هطبار یسررب یعامتجا هیامرس
ینامزاس یلاعت و
يزيرك يهاشبرع دمحا
یملع تئیه وضع رون مایپ هاگشناد
( تفایرد خیرات :
03 / 00 / 92 شریذپ خیرات ؛ :
29 / 00 / 93 )
هدیکچ
ت نیا اب قیقح فده یسررب هطبار یعامتجا هیامرس ینامزاس یلاعت و
تسا هتفرگ ماجنا .
ننیا قنیقحت زا رنظن فدنه دربرانک و زا رنظن
تیهام یشیامیپ - یلیلحت و ینتبم رب لدم زاس راتخاس تلاداعم تسا
هعماج. رامآ حت ق م قی ؤ دشنشم رشن یلانع شزشنمآ تانسس
تسا . هب ریگ هنشمن شور
هقبط داصت ا یف ماجنا تسا هتفرگ . زا عشمجم همانشسرپ نیزشت اه دن تنیاشن رد 401
نباا هماننشسرپ
و د داد صیخشت دافتسا رامآ یلحت رد
هب د هتفرگ راک .
داد مج اه روآ انب بهوهنپ ننیا رد د هنب
ریگرانک مرنن انهرازفا
SPSS16 و LISREL8.5 یلحت
د . تام هبساحم ارب بهوهپ نیا رد سنایراو سیر
- یمشنشفم لدم نشمزآ و ریسم یلحت سنایراوشک
رازفا مرن بهوهپ LISREL8.5
هب د هتفرگ راک .
هب هجشت اب ریداقم جیاتن یت
زا رتگرزب 90 4/
دنمآ تسد هب .
هینهرف هنمه نیارباننب انه
بهوهپ د دییأت . هجیتن رد تبثم میقتسم طابترا ینامزاس یلاعت و یعامتجا هیامرس نیب و تسا رارارب رادانعم و
هب هجشت اب صخا انه
شزارب شزارب لدم یلشبا باا
دراد .
ناگژاودیلک
دامتعا دنشیپ ینامزاس یلاعت یعامتجا هیامرس
لدم راتخاس تلاداعم یبای .
سیون ن هد لوئسم
همانایار ahmad.arabshahi@gmail.com :
دم ی ر ی ت یعامتجا هیامرس
هرود 1 ، هرامش 1 زییاپ ، 1131
تاحفص 33 ـ 81
همدقم نامزاس عاونا همه شلات رد اه
دنا ووخ فادها هب نآ هیاس رد و دنشخب ققحت ار ینامزاس یلاعت هوک د
نآ هلمج زا یروآدوس و اقب اه
تس ، دونبای تسد .
نامزاوس و ینامزاوس یلاوعت قوقحت توتج رد اوه
هیامرس فادها هب یبایتسد یاه
یفلتخم دوننام و یلاوم هیامروس ،یناوسنا هیامروس ،یوییییی هیامروس
و یعامتجا هیامرس ،یگنهری هیامرس ،یداصتقا نآ یج
ار هب یم راک دنریگ . ره کی امرس عاونا زا هی
اوه
و متم یشقن یندشنراینا
دونراد هدتع رب ینامزاس یلاعت ریسم رد ار
، ناویم ویا رد
، هیامروس وقن
متم یعامتجا رظن هب رت
یم دسر . عاوونا زا یویی ناوونع هوب هوینیا زا روظن فروص یعامتجا هیامرس
هیامرس یم اه هجوت دروم دناوت یم ،دریگ رارق
هرتب تتج رد دناوت ونا زا خبرورا یرادروب
عاو روگید
هیامرس اه م ؤ رر و دشاب مه دوش ببس ار ییاییا .
رد یعامتجا هیامرس هژیو هاگیاج و قن هب هجوت اب
ارآ یوسررب و یروظن یناوبم یوسررب زا وپ هلاقم یا رد ،نامزاس دریلمع ی
هوهبار ،نادنموشیدنا
ینامزاس یلاعت و یعامتجا هیامرس دش دهاوخ یسررب
.
یرظن ینابم یعامتجا هیامرس س هیامر یعامتجا زا
میهافم یدیدج تسا هک رد هزووح وولع یعاومتجا اوب
ریگموشش تعروس ی
شرتسگ هتیای
تسا . در یاپ یا وتفم ار یم ناوت رد یرایسب رارآ زا
هعماج ناسانش کیوسلاک رد
یمیهافم زا
لیبق دامتعا
، یگتسبمه و
یعامتجا اجسنا هدهاشم
درک . هیامرس یعامتجا رد
یاونعم
نردم دوخ با ادت رد لاس 9191 هتشون رد یاه نافیناه تسرپرس تقو
سرادم یانیجریو یبرغ
رد
اییرمآ هب راک هتیرگ دش . اما زا ههد 9191 هب تدش دروم رارق هجوت تیرگ
و اب شرتسگ یروظن
و
،یبرجت هاگیاج فیرعت هدش یا رد هیرظن نایم یاه
هعماج یسانش هب دوخ اوصتخا د
ا د . ویا روما
هب ،هدمع روط هرم
نو ملک هعماج ییاییرمآ سانش و
پ زا نآ ریپ ویدروب هیرظن زادرپ یوسناری
تسا هدوب و
اب هعلاهم انتاپ ( 9111 ) رد هنیمز ههبار هیامرس یعامتجا و
یاهداتن کویتارکومد
رد
،ایلاتیا شرتسگ تیای و زا نآ پ
، یرایسب زا نادنمشناد رد
عوضوم هیامروس یعاومتجا وحب
و
یسررب دندرک . رس هیام یعامتجا
ًاساسا رد ههد 9111 موتفم ی دش و رد هتشر یاه یعاومتجا ولع
رایسب دروم هجوت رارق
،تیرگ هدع یدایز زا هعماج
،ناسانش یاملع
تسایس نانادداصتقا و یاروب
تیای خساپ س ؤ لا یاه یددعتم هک اب نآ اه
،دندوب هجاوم وتفم
هیامروس یعاومتجا دوندییگرب ار
و
حب هیامرس متجا یعا امزاس ن ی یین هیرظن اب یاه كاسورپ و
تیپاتن و ،لاوشوگ تووق
تویرگ و
هجوت ناریدم نامزاس اه هب هیامرس یا رتشیب
فوهعم دش ( ،نارایمه و یمیقم 9111
).
