بررسی تطبیقی تمهیدات نمایشی در دو نگاره از میر مصوّر و سلطان محمّد با موضوع نبرد رخش و شیر

5۳

‌و‌ر ّوصم‌ریم‌زا‌هراگن‌ود‌رد‌یشیامن‌رصانع‌یقیبطت‌یسررب

‌ریش‌و‌شخر‌دربن‌عوضوم‌اب‌د ّمحم‌ناطلس

*یمق‌یرهاط‌د ّمحم‌د ّیس .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،یملاسا رنه یلیلحت و یقیبطت خیرات یارتکد یوجشناد )۹۶/۲/۱۷ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۴/۱۹ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ زا .تسا یلصا نتم زا رّثأتم ،رگراگن ساسحا زا هتساخرب یشیامن یاضف داجیا ،یوفص زیربت بتکم یاه یگژیو هلمج زا نیا رد همانهاش زا یرگید دنمشزرا ر ّوصم خسن و یبسامهط هاش همانهاش رد هدش شقن ریواصت ،رما نیا زراب یاه هنومن ل ّوا ناخ یزاساضف رد یمسجت رصانع یریگراک هب و یریوصت تیاور راتخاس« :شسرپ حرط هب ،رضاح شهوژپ .تسا هرود »؟تسا یقارتفا و ک ارتشا هوجو هچ یاراد ،دمحم ناطلس و ر ّوصمریم ،یوفص زیربت بتکم صخاش دنمرنه ود راثآ رد ،متسر رد ،ریوصت هب نتم رد هدش فیصوت تلااح نامجرت تهج رد یشیامن تادیهمت فشک ،راتسج نیا زا فده .تسا هتخادرپ شور هب و هدوب یرظن عون زا ،شهوژپ نیا .تسا شاقن د ّمحم ناطلس و ر ّوصمریم زا ،»ریش و شخر دربن« عوضوم اب هراگن ود هب هدنراگن .تسا هتخادرپ یا هناخباتک عبانم و دانسا زا هدافتسا اب اه هداد یروآدرگ هب یقیبطت درکیور اب و یلیلحت-یفیصوت ناطلس یرنه قایس زین و یناریا یرگراگن رد یشیامن نایب یاه یگژیو اب هطبار رد یتاعلاطم یاه هنیشیپ یسررب و هعلاطم یاه هاگتساخ یتخانشابیز یاه هفلؤم زا رگراگن ود یریگ هرهب نازیم هکنآ لصاح هجیتن .تسا هتخادرپ ر ّوصمریم و د ّمحمّ رت یشیامن یدرکیور ،ناتساد یفطاع نایب رد د ّمحم ناطلس ا ّما .تسا هتفریذپ تروص هباشم یلکش هب دوخ نیشیپ یکبس .تسا هدوب رترادافو ،نتم یلصا تافیصوت هب ر ّوصمریم و هتشاد

یدیلک‌یاه‌هژاو .تیاور ،شیامن ،د ّمحم ناطلس ،ر ّوصمریم ،یسودرف همانهاش

.E-mail: m.taheriqomi@ut.ac.ir ،0۲۱-۳۶۶۴۲8۱۹ :ربامن ،0۹۱۲۳5۱۴۷۱0 :نفلت*

۶۲ - 5۳ تاحفص ۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

5۴

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

همدقم

یریگ لکــــــش و همانهاــــــش ندورــــــس رد یــــــسودرف ییاور هویــــــش یتاساسحا هدننازیگنارب و ناجیه رسارس یا هویش ،نآ یاه ناتــــــساد فطاوع ،نادزــــــی هاگــــــشیپ رد یگدنب و شنرک ،یتــــــسرپ نهیم نوچ و یکین و ریخ شیاتس ،یناولهپ قلاخا ،یناوج قشع و روش ،یناــــــسنا لکش هب تیاور رصنع ،نایم نیا رد .تسا یدیلپ و ّرش هیلع مایق زین ره هک یوحن هب ؛تسا رعاش نایب ّمهم یاه هصخاش زا یکی ،یشیامن تمس هب ار دنمرنه ریزگ ان ،همانهاــــــش تایبا یریوصت ییامنزاب هنوگ تایبا .دزاس یم نومنهر یــــــشیامن یاضف کی شنیرفآ زا ییوــــــس و یناتساد یاه همــــــشچرس زا یکی ،یدامتم نایلاــــــس ّیط همانهاش شیامن هصرع نیا .دــــــنا هدوب یمدرم یاه شیامن و یــــــلا ّقن سلاجم و ثداوح رگ تیاور یاه هراگن و یمسجت یاهرنه لد رد ی ّتح ،روحم ره ییانعم هب و هدومن خوسر ،همانهاــــــش یاه لصف رد عقاو تانایرج .دهد یم لکش ییاور نایب نیا رد ار هنوگ شیامن یا هنحص ییوگ ،هراگن نــیرت هدنزومآ و نــیرتزیگنا لایخ و نــیرت با ّذج زا یــکی دیاــش رد متسر ناخ تفه ناتساد ،همانهاش یناتــساد فلتخم یاه هدرپ یسفنا و یقافآ لزانم ریس یعون هب هک ،دــشاب هوک زربلا هب ندیــسر هار نارود ،وــس رــگید زا .دناــشک یم تــیاور هــصرع هــب ار ناوــلهپ ناــهج رد ،ملاــسا زا سپ ناریا یرگراگن و یریوصت یاهرنه یگدنلاب و دــشر بتاکم گنــس نارگ یاهدرواتــسد یانبم رــب و یوفص زــیربت بــتکم یاهراکهاش زا .تسا هتفای یً لجت ،زاریش و تاره و نانامکرت یرگراگنّ امومع هک دومن هراشا ییاه همانهاش هب ناوت یم ،نارود نیا روهشم و شراگن هــب یوفص رابرد یتنطلــس هاگراک رد و ناهاــش شرافــس هــب ،هدــش دای یاه هخــسن صخاــش هنومن .دــنا هدمآرد رــیوصت و نــیودت ،دنمشزرا رثا نیا رانک رد .تــسا یبــسامهط هاــش گرتــس همانهاــش مامتان یــلیلاد ربانب هــک تــشگ زاغآ نیودت هــب زــین یرــگید همانهاــش

یاه هصخاــش لماــش ،هدنام یاج رب نآ زا هــک ییاه هراگن اــ ّما .دــنام زا .تــسا یوفص زیربت و ناــنامکرت یرــگراگن بــتاکم درــف هــب رــصحنم ناونع اب شاــقن د ّمحم ناطلــس هب بوــسنم رثا ،اه هراگن نــیا هــلمج متــسر ناــخ تــفه زا ل ّوا ناــخ هــب طوــبرم ،»ریــش و شــخر درــبن«

و زیگنا لایخ و یــنغ رایــسب یزادرپ گنر ببــس هب ،هراگن نــیا .تــسا لاح رد متــسر ندیــشک ریوصت هب زین و هداعلا قراخ یزادرــپ تعیبط یــشیامن یزاــساضف و یدــنب بیکرت و ریــش و شــخر هزراــبم و باوــخ اب یا هراگن ،رــگید ییوــس زا .تــسانتعا و شیاتــس روخ رد یرثا ،ایوپ بتکم صخاــش نادنمرنه زا ،ر ّوــصمریم هــب قلعتم و ناوــنع نــیمهّ یور شــیپ رد یبــسامهط هاــش همانهاــش هــب طوــبرم و ،م ّود زــیربت د ّمحم ناطلــس رثا اــب تاهج یرایــسب زا هک ،درــیگ یم رارــق بــطاخم یناوارف ک ارتــشا طاقن و هباــشت هوجو لاح نــیع رد و هدوــب تواــفتم یعس هراگن ود نیا یقیبطت هسیاقم اب ،رضاح شهوژپ .دراد نآ اب زین :دهد خساپ ریز یاه شسرپ هب دراد یزاساضف رد یمسجت رصانع یریگراک هب و یریوصت تیاور راتخاس .۱ ،یوــفص زــیربت بــتکم صخاــش دــنمرنه ود راــثآ رد ،متــسر ل ّوا ناــخ

