk ayam atau spesies temakan lain belum atau tidak pemah dijalankan. Objektif kajian ini adalah untuk mengkajikomposisikimiadi dalamcengkerikdan potensinilai nutrisicengkeriksebagai makananayam.. 2.

1.2.. ]ustifikasi. Denganpopulasipendudukyang semakinmeningkat,kejadianbencanaalam dan kadar inflasitanpa kawalantelah memaksaindustrimakananhaiwanmemperbaharui strategidalammengendalikan pemakananhaiwan.Denganada nya makananaltematif dan bahan-bahantambahan seperti protein dalam makanan ternakan, ia dapat mengatasimasalah yang dinyatakansebelum ini. Ini membolehkanpergantungan Malaysiaterhadapbahanimport dapatdikurangkan. Sumber-sumber protein boleh didapati dari haiwan dan serangga.Salah satu seranggayang boleh dijadikan sumber protein atau makanantambahan temakan tempat danini akanmengurangkan adalahcengkerik.Ia mudahdidapatidimana-mana kosmakanantemakankeranaia tidak perlu diimportdad luar negara.. 1.3.. Objektif. 1. Mengkajinilai tenagametabolismesebenarcengkerikyang diberi makanayam pedaging 2. Mengkajikandunganserat dalam cengkerikyang boleh mengganggusistem ayampedaging penghadaman. 1.4.. Hipotesis. a. Ho : tiada perbezaantenagametabolismacengkerikberbandingtenaga metabolismakacangsoya Ha : terdapatperbezaanantaratenagametabolisma cengkerikdan kacang. soya b. Ho : tiada perbezaankandunganseratcengkerikberbandingkandunganserat kacangsoya Ha : terdapatperbezaankandunganseratcengkerikantarakandunganserat kacangsoya. 3.

BAB 2 ULASAN PERPUSTAKAAN. 2.1.. Serangga sebagai makanan haiwan. Menurut PetubuhanPertanian dan Makanan,dunia akan menghasilkanlebih banyak makananpada tahun 2050 yang beranggaranpeningkatansebanyak70%. MengikutPersekutuanIndustri MakananAntarabanga,permintaanproduk pedaging seperti ayam, babi dan lembu akan terus bergandadan ini menimbulkancabaran kepadaglobal dalam menyediakankapasitibekalanmakananyang mencukupi.Bagi memenuhi permintaan tersebut, penyediaansumber protein dalam menghasilkan makanantemakan sangat tinggi. Walau bagaimanapun,mengikut KesatuanEropah, penggunaanprotein haiwan dalam menghasilkanmakananhaiwan adalah dilarang keranaundang-undang"TransmissibleSpongiformEncephaloathy" TSE, ketersediaan tanah di peringkatglobal bagi penanamansoya adalahterhad, manakalaeksploitasi yang berlebihan terhadap sumber marin telah mengurangkanpenghasilansisa makananikanyang berkualiti. Bagi prospekdi Malaysia,kebergantunganMalaysiaterhadapbahanimport seperti kacang soya dan sumber jagung semakin bertambah walaupun ada pengeluaran makanantemakan tempatan. Kebarangkalianini disebabkannilai produk tempatan yang lebih rendahdan mahalberbandingprodukimportyang lebih berkualiti.Kosyang tinggi dan kekuranganbahan makananterutamanyasumberprotein seperti kacang soya, hampas kacang tanah dan sisa makanan ikan faktor utama pengurangan terhadap pengeluaran ayam komersial (Adeniji, 2007). Hassan it al. (2009).