زا هیامرس ىعامتجا فیرعت
یاه ىددعتم نایب هدوش توسا وویدروب. ( 9191 ) هیامروس یعاومتجا ار
یعمجت زا عبانم هوقلاب لعفلاب و رعت
فی یم دنک هک طوبرم هوب توییلام هیبوش
یماوداوب زا
وباور
مک یبو یداتن هدوش زا ییانوشآ و تخانوش لوباقتم
توسا . ویا هیبوش اوه لووصحم یاوهدربهار
هیامرس یراذگ یدری و
،یعمج هناهاگآ ای هناهاگآان دصق هب
دیلوتزاب باور یعامتجا توسا
. وملک
( 9119 ) دقتعم هیامرس تسا یعامتجا
یشخب زا اس راتخ یعامتجا تسا
هک هب رگشنک هزاجا یم دهد
هب عیانم دوخ تسد دبای . تراب ( 9111 ) هیامرس یعامتجا ار
کی هیبش هنوگراتخاس فیرعت
یم دنک
هک تم أ رر هزادنا زا
،هیبش مکارت و هلسلس بتارم هیبش تسا و ره هش هزادنا عیسو هیبش رت
و مکارت
هلسلس بتارم دوجوم رد نآ رتمک دشاب
، ییم نا یعامتجا هیامرس ور
هوب یایویا توسا
. تراوب روب
یوگلا اهدنویپ و تاطابترا رد
نایم یاضعا ،هیبوش یاروب ووتفم یزاوس هیامروس یعاومتجا تأ
دویک
یم دنک . امایوکوی ( 9111 ) هیامرس یعامتجا ار
هب ناونع هعومجم ینیعم
اهراجنه زا اوی
شزرا یاوه
یمسرریغ فیرعت
یم دنک هک یاضعا یهورگ ایمه هک یر و نواوعت ناوشنایم زاوجم
توسا
، رد نآ
میتس دنا . هب داقتعا ییاهراجنه وا هک
دیلوت هیامرس یعامتجا یم
،دننک دیاب ییایاجوس لماش زا
لویبق
،تقادص یادا
تادتعت و تاطابترا هبناجود
دنشاب . انتاپ ( 0111 ) دقتعم تسا هیامرس یعامتجا هب
یتایصوصخ زا
یعامتجا نامزاس دننام
هیبش اه و اهراجنه و
داومتعا هراوشا دراد هوک یگنهاومه و
یرایمه یارب
عیانم لباقتم ار لیتست یم دنک . یولع ( 9191 ) تسا دقتعم هیامرس
یعامتجا ترابع
تسا زا ریرات یداصتقا لصاح
یتلایتست زا هک
هیبش یاه داومتعا و م ؤ هوفل یاوه یوگنهری رد
کوی
یعامتجا متسیس هب
دوجو یم دروآ . هب داقتعا یولع ش هیب یاه دامتعا هولاع هاوک رب هونییه
یاوه
یتیریدم بجوم یم دوش نامز و هیامرس یرتشیب تیلاعی هب یاه
یلصا اصتخا ادیپ
دنک و نایرج
یبسانم زا یریگدای ناد و
ار رد یب نآ اه مهاری یم دنک . یا رما یین یم دناوت رد هنییه هاک یاه
یتیریدم و هعسوت یعامتجا رایوسب
ررؤوم دوشاب . یناوولا یناوریوش و (
0111 ) رد فویرعت هیامروس
یعامتجا هب
اهدنویپ و تاطابترا یاضعا نایم
کی هیبش هب ناونع عبنم شزرااب هراشا دنراد هوک اوب
قلخ و اهراجنه دامتعا
لباقتم بجوم ققحت فادها اضعا یم دوش ( هدازرامعم
،نارایمه و 9199
).
یعامتجا هیامرس یازجا ج ود یعامتجا هیامرس ءی
،دراد دنویپ و دامتعا .
رد دووجوم یتنوس یدونب میسقت فرعم ءیج ود یا
تسا اوتحم و راتخاس یب یعامتجا هیرظن (
،لمیز 9119 ) روگید دوعب زا و
، رگناویب ،ءیوج ود ویا
هبنج یاه دنتسه یعامتجا هیامرس رد یمک و یفیک .
جا تیعقوم کی رد کسیر لوبق هب داریا لیامت زا تسا ترابع دامتعا لویامت ویا هوک ،یعاومت
هنوگ هب نارگید هک تسا هتین یا هب نانیمطا ح رب ینتبم یا
راظتنا هک یم
لومع دور یوم
دوننک و
هویش یا تیامح تیرگ دنهاوخ یپ رد ار هدننک .
امایوکوی ریبعت هب
« : رد هوک توسا یراظتنا ،دامتعا
دوخ ینواعت راتیر یاراد و قداص ،مظنم عامتجا کی ناشن ار
یم هد د .»
ت تتج هب ناققحم همه زا یب امایوکوی أ
رد قویقحت و داومتعا روب دویک راورآ هراوب
نآ یداوصتقا
تسا فورعم .
یسپ (
Pessey, 2000
) عوماوج یداصتقا دریلمع تسا هدیشوک امایوکوی تسا دقتعم
هوسیاقم ،دامتعا فلتخم حوهس ساسارب ار نوگانوگ دونک
. هوعماج رد دووجوم داومتعا اهوس ارویز
ییعت دننک هجرد ه درم یرلااس یداصتقا هصرع رد تباقر یارب هعماج ییاناوت و تسا
.
تاطابترا ،رگید ترابع هب و داریا یب ینیع یاهدنویپ رگنایب یعامتجا هیامرس ءیج یمود نآ
اه
تسا رگیدیی اب .
اهدنویپ یم دشاب عون ود زا دناوت :
فلا ) داریا یم هویش هب دنناوت یا
سود قیرط زا یمسرریغ یت
اه اونا و رگید ع هیبوش یاهدونویپ یا
دنشاب طابترا رد رگیدیی اب .
یعاومتجا هیبوش کوی یدری ره ،رگید ترابع هب دراد
هیبوش ویا هوک
باور عاونا یواح تسا
دننام دنویپ ای یتسود یاه
اوی یگیاوسمه دوننام اوضی رد یوییدین ،یفطاع
نآ ریاظن و یدنواشیوخ باور ،هرادا رد ینایم ترواجم .
ب ) دری یم مجنا رد یمسر تیوضع قیرط زا دناوت اه
هورگ و رد ناروگید اوب ،هونابلطواد یاوه
دشاب طابترا (
عراش ،روپ 9191 )
ینامزاس یلاعت
1
نامزاس یوراری گریب لاؤس هنوگش و یرایبا هش اب هک تسا یا اه
یم یوسررب موض ناوت عماوج
دراوم
،فلتخم همه
هزوح و توق طاقن یاه
ر دوبتب لباق ییاسانش ا
، قیوم یروضح یارب ار دوخ و
صرع رد ه درک هدامآ تباقر هرتب ناریفتم و نادنمشیدنا هزورما.
هوب عماوج تویفیک تیریدم رب یرو
نامزاس یدمآراک یاییا یارب ریگاری لح هار ناونع هوک تیریدوم رد یمتوسیس داوجیا قیرط زا اه
اجنا ماض تیرگ
هب اهراک همه رد و وادم ،ایحص روط نامزاوس یاویاوز و حوهس
،توسا دویکأت
دنراد رد.