؟تسا یقارتفا و کارتشا هوجو هچ یاراد ،دمحم ناطلس و ر ّوصمریم ود نــیا زا کــی رــه یکبــس هناــسانشابیز هنیــشیپ و هاگتــساخ .۲ عوضوم کــی زا نانآ یرــیوصت تــیاور هویــش رب نازیم هــچ اــت ،رــگراگن

؟تسا هدوب راذگریثأت ناسکی یقیبطت درکیور اب هارــمه یلیلحت-یفیصوت رضاح قــیقحت شور یروآدرگ ،یا هــناخباتک عبانم و دانــسا زا هدافتــسا اب اــه هداد و هدوــب

.تسا هدش

شهوژپ‌هنیشیپ

یــسررب« هلاقم رد )۱۳۹0( یــبجر یــلعدمحم و یــتمصع نیــسح یــسررب اــب »یــنافرع و یــسامح یاــه هراگن یرــصب رــصانع یــقیبطت یاــه هراگن زا یدادــعت یدــنب بیکرت و یمــ ّسجت نــیدامن رــصانع ار یرصب رــصانع زا یریگ هرهب یــگنوگچ و نازــیم ،یــنافرع و یــسامح و هدومزآ یناریا یرگراگن رد یــسامح یاوه و لاح داجیا یاتــسار رد نیسح دنــسپ هاــش نیورپ .دنا هدیناــسر تابثا هب ار رصانع نیا شقن یطخ هخــسن رد متــسر نت هب نت یاهدربن« هلاقم رد )۱۳88( یدابآ یرامــشرب اب ،»ناتــسلگ خاک هناخباتک رد ظوفحم ادیــشر همانهاــش یرــیوصت تــیاور رد روــکذم همانهاــش یتخانــشابیز یاه هصخاــش رصانع یرــیگراک هــب ت ّیفیک رــب ،متــسر نــت هــب نــت درــبن یاــه هنحص لیعامسا .تسا هدیزرو دیک أت روکذم یاه ناتساد تیاور رد یریوصت هب یهاگن« هــلاقم رد )۱۳8۴( ناــهب یــسیئر یــفطصم و لااو یــمک اح نمض »یماظن هسمخ و یسودرف همانهاــش رد کیتامارد یاه هولج نتم ییاور راتخاس رد اهنآ قیبطت هب ،تایبدا رد مارد رصانع ی ّفرعم یــقلاخ للاــج نــینچمه .دــنا هتخادرپ یــماظن هــسمخ و همانهاــش یاه ناتــساد زا یــخرب رد مارد رــصانع« هــلاقم رد )۱۳۷0( قــلطم

،همانهاــش زا ییاهزارف رکذ اب ،هباــشم یدرکیور رب هولاع ،»همانهاــش ناــشن رثا نیا نتم رد ینیع تروــص هب ار شــیامن کــیتامارد رــصانع هــسامح و یــسودرف« باــتک رد ،)۱۳۷5( هــسام یرــناه .تــسا هداد ار نآ ییاور داعبا و هــتخادرپ همانهاــش یــسامح هوجو رکذ هب ،»یلمّ اضرد ّمحم .تــسا هدومن زاب یــسامح و یفطاع و یــشیامن لکــش رد ،)۱۳88( یــمتاح دوواد و یمــشاه یــضترم د ّیــس ،یــناهفصا رــصن بارهــس و متــسر ناتــساد کــیتامارد یاــه هبنج یواک او« هــلاقم رد نآ تیاور یــشخبرثا نازــیم ،»وطــسرا یــسانش مارد هیاپ رب همانهاــش رب وطــسرا یاقیطوب رد هدــش رکذ مارد لوصا رب قیبطت اــب ار ناتــساد ،رضاح شهوژپ .تــسا هداد رارق یبایزرا دروم رصاعم نازاــسملیف راثآ تلااقم رــگید و هدــشدای عبانم یاهدرواتــسد زا یدــنم هرهب نــمض نایم و یقیبطت یدرــکیور اب ،ناریا یرگراگن خــیرات هــنیمز رد بــتک و ،همانهاش یبدا نتم یشیامن هوجو ندینت مهرد رد یعس ،یا هتشر ود یکبــس یاه هصخاــش رب ینتبم ،یرــیوصت تــیاور راتخاــس و مارد

55

د ّمحم ناطلس و ر ّوصم ریم زا هراگن ود رد یشیامن رصانع یقیبطت یسررب ریش و شخر دربن عوضوم اب

ر ّوصمریم و د ّمحم ناطلس راثآ رد هک ،یوفص زیربت و نانامکرت بتکم اــب هراگــن ود یور رــب یدروــم هــعلاطم اــب و هتــشاد ،دنا هدــش یــّ

لجتم یاقلا رد ار یشیامن یاه شزرا ،هدش دای رگراگن ود زا هباــشم عوضوم .داد دهاوخ رارق یبایزرا و یسررب دروم یناتساد تیاور

اهرنه‌رد‌یشیامن‌یاه‌هبنج‌.1

حیرــشت هــب ،^۱اــقیطوب ،دوــخ یــبدا رــثا نیرتروهــشم رد وطــسرا .تــخادرپ نآ زا هدرتــسگ یــفیرعت و ^۲شــیامن یرــظن یاــه بوچراچ ،دنک یم دای نآ زا فــیرعت داینب ناوــنع هب یو هک یــتلصخ نــیرت مهم یزاــسزاب و دــیلقت رــب رــظان یــعون هــب هــک ،تــسا ^۳»یدــیلقت شــنک«

هتبلا .دنا هداد خر یــلایخ ای یعقاو ناــهج رد هک تــسا یــیاهدادیور هارمه دوــخ اب ار یلوصا و هدوــب دنم ماظن تروــص هب دــیاب دــیلقت نــیا و هدوب ناــیاپ و هنایم ،ادــتبا یاراد دیاب هــکنآ هلمج زا .دــشاب هتــشاد ،بوک نیرز( دــشاب دادیور و ناکم ،نامز هناگ هــس تدحو یاراد زــین و یت ّنس لکــش رد شیامن هک تــسا نآ ل ّمأت لباق هتکن .)۲8 ،۱۳۹۳ .ددرگ ارجا رتآت لکش هب یتسیاب مرجلا ،دوخ رادیاپ و موهفم یــعون هب هــک تــسا یــتافص یاراد ^۴»یــشیامن« هژاو اــ ّما هب و هدرــب رتارف شیامن رادــم بوــچراچ فــیراعت هرــیاد زا ار نآ درــکراک .دوــش یم قلاطا ،دننک یم اقلا زین ار یــفطاع راب هک یــشیامن یــلامعا ،ارپا ،ینابایخ رــتائت ،کریــس ،)میموتناپ( ییامیا شیامن ،ور نــیا زا«

هدودحم رد همه ،یــشیامن یاهرنه و ههادبلاب رتائت ،هراباک ،هــتیراو ِصخــشم رــصانع زا یــخرب یــلو دــنریگ یم رارــق کــیتامارد یاــهرنه .)۱۲0،۱۳8۷،نیلــسا( »دــنرادن دوــخرد ار مارد هژــیو یاــه فیرعت عقاو رــما کی ندوب یــشیامن رــب هــک یــنیداینب یــگژیو ،دروــم نــیا رد هطقن نیا زا .تــسا ^۶یزادرپ ناتــساد اــی ⁵یرگتیاور ،دــنک یم تــللاد یاهرنه هــب ،رتآت رــنه زا رــیغ هــب ار »یــشیامن« ناوــنع ناوــت یم ،رــظن زین یمــسجت رصانع .داد تبــسن زین یمــ ّسجت یاهرنه نوچ یرگید و دادیور زا یــشیامن یفیصوت هــب ،هــنارگتیاور یــماظتنا رد دــنناوت یم نازادرپ ناتــساد و نازاــس لکش ،اه گنر« .دــنزادرپب اه تیصخــش اــی رگــشیامن رگیدکی اب بــیکرت رد مه و یــیاهنت هــب و دنتــسه یتــسدربز و اه تیصخــش و ناتــساد نورد رارــسا و دوــجو هــنک هــب یــناربهار و تخاس و یحارط عون ،نایم نیا رد .)۱۶،۱۳8۴،اعیفر( »اه ت ّیعقوم هک ییاه هراگن اب طبترم یاه تیصخش تانکس و تلااح تخادرپ و ،دنا هدش یــشاقن ناتــساد ای و تیاور کی یریوصت ییامنزاب دصق هب رثؤم ،فــّ