i menegaskanbahawa kos bahan-bahanmakanantelah semakin meningkat kerana perkembanganladangternakanyang meningkat.Padamasa ini, permintaanbagi sisa makananikan yang bergredatau berkualititelah melebihisumberyang ada. Oleh itu, Gabrielit al. (2007)berpendapatbahawakeluarantempatanmakananmenggunakan bahan-bahantempatan yang sedia ada akan mengurangkankos pengeluaran temakan. Kekurangansumber protein dan permintaan yang tinggi terhadap makanan berasaskandaging, memerlukansumber alternatif selain makananternakan yang berasaskansisa ikan. Justeru,seranggaboleh dijadi sumber gantian kepadasumber protein yang telah ada. Kebanyakannegara-negaramembangun menghadapi kesukarankekuranganprotein haiwanyang menjejaskantahap pengambilanprotein menyebabkankekuranganzat makanan(Das it at., 2009). Hasilnya,seranggaadalah alternatif yang balk kerana mereka dimakan di seluruh dunia (Melo it at., 2011). Proteinadalahsumbernutrienyang amatpentingdalamdiet ayamdan bergunadalam dan membaikitisu untuk organismauntuk membolehkanpertumbuhan menyelenggara dan pembangunan(Bondari dan Sheppard, 1981) yang betul. Seranggaseperti belalang,cengkerik dan cacing mophane(juga dikenali tempatan sebagai Phane) mudahditual dandigunakansebagaisumberproteindalamdiet ayam. 2.2.. Cengkerik sebagai makanan poltri. Seranggaboleh digunakan untuk menghasilkanprotein yang lebih murah dari haiwan bukan makanan.Seranggakaya denganprotein, dengan kandunganprotein dilaporkan antara 44-70 peratus (Ramos-Elorduy,1987). Salah satu serangga tempatanyang berpotensiuntuk digunakansebagaisumberprotein untuk diet ayam adalah cengkerik.Cengkerik biasanyadigunakansebagai umpan memancingdan makananuntuk burung,reptiliadan ikanakuarium. MengikutIsmasyahirit al. (2012), bahan kering cengkerikadalah89.55% lebih tinggi sedikit berbandingkacangsoya dan makananikan dengan nilai 89.45% dan 89.50% mengikuturutan. BagitenagaTME,nilai tenagacengkerikmempunyal13.03 M]/kg lebih änggi berbanding kacang soya (9.06 M]/kg) dan lebih rendah jika dibandingkandenganmakananikan (15.00MI/kg). DeFoliart it at. (1982) melaporkan bahawa kriket jagung (Anabrus simplex Haldeman)mempunyaipurata berat kering(jantan clan betina)sebanyak1.08 g dan 5.

kandunganproteinkasaradalah58%. Tambahanpula, kandunganproteinkasar bagi cengkerikB.membranacieuswas adalah25.8%(betina) dan 32.4% (jantan). Selainitu, kandungan karbohidrat bagi cengkerikjantan adalah lebih rendah (489 g/ kg) berbandingdengancengkerikbetina(548 g/ kg). Kandunganlemakbagi betinadan jantan adalahmasing-masing 32 dan 53 g/ kg, manakalabagi kandunganserat untuk jantan dan betinaadalah85 dan80 g/ kg (Adeyeyedan Awokunmi,2010). Kandungantenagakasar makanancengkerikadalahdi antara3.585 mcal (jantan) ke 3.824 mcal (betina)yang balk berbandingdengannilai bijirin (3.107-3.824mcal / kg). Brachytrypesmembranaceus adalahsumberyang baik dengankandungnzat besi (Zn) adalah515 - 1032mg / kg, kalium(K) adalah746 - 1122mg / kg, sodium(Na) adalah 1037 - 2226 mg / kg dan fosforus (P) adalah 10880 -10.936 mg / kg. Ini menunjukkancengkerik B. membranaceusmerupakansumber protein yang balk, karbohidratdan tenaga, serta mineral. Finke et al. (1985) menilai kualiti protein cengkerik Mormon (Anabrus simplex Haldeman)dalam diet ayam pedaging dan mendapatibahawadiet kriket jagung lebih balk berbandingmakanandiet jagung dan kacangsoyatanpa perbezaanketaradalamberatbadanatau nisbahmakanan. Cengkerikmempunyai58.3% proteinkasar secarakering. Kandunganlemak dan tenagacengkeriklebihtinggi berbandingkacangsoya,dan sisa makananikan, Wangit al. (2005). Kandungankitin seranggaini adalah8.7%. Ifie et al. (2011) mendapati bahawalarva O. Monoreros mempunyai36.45% protein kasar (berat kering), 34% lemak mentah, 10.5% lemakkasar dan 4.0% kandunganabu. Abu yang terkandung adalahmasing-masing440,0 mg / 100 g, 175,0 mg / 100 g, 85.00 mg / 100 g dan 38.40mg / 100 g Na,Mg, Fedan K. Penghadaman proteindidapati58.05%.Nilai-nilai ini menunjukkanbahawacengkerikboleh dijadikansebagalsumberaltematif protein dan lain-lainnutrienmakanantambahandalamdiet manusiadan haiwan. Jumlah profil asid amino untuk cengkerik dan sumber protein makanan ikan mendapatibahawa asid amino peratusancengkerikadalah lebih tinggi berbanding dengansumberproteinmakananikan. Lysine,methioninedan cysteineadalahmasingmasing4.79%, 1.93% dan 1.01% dalam cengkerikberbanding4.51%, 1.59% dan 0.49% dalam makananikan (Wang it al. 2005). Nilai-nilalini menunjukkanbahawa cengkerikboleh menjadisumberproteindalamdiet ayam.Malahsistempenghadaman asid aminocengkeriklebih cepat berbandingsumberproteinyang lain. Puratajumlah pekali penghadamanasid amino cengkerikadalah lebih tinggi (92.9%) berbanding 6.

