بازتاب اندرزهای فارسی میانه در آموزه‌های مثنوی معنوی

(1)

هزومآ رد هنایم یسراف یاهزردنا باتزاب یونعم یونثم یاه

ش یقهد یرفعج ءامی

نابز رایداتسا لاو هاگشناد ،یسراف تایبدا و نابز هورگ ،ناریا یناتساب یاه

ا ،تی رهشناری

هدیکچ هتشون یزردنا یاه یم لیکشت ار ینغ رایسب ۀعومجم هنایم یسراف نابز هب

ۀصخشم .دنهد

سا ۀرود تایبدا رد ًادعب هک تسا یریثات ،هنایم یسراف یزردنا تایبدا زراب یملا

د باتک ر یاه

للاج انلاوم یونثم .تسا هتشاذگ یبرع و یسراف قلاخا و بدا زا ،یخلب نیدلا

هلمج آ یراث

اهزردنا ۀچیرد زا دیاب هک تسا ن رظن هب .تسیرگن نآ هب زین ناتساب ناریا ی

دنراگ ثم رد ه یون

یم ،هیلوا روصت فلاخرب درک ادیپ ار هنایم یسراف یزردنا تایبدا ریثات ناوت

رد . ا رثا نی ک زا ه

باتک نیرترب زا یکی و هدش لیکشت رتفد شش یسراف تمکح و ینافرع تایبدا یاه

پ زا س

ناتساد ،تسا ملاسا یپ یاه

ش هب یپرد یتخس ناتساد ،لیثمت ۀوی

رد ار ناسنا یاه هار

یم نایب ادخ هب ندیسر یم یونثم ندناوخ اب .دنک

پ زا یرایسب هک تفایرد ناوت

،اهدن یارب

مه ای رورغ زا یرود و ندوب عضاوتم هنومن د زردنا نیدنچ و ناگرزب اب ینیشن

د رگی ا نیا ر رث

اهنآ رب زین هنایم یسراف یزردنا نوتم رد هک هدمآ د .تسا هدش دیکأت رایسب

نیا ر هلاقم ب ا

مهم زا یکی هک نادنپسرهمدابردآ زردنا هب دانتسا راف نابز هب اهزردنا نیرت

یم یس تسا هنا ،

یم ناشن شهوژپ نیا .داد میهاوخ ناشن یونثم رد ار اهنآ زا یخرب دومن یسب هک دهد

زا یرا

،تسا دوجوم زورما یسراف تایبدا رد هک ییاهزردنا و دنپ ینغ گنهرف رد هشیر

ناریا

.دراد ناتساب هژاو :یدیلک یاه ناریا گنهرف ،هنایم یسراف یاهزردنا ،انلاوم ،یونعم یونثم

اتساب .ن

(2)

همدقم هتفگ رب زردنا .دراد رایسب ۀنیشیپ ناریا رد یسیونزردنا و ییوگزردنا نانخس و اه

نامیکح ۀ

د تللاد ناهاشداپ ای نایناحور ،ناگرزب درگاش ،دنزرف ییامنهار یارب هک درا

ریپ ، اع ای و ۀم

یم مهآرف مدرم یمیدق .دش

ملاسا زا شیپ ناریا تایبدا رد ار یزردنا رثا نیرت یم

تسوا ناوت ،ا

هب تایبدا رد ،لاح نیا اب .تشادنپ نایتشدرز ینید باتک نابز هب هدنام یاج

ف یسرا م هنای

یم یرایسب ِیزردنا راثآ شیب هک تفای ناوت

نومضم اهنآ رت یمیدق رایسب ییاه

ز زا رت نام

شراگن همانزردنا رتشیب .دنراد ناش اغآ ۀدس راهچ ای هس رد ،هنایم یسراف یاه

د نیز ۀرو

رود راثآ و یسراف نابز هب قیرط نیا زا و دندش همجرت یبرع نابز هب یملاسا لاسا ۀ

هار یم

سه ینید حیاصن عون زا ای هنایم یسراف یاهزردنا .دنتفای

َکِح عون زا ای دنت مع م

جت و یل .یبر

نیا هرود رد و هدوب یهافش تروص هب زاغآ رد یبدا ۀنوگ وتکم تروص هب دعب یاه

آرد ب هدم

.تسا ۀنایم یسراف زا هتفرگرب ،تحیصن و دنپ ینعم هب یسراف نابز رد زردنا ۀژاو handarz

MacKenzie 1971: 41( ناتساب یناریا زا و )

*ham-darza- ۀشیر زا و

darz- هب

ینعم

« نتخود و ندرک مکحم ،نتسب »

نسح( تسا تسود

ج :1395 ،1 -295 رد .)296

ۀژاو هنایم یسراف تایبدا frahang

هب زردنا ۀژاو اب فدارتم یهاگ زین یم راک

( دور Shaked

2011: 11 یم ار زردنا .)