لؤم رــظن ّدم تــیاور یاــقلا رد دــناوت یم هتــسیاش یوــحن هــب و ^۷اه هرهچ رد هدــش سکعنم فطاوع هــب طوبرم تلااــح .دوــش عقاو رب هولاع ،هراگــن ⁸یدنب بیکرت راتخاــس رد اه هرکیپ یرــیذپ تلاح زــین ک اردا ت ّیلباق و یراذگریثأت نازیم رب ،یرصب یاضف هب ندیشخب مرف ازسب یشقن ،بطاخم رب نآ ییاوتحم و یموهفم هاگتــساخ یــشیامن .دیامن یم افیا

یسودرف‌همانهاش‌یشیامن-ییاور‌راتخاس‌.3

یاــه تیاور و اه ناتــساد زا یا هــعومجم عــقاو رد ،همانهاــش هک تــسا اه هناــسفا و یخیرات یاــهدادیور ،ریطاــسا لماــش فــلتخم

هدمآ رد گنهامه و مجــسنم یلکــش هب یــسودرف شــشوک ببــس هب ینهیم و یــلم حور رب یــنتبم و یــسامح و نوزوــم یــمظن بــلاق رد وّ

۹هیبوعش یّ

لم تضهن زا یــسودرف یریذپریثأت زا هتــساخرب هک ،رعاــش یاوتحم ساــسا رــب .تــسا هدــش یروآدرــگ یــنونک لکــش رد ،تــسا یخیرات و یناولهپ ،یریطاسا :شخب هس هب ار نآ ناوت یم ،همانهاش و ^۱0همان یادــخ نوچمه یــعبانم زا رــظن فرــص .دوــمن یدنب میــسقت رارق یــسودرف هدافتــسا دروم یریبعت هب هک ،^۱۱یروصنموبا همانهاــش هتفر راک هب یناتــساد نیماضم نینچمه و یبدا عاونا ع ّونت ،دــنا هتفرگ ،تیاور یــگدنلاب و یریگ لکــش یارب بــسانم یرتــسب هب ،رثا نــیا رد تادوجوم ،اه هروطــسا روضح .تسا هتشگ لدب ،یــشیامن لکــش رد ،ناورــسخ نــییآ ،یــخیرات راــبخا ،یــیانغ رعــش ،اــه لیثمت ،یــلایخ یــسامح ییارــس ناتساد و یزادرــپ هصق ،هناقــشاع یاه ناتــساد و هدوــمن خر همانهاــش یاــج یاــج رد هــک ،یــناولهپ حور وــترپ رد هــصرع رد یــع ّونت نــینچ یاــه هنومن زا ،دــنا هدروخ هرــگ رــگیدکی اــب قیقد ه ّجوت .)5۳ ،۱۳۷0 ،قلطم یقلاخ( دنتسه یسودرف یرگتیاور راتخاــس ف ّرعم هــجو ناونع هــب ،اه ت ّیصخــش و ناــنامرهق تاــ ّین هــب شــیپ تلاکــشم و عــناوم اــب هــهجاوم هویــش زــین و ،ناــنآ یت ّیصخــش و فــیرظ یاــه فیصوت هارــمه هــب ،ناــنآ یــیوج هراچ یــگنوگچ و ور و یحور تلااــح اب نآ یــهد طابترا و ینامــسج یاــه یگژیو زا قــیقد یسودرف ییاور هویــش یاه هصخاــش هلمج زا ،اه تیصخــش فطاوع فصو هک ار هچنآ ره دهاوخ یم یــسودرف« .دنا همانهاــش شیارــس رد هب و دنک رــیوصت ،دراذــگ شیامن هب ،دــهد ناــشن یوحن هــب ،دــنک یم تیساسح و ه ّجوت تّ

لع .دناــشکب ت ّینیع هژیو هب تاــسوسحم هزوح »تــسا نیمه زین نــشور هیاــس و رون ،گنر هب تبــسن وا هداعلا قراخ .)8،۱۳۷8 ،یمرهج یطباض(

نانخس ای و قشع نیــشتآ نایب رظن زا ار همانهاــش ،هــسام یرناه ینوفمــس نایاپ اب ،دوخ گرم ماگنه هب ناوــلهپ کــی راــب هودنا و فرژ

-۱۱۲ ،۱۳۷5 ،هــسام( دنک یم هــسیاقم رنگ او زا مارد کی ای و نووــهتب ،همانهاــش شیارــس رد یــشیامن تــیاور زا یــسودرف یرــیگ هرهب .)۱۱۱ رگیدکی اب هجو ود نیا هتبلا هک ؛تسا یریوصت و یبدا هجو ود لماش .دــنیآ یم رامــش هــب رــگیدکی موزــلم و مزلا و هتــشاد کــیدزن یــطابترا رــصانع هــب همانهاــش یراتخاــس یدــنب تروص رــب رــظان ،ل ّوا هــجو ناــبز و یرــیگرد ،تخاــس ،^۱۲دــمآرد شــیپ هــلمج زا ،شــیامن یت ّنــس رد رعاــش یفیصوت نایب رب یــلصا هیکت ،مود هــجو رد .تــسا شــیامن ،صاخشا ،تعیبط نوچمه یمسجت یاه یگژیو ندیشک ریوصت هب .دراد رارق اه تیصخش تانکس و تلااح و اهانب ،تادوجوم

‌متسر‌ل ّوا‌ناخ‌تیاور‌.4

همانهاــش یــسامح لاح نیع رد و زیگنا لایخ یاه شخب زا یکی یهاگلزنم تفه زا یتیاور .تسا متسر ناخ تفه ناتساد ،یسودرف زربلا رد ناردنزام ناوید دنب زا سوواکیک یزاسدازآ دصق هب متسر هک ِهاــش ،نانآ رب یزوریپ و درــبن زا سپ تــیاهن رد ات ،دــنک یط دــیاب هوــک .دنادرگزاب نیمز ناریا یهاشداپ دنــسم رب و هدیــشخب تاجن ار دنبرد