dengansumberproteinmakananikan (91.3%). IN menunjukkanbahawadi samping kandunganprotein yang tinggi, ia juga mempunyaijumlah asid amino yang tinggi. juga menunjukkanbahawajumlah Komposisiasid amino sampel B. membranaceus asid aminopenting adalahsetandingdengansusu, daginglembudan telur (Adeyeye dan Awokunmi,2010). Tambahanpula, jumlah asid amino penting yang dilaporkan lebih tinggi dalamsemuasampelcengkerikantara288.5 hingga339.7mg /g protein (denganhistidine)dan 267.9hingga316.8mg/g protein(tanpahistidine). 2.3.3enis. jenis cengkerik. 2.3.1. Cengkerikrumah,Achetadomesticus(Gryllus:Gry/lidae)(L) Cengkerikrumah adalah18 hingga 20 mm panjang,kuning-cokiat,dengantiga kumpulangelap di kepala. Merekaboleh hidup di luar rumah dalam cuaca panas, terutama di sekitar tempat pembuangansampah, tetapi akan menyerangrumahdi dalambangunan. rumahpadamusimluruh. Spesiesini bolehhidup selama-Iamanya Ia berlakudalamrumahdalampanas,kawasangelap sepertidi belakangpapan,retak atau celah.Telur yang disimpansecaratunggal di kawasanitu. Merekaseringhadirdi sekitartempatperapian,dapur,dan bawahtanah.. Sumber: PaulM. Choate,UniversitiFlorida2005 2.3.2 CengkerikPadang,Gryllussp.(Gryllidae:Gryllinae) CengkerikPadangadalah 17 hingga 20 mm panjang dan hitam. Cengkerikini bertelurdi dalamtanah dan mencapaikematanganpada akhir bulan ]ulai dan Ogos. Terdapat satu generasi setahun. Tidak seperti cengkerik rumah yang boleh 7.

menyesuaikandiri dengankeadaantertutup, cengkerikini akan mat apabilamusim sejuk.. Sumber: Ted Kropiewnicki2013 2.3.3. Cengkerikmole(Gry//ota/pidae) Cengkerikini adalah25 hingga50 mm panjangdan biasanyacoklatatau hitam. Ia memakanakar dan batang herba. Mereka boleh menyebabkankerosakanrumput ketika mengoreklubang berhampiranpermukaantanah dan memotongakar umbi. Kadang-kadangspesiesini masuk ke dalambawah tanah melalui kerosakandinding oleh akar pokok atau tingkap bawah tanah. Merekajuga boleh merosakkanbuahan strawberidan buah-buahanlainyang menyentuhtanah.. Sumber:RobertLordZimlich,2009. 2.4. iQtaran hidup cengkerik. Kitaran hidup cengkerik boleh dibahagikan kepada dua kategori asas iaitu bermusimdan tidak bermusim(Alexander,1968). Kitaranhidup cengkerikbergantung 8.

