و اهرایعم ییاسانشصخاشیاه یاضف تلادع شجنس عیزوت رد ی یرهش تامدخ ابدیکأت د ربیهاگد بحاصنارظن

(1)

1

و اهرایعم ییاسانش صخاش

یاه یاضف تلادع شجنس عیزوت رد ی

یرهش تامدخ اب

دیکأت د رب

ی هاگد بحاص نارظن

1

دمحا یناخاقآ ینوراه

1

،*

یدمحا هتشرف

2

-1 وجشناد ی سانشراک ی همانرب دشرا ر

ی ز ی رهش ی

، قحت زکرم ی تاق اه قفا ی ون ی ن رامعم رد ی زاسرهش و ی

، حاو د

فجن ملاسا دازآ هاگشناد ،دابآ ی

، فجن ا ،دابآ ی نار .

-2 داتسا ی

،را قحت زکرم ی تاق اه قفا ی ون ی ن رامعم رد ی زاسرهش و ی

، فجن دحاو ملاسا دازآ هاگشناد ،دابآ

ی

،

فجن ا ،دابآ ی نار .

Email: Ahmadkish0233@gmail.com Email: fe.ahmadi@par.iaun.ac.ir

هدیکچ ا و هعس وت هزورم دش ر

ناباتش ،موس ناهج ياهروش ک رد گرزب ياهرهش نتفر نیب زا بجوم

لداعت اه و ندمآ دوجو هب یناماس بان

ییاه

،

شان ی ا زا ی ن دشر هتخیسگراسفا ،

هب هژیو رد دروم اضاقت و هضرع لداعت مدع هب طوبرم لئاسم رد

نوکسم حطس ی

و يرهش تامدخ هتشگ

تتسا زورما ناهج رد د

ی هاگد هعتتسوت هن زوت يانعم هب هکهب ،دتتشر يانعم هب ی

ع نلاداع ه و تاناکما تامدخ حرطم تتسا مومع تامدخ ی

رهتتش ي

، هام و راتخاتتس ی

عامتجا و يداتتصتقا ،ی دبلاک

ي - اتتضف یی تتش ره لیکتتشت ار یم

دهد رد بتتسانت و لداعت مدع ت

زو ی ع ثأت ،نآ ی ر

ناربج يریذپان هام رب ی و رهتش راتخاتس تشاد دهاوخ

و هجیتن رد دیدتشت ای زورب بجوم فلاتخا

تاقبط رد ی م رهتش تلاح یم

ددرگ ؛

یبایزرا نیاربانب اضف لادع

و سا رهش تایح همزلا يرهش تامدخ عیزوت رد یی ییاجنآزا

هک ارب ي زرا ی با ی زوت ی ع مومع تامدخ هنلاداع ی

رهش ي ن ی زا عم و رتم هب ی

را ي لباق دامتعا س ا شهوژپ ، يدربراک رض اح یفیص وت شور اب -

یهحت یه اس انش هب یی عم ی اهرا صخاش و اه ي

اض ف لادع شجنس یی

يرهش تامدخ عیزوت رد اب

رورم د ی هاگد بحاص نارظن

، س ا هتخادرپ

یاهن رد شهوژپ نیا ا

و یس ررب قیرط ز

دوجوم شهوژپ لیهحت

، 4 و رایعم 16 يارب ار صخاش اضف لادع شجنس

یفرعم و ییاسانش يرهش تامدخ عیزوت رد یی یم

دیامن

لک تاملک ی

د ی : اضف لادع یی

، يرهش تامدخ

، همانرب يزیر تامدخ عیزوت ،ییاضف

1 همدقم .

زوت ی ع رهش تاناکما و تامدخ هنلاداع ي

، زا مهم نیرت رهش تاعلاطم رد تاعوضوم ي

رامش هب یم دیآ فارغج رظن زا ی

ا یی

، عامتجا لادع ی

زوت اب فدارتم رهش ی

ع اضف یی ب عبانم و تاناکما هنلاداع ی

ن رهش قطانم ي

تسد و ی با ی هب نادنورهش ربارب نآ

ساه امآ فادها زا و ی

ش

رهش ي رامش هب یم دیآ دع زوت م ی ع ا هنلاداع ی ن هب ،عبانم و تاناکما نارحب

ياه عامتجا ی پ تلاکشم و ی

چ ی هد اضف یی ماجنا دهاوخ ی

د کهم(

هاش ی کو و ی ه ی

، 1396 : 147 )

رضاح رصع رد ،

یهصا نیرت لد ی ل نارحب ياه ر ،يرشب عماوج ی

هش رد يرباربان ياه عامتجا ی دراد لادع نادقف و مهم

نیرت ظو ی هف همانرب

ر ی ناز دم و ی نار رهش ي ا رد ی ن مز ی

،هن ارب شلات ي سر ی ند هورگ ياه رهش فهتخم ي

رهش تامدخ هب ي

ب زا و ی ن مأت رد داضت ندرب ی

ن

صرف ياه شزومآ ی

، تشادهب ی

، تامدخ ی ارب سا و ي

سر ی ند ا هب ی ن اعر ،فده ی ربارب لصا ي تسد و ی با ی هب ربارب صرف ياه ز ی س

ای1

ن اپ زا هتفرگرب ،هلاقم ی

نا سانشراک همان ی

ر همانرب هتشر دشرا ی

ز ي رهش ي ياقآ بانج ناخاقآ دمحا

ی نوراه ی حت ناونع

"

ر همانرب ی ز ي اضف یی رد

اتسار ي زوت ی ع رهش تامدخ هنلاداع ي

ور اب ی درک روحم ههحم ي هوژپ دروم(

ی )درکرهش :

"

امنهار هب یی رتکد دمحا هتشرف ي

د ر ملاسا دازآ هاگشناد ی

دابآ فجن دحاو دشاب یم

(2)

2

رهش ي زا یولوا ياه ساسا ی سا ؛ نیاربانب اب ی د فگ ی ک ی زا مهم نیرت اهرهش رد لئاسم ي