5۶

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

یدیلپ اب یک اپ دربن دامن ،یریطاــسا رظن هطقن زا ،هاگلزنم تفه نیا هب ات ل ّوا ناــخ زا ار بــتارم هلــسلس و تــسا نــمیرها اــب یدزــیا حور و هــب و هدوــمن حرــط یراوــشد و یــگدیچیپ هــب یگداــس زا مــتفه ناــخ ریسم نیا یهار ،لاز شردپ روتسد هب هک ،هدومزآراک ان و ناوج متسر زین و رازراک و دربن رد هبرجت بــسک یارب یتصرف ،تــسا هدــش رطخرپ ناــخ تــیاور .دــشخب یم اه یتــساران و اــه یک اپان زا حور یوــشتسش :تسا نینچ هصلاخ و نومضم هب لقن لکش هب ،ل ّوا .دوش یم هناور و هدرک یظفاحادخ ردپ زا ناردنزام دصق هب متسر همادا یاراــی و هدــش هتــسخ شخر ،ریــسم ّیــط زور هنابــش ود زا ســپ تــماقا لــحر یرازــغرم و تــشد رد متــسر ،یور نــیا زا .درادــن ار هار رد ،نآ زا یــک اروخ ندروآ مهارف و رــخروگ کی راکــش زا ســپ و هدــنکفا ماگل و هدومن مهارف تحارتــسا رتــسب یلاوح نامه رد یناتــسین رانک لفاغ .دزادرپب تحارتــسا و ارچ هب زین وا ات دراد یم رب شــخر ناــهد زا باوخ هب متــسر .دنک یم یگدنز یریــش ،لحم نآ یکیدزن رد هــکنآ زا دریگ یم میمصت و درگن یم ار متــسر اهرازین تــشپ زا ریــش ؛دور یم ورف .دروآ رد یاپ زا ار شخر ادتبا ،ناولهپ رت ناسآ راکش و یــسرتسد یارب ه ّجوتم هــک شخر و درــب یم هــلمح شــخر یوــس هــب ،یور نــیمه زا هدیهج ناشوج شتآ نوچمه و هدش هتفــشآ رب ،دوش یم ریــش هلمح ار ریش تشپ شیاه نادند اب سپس و هدیبوک ریش رس رب تسد ود اب و ریــش ،شخر ،تخــس یدربن و سوق و شک زا سپ ماجنارــس .درد یم باوخ زا رــس نآ زا سپ ،متــسر .دروآ یم رد یاپ زا و هتفوک نــیمز رــب ار ار وا ،بسا یریلد زا تریح نیع رد و دوش یم ارجام ه ّجوتم و هدروآرب شیوخ هار هب نامد هدیپــس رد بــسا رب راوــس دعب زور حبص و هتخاون .)۱8۶ ،۱۳8۶ ،یسودرف( دهد یم همادا

تیعقوم زا یــسودرف فــصو ،دــیآ یم رب ناتــساد نــتم زا هــکنانچ تاکرح و تلااح نایب رد هک ییاه هراعتسا و اه لیثمت و یناکم و ینامز یرگریوصت داــجیا هــک تــسا قیقد نانچ ،دــنک یم رــکذ اه تیصخــش -یمن راوــشد یرما رظن هب ،هدنناوخ یارب ،روــکذم ناتــساد زا ینهذ یریگرظن رد هب ،ناتــساد یــشیامن راب شیازفا روظنم هب ی ّتح وا .دیآ .دروآ یم یور شخر اب متسر ^۱۴یوگتفگ نینچمه و ریش زا ^۱۳راتفگدوخ جوا هــنحص ،ل ّوا ناــخ رد هداد خر تاــقافّتا و ثداوــح عوــمجم زا نیا لمأت و ه ّجوت دروم ،تسا ریــش و شخر دربن لماش هک ،ناتــساد .دروآ یم رد یاپ زا ار ریــش ،یریلد اب شخر هک اجنآ .دراد رارق شهوژپ

‌شخر‌دربن«‌عوضوم‌اب‌هراگن‌ود‌یقیبطت‌لیلحت د ّمحم‌ناطلس‌و‌ر ّوصمریم‌زا‌»ریش‌و

اب طبترم و ناسکی عوضوم یاراد ود ره ،هعلاطم دروم یاه هراگن بستنم هراگن .دنتسه متــسر ل ّوا ناخ رد ریــش و شخر دربن هنحص هک ،تسا یبسامهط هاش همانهاش هب قّ

لعتم ،)۱ریوصت( ر ّوصمریم هب ،۱۳80،روآدوس( تسا هدش یشاقن زیربت رد ق.ه ۹۳۱ لاــس دودح رد طوبرم ،)۲ریوصت( د ّمحم ناطلس هب بستنم هراگن نینچمه .)۱۶۷ ق.ه ۹۲5 لاس دودح رد هک ،تــسا همانهاــش زا مامتان یا هخــسن هب هــب هــ ّجوت اــب .)۱0۳ ،۱۳88 ،زاــبک اپ( تــسا هدــش هدیــشک رــیوصت هــب اب هطبار رد یــقیبطت لیلحت هــب ،هراگــن ود یتخانــشابیز یاــه یگژیو .دش دهاوخ هتخادرپ اهنآ رد یشیامن تادیهمت

‌یا‌همانهاش‌هب‌قلعتم‌،د ّمحم‌ناطلس‌هب‌بوسنم‌،ریش‌و‌شخر‌دربن‌و‌هتفخ‌متسر‌-2‌ریوصتّ

‌.ق.ه‌925‌دودح‌،مامتان )103‌،1388‌،زابک اپ(‌:ذخام

‌،زیربت‌،ق.ه‌931‌دودــح‌،ر ّوــصمریم‌هــب‌بوــسنم‌،شــخر‌طــسوت‌ریــش‌ندــش‌هتــشک‌-1‌رــیوصت .یبسامهط‌هاش‌همانهاش )168‌،1380‌،روآ‌دوس(‌:ذخام

5۷

متسر‌یزادرپ‌‌ت ّیصخش‌)فلا ،دوش یم هدناوخ لوا ناخ هب طوبرم رعش نتم رد هچنآ هب ه ّجوت اب تلاح ،هدش هدیشک ریوصت هب رگراگن ود طسوت هک ناتساد زا یــشخب ه ّجوت اــب .تــسا رخروگ راکــش زا ســپ نیریــش باوــخ لاــح رد متــسر ندیــسر هار رد ناوــج متــسر هک یمخ و چیپ رــپ و یــنلاوط ریــسم هــب رد نت ندوــسآ و اذــغ فرص هب زاــین ،هتــشاذگ رــس تــشپ هوکزربلا هــب ریوصت هب رد ،رــگراگن هچنآ اذل .دروخ یم مــشچ هب ناتــساد یاضتقم و متــسر یگدوــسآ ،دروآرد هــظحلام هــب یتــسیاب یم ،متــسر ندیــشک زا یو تلفغ ییوس زا و ،رخروگ راکــش زا سپ تحارتــسا شوخ تلاح یو یربخ یب و هتسشن وا نیمک رد هاگلزنم نیا رد هک تسا یرطخ نیمک زا ِمجاهم ریــش و شرادافو بــسا نایم نینوخ و ی ّدج دربن زا هرکیپ نایم یقیبطت هــسیاقم کی لماش ،۳ ریوصت .تــسا هتــساخرب یاه شخب یــسررب اب .تــسا هراگن ود ناــیم ،باوــخ لاــح رد متــسر جــیاتن ناوــنع هــب ناوــت یم ار لــیذ تاکــن ،رــثا ود رد هرــکیپ فــلتخم