هتشون ای هتفگ ناوت رد یصخش هک تفرگ رظن رد هاتوک و زغن یا

یاج و نس مک یصخش هب باطخ اناد یصخش ای و ردپ ،یناحور ،هاشداپ نوچمه لااو هاگ

لاس هبرجت مک ،رت یم زاربا نابطاخم ۀمه ای و رت

ای و نانسیدزم هب نایاناد زردنا دننام ؛دنک

ناشیکتویروپ هب هک درکنید مشش باتک رد روکذم یاهزردنا یلضفت( تسا بوسنم1

:1378

ییارخفریم .کن ؛181 همانزردنا .)1394

هک دنراد تیمها تهج نیا زا هنایم یسراف یاه

هشیدنا باتزاب اهنآ مهم همه زا و دنتسه نایناریا ناکاین یاهرواب و اه

هشیدنا نیا باتزاب ،رت اه

هتشون رد ناشن ار هعماج یقلاخا بلاطم هک تهج نآ زا اهزردنا .تسا یملاسا ۀرود راثآ و اه

یم ،هشیدنا فرعم و دنهد هتشذگ رد مدرم رادرک و راتفگ

هنیمز ،دنتسه رود یاه یاه

-1

تسار و یتشدرز نییآ نیزاغآ ناوریپ یانعم هب ناشیکتویروپ .تسا ناشیک

(3)

یم تسد هب ناتساب نایناریا یاهرواب تخانش یارب یرتدعاسم ییارخفریم( دنهد

:1390

.)108 همانزردنا ناونع هب ناوتب هچنآ اما ،دراد رایسب ۀنیشیپ ناریا رد یسیون

ن نیتسخ رثا

باتک ،تفرگ رظن رد یزردنا کبس اب بوتکم دیاب زین هتکن نیا هب .تساتسوا

ت اد هجو تش

ید باتک رب ینتبم رتشیب نیماضم ۀمه رد و عون همه زا یناساس ۀرود راثآ هک عی ،ن

تسوا ین ا

ترابع نیع ای هتفای باتزاب هنایم یسراف راثآ رد هچنآ و هدوب هلمج و اه

تسوا یاه ای تسا

ترابع .)اجنامه( نآ ریسفت و حرش و همجرت ون رد ییاه

هتش جو هنایم یسراف یاه اد دو

هک در

( دنراد اتسوا زا یزردنا کبس نتفرگرب زا ناشن de Menasce 1958: 38

ترابع .) ییاه

نوچمه pad dēn paydāg«

» ای pad paydāgīh az dēn« »

نتم رد فلتخم یاه

یم دییأت ار هلئسم نیا شهدنب و درکنید هلمج زا هنایم یسراف .دنک

یاهزردنا زا یرایسب هدس رد هنایم یسراف

یبرع نابز هب ملاسا نیتسخن یاه ت

همجر

هتشون لاقتنا رد رما نیا و دندش هرود تایبدا هب هنایم یسراف یزردنا یاه

دعب یاه رایسب

یم هنومن یارب ار هنایم یسراف یزردنا تایبدا زا یگرزب شخب .دش عقاو رثوم راثآ رد ناوت

نبا نوچمه یناگدنسیون واج رد ،هیوکسم

غ ای سرفلا کولم رابخا ررغ ؛درخ نادی سلارر

ری

نینچمه .تفای تسا ظحاج هب بوسنم هک کولملا قلاخا یف جاتلا باتک و یبلاعث نبا نوچمه یناگدنسیون نبا و ظحاج ،یدوعسم ،هبیتق

لامج یخرب لاقتنا رد عفقم و ت

دنا و دنپ .دندرک افیا یمهم شقن یبرع نابز هب هنایم یسراف یزردنا تاعطق زر

رد د ۀرو

نیا زا یباتزاب و تشاد تیمها ناملسم نایناریا نایم هتشذگ نانچمه یملاسا گ

ا هنو ر تایبد ا

یم هدهاشم یسودرف و ظفاح ،یدعس نوچمه یسراف بدا و نابز ناگرزب یاهرعش رد .مینک

مهم زا هماندنپ نیرت یم ون یسراف یاه

ماندنپ ،میکح رهمجرزب ۀماندنپ هب ناوت شون ۀ

ناوری

اع سب و یدیرتام ۀماندنپ ،ردنکسا هب سیلاطاطسرا ۀماندنپ ،درخ نادیواج ،لد یرای

همانزردنا هماندنپ و اه س و همانزردنا ،تسا ملسم هچنآ .درک هراشا رگید یاه

نا تن سیونزرد زا ی

یم هدرمش مهم رایسب و تسا هتشاد دوجو ناتساب ناریا رد زابرید هرود رد و دش

اب ،دعب یاه

نتفرگ ریثأت تنس زا

،دندوب طابترا رد اهنآ اب نایناریا هک ییاهرواب و اه ب

هنوگ ه فلتخم یاه

.تسا هتفای هار زورما تایبدا هب و هدش وگزاب شهوژپ ۀنیشیپ

(4)