زوت ههئسم ،زورما ی

ع مومع تامدخ هنلاداع ی

رهش ي قم رد ی سا حان ،هقطنم ی

ه ارب ههحم و ي عت داد ز ی دا ي سا تامدخ زا ییاجنآزا

هک یبایزرا يارب زوت

ی ع مومع تامدخ هنلاداع ی

رهش ي

يرایعم و رتم هب زاین لباق

دامتعا سا هب رضاح شهوژپ ، اسانش

یی عم ی اهرا صخاش و اه ي اضف لادع شجنس یی

زوت رد ی ع رهش تامدخ ي

اب دیکأت هاگدید رب بحاص نارظن یم دزادرپ

2 . همانرب یزیر اضف

1یی

همانرب ر ی ز ي اض ف یی هعومجم ا ي ور زا ی

،اهدرک شور اهرازبا و اه ي

زایندروم ارب ي تس د ی با ی مزاس هب اض ف راتخاس و نا یی

هب س ا بوهطم

رظن ظاحل ي وپ اتتضف موهفم ی

رتا و عیتتسو رت همانرب و تتسا هقطنم موهفم زا ر

ی ز ي ی هچراپک هقطنم ا ي م ی دناوت اهنت هب ناونع مهم دعب ی زا

همانرب ر ی ز ي ف اض یی قهت ی ددرگ همانرب يزیر اضف یی هب هراشا شور ییاه هک دراد هب تروص ت هدرتسگ طسو شخب ياه تلود ی ارب ي و تراظن

ثأت ی راذگر ي شنکارپ رب یلاعف

ياه تآ ی هدافتتتتسا اتتتضف رد یم

دوتتتش همانرب يزیر اتتتضف یی دم لامعا اب ی

ر ی هنادنمدرخ رت

مزرتتتس ی ن ی

يربراک ياه ض ارا ی رارقرب و ي پ ی دنو ب ی ن نآ اه ا لابند هب ، ی

داج ب نزاوت ی ن اهاض اقت ي ظفح و هعس وت طیحم

س یز تس د و ی با ی فادها هب

داصتقا ي عامتجا و ی سا همانرب يزیر اضف یی گربرد ی هدنر تامادقا ی ارب ي گنهامه يزاس ثأت ی تار اضف یی یس سا ياه شخب ی زا ات سا

ای ن رط ی ق زوت زا قطانم ی

ع لداعتم رت داصتقا هعسوت ي

دروخرب را رکاذ( دنوش ي

، 1394 )

هژاو همانرب يزیر اضف یی تامادقا هعومجم هب ی

هتفگ یم دوش کح هندب طسوت هک عضو اب طابترا رد مو

ی تقا داص ي

، عامتجا ی

، گنهرف ی و

س یز یطیحم ماجنا یم دریگ و هن اهنت آ هب ی هدن مز زا هدافتس ا ی

،ن ط هب هکهب ی ف س و ی ع ی تامادقا زا ی رب هک هنهپ مزرس ی ن ثأت ی ر یم دراذگ ،

طوبرم یم دوش ربکا(

ي

، 1396 : 21 ) لودج 1 . براجت همانرب یزیر اضف یی رش(

ی ف وضر و ناگداز ی

، 1389 : 90 )

روشک عون

همانرب یزیر تامادقا

جیاتن

هرک یبونج ههسهس

یبتارم -

رارقتس ا زکارم دش ر نوماریپ ختیاپ و د ر دنبرمک

یتعنص یهحاس بونج یقرش روشک

؛

- شیاشخپ یعمج رد قطانم یناتسرهش

؛

- شرتسگ زکارم یتعنص رد لحاس یبرغ

؛

- هجوت هب لئاتتسم یتتتسیروت رد قطانم یناتتتسهوک

هک يزاسرهش ناکما رد

نآ دوجو درادن فادها هب یبایتسد رد یقفوم

هسنارف زکرمتمریغ

- دودحم ندرک دشر و شرتسگ نانع هتخیسگ

هعومجم يرهش سیراپ هب هژیو رد رثا دنور رودص

ياهزوجم هعسوت یتعنص ههد 19۵۰

؛

- فیرعت نلاک ياهرهش لداعت شخب رد لاس 1963

يارب داجیا هنیمز باقر اب

؛سیراپ

- سایس یوقت ياهرهش طسوتم زا لاس 1973 یتیقفوم

لباق لوبق رد تتتسد یبای هب فادها

هعسوت يا

ایناتیرب زکرمتمریغ

- نیتسخن بیوصت نوناق

نکسم و اسرهش يز رد

لاتس 19۰9

؛

- لرتنک خاس زاسو زا قیرط هقطنم يدنب دعب زا

گنج یناهج مود

؛

- ییادززکرمت و

داجیا سلاجم یباختنا رد قطانم

( ناتسا ياه ) ناتسهگنا فادها رد قفوم

همانرب يزیر

ناتسهل زکرمتمریغ

- بیوصت نوناق هعسوت ییاضف رد 1994

؛

- راذتگ زا همانرب يزیر زکرمتم لایسوس یتسی هب

همانرب يزیر زکرمتمریغ ماظن

همانرب يزیر ییاتتضف نیا روتتشک رد لاح

رییغت هدوب و زونه مه تابث و يرادیاپ مزلا ار

هتفاین سا

1 Spatial planning

(3)