kepada persikataranyang melibatkantindak balas fisiologi yang seragamdengan kitaran luar biologi. Seperti organisma yang lain, cengkerik menunjukkantahap toleransiyang berbezabergantungkepadapersekitarandan peringkat.Ini disebabkan oleh perubahandalam sains, struktur, kelakuanatau fungsi fisiologi clan keperluan sumberyangberbeza.lGtaranini perludisesuaikandenganciri-ciri fisiologidan ekologi untuk membentuksistemkitaranhidupcengkerikyangsesuai. 2.5. Kacang soya. Kacangsoya adalahsumber protein yang digunakandalam diet pemakanan haiwantemakan. la mewakilidua pertigadaripadajumlah pengeluarandunia bahan makananprotein, termasuk semuamakananlain utama yang lain termasuksumber protein makananikan. Ia mempunyainilai makan yang piawai dan memangsukar ditandingi jika dibandingisumber yang lain (Cromwell, 1999). Pada tahun 2014, pengeluarankacangsoya adalahmencapal190juta tan dan 62.5% digunakanuntuk diet temakan(Faostat,2016).China,AmerikaSyarikat,Argetina,dan Brazilmerupakan pengeluarutama kacangsoya kepadadunia. Eropahadalahpengimportyang paling penting dalam kacang soya diikuiti oleh negara-negaraAsia Tenggara seperti Indonesia,Malaysia,Thailanddan Filipina. Mengikutsumber(Booth, 2015), negara Eropahmenggunakan 61% sumberproteindartkacangsoyauntuk deit ternakan. 2.5.1. Nutrien Kacang Soya Kacangsoya adalah sumber utama protein untuk poltri kerana mempunyai protein dan asid amino yang berkualiti. Pengambilandiet kacangsoya mempunyai imbanganyang balk kecuaiimetionin sintetik (Waldroupit al., 2008). Sebanyak25% kacang soya digunakandalam diet pemakanananak ayam, 30-40% dalam ayam pedaging dan ayam penelur (Willis, 2003; McDonaldit al., 2002;. Ewing, 1997). Kacangsoya mempunyaikandunganproteinsebanyak43-53%dan seratmentahyang rendah iaitu kurang daripada 3%. Ia mempunyaikeseimbanganasid amino yang sangat balk dan mengandungijumlah yang tinggi bagi kandunganlisin, triptofan, threoninedan isoleucine. Asid amino yang tinggi diperlukan untuk pennghadamanayam dan babi (Sauvant it al., 2004). Kandunganoligosakaridaseperti raffinos dan stakinostidak Dalam bolehdihadamoleh temakanmonogastrickeranakekuranganalpa-galactosida. ayam, oligosakaridaini telah mengurangkanpenghadamanserat dan mengurangkan 9.

kadar tenagametabolisma(Parsonsit al, 2000;. Coonit al, 1990;. Rackis,1975dan Reddy,1984dipetikolehZuo it al ., 1996).KacangsoyamempunyaisumbervitaminB yang rendahdan menyebabkanmasalahpembiakandan produktivitiayam (McDonald it al., 2002). 2.6.. Sistem Pencemaan Ayam Ayammempunyaisistempencernaanyang berkesanjika dibandingkandengan. spesieslainsepertilembu,kambingdan lain-lain.Ketikaprosesovulasi,spesiesburung lebih mampuuntuk terbangdan terns hidup keranamempunyaisistempenghadaman yang berkesandan berat badan ringan.Untuk mencapaiproduktivitiyang tinggi, diet pemakananyang berkualiti tinggi dipertukan.Diet makananyang berkualiti tinggi memberi kesan penghadamanyang baik kerana mempunyaistruktur yang mudah dihadamolehsistempencernaanayam. Saluranpencernaanayam adalah penting untuk menukarkanmakananyang dimakan kepada nutrien yang diperlukan oleh badan mereka untuk proses pertumbuhandan pengeluaran(telur). Makananyang dimakan akan membentuk kompenanasasdengancaramekanikaldantindak balaskimiadalambadan.. PENCERNAAN. SALURAN. KLOAKA. ý LIDAH. AMPELA 1. KERONGKONGAN. RONGGA MULUT. I'. (ESOPHAGUS) /1,1 "'PROVENTRICULUS III. Mär KANTUNG. I. I USUS. BESAR. USUS KECIL II. usus. PANKREAS EMPEDU. DUA BELAS JARI (DUODENUM). I CAECUM. Sumber:https://febriayatimatui96. wordpress. com/2015/01/29/sistem-pencmaan-padaayam/ 2.7.. Kandungan Tenaga dan Serat. Diet poltry terdiri dari beberapabahan makanan seperti bijirin, kacang soya, makanan produk-haiwan, lemak dan vitamin. Bahan ini bersama dengan air 10.