:درمشرب اه هرکیپ یشیامن راوطا و تلااح لیلحت زا لصاح لباق هتکن ،متسر هرهچ عضو و تلاح اب هطبار رد :هرهچ‌تلاح.1 هب ناوربا یریگرارق هب ه ّجوت اب ،ر ّوصمریم رثا هراگن رد هک تسا نآ رکذ هب هتسب ًلاماک نامشچ نینچمه و لااب هب ور سوق اب و یللاه تروص متــسر هرهچ زا تیاضر زا یک اح و قیمع یباوخ ناوت یم ،طخ لکــش د ّمحم ناطلــس رــثا هراگــن رد شــیبامک ،تــلاح نــیا.دومن هدهاــشم لیامت نییاپ تمــس هب ناوربا رــس هک توافت نیا اــب .دراد دوــجو زــین لیامت لااب تمس هب اهتنا زا نامــشچ یاه هشوگ ییوــس زا و هتــشاد یعبط خوــش و یباداــش ّسح زا یــک اح دــناوت یــم رــما نــیا هــک ؛دراد هویش نیا لیلد ،م ّود ضرف رد .دشاب د ّمحم ناطلس راثآ هژیو ّصاخ ّصاخ یــسانش ییابیز زا یرــیذپریثأت تــسا نــکمم یزادرــپ هرهچ زا رارق رظن ّدم ،نمکرت ماوقا هژــیو یاه هرکیپ هب ه ّجوت و ینامکرت بــتکم و شیر لیامــش و لکــش و تروص نــییاپ تمــسق اــب هــطبار رد .درــیگ یردق ،ر ّوصمریم هب تبــسن د ّمحم ناطلــس هویش ،زین متــسر لیبــس ناعذا ناوت یم عوــمجم رد .دــسر یم رظن هب رت بات و چــیپرپ و رــتایوپ شمارآ تلاح ییامنزاب رد رگراگن ود زا هباشم یشلات نیع رد هک دومن مک اح نوکس و شمارآ ر ّوصمریم هب طوبرم هراگن رد ،متسر باوخ رد یرتشیب توارط و یعبط خوش ،ییایوپ ،د ّمحم ناطلس رثا رد و هدوب .)۴ ریوصت( دروخ یم مشچ هب ود رد متــسر ندــب یــلک تلااــح هــب هــ ّجوت اــب‌:ندــب‌تــلاح‌.2ّ هراگن رد هــکنآ هلمج زا .دنتــسه یرامــشرب لباق دنچ یــتاکن ،هراگــن و هتــسد و هدوب نــییاپ هــب ور هــنیرق تروــص هــب اه تــسد ،ر ّوــصمریم ّسح زا یــشیامن یعون هب ،تلاح نیا .دنا هتفرگرب ار ریــشمش هــضبق تلاح .دنک یم ءاقلا تحارتــسا و نتفخ نیع رد ار متــسر شاب هدامآ ههجاوم رد ناوــلهپ طایتحا زا یک اح یــعون هب هک یکــشخ و یمــسر یارــجامرپ ریــسم رد هــک تــسا یــیاه هاگلزنم یــلامتحا تارــطخ اــب شاقن هژیو دــیک أت نینچمه .تــشاد دهاوخ ور شــیپ رد ناردــنزام یــسرتسد هطقن رد و ندــب یور رــب ار نآ هــک یوــحن هــب ،ریــشمش رــب رد ،وــس نآ رد ا ّما .دــنک یم دــیک أت عوضوم نــیا رــب ،هداد رارــق ناــسآ یراتخاــس اب ندب ،ل ّوا هــجرد رد ،د ّمحم ناطلــس هب طوــبرم هراگــن اه تــسد تلاح .تــسا هدــش شقن یرتــشیب مخ و چیپ اب و رتر ّودم هتــشاد رارق رــس یور رب تــسد هک تروص نیدب ؛تــسا توافتم زــین هتــشاد دصق شاــقن یــیوگ .تــسا هدز هــیکت وــناز رــب رــگید یتــسد و ،هولاع هب .دشکب ریوصت هب ار یهاگرصع ریذپلد ترچ کی زا یشیامن یــسرتسد هطقن رد متــسر حلاــس اجنیا رد ،ر ّوصمریم هراگن فلاخ رب ندب ریز رد زــین متــسر زرگ .تــسین یربخ زــین ریــشمش زا و هدوــبن وا هب و رــس ریز رد ر ِّوصمریم رــثا دننام هــب مــه نادرــیت و هدــش میــسرت وا یلکــش رد زین اهاپ تــلاح .تــسا هتفرگ رارــق وا رــس هاگ هــیکت ناوــنع نیمز یور رب هک رگید یاپ و هدــش عمج یاپ کی تروص هب ،هباــشم دسر یم رظن هب عومجم رد .تسا هدش هدیشک ریوصت هب ،هدش زارد دصق ،دــ ّمحم ناطلــس ،متــسر هرــکیپ یرــیگرارق تــلاح اــب هــطبار رد اب سایق رد و هتشاد رت هناــشوخرس و رت هدوــسآ باوخ زا یتلاح یاقلا اب ییورایور هدامآ یعون هب تحارتسا نیع رد ار متسر ،ر ّوصمریم ،نآ

.تسا هدیشک ریوصت هب ،رطخ .)پچ(‌د ّمحم‌ناطلس‌و‌)تسار(‌ر ّوصمریم‌رثا‌رد‌هرهچ‌‌تلااح‌هسیاقم‌-4ریوصت .)نییاپ(‌ر ّوصمریم‌‌رثا‌و‌)لااب(‌د ّمحم‌ناطلس‌رثا‌رد‌متسر‌هرکیپ‌هسیاقم‌-3ریوصت د ّمحم ناطلس و ر ّوصم ریم زا هراگن ود رد یشیامن رصانع یقیبطت یسررب

ریش و شخر دربن عوضوم اب

58

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

‌شخر‌تاکرح‌و‌تلااح‌)ب تلاح و شنک زا یسودرف یشیامن فیصوت اب رتهب ییانشآ روظنم هب

:میناوخ یمرب ار رعاش هدورس زا یشخب ،ریش اب دربن هظحل رد شخر نامد دمآرب ناــــــــــشخر ِشخر یوس

نامز نآ شخر دـــــــــیشوجب شتآ وچ شرــــــــــــس رب دز و دروآ ردنا تسد ود شردـنا تشپ هب نادند زیت نامه درک هراپ ات ک اخ نارــــــــــب دز یمه درک هراــــــــــــچیب هراچ نارب ار یدد

هــلمح اــب هــهجاوم هــظحل رد شــخر ،یــسودرف ناــیب ساــسا رــب رب ندمآ قئاف روظنم هب و هدــش هتخورفارب شتآ نوچ ،ریــش یناهگ ان رــس رب دوخ تــسد ود اب نامزمه و هتــسب راک هب یریبدت ،هدن ّرد ریــش ،ناس نیدب و د َر َد یم شیاه نادند اب زین ار ریــش تــشپ و هتفوک ریــش .د َن َکفا یم ک اخ رب و هدرک هراچیب ار ریش ،شخر تلااح نایب و یــشیامن یزادرپ هنحص نینچ هب هــ ّجوت اــب تادــیهمت یــگنوگچ و هدوــمن عوــجر روــبزم هراگــن ود هــب ناوــت یم اــب .دوــمن یــسررب نآ ندیــشک رــیوصت هــب رد ار شاــقن ود یمــ ّسجت زین رعــش نتم رد هک ،شخر دربن هویــش ،ر ّوصمریم رثا هراگن رب یــهاگن ،شخر هدمآ زارــف تــسد ود و هدــش هدنایامنزاب یبوخ هب ،هدــش رکذ ریش تــشپ رب وا نادند زا هک یمخز زین و ،هدــش هتفوک ریــش رــس رب هک .)5 ریوصت( دراد قابطنا نتم اب یمامت هب ،هتسشن زین د ّمحم ناطلــس هب قّ

لعتم هراگــن رد ار قیقد یــیامنزاب نــیمه رد ریــش و شخر نایم یریگرد هک تواــفت نیا اب .مــینک یم هدهاــشم .)۶ریوصت( تسا یرتشیب قیلعت اب هارمه و رتزیگنا ناجیه ،هراگن نیا ریــش رب طلــسم ًلاماک یتلاح شخر ،ر ّوصمریم رــثا فلاــخرب ،اــجنیا ردّ ریش هجنپ و هتشاد رارق ریش ناهد رد شناتــسد زا یکی هکلب هتــشادن هک ک ّرحترپ و اــیوپ یدربن ّسح .تــسا هتخادنا مخز وا هنیــس رب زــین یعون هــب و هدرکن ص ّخــشم ادــتبا ناــمه زا ار بوــلغم و بــلاغ شــقن .دهد یم رارق نینوخ و تخس دربن نیا شک اشک نایرج رد ار هدننیب بلاق رد ر ّوصمریم هراگن رد وا یگتخورفارب ّسح و بــسا هرهچ تلاح ناطلــس رثا رد هک یــلاح رد ،هــتفای زورــب شنامــشچ هــقدح یگداــشگ ؛هدش ریوصت نشور گنر اب و رت مارآ یتلاح رد بسا نامــشچ ،د ّمحم ،وا ّکف و ناهد ّدح زا شیب ندش زاب و لای یاهوم تخادرپ هویش ا ّما هنحص رد یگتخورفارب و مــشخ ّسح داجیا رد رگراگن شلات زا یــک اح زا د ّمحم ناطلــس هدافتــسا ،نایم نیا رد هتبلا .تــسا ریــش اب گنج روظنم هب زین و ایوپ یــساسحا یاقلا رد ،رت مرگ و رت نیابتم یاــه گنر رارقرب یگنهامه رعاش رظن دروم ییاور تکرح اب ،یرصب تکرح داجیا