3

نپاژ

ًاتبسن زکرمتم -

نوناق بیوصت هعسوت

عماج نیمز یهم ژ نپا رد لاس

19۵۰

؛ - هیهت نیتسخن همانرب عماج هعسوت رد لاس 1962

؛

- فیعضت لرتنک ياه یتلود و شخرچ یبسن ن ماظ

يداصتقا نیا روشک هب بوچراهچ ياه ماظن

،رازاب

شخب یصوصخ رد درکیور رییغت اب فادها یبایتتتتسد هب قفوم

ههد ياه ریخا

تلاایا هدحتم

اکیرمآ زکرمتمریغ

- طباوض هقطنم يدنب

؛

- همانرب يزیر ینتبم دحاو رب یگیاسمه

؛

- ياهدرادناتسا هنارس

يربراک یمز ن نیرتش یب

يراذگرثا و ذوفن ار رد ریاس قطانم

ناهج هتشاد دنا

ناریا زکرمتم

- نیودت همانرب هب کبس ياهوگلا یبرغ يارب هعسوت

یهم

؛ - تاعلاطم حرط عماج ناریتس رد ههد هاجنپ

یسمش

؛ - تاعلاطم حرط همانرب يزیر ییاضف سا یملا

؛

- هیهت حرط يدبلاک یهم

؛

- هرود غلابا سایس ياه همانرب يزیر ییاضف طسوت

عمجم صیخشت حهصم ماظن

؛

- مازلا ناتسا اه هب نیودت همانرب شیامآ نیمزرس رد

لمع هب چیه مادک زا شیپ ینیب ياه تروص

هتفرگ لمع دشن

3 . اضف تلادع

1یی

اض ف لادع یی

س رتس د ار ی

هس ت هب ربارب ی

تلا مومع ی س اس ا ی رعت ی ف هدرک دنا عم و ی را لادع شجنس مه

م ی ناز ههص اف هدوب تامدخ زا

هاش کهم( سا ی

کو و ی ه ی

، 1396 : 149 ) اضف لادع یی

ساسا رب هدیا يا عامتجا لادع زا هک ی

ا هب ، سا هتفرگ ی

ن اب هک سانعم ی

د

رد نانکاس اب ییاجره

گدنز هک ی یم دننک ، هب روط متس ر و روپ شاداد( دوش راتفر ربارب ی

، 139۰ : 17۵ ) دع اض ف لا یی هب هلزنم زوت ی ع

رهش تاناکما و تامدخ هنلاداع ي

هب روظنم سر ی ند هب ی ک و نزاوتم هعماج ی

ک ی زا فایهر ياه امتجا لادع ع

ی سا ود روحم هتسجرب

رد لادع ییاتتضف هک رب نآ اه دیکأت یم دوتتش یگنوگچ ، یعتتضو

مه( یگدنز طیحم

یعامتجا و مه طیحم )یکیزیف و ت عیزو تتصرف اه

یسرتسد(

هب خاسریز ياه یکیزیف ،یعامتجا و

)يزاجم ،ناراکمه و يروفغی( سا 1396

: 116 )

مهم فده اضف لادع ضهن

یی

، شخب تردق ی

ند هب هورگ ياه عامتجا ی مورحم سا حم لئاسم لح هج رد دنناوتب ات ی

ط ی تشادهب و ی

لاعف دوخ ی مه و عماوج مه هک دندقتعم و دننک ناکم

اه ح ياراد ی تا هام و ی گنهرف ی ن و ی ز تردق عبانم ياراد ا دنتتتسه

ی ن تتضهن

عس ی ا اب ات دراد ی ن هافم ی حطس رد م ی

ناهج ی ا درگنب ی ن دوخ تاعلاطم رد ار مهم عوض وم هس يروئت هجوتدروم

رارق م ی دهد : 1 - عاونا

يرباربان اه ، 2 - گنوگچ ی یفرظ ياه حم ی ط ی و 3 - هافم ی م شور یتخانتتتش و کرد دروم رد

ی نتفا م ی ناز رباربان ي رپ(

ی داز ي ،ناراکمه و

139۵ : 94 ) لودج

2 . راعت ی ف اضف تلادع یی

د زا ی هاگد ناصصختم

فیدر ققحم

لاس فیرعت

عبنم

1

Lefebvre

لادع 1972 ییاتتضف دنویپ لادع یعامتجا و اتتضف تتسا هک ؛ رد هجیتن لادع و

یب یتلادع رد اضف لباق هدهاشم سا و هداز یبسامهط(

،ینیسحلا مداخ 1397 : 18 )

Crompton & 2

Wicks

1998 3 داهنش یپ ار يداینب لص ا یم

دننک : 1 - ،تامدخ عیزوت رد يراک ره زا لبق

يربارب دیاب ص رف

اه ،دوش هتخانش یمس ر هب دارفا همه يارب 2

- هنوگره

هک دوتتش یامح یتروتتص رد فارحنا مورحم

نیرت دوتتس فارحنا نیا زا دارفا

و دنربب 3 - عیزوت يارب ،یفیک و یمک ظاحل زا ،هنیمک حطس کی دیاب هراومه ،یمتسر و روپ شاداد(

139۰ : 176 )

1 Spatial Justice

(4)

4

دارفا یبایتتتسد و تامدخ ،دتتشاب هتتتشاد دوجو

هب هنوگ يا تامدخ و دارفا هک

دنریگ رارق نآ زا رتلااب

3 1998 Bass

ییاض ف لادع رگنایب

راتفر هنافص نم و هدنریگربرد همه

نودب ،مدرم هجوت

هب

، یموق

،گنر أتتتشنم یهم ای

،دمآرد

،هعتتتسوت رد ارجا

و هب يریگراک دعاوق

یطیحم سا ،ناراکمه و يدازیرپ(

139۵ : 93 )

4

Talen & Anselin

1998 لیهحت يارب لادع

،ییاضف دیاب رب هسیاقم عیزوت یناکم تلایهست و تامدخ

یمومع اب عیزوت یناک م هورگ ياه فهتخم يداتتتتصتقا یعام تجا–

دی کأت

يرتشیب تروص دریگب و يرایز(

ناراکمه ،

1392 : 22۰ )

۵

Bowen

لادع 2۰۰1 ییاتتتضف ترابع تتتسا يرادروخرب زا ربارب

مدرم بتتتسح رب

،اهزاین

ییاناوت اه

، شلات اه تامحز و و ناشریثأت رد دیلوت هعماج سا و هداز یبسامهط(

،ینیسحلا مداخ 1397 : 18 )

6

Tsou. et al.

2۰۰۵ لادع ییاتتضف رد یتیهک ریگارف هب یاعر قوقح ربارب ناتتسنا اه نارگیزاب ای

،یعامتجا ظفح و يرادتتتساپ زا

مارک یناتتتسنا نآ اه

، ياهزاین نیمأت هیلوا

یگدنز و تزع سفن یعامتجا نآ اه هجوت دراد ؛

،نیاربانب یبایتتتسد هب لادع

ییاضف رد عیزوت تامدخ هج يرهش صیصخت

هنلاداع هنیزه ياه یعامتجا

و يربارب هدافتتتتسا زا یفرظ ياه

،یطیحم یکی زا فادها مهم همانرب يزیر

يرهش سا ،ناراکمه و رورس(

1396 : 24 )

7

Kaphle

زا یکی ،تامدخ هیهت يارب هوقلاب زاین نازیم 2۰۰6 هفلؤم

ياه لادع لیهحت یهتتصا

سا تامدخ کرادت و عیزوت رد ییاضف ،یمتسر و روپ شاداد(

139۰ : 178 )

Bromberg & et 8 2۰۰7 al.