لدم ،عماج تیفیک تیریدم هب هجوت بوشراش یاه
یاروب یرایبا ناونع هب ینامزاس یلاعت
متسیس رارقتسا اه
اظن و نامزاس رد یتیریدم فلتخم یاه نایویم جنوس یاروب یرایوبا یوین و اوه
تیقیوم نآ اه اظن یا رارقتسا رد هدش ییرعم اه
دنا . ب ه لدم یا یریگراک اه
نامزاس رد فولتخم یاه
ناشن دنهد ه صخاش رد هک تسا یتجوت لباق دشر دریلمع یاه
نآ اه تسا هداتیا قافتا .
فرص روظن
تیلاعی یشخب هش رد نامزاس کی هینیا زا یم
سایقم رد نآ هزادنا و دنک ،تسا ردقش یداصتقا یاه
ش دیاب ،دبای تسد تیقیوم هب دناوتب هینیا یارب دنک باختنا دوخ یارب ار بسانم یتیریدم بوشرا
.
هک تسا یوق یتایلمع رایبا ینامزاس یلاعت لدم یم
نامزاوس وسوت یوفلتخم دصاقم یارب دناوت اوه
هب دوش هتیرگ راک .
تشادرب ینامزاس یلاعت درک تقد دیاب ی
هب هیلب تسین یرظن توسد
هوئارا و ندروآ
هدهاشم لباق و سوملم جیاتن بم هک تسا یا
دهاوش رب ینت دشاب اوداب و رادیاپ ،
.
ینامزاس یلاعت لدم ایرشت رد
EFQM
لوکریبد و اویناتیرب توسپ هرادا ییارجا ریدم یتربار ناج
قباس یم دیوگ :
« هزاجا نامزاس هب هک ییاهرایهار یم
ناوعفنیذ لداعتم تیاضر هب ات دهد (
،نایرتوشم
تلود ای نارادماتس و هعماج ،نانکراک )
هب دبای تسد تویقیوم لاومتحا هوک یرووط
ینلاووط تدوم
دبای یاییا (
،یچشوق یرفعج 9191
).
لاوس رد یناوسنا عباونم ناربهر زا یجنسرظن کی جیاتن 0111
یاراد دراووم زا یویی داد ناوشن ،
ییاپ رد راک و بسک ناربهر شزومآ رد یناسنا عبانم تایلمع ،یشخبررا زایتما یرت هونیمز
تویفیک
1. Organizational Excellence
میمصت سنا هیامرس یریگ دوب دوخ ینا
. روظن هب یوم لویلاد زا یویی دوسر وسوتم تویفیک
دادعتوسا
میمصت یریگ یا تسا هک متسیس یاه عبانم یناسنا زونه هب روط ررؤم و لمایت هتیای هب ناربهر یاروب
دوبتب یا میمصت اه کمک یمن دوننک
(Boudreau & Ziskin, 2011)
. شور زا یلاوعت لدوم هوک ییاوه
یم فیرعت ار ینامزاس ک
دن
، تسا نانکراک تیقلاخ هب نداداتب .
لدم ناوونع هوب ینامزاوس یلاوعت یاه
رایبا ی هب عماج شرگن اب و ریگاری همه
نامزاس یایاوز یم ناریدم کمک هب اه
اوت دونیآ نآ
اوه رد ار
قیقد تخانش دنک یرای نامزاس رت
. لدم یا جنس یارب اه نامزاس دریلمع هسیاقم و
اه هب یین راوک
یم هتیرگ وش
د رداق ار نامزاس کی هینیا مض و یم
دنک تویقیوم نایویم یاروجا رد ار دووخ یاوه
همانرب اه یبایزرا فلتخم ینامز عطاقم رد دنک
ههوروپ و ییاسانش ار دوخ فعض و توق طاقن ، ییاوه
فیرعت ار
، دننک تکرح یلاعت تمس هب و (
،یچشوق یرفعج 9191
).
ناشن تاعلاهم یم
عوونت دوهد
راگزاس یلاعت اب تسا
. یاربانب
، فاوهعنا زا یداویز هجرد کی هزاجا اب یلاعت رد یروآوون و یریذوپ
هشراپیی یاییا ،یلحم اهس یزاس
همه تیلاعی اه میمعت رازاب تتج رد ار هزاوجا هوتیای
یوم دوهد .
یلاعت رد هشراپیی لصا هجیتن هزاجا یزاس
یم لمحت عونت دهد ریذپ
یاروب ار نآ هوینیا نودوب دوشاب
متسیس تدحو دنادب دیدتت
(
Urciuoli, 2003
.)
یلاعت رد تغل هب ینعم ندشدنلب و
ندشرترب تسا
و یلاعت ینامزاس هب یانعم ینامزاوس دوتعت هوب
دشر و هعسوت رادیاپ و یمیاد رد تتج بسک تیاضر یرتشم و رمتسم یاییا یروآدووس
تکروش
رد کی یحم یلم ریگاری و تیامح هدننک تسا یلاعت.
ینامزاس عبات یارش
، اخ ،،ونهری یوحم
یلخاد و یجراخ و بسک و
،راک یورین یگژیو یناسنا
،نامزاس طاقن توق و فعض
، و تصری اوه و
ییاهدیدتت تسا
هک نامزاس هتیرگربرد ار توسا
رد.
کوی ، لاوک ریوسم یروترب و یلاوعت ،ینامزاوس
،ییاسانش
،صیخشت هعسوت
شرتسگ و تیقیوم
رد کی نامزاس تسا . رد یا نایم اجنا نداد ود راوک
یرورض تسا یلاعت:
و اهدنیآری شلات
یاروب داوجیا ،ونهری یولیلحت
و یوملع تویفیک رد نامزاوس
( یعخن ،داژن 9191 ).
ساوسا روب جیاوتن هب یبایتسد و نامزاس تیریدم رد هتسجرب دریلمع ،یدمآرس
هوجیتن لماش هک یداینب میهافم اهدونیآری ،فدوه تاوبر و یروبهر ،یرتوشم روب یوکرمت ،یویارگ
و
تیعقاو تکراوشم ،یروآوون و رمتوسم دوبتب ،نانکراک تکراشم ،اه فروط ود روه یاروب هوک ییاوه
تیلوئسم و دندنمدوس یعامتجا یاه
تسا ( ،نایرادیارس 9191
، 9 ).
لدم یلاعت
،ینامزاس یرایبا
یوق تخانش یارب طاقن
توق و هنیمز وبتب یاه ریذپد
نامزاس هتخانش اه یم
دوش و هب ناونع بوشراش ی
م مجسن و هب هدینت مه یم
دناوت متوسیس یتیریدوم نامزاوس
اوه ار یوین ،دونک فویرعت و
ناریدوم ار رد
ب ه یریگراک نونی
یرای یتیریدم دهد
. رد یا
،نایم لدم یاه یلاعت ینامزاوس هوب
رایوبا ناوونع و
یونی
ریگاری و اب شرگن عماج هب همه نامزاس یایاوز هب
کمک ناریدم یم دنیآ ات ناییم تیقیوم دووخ یاه
ار رد یارجا همانرب اه رد عطاقم ینامز فلتخم دننک ( یریبا یولد و ، 9199 ).