menyumbangkan nutrien sepertiasid amino,karbohidrat,lemak, mineral,vitamin dan tenaga untuk pertumbuhan burung, pembiakan dan kesihatan. Kawalan kualiti makanan haiwan berdasarkananalisis kimia untuk menentukankomposisinutrien seperti tenaga kasar, protein dan lain-lain. Namun,keputusananalisiskimia diragui keranaia dipengaruhiolehrawatanfizikaldan kimiasepertienzimdan habayang amat mempengaruhi sistempencemaandan nutriensediaada dalamhaiwan(Boisen,2000; Palicit al., 2009). Unit tenagaadalahkilokalori(kcal) atau kilojoule(kJ), manakala1 kcaladalahsamadengan4,184 kJ (NCR,1994). Antara parameter yang penting dalam menentukan kualiti makanan haiwan adalah parameter tenaga. Tenaga diperlukan untuk proses metabolik dan aktiviti haiwan. Tidak semua tenaga yang terdapat dalam makanan (tenaga kasar) digunakan oleh haiwan. Tenaga kasar adalah tenaga yang dibebaskan sebagal haba apabila bahan dioksida kepada karbon dioksida dan air dan ia bergantung kepda komposisi kimia makanan (NCR, 1994).. Sebahagiandari tenaga makanan dikenali sebagai tenaga metabolisma(ME). Tenaga ini menjadi asas untuk kepadakawalankualiti makananclan formulasidiet (Farrel, 1999). Tenaga metabolismadiperolehiapabilatenaga kasar makananyang dimakanoleh haiwanditolak dengantenagakasaryang terdapatdalamnajis haiwan, urin dan gas (Farrel, 1974; NCR, 1994). Untuk poltri, tenaga metabolismaboleh didapatiapabilatenagakasar makananditolak dengantenagakasar dalamnajis dan urin. Ini kerana,gas yang dihasilkanoleh poltri hanyasedikitdan tidak sesuaiuntuk menjadiukurandalammenentukantenagametabolisma. Bahankering(DM) merujukkepadabahanyang tinggal selepaspenyingkiranair, jumlah air di dalambahansuapan.Nutrien dan kandungankelembapanmencerminkan dalamsuapan,yang dikehendakioleh haiwanuntuk penyelenggaraan, pertumbuhan, kehamilan, dan penyusuan, adalah sebahagiandaripada bahagian DM suapan. Mengetahuikandunganlembapanbahanmakananadalahpenting keranakandungan kelembapanmemberikesankepadaberat suapan,tetapi tidak memberinilai nutrien kepadahaiwan.Walaupunhaiwantidak mempunyaikeperluanuntuk air, menyediakan air melaluisumberair yang sebenar,bukanmelaluibahan-bahanmakanadalahperlu. kandunganlembapansuapan.Dalambanyakkes, masa Pelbagaifaktor mempengaruhi dan kaedah menuai adalah faktor terbesar yang menyumbangkepada kandungan lembapan suapan. Walau bagaimanapun,cuaca dan alam sekitar syarat, seperti 11.