لادع عیزوت ییاض ف هنلاداع

و کیتارکومد عفانم

و یلوئس م ياه یعامتجا

اض ف رد اب سایقم ياه فهتخم س ا لادع ییاض ف اب ناعذا هب هتکن نیا هک

اضف هب لکش یعامتجا دیلوت یم دوش و هب طباور لکش یعامتجا یم

دهد

، هب

یوقت موهفم لادع یعامتجا یم دزادرپ شاداد و روپ يدنولا(

،روپ 1397 : 72 )

9

liao et al

یخرب 2۰۰9 لادع ییاض ف ار طقف یس رتس د ربارب

هب تلایهس ت یمومع یس اس ا

فیرعت یم دننک و رایعم شجنس لادع مه نازیم ههصاف زا تامدخ یم دنناد )Liao et al, 2009:

138(

1۰ 2۰۰9 Soja

لادع ییاتتضف مه یم دناوت هب ناونع هجیتن و مه دنور هدید دوتتش هب ناونع

هدودح م ياه ییای فارغج زا

ياه وگلا یعیزوت هک هب يدوخ دوخ هن لاداع /

دنتسه هنلاداعان ای

هب ناونع ییاهدنیآرف هک

نیا جیاتن ار دیلوت یم دننک شاداد و روپ يدنولا(

،روپ 1397 : 72 )

11

Martinez

2۰11 یگنوگچ یعضو یگدنز ( طیحم یعامتجا و طیحم یکیزیف نامأوت ) و عیزوت

صرف اه ( یسرتسد هب خاسریز ياه

،یعامتجا یکیزیف و يزاجم ) ود روحم

هتسجرب رد لادع دنتسه ییاضف ،ناراکمه و زورفا(

1396 : ۵9 )

12

Philippopoulos

لادع 2۰1۵ ییاض ف یم دناوت هب ناونع يداینب نیرت درواتس د شدرگ ییاض ف نوناق

دشاب )Philippopoulos,

2015:174(

و داژن یمتاح 13 ناراکمه 1387

لادع ییاتتتضف قبط هدیا يا هک لادع زا یعامتجا هتفرگ هدتتتش هب نیا

تتتسانعم هک

دیاب نانکاتتتس اب رد

ییاجره هک یگدنز یم دننک

، هب روط ربارب

راتفر دوش ،ناراکمه و يدازیرپ(

139۵ : 92 )

يدازیرپ 14 و

ناراکمه 139۵

لادع ییاضف و لادع ییایفارغج هب ینعم هنلاداع عیزوت تامدخ

و تاناکما

يرهش يارب ندیسر هب هعماج يا نزاوتم و یکی زا فایهر ياه لادع

یعامتجا سا (

يدازیرپ و

،ناراکمه 139۵ : 91 )

1۵ رورس و ناراکمه 1396

لادع ییاضف رهش هب روط هدمع رب هبنج یعیزوت لادع اب هب هجوت

یناسمهان ياه هیحان يا

، ظفح لداعت تابسانم ناسنا و يرادروخرب ،طیحم

ناسمه نادنورهش زا صرف اه و تاناکما رد نیمزرس هرتسگ یهم

اب یروحم

هلوقم عونت ییاضف دیکأت دراد رورس(

و ،ناراکمه

1396 : 24 )

16 یبحم

ع 1396 لاد

،ییاضف یموهفم يدعبدنچ و

هدیچیپ و نیعرد لاح روهظون و

نایم هتشر يا سا هک رد لاکشا نوگانوگ رد هزوح ياه یمهع ،یبحم( نوچ

1396 : 113 )

(5)

۵

همانرب يزیر

،يرهش

،يرامعم هعماج یسانش ایفارغج و حرط هدش سا و

یسرربدروم رارق

هتفرگ سا و رب يانبم نیا درکیور

، لادع دعب ییاضف دراد

و نیاربانب یم ناوت زا کی شرگن ییاضف هب روظنم صیخشت یب یتلادع رد رهش

هدافتسا درک

یبسامهط 17 و هداز

ینیسحلا مداخ 1397

مدع و بسانت لداعت نیب هس رصنع لیکشت هدنهد ياضف رهش ( ناسنا يرهش -

عبانم نآ ، تامدخ يرهش و تاناکما و تلایهست يرهش - طیحم نآ ) ثعاب

لکش يریگ مدع لداعت و یب یتلادع رد يرهش ياضف و

اهدمایپ و شلاچ ياه

بوهطمان هدش سا یبسامهط(

هداز و

مداخ ،ینیسحلا

1397 : 18 )

1-3 - اضف تلادع موهفم یی

زوت رد ی ع مومع تامدخ ی

رهش ی

زا مهم نیرت رد لماوع همانرب يزیر زوت و اهاض ف زا هدافتس ا ،يرهش ی

ع ترابع هب و بس انم ی

لماک رت اض ف لادع ، یی

ا رد س ا ی

ن اتس ار

يربراک اه فم و رثؤم لماوع ههمج زا يرهش تامدخ و ی

دند وگخساپ اب هک یی

ن هب ی زا عمج ی ت ی

، ازفا ی ش مومع عفنم ی

قاقحتسا هب هجوت و

اش و ی گتس ی رفا دا یم دناوت يرارقرب اب هنلاداع

رت اضف لادع داعبا ، یی

، عامتجا لادع ی

امن رارقرب ار يداصتقا لادع و ی

د تشور داژندحا(

ی

و ناراکمه

، 139۵ : 128 ) .