.تسا هدومن ریش‌تاکرح‌و‌تلااح‌)ج سپ تیاهن رد ریش ،نیشیپ دنب رد هدش هدناوخ تایبا ساسا رب داجیا .دــیآ یم رد یاپ زا شــخر یوــس زا هناریگرد و تخــس یدرــبن زا نینچمه و ناوــلهپ زا شــخر عاــفد رثا رــب ،ریــش رد یرــیگلفاغ ّســح هب ،شــخر هزرابم هویــش هــجیتن رد شــندب تــلاح ندــیچیپ مــه رد ریش رــس هیواز .تــسا هدمآرد شیامن هب هراگن ود ره رد قیقد یلکــش یلیامــش و لکــش هب م ُد تلاح و هتفرگ رارق ریز هب شــخرچ تــهج رد ناهد ،هراگن ود ره رد .تسا هدمآرد لکــش یسوق تلاح هب ناــسکی هب ناهد ،دــ ّمحم ناطلــس هراگن رد هک تواــفت نیا اــب ،هدــشزاب ریــش ،ر ّوصمریم هراگن رد ا ّما ،هدــشزاب بــسا تــسد نتفرگ نادند هب دصق .دــشک یم هزرابم لاح رد هــک تــسا یا هرعن زا یــک اح ریــش زاب ناــهد نیا اــب .تــسا هباــشم هراگن ودرــه رد اــبیرقت زــین بــقع یاــهاپ عــضوً رتــشیب رگیدکی زا اهاپ یگدــشزاب نازیم ،ر ّوصمریم هراگن رد هک تواــفت زا یــشان ،ندب یازــجا رگید یــلک تلاح هــب ه ّجوت اــب رــما نــیا .تــساّ هب ییوگ هک ،تــسا شخر طــسوت نآ هدــش بوکرــس و یلاعفنا تلاح رد هک یــلاح رد .دــش دهاوخ نیمز شــقن یــمامت هــب شرــکیپ یدوز همادا ناــنچمه یاپایاپ یرــیگرد ،دــ ّمحم ناطلــس هب طوــبرم هراگــن هب ناوت یمن ،هدمآرد رــیوصت هب هراگن هک صاــخ یا هــظحل رد و ؛دراد زین رت شیپ هــک هنوگنامه .تــفگ نخــس شخر یزوریپ زا مــتح روــط یعون ،د ّمحم ناطلس هراگن زا هتساخرب »قیلعت« ّسح نیا ،دش رکذ نتم ندــناوخ ای و ناتــساد یــقاب ندز سدــح هــب بــطاخم ق ّوــشم نیرت مهم زا یکی روآدای و هدوب هزرابم نیا تبقاع نتفایرد یارب رعــش زین یرصب تهج زا ،نآ رب هولاع ؛تــسا شیامن کیــسلاک یاه یگژیو یاضف هکنآ هژیو هب .ددرگ یم هراگن نطب رد یرتشیب ناجیه بجوم رد یرصب ک ّرحت ساسحا یاقلا و ایوپ یدنب بیکرت تهج هب ،رثا یّ

لک .دناسر یم یرای هدنناوخ هب ،ناتساد ییاور یانعم ک اردا

‌هنحص‌یشیامن‌یزاساضف‌)د طبترم تادیهمت داجیا ،کیسلاک شیامن رب مک اح لوصا هلمج زا تیاور اب ناــنیرفآ شقن شنک یاــضف هک یتروص هــب ؛تــسا هنحص اــب .دشاب ناتساد مه و ناوخ مه اهوگتفگ و تاکرح و تلااح و ناتساد »دادیور و ناکم ،نامز تدحو« هناگ هس لوصا هعومجم زا لصا نیا راثآ رد .دراد دیک أت دادیور عوقو ناکم دایز ت ّیمها رب و هتفرگ تأــشن

.د ّمحم‌ناطلس‌رثا‌،ریش‌و‌شخر‌دربن‌هراگن‌زا‌یشخب‌-6‌ریوصت ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.ر ّوصمریم‌رثا‌،ریش‌و‌شخر‌دربن‌هراگن‌زا‌یشخب‌-5‌ریوصت

5۹

یشیامن رصانع ر ّوصم ریم هراگن

د ّمحم ناطلس هراگن

متسر هرهچ تلاح

.تسا مک اح نوکس و شمارآ

.دروخ یم مشچ هب یرتشیب توارط و یعبط خوش ،ییایوپ

مک اح ،نامز زا تباث یعطقم لکش هب لوصا نیا زین ییاور یمــ ّسجت ود ،درادن راک و رــس ^۱5ینامز ریــس ّطخ اب بطاخم هــک اــجنآ زا و ؛تــسا .دنیامن یم ءافیا رت گنررپ یــشقن ،دادیور و ناکم لماــش ،رگید لصا یزاــساضف و یناکم تادــیهمت هــب ،هدــش رــکذ دراوــم ساــسا رب لاــح نتم رد هچنآ ساسا رب .دوش یم هتخادرپ هراگن ود هب طوبرم شیامن هب طوبرم تیب هس ،دادیور عوقو ناکم یف ّرعم روظنم هب و هدمآ رعش :دناسر یم یرای هدش دای یاضف کرد رد ار ام ،ل ّوا ناخ

راوخ تشادرب شــــخر رس زا ماگل رازـــــــــــغرم رد تشاذگب و دید ارچ تخاس باوخ رتسب نات ِسین ِرَب تخاـــــــنش نمیا یاج ار میب ِرد دوب ریش عضوم ناــــت ِسین نآ رد دورد ین وزا تسراـــــــــین یلیپ هک یف ّرعم یرازغرم ار ناتساد عوقو ّ

لحم یسودرف ،هدشدای تایبا رد و هتشادرب شخر زا ماگل ،تحارتسا روظنم هب متسر ،نآ رد هک دنک یم .دیامن یم مهارف ار باوخ رتسب رازغرم نامه رد یرازین رانک رد زین دوخ رد .تــسا ریــش یگدنز لحم ،روکذم ناتــسین یکیدزن رد هــکنآ زا لــفاغّ ریوصت زکرم رد یتخرد کت اب هدشدای رازغرم ،ر ّوصمریم هب طوبرم هراگن هک ،نآ رانک رد یبآ رهن هارمه هب هاتوک یاه نمچ زا هدیــشوپ ینیمز و نییاپ تمسق و هدش هدیشک ریوصت هب ،دزیر یم ناتسین هب ماجنارــس رد ناتــسین تروص هب ،تــسا ریــش و شخر دربن یلصا لحم هک ،رداکّ یاضف .تسا هدش هتفرگ رظن رد ،هدییور نآ رد هک یناهایگ و اه لگ رانک یا هوهق ،نــشور یبآ ،یــیلاط یاه گنر لماــش هراگن رــب مکاح یــگنر اب یدنب بیکرت کــی ،عوــمجم رد و تــساهنآ هباــشم یاــه ماف و زبــس و ناطلس رثا رد ،لباقم هطقن رد .دشک یم ریوصت هب ار میلام یگنر نیابت ناــتخرد زا هدــنک آ ،زبــسرس یا هــشیب هــب ،هدــش دای یاــضف ،دــ ّمحم و یــگنر یاــه هرخص هارــمه هــب ع ّوــنتم و گــنراگنر ناــهایگ و ناــچیپ و هدــش لیدبت گنر یا هزورــیف ناچیپ یاــهربا و گــنر ییلاط نامــسآ رد و هداهن رتارف رعاــش تافیصوت هدودحم زا یاپ ،شاقن ،ببــس نیدب هدز یروآون و عادبا هب تسد ،ناتساد کیتامارد تیاور لیمکت تهج