اب هجوت هب راب یشزرا هملک یرترب یم ناوت نآ ار یخساپ یقهنم یویی هب زا
یاوهزاین یوساسا
نامزاس
، ینعی تباقر رب .درم یرترب یتباقر هن قی یعبات زا یاییا درویلمع و
یروآدووس ،توسا
هیلب یعبات زا نامزاس ییاناوت رد
تارییغت
،یهیحم دننام
رد رییغت یاهزاین تراوتم ،نایرتوشم یاوه
،ابقر هیحور داریا و یارش بسک و راک تسا . لیامت هب یروآون و قولخ تلاووصحم و
تامدوخ
،دیدج طرش زلا یارب رد تباقر یحم
رد لاح رییغت م ؤ تاسس توسا هدش دای .
رد ریوسم یلاوعت
تیمها نامزاس دتعت
ینامزاس و
،تیریدم ویل
هجوت هب
،یرتشم رد یپ ییاوهراتیر تیروگ هوک
ینتبم رب یرایمه کیرشت و
یعاسم
،دشاب دوبتب بوشراش یاه
هزادنا یرویگ صخاوش یاوه موتم
دریلمع و بترم رک نآ ند اب فده یراذگ و زارت وی
،یبا تروروض قویفلت
ندروک روخزاوب لوصاح
زا
رظن س یجن زا نانکراک و نایرتشم اب ع لم و همانرب یییر بسک و راک تصری و بسک
تییلام دوبتب
دنیاری زا لماوع یمتم تسا هک دیاب دم رارق رظن دریگ
. یمر تیقیوم و یباویماک ًایروص رد توشاد
هیامرس ییاه زا ،تورور لیبق ،تردوق
اوقم و ترتوش و اوی توشاد مولع توسین . هویلب رد هووحن
هب یریگراک نآ
اه زا قیرط طابترا و مهافت ایحص اب
، درم ندیزرورتم ،تبحم هوب
نآ اوه و میوسقت
،ملع ناد و تورر دوخ اب نارگید تسا ( یسوم یناخ
،نارایمه و 9191
).
رد یروآدوس نامزاس یبایتسد ورگ
تسا یتباقر تییم هب یتامدخ و یدیلوت یاه .
یتباقر تییم
یاب د عورش نامزاس نورد زا دوش
و رادیاپ تارداص یارب دبای همادا و ار رازاوب و یوحم یروآدووس
ییاسانش درک
رد دیدج یاهرازاب قلخ اب و بذج تتج
نآ اه درک ادقا .
یتباقر یارب نامزاوس ندرک
روجنم توباقر هوب یناوتج سلاک رد هک اهراکوزاس یا زا ییی هک دراد دوجو یفلتخم یاهرایهار یم دوش
، تسا نامزاس رد یلاعت و یدمآرس لدم رارقتسا .
هوب یدمآروس لدوم توییم هوب قویرط ود
کمک نامزاس یتباقر یم
دنک
، هک اهزاسدنمناوت قیرط زا ییی هب
هدمع روط نامزاوس نورد هب طوبرم
هلوقم رد و تسا ییاه
دننام خ ،یناسنا عبانم ،یربهر یشم
اه یتباقر رتسب ،اهدنیاری و عبانم و ندوش
مهاری ار یروآدوس و یم
دنک زا و یرط ی
، تأ ار اهزاسدنمناوت ریر و هوعماج ،یرتشم ،نانکراک داعبا رد
حلاصا و جنس دریلمع جیاتن یم
دنک ( ،یناهلس 9191
).
بجوم راک و بسک یلاعت یوم
هوب دووش
ینامزاس فادها هب و میهد خساپ نارادماتس و نایرتشم یاهزاین میبای تسد
. هوب راک و بسک یلاعت
دنیاری ناونع ی
دنلب تدم ، لئاسم هب یلصا یدربهار
عوسوت دوننام یاهدونیآری ه
ییوکرم یدرویلمع
تسا طوبرم هک
میشاب یرتتب میناوتب
، اجنا رتتب ار درم راک میهد
هوب تامدوخ هوئارا توتج رد و
بوشراش ،نایرتشم مینک تیاعر ار یفیک یاه
. لوصحم رد هوک توسا یا راک و بسک یلاعت ییاتن
شزرا زا تیامح تتج اه
فادها و یدروبهار
ادماتوس تاراوظتنا ندروآروب ، تویعقوم وفح و نار
دریگ اجنا نامزاس نورد رد لمع یرتتب یتباقر (
Ritchie & Dale, 2000
).
موهفم هیامرس یعامتجا اب
یدرکیور نامزاس
هنایارگ
کناب
،یناتج هیامرس یعامتجا ار
اهراجنه باور و
یعامتجا هک
رد یاهراتخاس یعامتجا
هوشیر
و دراد داریا ار هب دریلمع
،نهامه و
بایتسد ی هب بولهم فادها
رداق یم دنک
، فیرعت یم دنک . رد
یفیرعت
،رگید هیامرس هب ،یعامتجا تاطابترا
نایم
،داریا هیبش یاه یعامتجا یاهراجنه و
لباقت و
دامتعا یشان زا نآ اه قلاطا یم دوش . ییی زا عت فیر ییاه هک دروم یناگمه قیاوت فویرعت ،توسا
ملک ( 9111 ) تسا :
« هیامرس یعامتجا جم
هعوم یا زا تسا باور یب داریا و یب هورگ اوه
، هوک
ییاهدرواتسد هب ار
لابند دراد هک نودب یا
، باور تسد هب ندروآ
نآ اه یممان تسا .» لاوشوگ
و تیپاهان زا هاگدید هیامرس ،ینامزاس یعامتجا
ار ناونع هب عمج
عبانم لعفلاب هوقلاب و دوجوم رد
،نورد لباق سرتسد زا قیرط و شان ی هدش زا هیبش باور دری اوی کوی دوحاو فویرعت یعاومتجا
یم دننک . زا هاگدید نآ اه هیامرس یعامتجا زا ییی
تیلباق اه و ییاراد یاه متم ینامزاوس توسا
هوک
یم دناوت هب نامزاس اه رد قلخ و میتست وناد رایوسب کومک دونک
و یاروب نآ اوه رد هوسیاقم اوب
نامزاس رگید یاه تییم
ینامزاس رادیاپ
داجیا دنک ( كریم ،یمارتب و هداز 9191
).
هیبش یاه ،یووق
باور ینتبم رب دامتعا و تکراشم ار
رد تاعامتجا رایشآ
یم دنک .