نامزاتتس یهد ،اتتضف ی ک ی داعبا زا نییعت هدننک ناتتسنا عماوج ی

اقو باتزاب و ی

ع عامتجا ی هجت لحم و ی

عامتجا تاطابترا ی

تتسا نیازا ور ،

هیزجت لیهحتو مهرب شنک ب ی ن رد عامتجا و اض ف مهف

یب یتلادع ياه عامتجا ی گنوگچ و ی ظنت ی م س ایس ياه همانرب يزیر ارب ي شهاک یا

لح نآ اه رورض ي سا ( Dufaux, 2008: 2 خرب )

ی اضف لادع یی

سرتسد طقف ار ی

هست هب ربارب ی

تلا مع و م ی ساسا ی رعت ی ف هدرک دنا

عم و ی را لادع شجنس مه

م ی ناز خرب سا هدوب تامدخ زا ههصاف ی

د ی رگ اضف لادع مه یی

زوت ار ی ع ن ساسا رب تامدخ ناسکی ی

،اهزا

لاس ی

،ق یولوا ياه اهدرادناتس ا و نانکاس ي

تامدخ یناس ر رعت ی ف هدرک دنا ( Liao et al., 2009: 138 رب هولاع )

ا ی

،ن نیهس لا و نلان

ارب هک دندقتعم ي

هحت ی ل اتتضف لادع یی

، اب ی د اقم رب ی هتتس زوت ی ع ناکم ی هتتست ی تلا مومع تامدخ و ی

اب زوت ی ع ناکم ی هورگ ياه فهتخم

داص تقا ي - ب دیکأت یعامتجا ی

رتش ي ذپ تروص ی در ( Talen & Anselin, 1998: 598 هب )

لاحره اض ف لادع یی

ساس ا رب هدیا يا زا هک

عامتجا لادع ی

هتفرگ هدش ا هب ، ی ن اب هک س انعم ی

د کاس اب ن رد نا ییاجره گدنز هک ی یم دننک ، هب روط دوش راتفر ربارب ؛

اربانب ی ن همانرب

ر ی ناز اب ی د پ رد ی ا لح ی ن ههئتتسم وگلا رد هک دنتتشاب ي

ناکم یبای هتتست و تامدخ ی

تلا هدتتشداجیا گنوگچ و

ی زوت ی ع نآ اه م هچ ، ی ناز

رباربان ي هچ و هدمآ دوجو هب هورگ

یاه ی ب ی رتتتش مورحم هدتتش دنا متتتسر و روپ شاداد(

ی

، 139۰ : 176 - 17۵ .) زوت ی ع رد تاناکما هنلاداع

ازفا ببس ،رهش ی

ش ک ی ف ی گدنز ی اپ هعس وت تدمدنهب رد و هدش ی

راد هاش کهم( ش اد دهاوخ هارمه هب ار ی

کو و ی ه ی

، 1396 : 148 ) .

زوت مدع ی ع م زا ثعاب تامدخ بسانم ی

نا ازفا و لادع نتفر ی

ش اضران ی ت ی دم و دوخ نوکس لحم زا نادنورهش ی

نار رهش ي دش دهاوخ

(ی روفغ ي ،ناراکمه و 1396

: 114 ) رد. اضف لادع شجنس یی

قم رد ی سا ن يرهش قطانم يدرکهمع ی

زا دوجو هب صخاش ییاه هک سا

نمض نیا هک اضف دعب یی ناکم و ی دنشاب هتشاد

؛ و يرادروخرب حطس دنناوتب یا

م ی ناز اضف لادع یی

دنهد ناشن رهش زا هقطنم ره رد ار

دب ی ن ن روظنم ی ياهزا س اس ا ی س اس ا تامدخ ناونع حت هک ی

رد هزورما همانرب يزیر دم و ی ر ی يرهش حرطم هدش س ا یم دناوت يانبم

ا شجنس ی ن گ رارق مهم ی

در ن ی ياهزا ساسا ی ن عومجم ناسنا يدام ی

ياهزا ب ی ژولو ی

،ک عامتجا و يداصتقا ی

رد سا همانرب يزیر يرهش

ای ن ن ی

،اهزا يربراک ياه شزومآ ی

، تشادهب ی

، نامرد ی

، شزرو ،زبس ياضف ی

، کراپ ی

،گن نوکسم ی

، گنهرف ی بهذم و ی و یم دنشاب عقاو رد و

تامدخ ی هک دنتسه هدروآرب

هدننک ن ی ياهزا ساسا ی يرهش ياضف رد یم

دنشاب بسامهط(

ی سحلا مداخ و هداز ی

ن ی

، 1397 : 18 )

2-3 - ور ی اهدرک ی اضف تلادع یی

زوت• ی ع اضف یی : ا ی ن ور ی درک اپ رب ی ه شسرپ ییاه زوت هرابرد ی ع اضف یی و یا زوت ی ع اضف یی عامتجا ی ارب شلات و ي

تسد ی با ی هب ی ک زوت ی ع

فارغج ربارب ی

ا یی ن ساسا رب ی اهزا نادنورهش ساوخ و لکش

هتفرگ سا ؛ سرتسد دننام ی

، صرف ياه هغش ی

، سرتسد ی

هب بقارم ياه تتتشادهب ی

، ک ی ف ی اوه ي و بوخ ا رد ی ن ور ی

،درک زوت ی ع عبانم هنلاداع یم

دناوت تامدخ هئارا( انبم ربارب :لکتتش راهچ رد

ناربج ،)دارفا همه هب ربارب ی

/ ن ی زا دارفا( انبم ي

ن هک ی زا شیب يرت تامدخ دنراد شیب

يرت رد ی فا یم دننک دارفا( انبم اتتتضاقت ،) ي

هک

اتتتضاقت ي شیب يرت ارب ي هرهب يدنم ا ز ،دنراد تامدخ شیب

رت رد ی فا یم دننک تتتس و ) ی متتتتس هئارا رازاب ماظن اب بتتتسانتم تامدخ( رازاب

یم دوتتش مأت ) ی ن ره دوتتش ی ک ا زا ی ن ن لاکتتشا ی ز اب دیکأت آرب رب ی اهدن ي زا هنلاداع صخاتتش ياه ددعتم ي تتسرتتتسد نوچ ی

،تامدخ هب

نی دنمزا ي مومع عفنم ،تامدخ هب نانکاس ی

، اراک یی بت رد و یی ن اضف لادع یی

هرهب یم دنریگ .