­ تعیبط یاه ت ّنــس روآدای یکین هب ،روــکذم هراگن یزاــساضف .تــسا هنیــشیپ زا د ّمحم ناطلــس ،اجنیا رد و هدوــب ناــنامکرت بــتکم یراگــن ع ّونتم یــنامدیچ .تــسا هتــسج یرای بتکم نــیا رد شــیوخ یرــنه

.هراگن‌ود‌یشیامن‌رصانع‌یقیبطت‌هسیاقم‌-1‌لودج

یارب ییارخا زــمرق گنر یریگرظنرد هژــیو هب ،درــس و مرــگ یاــه گنر زاُ رب مکاح یــبآ و زبــس یگنر یاــضف لــباقم رد شــخر ندــب یزــیمآ گنر هنحص رب هدننیب ه ّجوت نتخاس زکرمتم رد ار شاقن یدنمشوه ،هراگن راک هب یاه گنر ،ییوس زا .دیامن یم بلج ،رثا عوضوم اب طبترم یلصا و یشوخرس نامه رب میقتسمریغ یا هراشا ،زین متسر زادناریز رد هتفر یعون زا یکاح هک ،دراد یهاگرصع ترچ کی رد متسر هنلافاغ توارط فیرظ هتکن .تساضف زا رگید یشخب رد شخر تخس دربن زا یربخ یب رد یتخرد هنت رب هدیچیپ یراــم ندیــشک ریوصت هب ،هراگن نیا رد رــگید دصق و هدوــمن هلمح هدنرپ کــی هنلا هب هک ،تــسا هراگن پــچ تمــس یا هنحص نینچ ،رعــش نتم رد هک اجنآ زا .دراد ار وا یاه هجوج راکــش ار نآ ندیــشک ریوصت هب نیاربانب ،تــسا هدــشن رکذ یــسودرف یوــس زا عضوم رب مکاح زیگنا بعر یاضف زا یــشیامن دیهمت یعون هب ناوت یم رد و هدومن باختنا تحارتسا یارب متــسر هک دروآ رامــش هب یکانرطخ نیا .)7ریوصت( تسا هدش لیدبت ریش و شخر گنج هنحص هب تیاهن د ّمحم ناطلس راثآ رد یلک یهاگن رد ،هناقّ لاخ و نیدامن تاراشا هنوگّ .دور یم رامش هب درف هب رصحنم و یگشیمه یگژیو کی لکش هب

.د ّمحم‌ناطلس‌رثا‌،ریش‌و‌شخر‌دربن‌هراگن‌زا‌یشخب‌-7ریوصت د ّمحم ناطلس و ر ّوصم ریم زا هراگن ود رد یشیامن رصانع یقیبطت یسررب

ریش و شخر دربن عوضوم اب

۶0

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

هجیتن

و شهوژپ عوضوم اب هطبار رد هتفرگ تروص یاه یسررب ساسا رب رب هیکت زین و ،تشذگ رظن زا نیشیپ تاحفص رد هک یبلاطم یاوتحم

:دنتسه رکذ لباق لیذ جیاتن ،شهوژپ نیداینب یاه شسرپ ساــسا رب هنارگ تیاور یرــگریوصت و یمــ ّسجت لکــش رد ،تــیاور .۱ ر ّوصمریم ط ّسوت ،متــسر ل ّوا ناخ اب هطبار رد یــسودرف هدورــس نتم هــب یراداــفو نــتفرگرظنرد اــب ناکــما ّدحرــس اــت ،دــ ّمحم ناطلــس و

رــگراگن ود رــه ،اتــسار نــیا رد و هــتفرگ تروــص رعاــش تاــفیصوت یزاــساضف ماــظتنا رد یرــیوصت رــصانع یرــیگراک هب رد دنا هدیــشوک رد اــ ّما .دــنزادرپب زــین تاــیئزج نــیرت کچوک هــب یــ ّتح ،هــنحص یــیاه توافت ،شاــقن ود ناــیم هناــسانشابیز رــ ّکفت و ارــجا یــگنوگچ

متسر ندب تلاح

.تسا رطخ اب ییورایور هدامآ یعون هب تحارتسا نیع رد

.تسا اراد ار رت هناشوخرس و رت هدوسآ باوخ زا یتلاح

تاکرح و تلااح شخر هزرابم زوریپ شقن یاقلا و رعاش تافیصوت اب ریوصت لماک قابطنا

.دوش یم هدهاشم شخر رب نامه زا ار بولغم و بلاغ شقن هــک ک ّرحترپ و ایوپ یدربن ّســح

.دراد رارق یشنک قیلعت تلاح رد هنحص و هدوبن ص ّخشم ادتبا

ریش تاکرح و تلااح هدهاــشم شــخر لــباقم رد ریــش هدــش بوکرس و یــلاعفنا تــلاح

.دوش یم نادیم بولغم زونه و دراد همادا ناــنچمه ریــش یاپایاپ یریگرد

.تسین

یشیامن یزاساضف هنحص

مک و میلام یاــه گنر و رصانع بــیکرت اــب هارــمه ،مارآ یزاــساضف .تسا نیابت

و رــصانع زا ناــچیپ یــبیکرت اــب هارــمه ،رــگ نایب و اــیوپ یزاــساضف .تسا نیابتم یاه گنر

یشیامن رصانع ر ّوصم ریم هراگن

د ّمحم ناطلس هراگن

.1‌لودج‌همادا

۶۱

اه‌تشون‌یپ

1 Poetic.

2 Drama.

3 Mimetic Action.

4 Dramatic.

5 Narration.

6 Storytelling.

7 Mimic.

8 Composition.

یگنر هب زور ره یبهذم و یــسایس و یلم یاه تضهن ،یوما دهع رخاوا زا ۹ّ برع تدایــس و تلود نتخادنارب ،اه شبنج نیا یلصا دوصقم .دــش یم رهاظ تلود ضارقنا هب هک نایناریا تضهن نیرت گرزب .دنتشادن یراک ملاــسا اب و دوب .)۱8۷،۱۳۷8 ،نحتمم( دوب هیبوعش تضهن ،دیماجنا اه برع تدایس و تــسا یناــساس هرود یخیرات رثا نیرت مهم ،)همان یادخ( گــمان یادوــخ ۱0 اب هتخیمآ ،ار فــلتخم یاه نارود عــیاقو و یناــساس ناهاــشداپ ماــن ،نآ رد هــک شیارــس رد یــسودرف عبانم نیرت مهم زا ،رــثا نیا .دندوب هدرــک طــبض ،هناــسفا .تسا هدوب همانهاش

روصنموبا هیامرــس و روتــسد هب ق.ه ۳۴۶ لاــس رد هک تــسا یا همانهاــش ۱۱ یرمعم روــصنموبا تــسد هــب و سوــط مــک اح ،یــسوط قازرــلادبع نــب دــ ّمحم هب هک همانهاش نیا .دش هدیــشک ریرحت هتــشر هب وا ریزو ،)یرمعملا روصنموبا(

عبنم نیرت یلصا و تــخادرپ یم ملاــسا زا شیپ خیرات هب ،دوــب هدــش هتــشون رثن .)۱۲۱،۱۳8۳ ،کلم هدازاضر( تسا هدوب همانهاش شیارس رد یسودرف 12 Prologue.