همانزردنا ریثأت ۀنیمز رد نونک ات شهوژپ نیدنچ ت راثآ رب هنایم یسراف یاه

یمیلع تمکح و

هلمج زا .تسا هدش ماجنا یملاسا ۀرود یم

( ییارخفریم شهوژپ هب ناوت ،)1390

م و یروجه

( نارگید ( دکاش ۀتشون مشش درکنید باتک ۀمدقم و ،)1397

س .درک هراشا )1979 نایزب

روپ

( نارگید و هلاقم رد زین )1394

ناتساب ناریا یاهزردنا زا یخرب ریثأت هب یا ونثم رد

ی

هتخادرپ سراف راثآ هب ًامیقتسم هلاقم نیا رد هچرگا .دنا دشن هراشا هنایم ی

تسا ه یخرب . ا ز

هلاسر ( یدابآ یهام یمدقم ؛تسا رارق نیا زا هنیمز نیا رد زین اه اب )1390

ع نیماضم ناون

( یکشواه و ؛یونثم رد یمیلعت ا( یولهپ ۀمانزردنا هس یسررب ناونع اب )1389

زردن

سیاقم و )درم درخ و میخ زردنا و نانیدهب روتسد زردنا ،نادنپسرامدابرذآ آ ۀ

اهن ب زردنا ا یاه

.یملاسا ۀرود یسراف بدا رد زردنا ۀنیشیپ وب یسراف بدا رد یزردنا و یقلاخا ثحابم هب نتخادرپ رگزاغآ یکدور کش نودب سپ .د

زا

نتخادرپ زردنا هب دوخ رعش رد زین یخلب روکشوب و ییاسک نوچمه ینارعاش ،وا وب .د

روکش

نیرفآ اب یخلب و هلیلک اب یکدور و همان

هموظنم ود هنمد سارس هک دندورس یا

چ نآ ر زج یزی

هموظنم نیا دوجو .دوبن زردنا و تمکح هناشن زا اه

یپ و دیلقت زا ندشادج یاه ا یور

رعش ز

بوجحم( تسا برع :1361

یم دیدپ یزردنا یونثم یکدور اب .)89 ا یرایسب و دیآ

ز

هب همانهاش رد اهزردنا یم راک

زردنا و دنپ ورسخرصان .دنور دوخ راثآ رد ار

ذ یم رک و دنک

یم مهرد نهک یاهزردنا و قلاخا اب ار ینافرع نیماضم ییانس ا هکنآ ات دزیمآ

تایبد یزردنا

هتشون اب یسراف یم دوخ جوا هب یدعس یاه

نا و دنپ ناتسوب و ناتسلگ رد و دسر ر زرد

زا ا

هاگرظن نایب تغلاب و تحاصف اب ،یعامتجا مه و یدرف مه ،نوگانوگ یاه یم

ریثأت ،دنک

یسراف راتفگ رد وا یاهزردنا وآرب یارب دوخ راثآ رد یدعس .تسا نشور نانابز

پ ندر و دن

یم تسد هفیطل و تیاکح لقن هب زردنا هتشون رد هویش نیا هک دنز

و یولهپ یاه م

یونا ن زی

لتان( تسا هدوب اور یرلناخ

:1363 .)424

ندورس یارب لزغ یرعش بلاق ،متشه نرق زاغآ رد هب زردنا

لَثَم و دش هتفرگ راک یاه

یب هک دش هارمه یعامتجا و یدرف یگدنز عاضوا حرش اب ،جیار هیلاط ظفاح کش

نیا راد

نومضم ،یسراف مظن ۀصرع رد یدنه کبس شرتسگ اب و یوفص رصع رد .تسا کبس یزاس

یم جوا یردق هب یم هضرع دنپ ناونع اب هچنآ هک دریگ

ن لد زا هتساخرب نوچ ،دوش رب ،تسی

یمن لد هلص ناحادم قایس و کبس هب نارعاش ،تشگزاب ۀرود رد .دنیشن و مراهچ نرق ریگب

(5)

یم مجنپ رصع هک هطورشم ۀرود رد .تسین قیلاان ناهاش شیاتس زج یزیچ هک دنیارس

یم هجوت میهافم رگید و نوناق ،یدازآ ،نطو میهافم هب ،تسا یرادیب لوحت .دوش

هیامنورد ود نیا یرعش یاه ینوگرگد لصاح ،هر

و دنپ عون و تسا یسایس و یعامتجا یاه

یم هدید نهک تایبدا رد هچنآ اب نارعاش رعش رد زردنا ،ینونک نارود رد .تسا توافتم دوش

هولاع یمرد هعماج فولأم تایقلاخا اب هاگ نارعاش ،یلزغت و یسایس نیماضم رب و دنتفا

نوزفا خرب نایم رد قسف هب رهاظت یعون ،نآ رب یم موسرم اهنآ زا ی

یعیفش( دوش ینکدک

:1383 .)62

رادروشک دعاوق تاعوضوم رد یرد یسراف روثنم یقلاخا یاهزردنا هکنآ هصلاخ لس ،ی

کو

باتک رد ... و یعامتجا هحیصن ،تداعس یایمیک یاه

رم ،هنمد و هلیلک ،کولملا نابز

،همان

سوباق ،هماندابدنس ،همانرایتخب تسایس و همان

و همان هرف رادماو نانچمه ...