ت أ نامزاس درکلمع رب یعامتجا هیامرس ریث اه
هزورما قییوت نامزاس اه ار یمن ناوت قی رد تشابنا تورر یدام و یویتجت هوب تاونایما یروخآ
یییییی و نی روا ی اه ی یتاعلاطا و
یطابترا یبایزرا درک
، اریز هیامرس یاه
،یلام یییییی و یناسنا
نودب هیامرس یعامتجا ییاراک
ررؤم دنرادن . هیرظن نازادرپ ینامزاس دنراد هدیقع
هیامروس یعاومتجا
رد نامزاس رایبا ی یتایح یارب یاقترا درویلمع توسا
. هیامروس یبوسانم رتوسب ،یعاومتجا یاروب
رتب ه یرو هیامرس یناسنا و یییییی ، و یهار یارب لین هب تیقیوم و دریلمع دوبتب نامزاس
دادوملق
یم دوش . ناریدم و یناسک هک دنناوتب رد
،نامزاس هیامرس داجیا یعامتجا
،دننک هار یبایماک یلغش و
ینامزاس دوخ ار راومه یم ننک د .
لاسرد یاه ریخا نادنمشناد تیریدم
هاگدید یعامتجا نامزاس زا
هم ار هدرک حر هک دنا هب یاوج
ینتبم ندوب رب یشخبررا و
تصری
،ییارگ یب رت رب داجیا ساسا و
لاوقتنا وناد توسا . روب ویا
ساسا ، تییم ینامزاس یم دناوت زا تیلباق اه ی یارب ایجم دیلوت
و طابترا روظن اوه و تاوعلاطا رد
نامزاس جتنم
،دوش کی ییاراد یتایح و متم یزاسرثکادح یارب تییم
مزاوس ینا
، ناومه هیامروس
یعامتجا ینامزاس
یم دشاب هک رد باور تیاب یعامتجا
هتفتن تسا و یم ناوت نآ ار یارب لیتوست
تیلاعی جیسب درک .
هیامرس یعامتجا رد
هورگ اه و نامزاس اه هب رییغت یراتیر رجنم یم دوش . یا رییغت عاب میتست
رتشیب رد ناد یم و ،دوش هب روط تبثم
، رب دریلمع اس و نامز لغوش ریرأوت یوم دراذوگ . شرتوسگ
باور هک عاب داجیا ح دامتعا و دتعت ود هیر داجیا و نابز و تیعقوم كرتشم یم دووش
، هوب
ناونع هدننکدیلوت هیامرس
یعامتجا یقلت
یم و دنوش یا هیامروس ،یعاومتجا دووخ
وعاب داوجیا
یهیحم یم دوش رب دریلمع هب روط تبثم دراد ریرأت .
نامزاس اه ات ینامز هک یارب اقب شلات یم دننک و
دوخ ار دنمزاین روضح رد هصرع یاه فلتخم یم دیاب ،دنناد دریلمع
دوخ دنشخب دوبتب ار و
ویا
دوبتب دریلمع داجیا اب یبایتسد هنیمز هب
یاقترا هیامرس یعامتجا نایما
ریذپ تسا . یاربانب
، یاروب
دشر و هعسوت هک یپ زاین یساسا نآ دووبتب درویلمع نامزاوس
،توسا دویاب یاوهریغتم هیامروس
یعامتجا هتخانش
و دوش هب یرتتب وحن یمم هرتب یرادرب دنوش ( ،نارایمه و یمیقم 9111
).
هیبش یاه
،یوق باور ینتبم رب دامتعا و تکراشم ار
رد تاعامتجا رایشآ
یم دنک . هاگدوید زا
لاشوگ ،ینامزاس و
تیپاهان هیامرس یعاومتجا ار
عومج عباونم اوب هوقل و لوعفلاب و دووجوم لوباق
،سرتسد زا
قیرط هیبش باور کی دری ای کی دحاو یعامتجا فیرعت
یم دوننک . هاگدوید زا ناونآ
هیامرس یعامتجا ییی
زا تیلباق اه و ییاراد یاه متم ینامزاس تسا هک یم دناوت نامزاوس هب اوه
رد
قلخ و میتست ناد کمک رایسب دنک و یارب نآ اوه رد هوسیاقم اوب وس نامزا روگید یاوه
« توییم
ینامزاس رادیاپ
» داجیا .دنک هدیا هجوت هب هیامرس یعامتجا رد
نامزاس
،اه نامه روط هوک هاوک و
كاسورپ حرهم
یم
،دننک دیدج ًاتبسن تسا
. اب یا
،دوجو قبط رظن رلدآ و ناوک اوب روی نارود
تیلوفط دربراک هیامرس رد یعامتجا یگدنز
،ینامزاس تاقیقحت
ناشن یم د دوه هیامروس یعاومتجا
نامزاس یم دناوت زا یریی هیامرس تیامح
دنک ( سح هداز ،یمیقم و یرمر 9191
).
،یعامتجا هیامرس رتسب
یبسانم هرتب یارب یناسنا هیامرس یرو
و یییییی
، و یهار لین یارب هوب
تیقیوم و دوبتب دریلمع نامزاس دادملق یم دوش . ناریدم هک یناسک و دنناوتب
،نامزاس رد هیامروس
یعامتجا داجیا
،دننک هار یبایماک یلغش و دوخ ینامزاس ار
راومه یم دننک .
دوبتب رمتسم دریلمع نامزاس اه رد هیاس هجوت هب هیامرس
،یعامتجا یورین
موه میوظع یویاییا
داجیا یم دنک هک یا اهورین یم دناوت نابیتشپ همانرب دشر و هعوسوت و توصری داوجیا یاوه
یلاوعت
ینامزاس وش د . تلود نامزاس ،اه اه
و تاسسؤم شلات
یرایسب ار رد یا هنیمز لامعا یم دننک .
نامزاس اه ات ینامز یارب هک شلات اقب یم
و دوننک دووخ ار دونمزاین رد رووضح هوصرع
یولم و
یناتج یم دیاب ،دنناد لصا
دوبتب رمتسم تیلاعی هحولرس ار دوخ
دونهد راروق .
ویا لوصاح لوصا
یمن
،دوش رگم هنیمز اقترا ی هیامرس یعامتجا نایما
ریذپ دشاب . یاربانب
، یارب دشر و هعوسوت هوک
یپ زاین یساسا نآ دوبتب دریلمع نامزاس اه دیاب ،تسا هیامرس یاهریغتم
هتخانش یعامتجا دوش
و
هب یرتتب وحن یمم هب دوش هتیرگ راک (
ضیی و یدمحا ،یدابآ
9111 ).
یزاسدنمناوت نانکراک
ساسارب ا و تیوقت هیامرس یایی
یعامتجا رد
نامزاس رارآ ،اه و یاهدمایپ
تبثم نورد ینامزاس و یتح نورب ینامزاس رد یپ دراد هک یم ناوت هب دراوم لیذ هراشا درک ( كرویم هداز
،یمارتب و 9191
):
- ییوسمه اب
یاهزاین رازاب
؛
- تأ یم تیاضر یرتشم و یاییا نآ
؛
- یاییا ساسحا
،قلعت تکراشم و
تیلوئسم رد
نانکراک
؛
- رییغت زرط
،یقلت زا رابجا هب رایتخا
؛
- دتعت رتشیب نانکراک و دوبتب تیفیک رد اهراک
؛
- طابترا رتتب
،نانکراک اب ناریدم و ناتسرپرس
؛
- هاک هنیمز یاه یتایلمع و یاییا یروآدوس
؛
- یاییا ییآراک دنیاری میمصت یریگ
؛
- دوبتب رمتسم رد نامزاس و یاییا هرتب یرو
؛
- قلخ رایتبا تا دیدج و هب یریگراک رتشیب
زا عبانم یریی .
