HUKUM 1: DARLUNG )
غ
–
و
–
ل
–
ر
–
د
(
Ejaan Jawi mengikut hukum darlung berlaku apabila memenuhi syarat berikut: •Kata Melayu jati dan kata serapan selain Arab/Parsi
•Suku kata akhir dan praakhir adalah suku kata terbuka yang diakhiri dengan vokal /a/. •Suku kata akhir dimulai dengan salah satu huruf darlung, iaitu dal, ra, lam, wau, dan nga. •Mengikut hukum ini huruf alif hendaklah ditambah di akhir kata, kecuali pada ejaan Jawi tradisi seperti ada, tiada, pada, kepada, dan daripada
HUKUM 2: KA – GA )
ض
–
ك
(
Hukum ka dan ga ialah hukum yang melibatkan kata yang berakhir dengan bunyi /ka/ atau /ga/ dalam bahasa Melayu jati. Huruf kaf dan ga pada akhir kata tersebut tidak diberi lambang alif seperti suka ( کوس ), duga ( ود گ )
•Kaedah ejaan ini tidak termasuk kekecualian disebabkan ejaan yang menimbulkan kekeliruan seperti ketiadaan huruf vokal pada suku kata praakhir, misalnya teka (اكت ), lega (اڬل ), dan sega (اڬس ) (licin berkilat), masalah homograf seperti beg ( گيب ) - bega (اڬيب ), bek (کيب ) - beka (اكيب ), kata serapan seperti giga yang dieja اڬيڬ , akronim seperti tabika yang dieja اكيبات dan kata nama khas seperti Afrika yang dieja اكيرفا .
HUKUM 3: RA – MA )
امار
(
Hukum ini juga digunakan bagi perkataan yang berakhirkan suku kata terbuka ra yang diikuti oleh ma. Kedua-dua suku kata tersebut menerima huruf alif.
• Contoh: Asrama (امارسا ), irama (اماريا ), rama-rama ( امار ۲), panorama ( اماروناڤ ), drama (امارد ), gimrama (امارميڬ ), diorama (امارويد ).
HUKUM 4: HUKUM LUAR DARLUNG
Hukum luar darlung adalah berdasarkan syarat yang sama seperti hukum darlung, kecuali suku kata akhirnya dimulai dengan salah satu huruf selain daripada huruf dal, ra, lam, wau, dan nga.
•Mengikut hukum ini, huruf alif tidak diletakkan pada akhir kata kecuali jika berlaku homograf atau untuk mengelakkan berlaku kekeliruan seperti puas ( ساوڤ ) -
puasa ( اساوڤ ).
•Contoh hukum luar darlung: daya (ياد ), hama (ماه ), jata (تاج ), kaca (چاك ), kana (ناك ), masa (سام ).
HUKUM 5: HUKUM HA – AHA
)اها
–
ه(
Bunyi vokal [a] di suku kata pertama terbuka pada kata dasar tiga suku kata atau lebih (bagi kata Melayu jati) biasanya tidak ditulis dengan huruf alif.
•Contoh: Harimau (واميره ), haloba ( بولها ), halilintar (رتنيليله ), haruan (ناوره ), halaman (نملاه ), habuan (ناوبه ), haluan (ناوله ) – dijelaskan sebagai hukum ha dalam modul, Baharu (وراهب ), Bahagi (يڬاهب ), Cahaya (ياهچ ), Bahasa (ساهب ), Bahaya (ياهب ), Dahaga ( گاهد ) – dijelaskan sebagai hukum aha dalam modul, dahulu (ولوهد ), paduka ( کودڤ ).
HUKUM 6: LAMPAU HUKUM
Selain daripada lima hukum di atas, ada sesetengah perkataan yang dieja terkeluar dari hukum-hukum tersebut.
•Oleh itu, perkataan yang terkeluar daripada lima hukum di atas dikategorikan sebagai lampau hukum.
•Lampau hukum ini termasuklah paha (اهڤ ), maha (اهم ), mama (امام ) yang termasuk dalam lampau hukum luar darlung.
HUKUM 7: HUKUM EJAAN TRADISI
Ejaan yang menggunakan sistem baris sekurang-kurangnya pada satu suku kata yang sepatutnya dilambangkan dengan huruf vokal tetapi tidak termasuk dalam jenis ejaan Lazim atau Mengikut Hukum (sila lihat contoh berikut).