ریا گن نهک نا

روپادزم( تسا :1386

زا یبرع نابز هب هنایم یسراف یزردنا راثآ ۀمجرت .)85 مود ۀدس

باتک و دش زاغآ یرجه همانزردنا زا دیلقت هب یبرع نابز هب ییاه

هماندنپ و اه یسراف یاه

نتسیرک( دندش فورعم بَدلاا بُتُک ناونع اب هک دش هتشون هنایم نس

1384 ، 308 :

.)

جات ای جاتلا هب موسوم راثآ هلسلس نینچمه مه زا ناشن یبرع تایبدا رد همان

نا نا همانزرد یاه

یدمحم( دنراد یناساس ۀرود :1374

.)162

هنایم یسراف یزردنا تایبدا لصفم مآ درگ درکنید مشش باتک رد هنایم یسراف نابز هب اهزردنا ۀعومجم نیرت و هد

ب رتشی

یاهزردنا درخ نوچمه ینیماضم هب رثا نیا رد .تسا ناشیکتویروپ هب بوسنم نآ

ناد و ،ییا

مه و تروشم و ناور ،یتیگ و ونیم ،نامیا و نید ،ناکین و نایاناد اب یسرُپ

ت یپ ،ن ،نام

ییارخفریم( تسا هدش هتخادرپ تشونرس و تخب و رقف و یشیورد :1394

دنا .)11 دابردآ زر

شهوژپ نیا رد هک نادنپسرهم بردآ هب بوسنم تسا یزردنا ،هدش هدافتسا نآ زا

دا

یم زاغآ بلطم نیا اب زردنا نیا .یناساس ۀرود یناحور ،نادنپسرهم دابردآ هک دوش

یدنزرف

یاصن و داهن مان تشدرز ار وا و دش یدنزرف بحاص ادخ هب لکوت اب یلو تشادن ار یح

باطخ

هاتوک همه هعومجم نیا یاهزردنا .درک داریا وا هب برجت یاهزردنا عون زا و

رم و ی هب طوب

د جیار لاثما مکح رد اهنآ زا یضعب و تسا یمومع قلاخا و یگدنز یلمع لئاسم هدمآر

.تسا

ب لیثمت و هیبشت زا ،هنایم یسراف یاهزردنا رگید دننامه همانزردنا نیا رد رایس

ا هدافتس ش هد

شخب یبرع ۀمجرت .تسا نبا ار همانزردنا نیا زا ییاه

هیوکسم درخ نادیواج رد

هدروآ .تسا

(6)