هصلاخ دیفم و یدنمشزرا زا
یایایم یدوجو هیامرس یعامتجا ینامزاس
ار رد دراوم هدوشدای
سوت نایاقآ نانیل و نروب یم درک هدهاشم ناوت هک
نآ اه ار رد راتش هقبط
،یلک هب حرش لیذ رارق
هداد دنا ( كریم ،یمارتب و هداز 9191
):
9 . داجیا س نامزا یراک و میت یاه فهعنم
؛
0 . هئارا زاس ییاهراکو یارب
دوبتب تیریدم دریلمع
یهورگ
؛
1 . هنیمز یزاس یارب هعسوت هیامرس یدامریغ یاه نامزاس رد
؛
1 . یاییا دتعت اضعا و نانکراک نامزاس تبسن هب تحلصم هماع
.
یرامآ هنومن و یرامآ هعماج ،شهوژپ شور یا قیقحت زا رظن
،فده یدربراک
، و زا روظن ،تویهام یوشیامیپ
- یولیلحت و یونتبم روب لدوم یزاوس
یراتخاس تلاداعم
(SEM)
تسا هعماج.
یرامآ م ،قیقحت ؤ دتشم رتش یلاع شزومآ تاسس توسا
.
هنومن هب یریگ شور
هقبط یا ییداصت تیرگ اجنا .
هقبط یوسررب دروم هعماج یارب هک یدنب اوجنا
،تیرگ ترابع نا دحاو یملاسا دازآ هاگشناد زا د هاگوشناد ،دتوشم یوکرم روون اویپ هاگشناد ،دتشم
یب هاگشناد ،دتشم ییشیپ ولع هاگشناد ،دتشم یسودری اوضر اما یللملا
( ع ) یهاگوشناد داوتج ،
م ،دتشم ؤ م ،رتهم نایارگدرخ یلاع شزومآ هسس ؤ
م ،راهع یلاع شزومآ هسس ؤ
یلاوع شزومآ هسس
م ،راتب ؤ ناسارخ یلاع شزومآ هسس
، م و ؤ یلاع شزومآ هسس رارسا
.
هداد یروآدرگ رازبا اه
تسا هدوب همانشسرپ هوژپ یا رد تاعلاطا یروآ عمج رایبا .
پ هدش یحارط همانشسرپ ییاور
دویدرگ عقاو دییات دروم خابنورک یافلآ هبساحم اب همانشسرپ ییایاپ و هطوبرم دیتاسا زا یهاوخرظن زا .
زا
ًادودوح هدوش عیزوت یاه همانشسرپ یب 011
همانوشسرپ یاوه همانوشسرپ یوب زا و دوش یروآ عومج
هدش یروآدرگ 911
یرامآ لیلحت رد و دش هداد صیخشت هدافتسا لباق همانشسرپ هب
دش هتیرگ راک .
قیقحت یموهفم لدم
لکش 1 . شهوژپ یموهفم لدم هیامرس
یعامتجا
یلاعت ینامزاس قافن و ییورود زا ییهرپ
نآ ندرب وری و مشخ زا ییهرپ
،یلدمه ک و ینم د مدع وتدحو
هنی
دع ینامگدب و ییوجبیع
ویین قلاخا و ینابرتم دع تداسح یزرو
وربآ فح هب و کین مان نت اذگ اج
ییوگتسار تروشم ندرک
خس نابز اب و قح هب تفگ
شوخ ملظ و داسی ،یدب زا ییهرپ
هعماج دید زا نامزاس ریوصت لنسرپ یارب تامدخ
ناونع هب نامزاس دریلمع دنورتش کی
مجنا اب تکراشم هورگ و اه
یلحم یاه
عبانم یرادتگن (
یهیحم تسیز )
لغش داجیا و ادختسا تارییغت لرتنک
نامزاس و نلاوئسم اب نامزاس راتیر اه
همانریدقت یتیایرد ییاوج و اه
شوری زا پ ینابیتشپ
نامزاس یلام یاهدرواتسد هداتس تیبولهم نامزاس یاه
یرتشم دید زا نامزاس ریوصت دع و یرادایو
تنایخ
نامه هدهاشم یموتفم لدم رد هک روط یم
دوش ( لیش 9 ) رویغتم ود هوژوپ یا رد ناوتنپ
لماوش9
یسررب یارب و دراد دوجو ینامزاس یلاعت و یعامتجا هیامرس نآ
اه رایوشآ رویغتم ای صخاش دنش
0
هب تسا هدش هتیرگ راک .
زاود یعامتجا هیامرس یسررب یارب د
ه ش ناوتنپ رویغتم یسررب یارب و صخا
صخاش هدزاود یین ینامزاس یلاعت هب
تسا هدش هتیرگ راک .
هیضرف یلصا شهوژپ
امرس یعامتجا هی اب
و میقتسم ،تبثم ههبار ینامزاس یلاعت دراد رادانعم
.
هتفای و تاعلاطا لیلحت و هیزجت اه
هداد یاه عمج یروآ اب هوژپ یا رد هدش هب
یریگراوک رون
یاوهراییا
SPSS16
و
LISREL8.5
دش لیلحت و هییجت .
ینتبم هوژپ یا دش هراشا هک هنوگنامه روب
لدوم تخاوس تلاداوعم یباوی یرا
تسا . صاخ عونSEM
ی لقتسم و هتسباو یاهریغتم یب باور و تسا نویسرگر لیلحت و هییجت زا
ایضوت ار یم
دهد
(Eboli et al., 2012)
. لدم عماوج یراومآ دروییور کوی یراتخاوس تلاداعم یبای
یارب آ رایوشآ یاوهریغتم یب باور هرابرد ییاه هیضری نومز (
هدهاوشم رویغتم هدوش
) یاوهریغتم و
م نونی ( هدهاشم ریغتم هدشن
) تسا . ناققحم قیرط یا زا یوم
اوی در ار یوضری یاهراتخاوس دونناوت
قابهنا نآ اه هداد اب ار یاه شیامزآریغ ی
ت أ دننک دیی ( ،یلقدارم و کلرس 9119
.)
ناویراو یرتام هبساحم یارب هوژپ یا رد -
لدوم نوومزآ و ریوسم لویلحت ، ناویراووک
رن ، هوژپ یموتفم راییا
LISREL8.5
هب تسا هدش هتیرگ راک .
،همادا رد یجورخ هب هجوت اب ،قیقحت یموتفم لدم نومزآ و ریسم لیلحت جیاتن
یاه رن لریویل راییا
یم لیلحت دوش
.