13 Monologue.

14 Dialogue.

15 Timeline.

عبانم‌تسرهف

،ســمره ،ابهــش دــ ّمحم :هــمجرت ،مارد یاــیند ،)۱۳8۷( نــیترام ،نیلــسا .نارهت

و رتــشیب تایئزج یریگراک هب نازــیم ،توافتم یگنر یزاــساضف رــیظن رد توافت و دــ ّمحم ناطلــس رثا رد هــشیب زادنا مــشچ داــجیا رد یعــس ،هولاع هب .تــسا دوهــشم هراگن ود ناــیم یدــنب بیکرت و یدــنب باق ناطلــسرثا زا شیب ریوصت عازتنا و ماظتنا و مــظن ،ر ّوــصمریم هراگــن رد و ییامن هصلاخ نازیم ،اجنیا رد یریوصت عازتنا زا دارم .تسا د ّمحم اه لکــش یراگن هدیکچ یعون تهج رد یرورضان تایئزج زا ندــنکرب د ّمحم ناطلــس ،لباقم رد .تــسا هراگن یلصا عوضوم رب دیک أت یارب جنرغب و تایئزجرپ یدنب بیکرت کی داجیا اب ات هدیشوک دوخ هراگن رد .دیازفایب هنحص یشیامن و یفطاع راب رب ،ع ّونتم ییارگ تعیبط و ناــشاقن هلمج زا زیربت هب دورو زا شیپ ات ر ّوــصمریم هــک اــجنآ زا .۲ زا و هدمآ رامــش هب تارــه نآ زا سپ و دنقرمــس بــتکم و نارــیا قرــش هویــش رد ،دوــش یم بوــسحم دازــهب نــیدلا لامک نادرگ اــش هــلمج یتخانش ییابیز و یکبــس یاه شزرا زا یرایــسب ،شیوخ یرگریوصت هراگن رب مک اح یقطنم مــظن هلمج زا .دراد هارمه هب ار تارــه بــتکم تفاطل نینچمه و فــلتخم یاه گنر یرــیگراک هــب رد تــّیدودحم و رصحنم یا هویــش هب اه یگژیو نــیا یگلمج هــ ّتبلا هــک ،مــلق تــک ازن و ناطلــس ،لباقم هطقن رد .دنا هدــش یلجتم ر ّوصمریم راــثآ رد درــف هــبّ برغ رد نانامکرت یشاقن بتکم صخاش هدنیامن و راد مچرپ ،د ّمحم شاقن نیرتهب ،یوفص زیربت بتکم یریگ لکش زا شیپ و تسا ناریا بوسحم ینمکرت یشاقن یتخانشابیز یاهرایعم زا و شابلزق کبس یاه یگژیو زا یرایسب ،یو هراگن رد ،هنیشیپ نیا ساسا رب .دوش یم هب رفاو قــشع ،جــنرغب یاــه یدنب بیکرت هــلمج زا ،ناــنامکرت بــتکم و ع ّونتم و ناــشخرد و ک انبات یاه گنر یرــیگراک هب ،یراگــن تعیبط ییایوپ .ددرگ یم هدهاشم نانامکرت هب صتخم یراگن هرهچ هویش زین یاه هصخاش رانک رد ،وا راثآ رد دوهــشم یــشیامن یرگنایب و ک ّرحت و هتخاــس لدب راذگریثأت و زاون مــشچ یا هراگــن هــب ار روــکذم رــثا ،یدرــف مه رد یاه ت ّنــس اب ههجاوم رد رــگراگن ود ره هکنآ مــهم هتکن .تــسا ات دنا هتــشاد یعــس و هداد ناــشن فاطعنا ،ناریا قرــش و برغ هدینت یرنه یاه هتخودنا رب و هدش اریذپ ار دیدج یتخانشابیز یاه شزرا

.دنیازفایب شیوخ و یلک تلاح تهج زا هراگن ود رد باوخ لاح رد متسر تلااح .۳ّ یاه تهابــش رگیدکی اب ،ریوصت رداک هدودحم رد یریگرارق تهج زین زا .دنتــسه زین ییاه توافت یاراد ،لاــح نیع رد ا ّما ،دــنراد یــناوارف هضبق رب تسد یگتفخ نیع رد متسر ،ر ّوصمریم هراگن رد هکنآ هلمج هنوگره اــب هــلباقم رد وا یــگدامآ زا ناــشن رــما نــیا هــک ،دراد ریــشمش هراگن رد هک یلاح رد .تسا نمشد یناهگ ان هلمح ربارب رد یریگلفاغ یعبط خوــش و یگدنزرــس و ک ّرحت تلاح ،د ّمحم ناطلــس هب قــلعتمّ تلاح .دوــش یم هدهاــشم ندب عضو رد و هرهچ تــلاح رد ،یا هژــیو رد دوجوم یــعفادت تلاح مدــع زا یک اح اــجنیا رد متــسر هرــکیپ یــلکّ .تسا ر ّوصمریم هراگن رتــشیب ر ّوــصمریم ،ریــش و شــخر درــبن ندیــشک رــیوصت هــب رد .۴ ریــش هب و زوریپ و طّ

لــسم یتلاح شخر هب و هدوــب راک ماــجرف هــ ّجوتم رد درــبن ،دــ ّمحم ناطلــس هراگــن رد اــ ّما .تــسا هداد بوــلغم یــتلاح یمامت هــب بولغم و بــلاغ شــقن زوــنه و هتــشاد رارــق قــیلعت تــلاح یــشیامن ناجیه ساــسحا یاــقلا رد تــلاح نــیا .تــسین ص ّخــشم .ددرگ یم عقاو رثؤم هدننیب هب ناتساد سوق و شک و هنحص یت ّنــس یرــگراگن یــیلاط نارود رد نارــگراگن یــیاور هویــش .5 یــمامت زا و هدوــب عــماج یا هویــش ،یوــفص زــیربت بــتکم رد نارــیا دــنم هرهب دوــخ رــصاعم و نیــشیپ بــتاکم یرــنه یاهدرواتــسد قلخ و یــشیامن راک و زاــس داجیا رد هژیو هب هــتکن نیا .تــسا هدوــب همانهاــش نوــچ یا هدــش ر ّوــصم یاه ناتــساد یــیاور یاــه شنک رد .تسا دوهــشم و زراب یبدا راثآ رگید و یماظن هــسمخ و یــسودرف دوخ نیلاثم شرــگن و یدــیرجت ناــیب ،هرود نــیا رگراگن لاــح نــیع یا هویــش رب و هدومنن یتوــسان و ینیمز تلااــح یــیامنزاب یادــف ،ار یتخانشابیز نیــشیپ یاه شزرا رب ینتبم یریوصت تیاور زا صاخ .تسا هدنام مدق تباث یت ّنــس و لیصا

د ّمحم ناطلس و ر ّوصم ریم زا هراگن ود رد یشیامن رصانع یقیبطت یسررب ریش و شخر دربن عوضوم اب

۶۲

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

.نارهت ،نیمیس و نی ّرز ،زورما ات زابرید زا ناریا یشاقن ،)۱۳88( نیئور ،زابکاپ یاه ناتــساد زا یــخرب رد مارد رــصانع ،)۱۳۷0( للاــج ،قــلطم یــقلاخ

.۷5-5۲ صص ،۳۷ هرامش ،همان ناریا همانلصف ،همانهاش همان :هیرشن ،یروصنموبا همانهاــش هچابید ،)۱۳8۳( میحر ،کلم هدازاضر

.۱۶۶-۱۲۱صص ،۱۳ هرامش ،نمجنا .نارهت ،ریبکریما ،امنیس ت ّیهام ،)۱۳8۴( رهمگرزب ،اعیفر .نارهت ،ریبکریما ،رعش ّنف و وطسرا ،)۱۳۹۳( نیسحلادبع ،بوک نی ّرز دــ ّمحم دــیهان :هــمجرت ،نارــیا یا هراــبرد رــنه ،)۱۳80( ءلاــعلاوبا ،روآدوــس .نارهت ،گنراک ،یناریمش

رد یرعــش رــیواصت راتخاــس و امنیــس ،)۱۳۷8(دــمحا ،یــمرهج یــطباض .نارهت ،ارق باتک ،همانهاش ،بــیرق یدــهم :شــشوک هــب ،همانهاــش ،)۱۳8۶( مــساقلاوبا ،یــسودرف

.نارهت ،ناتسود نــشور یدهم :هــمجرت ،یــلم هــسامح و یــسودرف ،)۱۳۷5 (یرــناه ،هــسامّ

.زیربت ،زیربت هاگشناد ،ریمض .نارهت ،یگنهرف و یملع ،هیبوعش تضهن ،)۱۳۷8 (یلعنیسح ،نحتمم