هزومآ رد هنایم یسراف یاهزردنا یونعم یونثم یاه

یگژیو زا یکی هزومآ یوگلا .تسا نآ یزردنا ثحابم نتشاد یونثم ۀتسجرب یاه

لاوم یاه ان

یم سوملم ناتساد اب ار میهافم هک مه هب ار بطاخم دزاس

مه و یسح اقتم کرد و یدرد

لب

یماو ناتساد .دراد یاه

هنوگ هب یونثم تسا ناتساد ًافرص یخرب .تسا فلتخم یاه

ضعب و ی

هزومآ رعاش هک تسایلوا و ناربمایپ ناتساد رگید یم نآ رد ار دوخ یاه

ضعب .دناجنگ ی

ناتساد یب ار دوخ شنیب و هفسلف اهنآ رد انلاوم و دراد زمر و هیانک زین اه یم نا

.دنک

هزومآ یم ار یونثم رد انلاوم یاه هب ناوت

هزومآ :درک میسقت هتسد دنچ

،ینافرع یاه

هزومآ هزومآ ،یتیبرت و یقلاخا یاه هزومآ و یهقف و ینید یاه

سلف و یملاک یاه .یف

هزومآ قح ،لکوت ،لماک ناسنا زا یوریپ موزل لماش یونثم رد ینافرع یاه ،یبلط

تولخ زومآ .تسا رقف و یگنسرگ ،قشع ،رکُش ،یشوماخ و توکس ،یرادزار ،ینیشن ه

یاه

رهب ،بدا ،ییوکین و ناسحا :تسا رارق نیا زا زین هدمآ یونثم رد هک یقلاخا ه

رود زا یریگ نا

شوخ ؛یرابدرب ،ینتورف و عضاوت ،تیبرت و میلعت ،یناوج ص ،شلات و یعس ،یقلخ

و قد

اب ینیشنمه و نامیپ و دهع هب افو ،لمع تافاکم ،ندرک تروشم ،تعانق ،یتسار گرزب

نا

هزومآ .تسا اه

یم لماش ار دراوم نیا زین یهقف و ینید ی و هبوت ،نامیا :دنوش

میشپ وت ،ینا هج

هزور ،شیاین و اعد ،ترخآ رد باقع و باوث ،ترخآ و نید ،ادخ هب ید دراوم و یراد

.رگ

هزومآ مسجت ای یتوکلم خسانت :تسا رارق نیا زا یونثم رد یفسلف و یملاک یاه امعا

ناج ،ل

تخا و ربج ،هقطان سفن ای ضق ،لقع ،تعافش ،نت و حور ،ملاع مدق و ثودح ،رای

ق و ا و رد

.دوجو تدحو یم دانتسا رایسب یبرع راعشا و لاثما هب انلاوم راعشا حرش و یسررب رد رتشیب رد و دوش

لیلحت نیا نیا رب هنایم یسراف یاهزردنا ریثأت هب اه

یلاح رد .تسا هدشن یهجوت راثآ هنوگ ،هک

ییوگزردنا و دنپ تنس هرود رد

رعش رد هچنآ ،کش نودب و هتشاد جاور ناریا رد نیشیپ یاه

یزردنا تنس مادت ،دراد دوجو زردنا و دنپ و یمیلعت راثآ ناونع هب هزورما یسراف بدا و و هشیدنا هک تشاد ناعذا هلئسم نیا هب دیاب هچرگا .تسا ناتساب ناریا و هنایم یسراف تخیمآ مهرد نانچ یبرع و یناریا گنهرف اب تسین صخشم نآ زرم و دح هک تسا هدش ه

یمن ،لاح نیا .تسناد برع ناگدنسیون زا هتفرگرب ار یسراف بدا و رعش یاهزردنا ۀمه ناوت

یناریا و هنایم یسراف یاهزردنا هک تسا نیا هتفرگ شیپ ناریا تایبدا رد زردنا هک یریسم همجرت هار زا رعش هب یهافش تنس موادت هارمه هب یبرع یاه

.تسا هتفای هار یسراف بدا و

(7)

هدیزگ همادا رد هزومآ زا یا

هدش هراشا اهنآ هب هنایم یسراف یاهزردنا رد هک دمآ دهاوخ ییاه

یم هدهاشم زین یونثم رد و تسا دابردآ زردنا ۀنایم یسراف نتم زا اهزردنا نیا .دوش

.کن( تسا هدش لقن نادنپسرهم Jamasp-Asana 1913: 58-73

سراف ۀمجرت .) نتم ی

نتم رد دنب ۀرامش هدمآ هلمج ره زاغآ رد هک یدادعا .تسا هدنراگن زا زردنا ۀنایم یسراف .تسا یولهپ

هاچ 

،نک هت هاچ .تسا

109. harw kē hamēmālān rāy čāh kanēd xwad andar ōftēd.

دنب( دتفا هاچ رد دوخ ،دَنَک هاچ نابیقر یارب هک یسک ره .109 .)109

ردنا داتف رد دوب هدنک واک یهچ

دوب هدنیآ شرس رد شملظ هکناز

ناملاظ ملظ تشگ ملـــظم هاچ ناملاع هلمج دــنتفگ نینچ نیا

یم یهاچ ملظ زا وت هک یا ینک

یم یماد شیوـــخ یارب زا ینت

نتم رب هلیپ ،مرک نوچ دوخ درگ یم هچ دوخ رهب

نک هزادنا ،ینک ،یولوم(

:1380 / 1 )1312

لکوت تیمها 

1. .. az ān pas abestān ō yazdān kard. dagr nē mad kū Ādurbād rāy frazend-ēw būd.

وب یدنزرف دابردآ یارب هک دییاپن یرید .درک ادخ هب لکوت سپ نآ زا ... .1 نب( د

1 د .)

9. bāstān ud harw gāh ummēd ō yazdān dār.

دنب( شاب هتشاد ادخ هب دیما نامز ره و هشیمه .9 .)9

تسا رش و روش ندیروش رذح رد تسا رتهب لکوت نک لکوت ور

،یولوم(

:1380 / 1 )909

یرازگرکش 

73. spāsdār bāš kū pad nēkīh arzānīg bawē.

ساپس .73 دنب( یشاب یکین ۀدنزرا ات شاب رازگ .)73

وا دـــــشخب ییوگرکش ار وت ات ودع ماد یب و فوخ یب یزور

نات هک تمعن نآ رکش درک دازآ

درک داــی دیابب ار قح تمعن ،یولوم(

:1380 / 1 )2281

(8)

دوب تمعن زا رــــتشوخ تمعن رکش

دور تمعن یوس یک هراب رــکش

تسوپ وچ تمعن و تمعن ناج رکش

تسود یوک ات ارت درآ رکش کناز

تبنا رکـــش و تلفغ درآ تــــمعن ها

هاش رکــش ماد هب نک تمعن دیص

ریم و مشـــچ رپ دنک ترکش تمعن

ریقف راــــــثیا تمعن دص ینک ات ،یولوم(

:1380 / 3 )2895

شزرا  ریپ

36. pēš-gāh mard dānāg grāmīg dār u-š saxwan az-iš purs ud āsnaw.