1. Latent Variable
2. Observed Variable
هتفای لصاح یاه زا
لیلحت هب اب ریسم مرن یریگراک
لرزیل رازفا
رن یجورخ لیش تروص هب قیقحت یراتخاس لدم و یرییل راییا
یاه 0 و 1 تسا .
لکش 2 . درادناتساریغ نیمخت تلاح رد لدم
لکش 3 . لدم یراتخاس یرادانعم دادعا تلاح رد
یجورخ تاعلاطا هب هجوت اب یاه
رن یم راییا هجیتن ناوت یعاومتجا هیامرس درک یریگ
اوب یلاوعت
رادانعم و تبثم ،میقتسم طابترا ینامزاس دراد
. وت ینامزاوس یلاوعت رب یعامتجا هیامرس أ
،میقتوسم ریر
ربارب یرادانعم و تبثم اب
90 1/
دراد .
هتیای هب هجوت اب یاه
ریداقم و لدم همه ،یت
صخاش هزادنا رد اه م ناتنپ یاهریغتم یریگ
ؤ دونرر .
صخاش درادناتسا یاهدروآرب هب هجوت اب و کوی روه جنس یاه
هوتفتن یاوهریغتم زا
، بویترت هوب
حرش هب ریغتم نآ جنس رد ناشمتس و تیمها ریز
تسا :
ینامزاس یلاعت :
یرتشم دید زا نامزاس ریوصت (
11 1/
) هداتوس تیبولهم ، یاوه
نامزاوس ( 19 1/
) ،
شوری زا پ ینابیتشپ (
10 1/
) لنوسرپ یاروب تامدوخ ، (
11 1/
) هوعماج دوید زا نامزاوس ریووصت ،
( 11 1/
) دنورتش کی ناونع هب نامزاس دریلمع ، (
91 1/
) مجنا اب تکراشم ، اه
هورگ و ا یولحم یاوه
( 19 1/
) تیلاعی ، عبانم یرادیاپ و یرادتگن اب بترم یاه (
تسیز یهیحم ( ) 11 1/
) رد تارییغت لرتنک ،
غش داجیا و ادختسا حوهس ل
( 19 1/
) نلاوئسم اب نامزاس راتیر ، نامزاس و
اه ( 11 / 1 ) همانریدقت ، و اه
نامزاس یتیایرد ییاوج (
19 1/
) ، و نامزاس یلام یاهدرواتسد (
10 / 1 .)
اامتجا هیامرس یع
دوع و یراداویو : تونایخ
( 19 1/
) مولظ و داوسی ،یدوب زا یویهرپ ، (
11 / 1 ) ،
تروشم ندرک ( 11 1/
) نآ ندروبوری و مشخ زا ییهرپ ، (
11 1/
) قاوفن و یویورود زا یویهرپ ، (
11 1/
) ،
دع و تدحو ،یلدمه هنیک و ینمشد
یزرو ( 11 1/
) دع ، بیع ینامگدب و ییوج (
11 1/
) و یناوبرتم ،
ویین قلاخا (
99 1/
) دع ، تداوسح یزرو
( 91 1/
) وب و وروبآ وفح ، ه
کوین اون توشاذگاج (
11 1/
) ،
ییوگتسار (
11 1/
) ، و شوخ نابز اب و قح هب تفگ خس (
11 1/
.)
ریداقم هینیا هب هجوت اب یت
زا رتگریب 11
9/
توسا هدش یوم ،
توفگ ناووت هومه
ت هوژوپ أ
دویی
یم دنوش . اجنا زا پ نداد
لدوم هوب یبایتسد و تاحلاصا هوب ییاوتن
ووط یولک ر هوجوت اوب ، رادوقم
RMSEA
ریداقم و صخاش
رگید یاه شزاروب
، یبووخ ًاتبوسن شزاروب لدوم دراد
. رادوقم
RMSEA
( 11 1/
) تسا و اب ربارب یدازآ هجرد هب ود یاک تبسن 01
0/
زاجم رادقم زا رتمک و 1
تسا یکاح و
یلوبق لباق شزارب زا لدم هک تسا یا زا دراد
.
هجیتن اهداهنشیپ و یریگ
ا رد ینامزاس یلاعت و یعامتجا هیامرس ههبار هلاقم ی دوش یوسررب
. قویقحت هنیوشیپ یوسررب جیاوتن
م دریلمع رد یعامتجا هیامرس هک تسا یا یایوگ ؤ
یمتم قن ینامزاس رر دراد
. رد قیقحت یا رد
میدمآرب ددص ؤم ینعی هوژپ یرامآ هعماج رد ات
هیامروس هوهبار دتشم رتش یلاع شزومآ تاسس
یعامتجا ینامزاس یلاعت و
مینک لیلحت و یسررب .
هنومن زا پ هوقبط ییداوصت یرویگ
یا هوعماج رد
تاعلاطا ،یرامآ عمج
دش یروآ .
پس
، لدوم قویرط زا تاوعلاطا لیلحت و هییجت تلاداوعم یباوی
اب ریسم لیلحت و یراتخاس هب
یریگراک رن
لرییل راییا تویرگ اوجنا
. یوجورخ هوب هوجوت اوب یاوه
رن و راییا هب هژیو درادناتسا یاهدروآرب
، صخاش روه جنس یاه کوی
ناوتنپ یاوهریغتم زا ناوشن
یم یا دهد هزادنا رد
ناتنپ یاهریغتم یریگ (
ینامزاس یلاعت و یعامتجا هیامرس )
دنتوسه بسانم .
اوب
ریداقم هب هجوت همه ،یت
یضری ه یاه هوژپ دش دییأت . هتیای اه ناشن یم و یعاومتجا هیامروس دوهد
مزاس یلاعت ینا
و دنراد یرادانعم و تبثم ،میقتسم طابترا رادقم ،شزارب هب طوبرم ریداقم هب هجوت اب
RMSEA
هجرد هب ود یاک تبسن و یدازآ
و صخاش ،رگید یاه لوباق شزارب لدم
یلووبق دراد . اوب
نامزاس ناریدم هب هوژپ جیاتن هب هجوت یم داتنشیپ اه
رد یعاومتجا هیامروس تیوقت قیرط زا دوش
امزاس دننک ققحم ار ینامزاس یلاعت ،ن .
هب یعامتجا هیامرس هیامرس ررؤم یریگراک
دوننام روگید یاوه
هیامرس یم لیتست ار یناسنا و یییییی ،یلام یاه دنک
. وناد لاوقتنا و قولخ رد یعاومتجا هیامروس
دراد قن نامزاس یارب رادیاپ یتباقر تییم داجیا رد و تسا عقاو ررؤم .
یلماوع یعاومتجا هیامروس
یم بوسحم نامزاس یاقب یمضت رد متم دوش
. یم ناریدم یعاومتجا هیامرس تیوقت قیرط زا دنناوت
نامزاوس داجیا هنیمز نانآ یب لباقتم دامتعا داجیا و داریا یب یمسرریغ و یمسر یاهدنویپ داجیا اب دننک مهاری ار یلاعتم .