RWUKAN Adeniji, A.A. 2007. Effect of Replacing Groundnut Cake With Maggot Meal in The Diet Of Broilers.Int. 1. Pbult Ski., 6 (11): 822-825. Adeyeye, E.I., and Awokunmi, E.E. 2010. ChemicalCompositionof Female and Male Giant African Crickets, BrachytrypesmembranaceusL Int. J. PharmaBio Sci. 1(1): 125-136. Alexander, R. D. 1968. Life Cycle Origins, Speciation and Related Phenomena In Crickets.The Quarterly Reviewof Biology43(1): 1-41 Bondari, K., Sheppard, D. C., 1981. Soldier Fly Larvae as Feed in Commercial Fish Production.Aquaculture,24,103-109 Booth, A., 2015. FEFACs approach towards responsible soy. Chair FEFACSust. Committee,25 March 2015 Buckmaster, D. 2005. A vortex forage and biomass sample dryer. Penn State CooperativeExtensionpubl. I-101. Cromwell,G. L, 1999. SoybeanMeal- The "Gold Standard".The Farmer'sPride, KPPA News, 11 (20) Das, M., Ganguly, A., Haldar, P. 2009. Space Requirement for Mass Rearing of Two Common Indian Acridid Adults (Orthoptera: Acrididae) in Laboratory 1. Agrk. and Environ. Ski., 6 (3): 313-316 Condition. Ammercan-Eurasian DeFoliart, G.R., Finke, M.D., and Sunde, M.L 1982. Potential Value of the Mormon cricket (Orthoptera: Tettigoniidae) Harvested As A High-Protein Feed For Poultry. ]. Econ.Entomol., 75(5): 848-852 Finke, M. D., Sunde,M. L, DeFoliart,G. R., 1985. An Evaluationof The Protein Quality of Mormon Crickets(Anabrus SimplexHaldeman)When UsedAs A High Protein Feedstufffor Poultry.Poutt Sci. 64,708-712 Finke, M.D., Sunde, M.L, and DeFoliart, G.R. 1985. An Evaluation of The Protein Quality of Mormon crickets (Anabrus simplex Haldeman)When UsedAs A High Protein Feedstuff for Poultry. Poult. Sci.,64(4): 708-712. Gabriel, U.U., Akinrotimi, O.A., Bekibele, D.O., Onunkwo, D,N., and Anyanwu, P.E. 2007. Locally Produced Fish Feed: Potentials for Aquaculture Development in Sub-SaharanAfrica. AfrJ. Agr. Res.,2(7): 287-295. Heuze, V., Tran,G., Kaushik, S., 2016. Soybean meal. Feedipedia, a programme by INRA, CIRAD,AFZand FAO.http: //www. feedipedia.org/node/674 Ifie, I., and Emeruwa, C.H. 2011. Nutritional and Anti-Nutritional Characteristicsof The Larva of Oryctesmonoceros Agric. Bk1.1. N. Am., 2(1): 42-46. . Ismasyahir A.R.,, Yusof H.A., and Engku A.E.A. 2012.7th Proceedingsof the Seminar in Veterinary Sciences, Nutritional Evaluation of House Cricket (BrachytrupespnrteMnsus) MealFor Poultry McDonald,P., Edwards,R. A., Greenhaigh,1. F. D., 2002. Animal Nutrition. 6th Edition. Longman,Londonand New York. 543 p 26.

Melo, V., Garda, M., Sandoval, H., Jimenez, H.D., and Calvo, C 2011. Quality Proteins from Edible Indigenous Insect Food Of Latin America And Asia. EmirateJ. FoodAgric. 23:283-289. Ramos-Elorduy,J., 1997. Insects: A sustainable source of food?. Ecol. Food Nutr. 36, 247-276 Wang D., Zhai, S.W., Zhang, C.X., Bai, Y.Y., An, S.H., Xu, Y.N. 2005. , Evaluation on Nutritional Value of Field Crickets As A Poultry Feedstuff. AsianAust. 3. Anim. Sci, 18: 667-670 Willis, S., 2003. The use of soybean meal and full-fat soybean meal by the animal feed industry. 12th AustralianSoybeanConference. 27.