دنب( ونشب و سرپب نخس وا زا و راد یمارگ ار اناد درم روضح .36 .)36

شیپ هتفر خیش هک ربمغیپ تفگ شیوخ موق نایم دشاب یبن نوچ

،یولوم(

:1380 / 3 )1774

س نیا ریپ یب هک نیزگب ار ریپ

رف رطخ و فوخ و تفآرپ سب تسه

هتفر وــــت اهراب هک یهر نآ

یا

هتفشآ نآ ردــــــنا زوولاق یب یا

گ وت رب وا ۀیاس دشابن رــــگ

لو

لوغ گناب دراد هتشگرس ار وت سب

گ ردنا دنکفا هار زا ار تلوـغ

دنز

دندب سب هر نـیا رد رت یهاد وت زا ،یولوم(

:1380 / 1 )2943

ندرک تروشم 

67. az dād ī meh ud weh mard saxwan purs.

دنب( )نک تروشم( سرپب نخس تسا بوخ و دراد لااب نس هک یسک زا .67 .)67

دهد یرایشه و کاردا تروشم لقع

دهد یرای ار لقع رم اه

نز یار یا نکب ربـمغیپ تفگ نمتوم ُراشتسملا هک تروشم

،یولوم(

:1380 / 1 -1044 )1043

دوب بجاو اهراـــــک رد تروــشم

دوش مک رخآ رد ینامیشپ ات

مینک یک اب تروـــشم تما تـفگ

میما لقع اب دـــــنتفگ ایبنا

ینز ای دیآرد کدوک رــــــگ تفگ

ینشور یأر و لـقع درادن واک

تروشم وا اب تفگ تفگ هچنآ و نک

تفا هار رد و نک نآ فلاخ وت

،یولوم(

:1380 / 2 -2271 )2268

(9)

لمع تافاکم 

69. bīm ī dōšox rāy pādifrāh pad nigērišn kun.

دنب) )شاب هتشاد نهذ رد( رآ دای هب ار رفیک خزود زا سرت رطاخ هب .69 )69

.

80. ruwān-pursīdār bāš kū wahištīg bawē.

شسرپ .80 دنب( یشاب تشهب قیلا ات شاب شیوخ ناور زا هدننک .)80

وج ریغ دیورن وج یراکب نوــــچ

ورگ یهاوخ هـک ز یدرک وت ضرق

هنم رگید سک رــــب ار دوخ مرج

شاداپ نیدب دوخ شوگ و شوه هد

یتشاک دوخ وت هک هن دوخ رب مرج

یتشآ نک قـح لدع و ازـــــج اب ،یولوم(

:1380 / 6 -427 )425

ندوبن تردق و تورث ِیپ  89. pad xwāstag xīr ī gētīg wistāx ma bāš.

دنب( شابم صیرح تایدام )ندروآ تسد هب( یارب .89 .)89

وت ود یزور ار رقف نک ناحــتما وت ود ینیب انغ ردــنا رقف هب ات

للام نیا راذگب و رقف اب نک ربص

للاجلاوذ رون تسرقف رد کنآز

( ،یولوم :1380

/ 1

-3374 )3373

اب  نادان ندرکن تساخرب و تسشن

87. ka pad hanǰaman nišīnē nazdīk ī mardōm ī duš-āgāh ma nišīn kū duš-āgāh paydāg nē

bawē.

مهدرگ رد .87 ن رظن هب هاگآدب )زین( وت ات نیشنم هاگآدب مدرم کیدزن ییآ

یسر ( دنب

.)87 تسا شناد اب نوچ تسیرادیب باوخ

تسشن نادان اب هک یرادیب یاو ،یولوم(

:1380 / 2 )183

ربکت و رورغ یهن و عضاوت دییات  65. xwēš-tan ma stāy tā frārōn-kunišn bawē.

کین ات نکم شیاتس ار دوخ .65 دنب( یشاب رادرک

.)65

بارُت نِم یدینش مکانقلخ نوچ باتم ور وت زا تسُج یشاب کاخ

(10)

متشاک یمخت کاخ ردنا هک نیب متشارفا شَنَم و یکاـــــخ درگ

ریگ هشیپ یکاــخ وت رگید ۀلمج ریما تناریم هلمج رب مــــنک ات

،یولوم(

:1380 / 3 -456 )454

ا تمعن لص کاخ هب ات نودرگ ز اه

کاپ ناج یاذغ دش دمآ ریز

ریزب دش نودرگ ز نوچ عضاوت زا ریلد ّیَح یمدآ وزج تشگ

،یولوم(

:1380 / 3 -461 )460

هچنآ  رب دوخ یم یدنسپ رب

ناسک نآ ار دنسپ

5. harw čē pad tō nē nēk tō-iz pad anē kas ma kun.