ذخآم و عبانم 9 . یدتم ،یریبا
؛ ،یولد اضردمحم (
9199 )
،
« لین هب یلاعت ( یدمآروس )
زا قویرط تویوقت ،ونهری
ینامزاس
» هعماج، یسانش یدربراک
، لاس تسیب م
، یپایپ 11
، هرامش تاحفص ،لوا 911
- 919 .
0 .
،یدمحا دیس
ع یل ربکا
؛ ضیی هیروح ،یدابآ (
9111 ) ،
« یسررب اقترا ی هیامرس یعامتجا رب
دووبتب
دریلمع نامزاس ( هنومن یدروم : نامزاس یاه یداتس یرادرتش ناروتت
)
» یوتلود تیریدوم ، هرود ،
مشش هرامش ، وس تاحفص ،
99 - 11 .
1 . یدتم ،یناولا
،یناوریش ؛ اضریلع
( 9191 )
،
« ،یعامتجا هیامرس هعوسوت یرووحم لوصا
» هومانهام ،
ریبدت هرامش ،مهدیناپ لاس ، 911
تاحفص ، 00
- 91 .
1 . یاو ،رییب (
9199 ) یعامتجا هیامرس و تیریدم،
، اوضردمحم و یناوولا یدوتم هومجرت یوعیبر
یجدنم
، نارتت
، یتعنص تیریدم نامزاس .
1 . نایک ، خبجات (
9191 ) هعسوت و یسارکومد ،دامتعا ،یعامتجا هیامرس،
، ،نارتت هزاریش رشن .
1 . دایتب ،یچشوق یرفعج (
9191 )
،
« هعسوت هاگیاج ینامزاوس یلاوعت رد تیریدم
» ریبدوت،
، هراموش
910
، تاحفص 11
- 11 .
1 . سح هداز جروت ، یرمر
؛ دمحمدیس ،یمیقم (
9191 )
،
« ررا هیامرس یعامتجا رب
یلاوعت ینامزاوس
»
،
تاعلاهم تیریدم
یدربهار . هرامش 1
، تاحفص 911
- 901 .
9 . یلعدمحم ،کلرس
؛ یدتم ،یلقدارم (
9119 )
،
« ت یسررب أ یرتوشم راوتیر ریر رگ
روب ناونکراک یویا
اقترا ی تامدخ تیفیک
» لصی، همان ینامزاس راتیر تاعلاهم لاس ،
هرامش ،لوا لوا
.
1 . جریا ،یناهلس (
9191 )
،
« بسک رد یدمآرس یوگلا قن یتباوقر توییم
» ریبدوت،
، هراموش 911
،
تاحفص 10
- 09 .
91 . دومحم ،روپ عراش (
9191 ) ناردونزام رد یعامتجا هیامرس یبرجت یسررب،
، ،ناردونزام نامزاوس
همانرب و تیریدم ناردنزام ناتسا یییر
.
99 . یسناری ،امایوکوی (
9111 ) مظن نایاپ،
، لاغ همجرت یلسوت سابع
. نارتت
، رشن نایناریا هعماج .
90 . ناج ،دلیی (
9191 ) یعامتجا هیامرس،
، ت یقتم للاج همجر
، نارتت
، م ؤ وت هوژوپ یلاع هسس أ
یم
یعامتجا .
91 . یمظاک دمحملادبع ،روپ (
9191 ) ناریا رد یعامتجا هیامرس ، :
یامیپ هیونار لیلحت یاوه
9190 -
9111
، نارتت
، حرط رتید یملاسا داشرا و ،نهری ترازو یاه
یلم .
91 . یمیج ، ملک (
9111 ) یعامتجا هیرظن یاهداینب،
، وبص رتشونم همجرت یر
، نارتت ، ین رشن .
91 . یلع دمحم ،یدمحم (
9191 ) نآ جنس و یعامتجا هیامرس،
، نارتت
، و یتسییتب ولع هاگشناد
یشخبناوت .
91 .
؛اضرملاغ ،هدازرامعم
؛دمحم ،ییاهع
،یربکا دمحا ( 9199 )
،
« یسررب قن هیامرس یعامتجا روب
دوبتب دریلمع نانکراک
» تیریدم، هعسوت و لوحت تاحفص ، وس هرامش ، 91
- 1 .
91 . ،یومیقم هونازری ،یماوما ؛دمحمدیوس
؛ همووصعم ،یمظاوک (
9111 )
،
« یباویزرا و
تویولوا یدونب
هصخاش یاه هیامرس یعامتجا و
نآ ریرأت رب درویلمع ینامزاوس
رد اوظن یهاگوشناد
» تیریدوم،
،نهری ینامزاس
، رود ه متن
، هرامش
، ود تاحفص 11
- 01 .
99 . یسوم
،یناخ یضترم
؛
،یمارگ سابد
؛ یترضح یضترم ، (
9191 )
،
« لیلحت لوماوع دووبتب تویفیک
یگدنز یراک هیامرس یاه یناسنا رد یلاعت و یرترب نامزاس
» لصی، همان تیریدم یتلود
، لاس لوا
،
یپ هرامش وس
، تاحفص 999
- 911 .
91 . كریم یلع ،هداز رغصا
؛ دیجم ،یمارتب (
9191 )
،
« هیامرس تیوقت یعامتجا
ترورض اقبا
و هعوسوت
نامزاس اه
» تیریدم رصع، لاس ،
،مهدفه و مهدیناش هرامش ، راتش تاحفص
999 - 911 .
20. Boudreau, John W.; Ian Ziskin (2011), "The future of HR and effective organizations", Organizational Dynamics, 40, 255-266.
21. Bueno, Eduardo; Salmador, Mari Paz (2004), “The role of social capital in today’s economy", journal of Intellectual capital, 5 (4), 556- 575.
22.Eboli, Laura; Forciniti, Carmen; Gabriella, Mazzulla (2012), "Exploring Land Use and Transport Interaction through Structural Equation Modelling", Procedia - Social and Behavioral Sciences, 54, 107-116.
23. Iyer, Sriya. Kitson, Michael and Bernard Toh (2005), "Social Capital, Economic Growth and Regional Development", Regional Studies, 39(8), 115-1140.
24. Landman, J.P. (2004), "Social capital: a building- block in creating a better global future", The journal of futures studies, strategic thinking and policy, 6(1), 38-46.
25. Miguel, E (2003), "Comment on: social capital and growth", Journal of Monetary Economics. 50, 195- 198.
26. Ritchie, L.; B.G, Dale (2000), "Self-assessment using the business excellence model: A study of practice and process", Int. J. Production Economics, 66, 241-254.
27. Urciuoli, Bonnie (2003), “Excellence, leadership, skills, diversity: marketing liberal arts education”, Language & Communication, 23, 385-408.