(6)

6

آرف• ی اهدن ی مص ت ی م زاس ی : ا ی ن ور ی درک رف رب آی اهدن ي مص ت ی م زاس ي دیکأت ا دراد ی ن ور ی درک مه نینچ اهدومنزاب ي اض ف یی

، ناکم ی

،

وه ی ت ی عامتجا لامعا و ی

لماش ار یم دوش ور دوجو دننام ؛ ی

اهدرک ي ضیعبت زیمآ رد لکش یهد اضف هب ي رهش ي ا ی ن رج ی نا رظن ي هاگن ی

رف آی دن ي راتخاس و ي لادع هب لابند هب و هتش اد هیور

ياه اض ف لادع ققحت هج هنلاداع یی

س ا رهش رد نیازا

ور عم ، ی اهرا یی نوچ

دازآ ي

، ربارب /ربارب تتتصرف ي

، ن ،عونت/توافت ی

،زا مومع عفنم رد کرتتتش ی

، و قاقحتتتتسا مدرم

يرلااتتتس بت رد ار

یی ن اتتتضف لادع یی

هدافتتتتسادروم رارق

یم دهد ا ی ن ور ی درک هب ناونع ی ک گ نامتف داقتنا ي

، عبت فذح شفده ی

،ض ادج ،رقف شهاک یی

زگ ی ن ی عامتجا ی و

دنولا( سا هطهس ي

،روپ شاداد و روپ 1397

: 72 )

ور• ی درک :لقادح درادناتسا ا

ی ن ور ی درک قف دارفا اهنت ی

ر ار هعماج رد هجوتدروم

رارق یم دهد ؛ هب هنوگ يا هک یم دیوگ دمآرد : چیه سک

ابن ی د زا رتمک ی ک عم لقادح ی ن دشاب

ور• ی درک ربارب ی لک ی : ا رد ی ن ور ی

،درک اب دارفا مامت ی

د دمآرد ی ناسک رد ی فا ارب ؛دننک ي لاثم 1۰ اب هعماج دارفا زا دصرد ی

د 1۰ دصرد

تخا رد ار دمآرد ی

را دنشاب هتشاد

ور• ی درک ن ی زا ی ا اش ی گتس ی : سا يدرکیور رباربان نآ رد هک

ي نامز ی ذپ ی هتفر یم دوش هک هدع يا ب دمآرد هب ی رتش ي ن ی زا دنشاب هتشاد

یا غ و غوبن ،ششوک ،شلات هع هب ی

،هر اش رد ی گتس ی ب دمآرد ی رتش ي دنشاب هتشاد ار

ور• ی درک ربارب ی تصرف اه : رباربان ي

، نامز ی ذپ ی نتفر ی صرف ،دارفا همه هک سا ی

ناسک ی زوت و دنشاب هتشاد ی

ع هتفرگ تروص ،هنلاداع

ربکا( دشاب ي

، 139۰ )

وچ لاس رد 2۰۰3

، زین 4 هئارا ریز لودج رد هک سا هدومن یفرعم ار درکیور یم

ددرگ

لودج 3 ( نآ فیراعت و ییاضف تلادع عاونا .

Cho, 2003: 113

)

ییاضف تلادع عاونا فیرعت

لادع هب ناونع يربارب ربارب مهس

فایرد يربارب مهس یصخش ره یم

دنک

ربارب صرف هب ربارب ییاناوت دارفا

صرف ياه دنراد ربارب

یتاربج لادع مهس

ياه عیزوت هدش ندرک لداعتم يارب يرباربان

اه سا دوجوم ي

روحم زاین لادع عیزوت اهزاین اب بسانتم تامدخ

یم دوش

رازاب لادع سا یتخادرپ حطس اب طابترا رد عفنم فایرد

لادع روحماضاقت عیزوت نادنورهش ياضاقت حطس اب بسانت رد عفانم

یم دوش

4 . ییاسانش عم

ی اهرا و صخاش یاه اضف تلادع شجنس یی

رب انب ،هتفرگ تروص تاعلاطم هداس

نیرت بعت ی ر زوت زا ی ع هنلاداع اضف یی زوت زا سا ترابع ی

ع رهش تامدخ هنلاداع ي

هنارس رظنم هس زا

ک ،تامدخ ی ف ی سرتسد و تامدخ ی

تامدخ هب تاعلاطم زا هچنآ هب هجوت اب شیپ

، 2۰ ییاضف لادع هزوح رد یهخاد شهوژپ سد هب

دمآ

، لماش ،تلااقم ،بتک نایاپ

همان اه اس و ی ر ربتعم عبانم ،

رد اجنیا عم هب فر ی اهرایعم و صخاش اه ي لادع شجنس اض ف

یی رظندروم

شهوژپ یم میزادرپ لودج

4 . عم ی اهرا و صخاش یاه اضف تلادع شجنس یی

اهرایعم صخاش

اه عبانم

یشزومآ یشزومآ تامدخ هنارس

کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

،ناراکمه و ییازریم(

1394 )

يدمحم و داژندحا(

،يدیمح 139۵ )

رورس(

ناراکمه و ، 1396 )

يدازیرپ(

ناراکمه و ، 139۵ )

يروفغی(

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

،ناراکمه و داژن 1391

)

(7)

7

عاعش ناتسکدوک یسرتسد شاداد(

،یمتسر و روپ 139۰

)

،يدیمح 139۵ )

يرایز(

،ناراکمه و 1392

)

،ناراکمه و رورس(

1396 )

یبسامهط(

مداخ و هداز

،ینیسحلا 1397 )

شاداد(

،ناراکمه و روپ 1393

)

عاعش ناتسبد یسرتسد شاداد(

)

،يدیمح 139۵ )

،ناراکمه و يرایز(

1392 )

1396 )

یبسامهط(

شاداد(

)

عاعش ناتسریبد یسرتسد شاداد(

)

،يدیمح 139۵ )

يرایز(

)

1396 )

یبسامهط(

شاداد(

)

یحیرفت و یشزرو ،یگنهرف تامدخ هنارس

یشزرو کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

1394 )

رورس(

( و يدازیرپ ناراکمه

، 139۵ )

( ناراکمه و يروفغی

، 1396 )

(

،يریصن 1397 )

یمتاح(

)

یبهذم تامدخ هنارس کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

رورس(

ناراکمه و يدازیرپ(

، 139۵ )

ناراکمه و يروفغی(

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

عاعش دجسم هب یسرتسد کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

يرایز(

)