BIL RUMI JAWI
1 Ada
دا
2 Tiadaدايت
3 Padaدف
4 Kepadaد
ف
ك
5 Dariيرد
6 Daripadaد
ف
رد
7 Makaك
م
8 Iaيا
9 Kitaتيك
10 Limaميل
11 Manusiaيسنءام
12 Iniنيا
13 Ituتيا
14 Jikaکج
15 Dia
يد
16 Demikian
نيكمد
HUKUM 8: HUKUM EJAAN LAZIM
Ejaan Lazim ialah ejaan yang menggunakan sistem vokal kecuali: –Bunyi e pepet di tengah kata seperti ‘telah’ )هلت( .
–Bunyi a dalam suku kata KVK kecuali apabila berlaku homograf seperti lentik )قيتنل( - lantik (قيتنلا )
–Bunyi a dalam kata satu suku kata yang bermula dengan wau seperti ‘wang’ )ڠاو ( dan kata ‘dan’ )ناد ).
HUKUM 1: DARLUNG )
غ
–
و
–
ل
–
ر
–
د
(
Ejaan Jawi mengikut hukum darlung berlaku apabila memenuhi syarat berikut: •Kata Melayu jati dan kata serapan selain Arab/Parsi
•Suku kata akhir dan praakhir adalah suku kata terbuka yang diakhiri dengan vokal /a/. •Suku kata akhir dimulai dengan salah satu huruf darlung, iaitu dal, ra, lam, wau, dan nga. •Mengikut hukum ini huruf alif hendaklah ditambah di akhir kata, kecuali pada ejaan Jawi tradisi seperti ada, tiada, pada, kepada, dan daripada
HUKUM 2: KA – GA )
ض
–
ك
(
Hukum ka dan ga ialah hukum yang melibatkan kata yang berakhir dengan bunyi /ka/ atau /ga/ dalam bahasa Melayu jati. Huruf kaf dan ga pada akhir kata tersebut tidak diberi lambang alif seperti suka ( کوس ), duga ( ود گ )
•Kaedah ejaan ini tidak termasuk kekecualian disebabkan ejaan yang menimbulkan kekeliruan seperti ketiadaan huruf vokal pada suku kata praakhir, misalnya teka (اكت ), lega (اڬل ), dan sega (اڬس ) (licin berkilat), masalah homograf seperti beg ( گيب ) - bega (اڬيب ), bek (کيب ) - beka (اكيب ), kata serapan seperti giga yang dieja اڬيڬ , akronim seperti tabika yang dieja اكيبات dan kata nama khas seperti Afrika yang dieja اكيرفا .
Hukum kaf dan ga ialah hukum yang melibatkan kata yang berakhir dengan bunyi /ka/ atau /ga/ dalam bahasa Melayu jati. Huruf kaf dan ga pada akhir kata tersebut tidak diberi lambang alif melainkan jika berlaku homograf atau menimbulkan kekeliruan seperti ketiadaan huruf vocal pada suku kata praakhir, misalnya teka (
اكت
(licin berkilat)). Ejaan ini adalah selaras dengan ejaan lazim bagi perkataan peta, kena, kera, bela dan sebagainya. Menurut PUEJBM huruf alif digunakan untuk membezakan kata dwisuku dengan kata ekasuku atau dua kata yang berbeza maknanya seperti berikut:
قيتنل قيتنلا
Jawi Rumi Jawi Rumi
beg bega bek beka cek ceka dek deka etik etika lega liga fizik fizika harmonik harmonica
HUKUM 3: RA – MA )
امار
(
Hukum ini juga digunakan bagi perkataan yang berakhirkan suku kata terbuka ra yang diikuti oleh ma. Kedua-dua suku kata tersebut menerima huruf alif.
• Contoh: Asrama (امارسا ), irama (اماريا ), rama-rama ( امار ۲), panorama ( اماروناڤ ), drama (امارد ), gimrama (امارميڬ ), diorama (امارويد ).
HUKUM 4: HUKUM LUAR DARLUNG
Hukum luar darlung adalah berdasarkan syarat yang sama seperti hukum darlung, kecuali suku kata akhirnya dimulai dengan salah satu huruf selain daripada huruf dal, ra, lam, wau, dan nga.
•Mengikut hukum ini, huruf alif tidak diletakkan pada akhir kata kecuali jika berlaku homograf atau untuk mengelakkan berlaku kekeliruan seperti puas ( ساوڤ ) -
puasa ( اساوڤ ).
•Contoh hukum luar darlung: daya (ياد ), hama (ماه ), jata (تاج ), kaca (چاك ), kana (ناك ), masa (سام ).
HUKUM 5: HUKUM HA – AHA
)اها
–
ه(
Bunyi vokal [a] di suku kata pertama terbuka pada kata dasar tiga suku kata atau lebih (bagi kata Melayu jati) biasanya tidak ditulis dengan huruf alif.