،تسین کین وت دزن هچنآره .5 دنب( نکم یرگید رب زین وت

.)5

نید خیش یا دوخ هب یدنسپن هچنآ نیما یا ردارب رب یدنسپ نوچ

،یولوم(

:1380 / 6 1569

نامیپ و دهع هب افو  115. pad ēč ēwēnag mihr-druzīh ma kun.

نامیپ ناونع چیه هب .115 دنب( نکم ینکش

.)115

دهع خیب و یمدآ تستخرد نوچ رامیت ار خیب

یم دهجب دیاب

دوب هدیسوپ خـــــیب دساف دهع دوب هدیربب فطل و رامث زو

،یولوم(

:1380 / 5 -1167 )1166

هجیتن یریگ

همانزردنا ناسنا ۀبرجت لصاح ،دوخ داینب رد اه نوگانوگ لئاسم اب دروخرب رد دنمدرخ یاه

نیازا .دنتسه یهافش تایبدا رامش رد و یگدنز اب هارمه ،ور

لسن هب یلسن زا یتارییغت

هدش لقتنم رگید لاحم هاگ و لکشم یراک اهنآ فیلأت نامز و فلؤم قیقد نییعت و دنا

تسا هب یناساس ۀرود رد هک تسا هدوب یهافش تنس زا هتفرگرب تنس نیا ،کش نودب . تسا راشرس هنایم یسراف تایبدا ،لیلد نیمه هب .دندش بوتکم ،اهنآ نتفای تیمها لیلد

زا هتفگ نایناحور و نادبوم و ناردپ ،ناهاشداپ ،ناگرزب لوق زا هک ییاهدنپ و اهزردنا هنایم یسراف تایبدا رد یسیونزردنا تنس ۀنیشیپ هب زاغآ رد ،شهوژپ نیا رد .تسا هدش

.دش هتخادرپ هراشا ،یسیونزردنا تنس موادت هب هراشا زا سپ هدنراگن

موادت هب هاتوک یا

هتشون رد تنس نیا یاه

یسراف یاهزردنا نادرگرب کش نودب .درک یبرع و یملاسا ۀرود

(11)

هتشون رد هدنکارپ تروص هب اهنآ زا هدافتسا و یبرع نابز هب هنایم ۀرود ناگدنسیون یاه

یتح هکلب یبرع و یسراف نابز هب اهنت هن هنایم یسراف یاهزردنا لاقتنا ثعاب یملاسا نابز رگید .تسا هدش اه

یرایسب یاهدنپ زا هب طوبرم

یناساس رصع نودب

مان رکذ ۀدنیوگ

نوتم رد اهنآ نارود

یملاسا هدمآ

تسا نایم زا و هعومجم

یاه بوسنم زیمآدنپ هب

نامیکح یناریا

علاطا رثا ود زا یرتشیب

تسد رد تسا

نادیواج : هک ،درخ

هعومجم یا

تسا یاهدنپ زا نوگانوگ

هب ، نابز یولهپ هک لصا نآ نایم زا هتفر نآ ۀمجرت اما ، زا

یلعوبا هیوکسم هب

نابز یبرع هدنام یقاب تسا

یقت . نیدلا یناجّرا یرتشوش نامز رد

نیدلارون هاش ریگناهج

( ۱۰۱۴-۱۰۳۷ ق

هاشداپ ،) یناکروگ

هب و ،دنه باتک وا رما

هب ار

یسراف همجرت درک یرگید . یاهزردنا

َدرَم ک کدرم . یامکح زا

یناساس ۀرود تسا

و

نانخس هنامیکح یا یو زا باتک رد یاه یبرع لقن هدش تسا نیا . نانخس نبا ار عفقم زا

یولهپ هب یبرع رثن نابا و دنادرگرب

یقحلا هب ار اهنآ یبرع رعش

شهوژپ .دروآرد ناشن اه

یم ب ،یسراف بدا و رعش یسررب رد هک دهد ه

گنهرف ریثأت هب انلاوم راثآ یسررب رد هژیو

هب ،ناتساب ناریا رب یسراف بدا نارگشهوژپ .تسا هدش هجوت رتمک یزردنا تایبدا هژیو

هنایم یسراف راثآ یسررب اب هک یلاحرد دنراد ناوارف دیکأت یسراف رب یبرع تایبدا ریثأت یم اشم انلاوم راعشا رب ار اهزردنا ریثأت یتحار هب ناوت و نانخس زا یرایسب .درک هده