رورس(

یبسامهط(

شاداد(

)

یگنهرف تامدخ هنارس کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

1394 )

رورس(

و يدازیرپ(

ناراکمه ، 139۵ )

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

هنارس زبس ياضف )Nicholls, 2001(

کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

(8)

8

( ییازریم و

،ناراکمه 1394 )

رورس(

، 139۵ )

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

ناتسوب هب یسرتسد عاعش )Nicholls, 2001(

يرایز(

)

رورس(

یبسامهط(

شاداد(

وپ ،ناراکمه و ر 1393

)

تامدخ و تاسیسأت ،یتشادهب هنارس

تامدخ ینامرد و یتشادهب کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

1394 )

رورس(

، 139۵ )

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

عاعش یسرتسد ناتسرامیب هب شاداد(

)

يرایز(

)

رورس(

یبسامهط(

شاداد(

)

عاعش یسرتسد هاگنامرد هب شاداد(

)

يرایز(

)

1396 )

یبسامهط(

شاداد(

)

هنارس تامدخ يرهش تازیهجت کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

1394 )

رورس(

، 139۵ )

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

يراجت هنارس

يراجت تامدخ کهم(

و یهاش

،یهیکو 1396 )

1394 )

رورس(

اکمه و نار ، 1396 )

، 139۵ )

، 1396 )

،يریصن(

1397 )

یمتاح(

)

(9)

9

يراجت درکهمع عاعش يرایز(

)

1396 )

یبسامهط(

شاداد(

)

5 . تن ی هج گ ی ر ی

رد رضاح رصع

، یهصا نیرت لد ی ل نارحب اه ي ر ،يرشب عماوج ی

هش رد يرباربان ياه عامتجا ی دراد لادع نادقف و مهم

نیرت ظو ی هف همانرب

ر ی ناز دم و ی نار رهش ي ا رد ی ن مز ی

،هن ارب شلات ي س ر ی ند هورگ ياه رهش فهتخم ي

ب زا و ی ن مأت رد داض ت ندرب ی

ن

صرف ياه شزومآ ی

، تشادهب ی ، تامدخ ی ارب سا و ي

سر ی ند ا هب ی ن اعر ،فده ی ربارب لصا ي تسد و ی با ی هب ربارب صرف ياه ز ی س

رهش ي زا یولوا ياه س اس ا ی س ا اتس ار نیمه رد

، و اهرایعم ییاس انش هج رض اح شهوژپ صخاش

ياه لادع شجنس و یبایزرا

نم یفیک لیهحت و یس ررب هب يرهش تامدخ هنلاداع عیزوت رد ياض ف دانس ا و تلااقم ،بتک ههمج زا ،یجراخ و یهخاد یمهع ربتعم عبا

یاهن رد و خادرپ 4

و رایعم 16 و نیققحم ریاس هاگدید ساس ا رب ییاض ف لادع شجنس و یبایزرا يارب ار صخاش بحاص

نارظن

دومن یفرعم اب

نیا زا هدافتسا صخاش

اه یم ناوت هب نازیم يرباربان اه و تامدخ عیزوت رد یب

یتلادع وگلا ي درب یپ رهش حطس رد ییاضف

فایرد و هک مادک کی یعضو رد تامدخ زا بسانمان

يرت و دنتسه یب یتلادع اه رهش ههحم و شخب مادک رد رتشیب ي

هتفایزکرمت سا

عجارم .1 تشور داژندحا ی

، دمحم ،نسحم ي

مح ی د ي

، مس ی

،ه 139۵ سررب ، ی هحت و ی ل اضف یی زوت ی ع سرتسد و ی مومع تامدخ هب ی

يرهش

( هعلاطمدروم شزومآ تامدخ :

ی امنهار عطقم یی

م رهش ی بآودنا امآ ههجم ،) ی

ش فارغج ی ا یی مهع همانهصف ،اضف ی

- شهوژپ ی هاگشناد

هرامش ،ناتسهگ 21

صص ، 139 - 12۵

.2 رم ،زورفا ی

،م بط ی ب ی

،نا دمحا ،رهچونم ي

، نمهب 1396 اضف لادع شجنس یی

هب سرتسد روظنم ی

صرف هب ربارب اه

ي عامتجا ی

( دق فاب :هعلاطم هنومن ی

م وزق رهش ی ن

،) رهش درکراک و راتخاس تاعلاطم ي

، هرامش 14 صص ، 74 - ۵3

.3 ربکا ي

، ،اضر 1396 ، هزومآ ياه ماظن همانرب يزیر اضف یی بونج هرک ی هب روظنم ارش رد سبراک ی

ط ا ی

،نار امآ ههجم ی ش مزرس ی

،ن هرامش

1 صص ، ۵۵ - 29 .

.4 ربکا ي

، ،دومحم 139۰ زرا ، ی با ی هحت و ی ل اضف یی ثأت لماوع ی راذگر رهش هافر رب ي

( هعلاطمدروم ش رهش :

ی زار ،) نایاپ همان رتکد ي

، هاگشناد

ناهفصا .۵ دنولا ي ن ،روپ ی

،ان ،مشاه ،روپ شاداد 1397

شورارف ، شهوژپ ياه اضف لادع اب طبترم یی

ا رد ی نار قم اب ی سا رهش ي نامز هزاب رد ی

1394-1383 مهع همانهصف ود ،

ی - شهوژپ ی شهوژپ ياه موب یسانش رهش ي

، هرامش 2 صص ، 86 - 69

.6 رپ ی داز ي

، سح ،رهاط ی ن ی

، دوبهب ،هتشرف ي

سح ،مدقم ی

،ن 139۵ هحت ، ی ل يرباربان ياه اضف یی زوت ی ع لادع رظنم زا يرهش تامدخ

اضف یی رم رهش :يدروم هعلاطم(

ی ناو امآ ههجم ،) ی

- شهوژپ ی هرامش ،ناتسهگ هاگشناد 21

صص ،

91-1۰1 .7 متاح ی سح ،داژن ی

،ن رهچونم ي م ی

،بآودنا ا ی

،بو ا ،ولراهب ی

،نام هاربا ی م متاح ،دحا ،روپ ی

جح ،داژن ،

1391 ، عامتجا لادع و رهش ی

:

هحت ی ه ی رباربان رب ي اه ي هحم ه ا ي هعلاطم(

ي دروم ي هّهحم : اه ي دق ی م ی م رهش ی بآودنا ) شهوژپ ياه فارغج ی ا ي ناسنا ی

، هرامش 41 ،

صص 63 - 44

.8 متسر ،مشاه ،روپ شاداد ی

، ،زرمارف 139۰ سررب ، ی هحت و ی ل زوت هوحن ی ع مومع تامدخ ی

رهش ي د زا ی هاگد اضف لادع یی

هعلاطم(

دروم ي رهش : ی جوسا فارغج همانهصف ،) ی

ا هعسوت و هیحان يا

، هرامش 16 صص ، 198 - .171

.9 ،روپ شاداد متسر ،مشاه

ی

، هع ،زرمارف ی

،هداز مارهب ، 1393

، سررب ی هحت و ی ل زوت ی ع رهش تامدخ هنلاداع ي

وگلا و ي اضف شنکارپ یی

نآ اه رهش تاعلاطم همانهصف نادمه رهش رد ي

، هرامش 12 صص ، 18 - ۵

.1۰ رکاذ ي

، ،همطاف 1394 ، همانرب يزیر اضف یی امآ(

ی ش مزرس ی ن )

.11 ز ی را ي

، دهم ،هلا مارک ی

نا منهب ی ر ي

، دهم ،هموصعم ي

، هع ی

، 1392 ییاضف لادع شجنس و یسررب ، هرهب

يدنم یمومع تامدخ زا

هرامش ،ییایفارغج موهع يدربراک تاقیقحت هیرشن ،رسهباب رهش رد یسرتسد یهباق و یعمج عیزوت ساسا رب يرهش 28

صص ،

217-241

(10)

1۰

.12 حر ،رورس ی

،م قشع ی هع ،جربراهچ ی

، وهع ي

، عس ی هد 1396

، هحت ی ل اضف یی عامتجا لادع ی

هرهب رد دنم ي مومع تامدخ زا ی

رهش ي

،

دروم هعلاطم ي

هزوح : اه ي 16 بدرا رهش هناگ ی

ل همانهصف ود یمهع

- شهوژپ ی شهوژپ ياه موب یسانش رهش ي

، هرامش 16 صص ، 23 -

36 .13 رش ی ف ،ناگداز نیسحدمحم

، وضر ي درکهد ي ، س ی د ما ی ر ، 1389 ، زرا ی با ی آرف ی دن همانرب

" يزیر امآ ی ش مزرس ی

"ن ا رد ی نار و

حم موهع ،نآ دوبهب ياهراکهار ی

ط ی هرامش ،متفه لاس 4

.14 بسامهط ی سحلا مداخ ،داشرف ،هداز ی

ن ی

، ،دمحا 1397 هحت ، ی ل اضف یی عامتجا لادع ی

قطانم :يدروم هعلاطم( يرهش قطانم رد

فارغج همانهصف ،)ناهفصا رهش ی

ا حم تاعلاطم و ی

ط ی

، هرامش 26 صص ، 28 - 17

.1۵ بحم ی

، ادرهم

،د 1396 هحت ، ی ه ی نهذ تواضق رب ی

اضف لادع دروم رد نادنورهش یی

زوت و ی ع اهدرکراک هنلاداع ي

رهش ي هنومن(

دروم ي حم تاعلاطم )هاشنامرک هدوسرف فاب : ی

ط ی راصح فه هرامش ،

22 صص ، 112 - 123

.16 هاش کهم ی

، کو ،اضرملاغ ی

ه ی

، ،هبحاص 1396 سررب ، ی زوت ی ع مومع تامدخ ی

عامتجا لادع ساسا رب ی

سانشدروم(

ی ،)زقس رهش :

فارغج همانهصف ی

ا امآ و ی ش رهش ي

، هرامش 2۵ صص ، 17۰ - 147

.17 م ی ازر یی

، ناهج نیب

، دما ي

، ناتسرل ،داجس ی

، ،ربکا 1394 هحت ، ی ل اضف یی رادروخرب حوطس ي

قطانم نلاک رهش داصتقا رظنم زا نارهت

رهش ي

، همانهصف یمهع - هرامش ،يرهش یریدم و داصتقا یشهوژپ 1۵

صص ، 77 - ۵9

.18 صن ی ر ي عامسا ،هلاخ هدنه ی

،ل 1397 هحت ، ی ل يرباربان ياه اضف یی زوت ی ع ور اب يرهش تامدخ ی

درک اضف لادع یی

لدم زا هدافتسا اب

و ی روک وزق رهش :يدروم هعلاطم(

ی ن امآ ههجم ،) ی

- شهوژپ ی هرامش ،ناتسهگ هاگشناد 28

صص ،

133-1۵3 .19 ی روفغ ي

، سح ی

،ن مساق ی

، مساق ،داجس ی

، گرن س ، 1396 سررب ، ی اضف لادع یی

زوت رد ی ع اب ،تامدخ دیکأت

دم رب ی ر ی رهش ي

دروم هعلاطم(

ي هقطنم تلاحم : 19

قحت همانهصف ،)نارهت ی

تاق فارغج ی ا یی

، هرامش 3 صص ، 128 - 114 .

20. Cho, Chun Man. (2003). Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services Accessibility & its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Ph, D thesis, Texas: Texas A&M University.

21. Dufaux, Frederic. (2008). Birth announcement, justice spatial/spatial justice.

22. Liao, Chin-Hsien; Chang Hsueh-Sheng: Ko-Wan Tsou. (2009). Explore the spatial equity of urban public facility allocation base on sustainable development, Real corp,

23. Nicholls, Sarah (2001) Measuring the accessibility and equity of public parks: a case study using GIS, Managing Leisure, 6:4, 201-219.

24. Philippopoulos-Mihalopoulos, A. (2015) “Spatial Justice: Body, Lawscape, Atmosphere”, Published by Routledge, New York.

25. Talen, Emily: L, Anselin. (1998). Assessing Spatial Equity: An Evaluation of Measures of Accessibility to Public Playgrounds. Environment and Planning A, Vol. 30, No. 1, pp: 595-613.