•Contoh: Harimau (واميره ), haloba (ابوله ), halilintar (رتنيليله ), haruan (ناوره ), halaman (نملاه ), habuan (ناوبه ), haluan (ناوله ) – dijelaskan sebagai hukum ha dalam modul, Baharu (وراهب ), Bahagi (يڬاهب ), Cahaya (ياهچ ), Bahasa (ساهب ), Bahaya (ياهب ), Dahaga ( گاهد ) – dijelaskan sebagai hukum aha dalam modul, dahulu (ولوهد ), paduka ( کودڤ ).
Selain daripada lima hukum di atas, ada sesetengah perkataan yang dieja terkeluar dari hukum-hukum tersebut.
•Oleh itu, perkataan yang terkeluar daripada lima hukum di atas dikategorikan sebagai lampau hukum.
•Lampau hukum ini termasuklah paha (اهڤ ), maha (اهم ), mama (امام ) yang termasuk dalam lampau hukum luar darlung.
Jika sesuatu kata itu memenuhi syarat hukum luar darlung, tetapi tetap menambah alif di akhir kata sebagaimana hukum darlung, maka ejaan ini dianggap sebagai ejaan lampau hukum luar darlung. Ejaan seperti ini bertujuan mengelakkan homograf dan kekeliruan daripada berlaku.
HUKUM 7: HUKUM EJAAN TRADISI
Ejaan yang menggunakan sistem baris sekurang-kurangnya pada satu suku kata yang sepatutnya dilambangkan dengan huruf vokal tetapi tidak termasuk dalam jenis ejaan Lazim atau Mengikut Hukum (sila lihat contoh berikut).
BIL RUMI JAWI
1 Ada
دا
2 Tiadaدايت
3 Padaدف
4 Kepadaد
ف
ك
5 Dariيرد
6 Daripadaد
ف
رد
7 Makaك
م
8 Iaيا
9 Kitaتيك
10 Limaميل
11 Manusiaيسنءام
12 Iniنيا
13 Ituتيا
14 Jika
کج
15 Dia
يد
16 Demikian
نيكمد
Ejaan tradisi ialah ejaan yang menggunakan kaedah baris tetapi baris tersebut telah digugurkan atau tidak ketara lagi (Mohd Hussein 2002). Dalam makalah ini pengertian ini telah disempitkan kepada sistem ejaan yang selain daripada ejaan lazim dan ejaan mengikut hukum supaya tidak berlaku pertindanan. Misalnya, perkataan beta, kita, lima, pada, dia, ini, dan ia telah disenaraikan oleh Mohd Hussein sebagai ejaan tradisi.
HUKUM 8: EJAAN LAZIM
Ejaan Lazim ialah ejaan yang menggunakan sistem vokal kecuali: –Bunyi e pepet di tengah kata seperti ‘telah’ )هلت( .
–Bunyi a dalam suku kata KVK kecuali apabila berlaku homograf seperti lentik )قيتنل( - lantik (قيتنلا )
–Bunyi a dalam kata satu suku kata yang bermula dengan wau seperti ‘wang’ )ڠاو ( dan kata ‘dan’ )ناد ).
Kesemua huruf Arab adalah huruf konsonan. Bunyi vokal dalam bahasa Arab dilambangkan dengan diakritik yang dipanggil harakat. Terjemahan Melayunya ialah baris. Menurut sistemnya vokal [a] dilambangkan dengan satu calit yang diletakkan di atas huruf konsonan. Ini dipanggil baris di atas. Untuk vokal [i] lambangnya ialah baris di bawah. Vokal [u] pula lambangnya menyerupai bentuk huruf wau yang kecil dan diletakkan di atas huruf. Ini ikenali sebagi baris di depan. Jadi huruf )اب( berbunyi [ba], )يب( berbunyi [bi], )وب( berbunyi [bu]. Ini telah ditiru oleh orang Melayu sehingga menjadi ejaan tradisi iaitu ejaan yang menggunakan kaedah baris, tetapi baris tersebut tidak dizahirkan dalam tulisan
Oleh kerana baris yang melambangkan bunyi vokal itu tidak dizahirkan dalam tulisan, lama kelamaan ramailah orang yang tersalah baca. Oleh itu, satu ikhtiar telah dilakukan untuk menghindarkan kesalahan membaca itu. Caranya ialah dengan menetapkan huruf alif, wau, dan ya menjadi lambang bunyi vokal. Ini dikenali di kalangan orang Melayu sebagai huruf
saksi. Dengan demikian system ejaan pun ditukar daripada mengikut kaedah baris lalu
ejaan biasa yang digunakan bagi mengeja perkataan suku kata terbuka atau tertutup, dengan menggunakan huruf vokal atau huruf saksi