هدش لیدبت راصق تلامج هب هک تلامج ناتساب ناریا یزردنا تایبدا رد هنیشیپ ،دنا

نوچمه ییاهزردنا .دنراد «

هچنآ رب دوخ یم یدنسپ رب ناسک نآ ار دنسپ

» تروشم ؛

هدمآ یونثم رد هک ییاهزردنا رگید و نامیپ و دهع هب یافو ؛ندرک یرازگرکش ؛ندرک دنا

رد لداعم یزردنا تایبدا و هنایم یسراف نابز یکی یسررب اب اهنت شهوژپ نیا رد .دنراد

تهابش هب هنایم یسراف یاهزردنا زا یونعم یونثم و اهزردنا نیا نایم یرایسب یاه

لداعم هنایم یسراف رگید یاهزردنا زا یرایسب اسب هچ .میدرک ادیپ تسد رد زین ییاه

راثآ ریاس و یونعم یونثم .دنشاب هتشاد یسراف بدا

همانباتک - ( ،دمحا ،یلضفت س :نارهت ،نخس ،ملاسا زا شیپ ناریا تایبدا خیرات ،)1378

.نخ

- نسح ( ،دمحم ،تسود هشیر گنهرف ،)1395

اتسگنهرف :نارهت ،یسراف نابز یتخانش ن

.یسراف بدا و نابز

(12)

- نایزبس ( ،نارگید و دیحو ،روپ ،)1394

« صصق و ثیداحا رب یدقن یثات( یونعم

و گنهرف ر

)یونثم رد ملاسا زا لبق بدا

» ۀرامش ،ثاریم ۀنییآ ، .صص ،56

-141 .166

- یعیفش ( ،اضردمحم ،ینکدک .نخس :نارهت ،یسراف رعش راودا ،)1383

- نتسیرک ( ،روترآ ،نس ،یمسای دیسر ۀمجرت ،نایناساس نامز رد ناریا ،)1384

ت .هاگن :ناره

- ( ،رفعج ،بوجحم ،)1361

.سوت :نارهت ،یسراف رعش رد یناسارخ کبس

- ( ،دمحم ،یدمحم سا ندمت رد نآ راثآ و ملاسا زا شیپ یناریا گنهرف ،)1374

و یملا

.سوت :نارهت ،یبرع تایبدا - ( ،نویاتک ،روپادزم همانزردنا ،)1386

شهوژپ رتفد :نارهت ،یناریا یاه .یگنهرف یاه

- یهام یمدقم ( ،اریمس ،یدابآ

ضم ،)1390 نایاپ ،یونثم رد یمیلعت نیما یسانشراک ۀمان

.ناجیابرذآ ملعم تیبرت هاگشناد ،دشرا - للاج ،یولوم ( ،دمحم نیدلا

یر هدش حیحصت ۀخسن قباطم ،یونعم یونثم ،)1380 دلون

.دلایم :نارهت ،نوسلکین - ( نارگید و دومحم ،یروجهم ،)1397

« اش رب نآ ریثأت و درخ یونیم یاهزردنا ۀمانه

یسودرف

» نتم ، ۀرود ،یسراف بدا یسانش ۀرامش ،10

.صص ،3 -164

.147

- ( ،دیشهم ،ییارخفریم ،)1390

« همانزردنا باتزاب تمکح و بدا رد یولهپ یاه

ا ناری

یملاسا

» نهک ، ،یگنهرف تاعلاطم و یناسنا مولع هاگشهوژپ ،یسراپ بدا ۀمان س

وس لا ،م

ناتسبات و راهب ،لوا ۀرامش صص ،1391

-107 .119

- ( ،دیشهم ،ییارخفریم نا مولع هاگشهوژپ :نارهت ،مشش درکنید یسررب ،)1394

و یناس

یگنهرف تاعلاطم - لتان ( ،زیورپ ،یرلناخ :نارهت ،یسراف نابز خیرات ،)1364

.غرمیس

- ( ،وزرآ ،یکشواه دنپسرامدابرذآ زردنا( یولهپ ۀمانزردنا هس یسررب ،)1389

زردنا ،نا

و نانیدهب روتسد ا ۀرود یاهزردنا اب اهنآ ۀسیاقم و )درم درخ و میخ زردنا

،یملاس ۀمان نایاپ

.زیربت هاگشناد ،دشرا یسانشراک -Boyce, M. (1968), “Middle Persian Literature”, Handbuch der Orientalistik, Literature, Brill: Leiden/Köln

de Menasce, J. P. (1958), Une encyclopédie mazdéenne: le Dēnkart, Paris-

Jamasp-Asana, J.M. (ed.). (1913), The Pahlavi Texts, Bombay

(13)

-MacKenzie, D.N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University Press: London

-Shaked, Sh., (1979), Wisdom of the Sassanian Sages (Dēnkard VI), Westview Press: Colorado

-Shaked, Sh., (2011), “Andarz and Andarz Literature in Pre-Islamic Iran”, Encyclopedia Iranica, vol.II. Fasc.1, pp. 11- 22